Кедендік инфрақұрылым ұғымы
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
Заң факультеті
6В04203 - Кеден ісі
TISH 2207 -Кедендік инфрақұрылым және қойма шаруашылығы
Көктем семестрі 2020 - 2021 оқу жылы
Дәрістердің қысқаша мазмұны
1 классикалық дәріс
Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығын ұйымдастыру және дамыту
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылымның анықтамасын зерттеу, негізгі элементтерді саралау және кедендік инфрақұрылымның дамуы мен рөлін анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: кеден, инфрақұрылым, элементтер, инфрақұрылым құрамы.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым ұғымы
2. Кедендік инфрақұрылым жүйесі
3. Кедендік инфрақұрылым элементтері
4. Кедендік инфрақұрылымды дамыту мәселелері
5. Халықаралық деңгейдегі кедендік инфрақұрылымның рөлі.
Инфрақұрылым термині экономика саласындағы әдебиет-терде XX ғасырдың 40-жылдарында өндіріске, ауыл шаруашылығына қызмет көрсететін салалар кешені ретінде көрсетілді.
Ең алдымен ол әскери лексиконда пайдаланылды. Мұнда ол әскери күштердің іс-әрекетін қамтамасыз ететін тылдағы құрылыстар кешені (қару-жарақ коймалары, полигондар және тағы басқалар) дегенді білдірді. Батыста бұл термин экономикалық дамудың материалдық факторы ретіндегі инфрақұрылымның механикалық бөлігін білдірді.
Бірақ та уақыт өтісімен бұл түсініктің мағынасы кеңейіп, ол өзіне экономикалық дамудың шарты ретінде материалдық фактор-мен бірге материалдық емес факторларды да қамтыды.
Инфрақұрылымның түсінігін анықтайтын әр түрлі талдаулар бойынша, оның негізіне жұмыс жасағанда жеке шаруаның не болмаса халық шаруашылығы кешеніне, өндірісті дамытуға және халықтың хал-жағдайын жақсартуға керек алғышарттарды жасай-тын еңбек және сала түрлері жатады.
Инфрақұрылымның әр салаларының функциялануы қажетті өндіріс аппаратын талап етеді. Мұндай өндіріс аппараттарына көліктің жылжымалы құрамынан басқа, жол жүйесі (темір-жол және автомобиль жолдары), мұнай және газ тасымалдайтын құбырлар жатады.
Біздің ойымызша, кеден ісі инфрақұрылымының әр түрлі мағынасы мен рөлі С.Т. Әлібековтың Қазақстан Республикасы-ның Кеден құқығы деген еңбегінде берілген1.
Шешімін прогресс, кеден жүйесінің бүгінгі күндегі және болашақтағы сапалы дамуы анықтайтын ұйымдастыру және басқару проблемаларының арасынан тармақтанған күрделі кеден-дік инфрақұрылымды ұйымдастыру және дамыту негізгі болып табылады.
Дамыған нарықтық экономика - экономиканың негізі. Нарық инфрақұрылымының және оның басқа да секторларының, оның ішінде сыртқы экономикалық саласының дамуынсыз нарықтық экономика екпінді дами алмайды.
Аталған еңбегінде С.Т. Әлібеков кеден ісінің инфрақұрылымы рөлінің өсуін және мағынасын жан-жақты ашып көрсеткен.
Біріншіден, сыртқы экономикалық қатынастарды реттеу ба-рысында кеден органдары қызметінің күрделенуі, өкілеттігі мен жауапкершілігінің өсуі.
Екіншіден, кедендік ресімдеу мен бақылаудың көп өсуі, осылардың орындалуы тікелей жаңа технология мен техникалық құралдардың қолданылуымен байланысты.
Үшіншіден, мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қорғау үшін кеден органдарына жаңа кұқық қорғау органы ретінде мін-деттемелер мен құқықтардың жүктелуі.
Төртіншіден, кеден мекемелерін сапалы кадрлар құрамымен толықтыру, жақсарту қажеттілігін және олардың кәсіби деңгейін, біліктілігін, ізгілік, адамгершілік қасиеттерін нығайту мәселелері.
Бесіншіден, әлеуметтік саладағы кемшіліктерді жою қажет-тілігі және кеден қызметкерлерінің өмірін жақсарту, оларды әлеу-меттік қорғауды қамтамасыз ету.
Алтыншыдан, кеден ісі саласындағы халықаралық ынты-мақтастықты кеңейту үдерістері кеден органдарының инфрақұрылымын халықаралық деңгейге жеткізу мәселелерін талап етеді.
Жоғарыда көрсетілген қажеттіліктерден кеден ісі инфра-құрылымының рөлі мен мәнін арттыру, оларды шешу жолдары мен әдістерін ұйымдастырып іске қосу керектігі дәлелденеді.
Кедендік инфрақұрылымды ұйымдастыру және дамытудың кеден органдарының бірыңғай жүйесінің қажетті бөлігі екенін нақты көрсету керек және ол кеден ісінің нақты тізбегі болып та-былады. Инфрақұрылымның жүйесі кеден ісінің барлық процеду-расымен қатар жүреді.
Кедендік инфрақұрылым ұғымына не кіреді? Әдетте, кеден-дік инфрақұрылым анықтамасында олар кеден мәселелерін шешу барысында мекемелердің қосалқы рөлін атқаратын бөлімше деп түсіндіріледі.
Бұл мекемелерге жататындар: кеден зертханасы, ғылыми-зерттеу мекемелері және оқу орындары, есептеу орталығы, поли-графиялық, құрылыс-пайдалану кәсіпорны мен мекемелері. Мұндай анықтамалар кеден жүйесіндегі кедендік инфракұрылымның орны мен қажеггілігін дұрыс түсіндіре алмайды. Кеден кодексінің 7-бабында Кедендік инфрақұрылым - кеден органдарының жұмыс істеуіне жағдай жасайтын, сондай-ақ кеден органдарының лауазымды адамдарына әлеуметгік қызмет көрсетуге арналған үйлер мен ғимараттар делінген.
Кеден органдарының жүйесі деп аталатын 17-бабында сәйкес келетін инфракұрылымнын болатыны жалпы керсетілген.
Кедендік инфракүрылымның көптеген аныктамалары болға-нымен оны түсіну үшін ғылымда калыптаскан инфрақұрылым деген түсінікті ескеру керек.
Инфрақүрылымның әр түрлі үйымдастыру құрылымы мен функционалдық қолданысына қарай оны 4 үлкен салалық топқа бөлуге болады:
- өндірістік инфрақұрылым - тікелей өндірістік үдерістің сыртқы шарттарын қамтамасыз ететін салалар кешені (жүк көлігі, көтерме сауда, қойма шаруашылығы, байланыс жүйесі, ақпараттық-консультативтік кызмег көрсету, іскер-лік қызмет саласы және т.б.)
- элеуметтік инфроқұрылым - жұмыс күшінің ұдайы өндірісімен байланысты салалар кешені (денсаулық сақтау, білім беру, бөлшек сауда, жолаушылар көлігі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, коғамдық тармақталу саласы, бос уақытты ұйымдастыру және т.б.)
- институционалдық инфрақұрылым - ұлттық шаруа-шылыкты дамытуда нақты тиімді макроэкономикалық пропорцияларды қолдайтын, экономиканы реттеуді жүзеге асыратын салалар және ғылым, басқару жүйесі, құқьқ қорғау мен қорғаныс салаларындағы қызметтер кешені (мемлекеттік басқару органдары, оның ішінде экономиканы реттейтін аппарат, кредит-қаржы саласы, кұкык қорғау қызметі және т.б.).
- экологиялық инфрақұрыльм - қоғамдық өндірісті дамытуға экологиялық жағдай жасайтын және қоршаған ортаны адамдардьң экономикалық іс-әрекеттерінің жағымсыз әсерінен қорғайтын инженерлік құрылыстар мен қызметтер саласының кешені.
Осы келтірілгендерден мынаны тұжырымдауға болады: инфрақұрылым - өндірістің дұрыс жүмыс жасауына және адам-дардың жақсы өмір сүруіне жағдайлар жасайтын өндірістік сала-лар кешені.
Кез келген өндіріс пен қызмет түрлерінің экономикалық-элеуметтік тиімділігінің денгейі, қызметкерлердің интеллектуал-дық, шығармашылық және іскерлік қабілеттерінің жүзеге асуы осы шарттардың болуына, олардың даму деңгейі мен сапасына байла-нысты. Сондықтан инфрақұрылымға қосалқы, көмекші ретінде мән беретіндердің көзкарастарын дұрыс деп айту қиын.
Сонымен қатар инфрақұрылымньң материалдық-техникалық жабдыктау, көтерме сауда сияқты салаларының өндірістік аппарат ретінде қойма және тоңазытқыш шаруашылығы, базалары, элеваторлары, байланыс тораптары мен есептеу техникалары, су шаруашылығы, сорғы және тазарту станциялары, жер өндеу, суару және кептіру жүйелері бар.
Инфрақұрылымдық салалар накты өндіріске қызмет жасап, ақтық нәтиженің өсуіне әсер етеді. Сондықтан ірі каржы салымда-рын тек материалдық өндіріс салаларына ғана салмай, өндірістік өнімдерді өте тиімді пайдалануга мүмкіндік беретін тізбектерді де кеңейтіп дамыту қажет.
Инфрақұрылымды экономикалық категория ретінде түсіну мынаны көрсетеді: біріншіден, инфрақұрылымдық қызмет - бұл істің кез келген түрі емес, ол нақты тұтынушының сұранысын қанағаттандыруға бағытгалган.
Екіншіден, инфрақұрылым саласында қызмет көрсететін еңбек белгілі бір тұтынушыльқ құнға айналады, ал бұл инфрақұрылымды нақты тұтынушының сұранысын қанағаттандыратын еңбектің тиімді нәтижесін тұтынуга байланысты адамдардьң экономикалық қатынасы ретінде қарастыруға негіз береді.
Кеден қызметінің жұмысын жабдықтайтын инфрақұрыльм элементгері В.Т. Драгановтың редакциясымен шыққан Кеден ісінің негізі деген оқулықта 3 топка бөлінеді.
Бірінші топқа кеден органдарының жұмысына жақсы жағдай жасайтын, тауарларды кедендік режимдерге орналастыратын және жолаушыларға қызмет көрсететін объектілер жатады. Олар әкімшіліктің үй-жайлары, өткізу пункттері мен терминалдар, әр түрлі қоймалар, бажсыз сауда дүкендері, көлік құралдары, арнайы жабдықталған объектілер, вокзалдар мен әуежайлардағы кедендік бақылау аймактары.
Бұл объектілер кеден органдарыньң материалдық-техникалық базалары.
Екінші топка кедендік процедуралардың жузеге асуын бақылайтын кедендік бақылаудьң техникалық құралдары, кедендік сараптаманың, байланыстың техникалык кұралдары; кедендік режимдердің бұзылуын бақылайтын жүйелер, валюталық бақылауды жүргізетін құралдар және т.б. жатады.
Үшінші топты кеден органдары мен ұйымдары кадрларының іс-әрекетін үнемі дамыту үшін материалдык, тұрмыстық, мәдени және басқа да әлеуметтік жағдайлар жасауға арналған әлеуметтік инфрақұрылым құрайды. Бұл сала оларға қажетті қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді. Мұның бәрі кеден органдарында істейтін адамдардың өмір сүру деңгейіне, олардың жан-жакты дамуына және кәсіби деңгейлерінің өсуіне әсер етеді. Бұл функцияларды оқу орындары мен орталыктары, үй-жай дайьндау қызметі, қоғамдық тамақтану, денсаулық сақтау мекемелері, спорт кешендері және т.б. орындайды.
Сонымен бірге әдебиеттердегі кеден ісі инфрақұрылымының анықтамасы толық берілген деп айтуға болмайды. Біздің пікіріміз-ше, бұл анықтамада шекараға жеткізілген коммуникациялар көрсетілмеген. Егер де Қорғас кеденінде халықаралық стан-дартқа сай автомобиль жолдары салынбаса, онда кеденде істейтін кеден қызметкерлерінің жұмысы киындайды. Кеденнің шекарадан өткізу қабілеті күрт төмендеп, көптеген автомобильдер жүктерімен кеденде тұрып қалады. Мұның бәрі, әрине, бюджетке түсетін қаржының да көлемін азайтады. Сондықтан, шекараға жақын автомобиль жолдары мен теміржолдарды, құбырлар мен электр жүйелерін сыртқы экономикалық қатынасқа қызмет ететін кеден ісінің инфрақұрылымына толығымен жаткызуға болады.
Кедендік инфрақұрылымның анықтамасында оның күр-делілігін және тармақтануын өте маңызды деп санауға болады. Соңғы жылдары республикада әлемдік стандартқа сәйкес келетін кеден қызметкерлерінің өмір сүруі мен жұмыс жасауына жақсы жағдай жасайтын тұрғын үйкоммумалдық, қызметтік-өндірістік кешендер салынды. Кеден қоймалары, жабық автотұрақтар, кеден зертханалары, медициналық пункттер, конференция залдары және т.б. жаңадан дұрысталып жабдықталған.
Мұндай күрделі объектілерді салу көп қаражатты талап етеді, бірақ олардың жұмысы шаруашылыкта көп пайда алуға мүмкіндік береді. Сондықтан біраз қаржыны осы объектілерді дамыту үшін алынған қаражаттан қайта қаржыландыру керек.
Кеден органдары мемлекет тарапынан орталыктандырылған материалдық-техникалық жабдықтармен, әр түрлі көліктермен, оның ішінде вертолеттер, теңіз және өзен катерлері және қару-жарақтармен де қамтамасыз етілді. Алайда, кеден органдары мен мекемелері әлі де біраз талапқа сай жабдықталмай келеді.
Қызметтік-өндірістік қолданыстағы үй-жайлар жетіспейді, біраз үй-жайларды кеден органдары жалға алады. Шекарадан өткізетін пункттердің көп бөлігі уақытша схемамен жасалған. Бұлар кеден қызметкерлеріне толығымен қажетті жағдайды жасай алмайды. Сондықтан бүл уақытша жасалған объектілерді тұрақты объектілермен ауыстыру қажет.
Кедендік бақылауда, әсіресе қашықта орналасқан пункттерде алдыңғы қатарлы техникалық құралдар, байланыс құралдары жетіспейді. Осының бәрі тауарларды кедендік ресімдеуден тез өт-кізіп, тауарлар мен көлік құралдарын сапалы бақылауға мүмкіндік бере алмайды.
Осының салдарынан кеден қызметкерлерінің көп уақыты бақылау және ресімдеу жұмысына кетеді, нәтижесінде тауарлар мен көлік құралдары кедендік аумақта ұзақ уақыт тұрып қалып, сыртқы сауданыңтиімділігі төмендейді.
Осы керсетілген фактілер кеден ісінің инфрақұрылымын ұйымдастыру мәселелерінің әлі де қарқынды дамып келе жатқанын көрсетеді. Сондықтан ол кеден ісін тиімді жүзеге асыру қажеттілігінен артта қалып келеді.
Кедендік құрылым мен инфрақүрылымды реформалау саласының мақсаты кеден объектілерін дамытатын болашаққа бағытталған басты жоспар кұру, сондай-ақ:
:: жеке түлғаларды кедендік ресімдеуді жүзеге асыратын ке-ден органдарының штаттық санын тиімді қайта бөлу, тауар және жолаушылар ағыны өсіп келе жаткан учаскелерде мамандандырылған құрылымдық бөлімшелерді құру;
:: сырткы сауда жүктерін өңдейтін жерлерге барынша жақындату қажеттілігіне байланысты кедендік ресімдеуді, оларды тиімді орналастыруды жүзеге асыратын кеден ор-гандары бөлімшелерін қайта қүру;
:: кедендік ресімдеу орталықтарын құру, бұл орталыктарға кеден органдарының өкілетті өкілдері мен кеден айналасындағы инфрақұрылым өкілдерін біріктіру;
:: кеден органдарының қолданыстағы инфрақұрылымын ке-дендік ресімдеудің қазіргі кезеңдегі технологиясының талаптарына сәйкестендіру;
:: кеден одағын кеңейту келешегін ескере отырып, кедендік инфрақұрылымды тиімді орналастыру схемасын жасау болып табылады.
Сондай-ақ басқа бағдарламаларды іске асыру барысында кеден органдары жүйесінің материалдық-техникалық базасыжаңартылып дамиды, СЭҚ-тің кеден қызметін көрсету технологиясы жақсарады, кеден қызметкерлерін кәсіби дайындау деңгейі артады, кеден қызметін нормативтік-құқықтық және әдістемелік қамтамасыз ету жақсарады.
Кеден жүйесінің жұмыс жасау жағдайын сапалы жақсарту оның қызмет көрсетуіне артып келе жатқан сұранысты толығымен қанағаттандырып, СЭҚ субъектілерінің сапалы қызмет көрсетуге қол жеткізу мүмкіңдігін қамтамасыз етеді.
Реформалау бағдарламаларын жузеге асыруға жұмсалатын шыгын бюджетке түсетін кедендік төлемдердің артуы, қазакстан-дықөндірушілер мен тұтынушылардьң мүдделерін қорғау, шетел-дікинвестицияларкөлемініңөсуі , саудасаясаты мәселелерін шешу ретінде жоғары экономикалык нәгижелерді қамтамасыз етуі тиіс. Сапасыз және технологиялық жағынан зиянды тауарлар импортын, энергия тасымалдаушылардың өңделмеген шикізатты әкетуін шектеу түрінде белгілі бір экологиялық нәтижеге қол жеткізіледі.
Кеден органдары жұмысының аталмыш көрсеткіштерін жақсарту ақыр аяғында кеден жүйесінің жұмыс жасау тиімділігін арттырып, елдің мемлекеттік мүддесіне сәйкес келетін сыртқы экономикалық саясатты жүргізген кезде Қазақстанның сырткы экономикалық, азык-түлік, гылыми-техникалық және қаржы қауіпсіздігін күшейтуі тиіс.
Бақылау сұрақтары:
1. Кеден ісінің инфрақұрылым туралы түсінік беріңіз?
2. Кеден ісі инфрақұрылымының элементтерін ашып саралаңыз?
3. Кеден ісі иифрақұрылымының даму жолдарын айқындаңыз?
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасындағы Кедендік реттеу туралы" 2017 жылғы 26 желтоқсандағы № 123-VI Қазақстан Республикасының Кодексі htppwww.Adilet.zan.kz
2. Карданов В.А., Петрова Т.А. Особенности таможенного оформления и таможенного контроля при перемещении товаров автомобильным транспортом. Монография. 2019 http:www.iprbookshop.ru80778.htm l
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право: Общая и
Особенная части: Учеб.пособие. - Алматы г. Аркаим,2003- 325 c.
4. Ким А.Г. Таможенная инфраструктура и складское хозяйство. Учебно-методическое пособие.Астана, 2018 г. - 175 c7
5. Покровская В.В. Таможенное дело: учебник для бакалавров Высш. шк. экономики, Нац. исследоват. ун-т. -М. : Юрайт, 2015. - 358 с.
6. Логистика складирования : учебник В.В. Дыбская. -- М. : ИНФРА-М, 2017. -- 559 с.
2 классикалық дәріс
Кедендік инфрақұрылымды және қойма шаруашылығын ұйымдастыруды құқықтық реттеу қайнар көздері
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылымды және қойма шаруашылығын ұйымдастыруды құқықтық реттеу қайнар көздеріне сипаттама беру. Қайнар көздерінің қолдану иерархиясын саралау, анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: қайнар көз, ұлттық заңнама, халықаралық заңнама, әдет-ғұрып, іскерлік ідет-ғұрып, шарт, ішкі құжаттар.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым саласындағы заңнама жүйесі.
2. Мемлекеттік шекара кедендік инфрақұрылымның негізгі элементі ретінде.
3. Кеден заңнамасының құқықтың басқа салаларымен арақатынасы.
4. Ұлттық заңнама қолдану иерархиясы.
5. Кеден саласындағы халықаралық заңнама.
Кеден органдарындағы қызмет Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес кеден органдарының міндеттерін, құқықтарын және міндеттемелерін, сондай-ақ құқық қорғау органдарының функцияларын іске асыру жөніндегі кәсіби қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің арнайы түрі болып табылады.
Кеден органдарындағы қызмет кеден органдарындағы жұмыс жағдайымен анықталатын қағидаларға негізделеді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының өзге де нормативтік-құқықтық актілерден, кеден органдары қызметкерлерінің лауазымды міндеттерін орындау және олардың құқықтарын қорғау барысындағы лауазымды қызмет нұсқаулықтарынан үстемдігі қағидасы. Аталмыш қағиданың кеден органдарының әрбір қызметкеріне қатысты талабы - ол Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының үстемдігін қорғауы тиіс дегенді білдіреді.
Бірінші кезекте адам және азамат құқығы мен бостандығының басымдығы қағидасы тұр. Бұл қағида кеден органдары қызметкерлері қызметтерінің мәні мен мазмұнын анықтайды.
Кеден қызметін ұйымдастыруда мемлекеттік билік жүйесінің бірлігі қағидасының мәні зор.
Қазақстан Республикасының Конституциясында заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлу негізінде мемлекеттік билікті ұйымдастырудың негізгі қағидасы бекітілген. Кеден қызметі атқарушы билік органдарында мемлекеттік қызметке жатады.
ҚР Конститутциясына сәйкес, ҚР азаматтары мемлекеттік қызметке тұруға тең дәрежеде құқылы. Осы конституциялық нормаларға байланысты кеден қызметі азаматтардың қабілеттері мен кәсіби дайындығына сәйкес кеден органдарында қызмет атқаруға бірдей қол жеткізу қағидасына негізделген.
ҚР заңдарына сәйкес және өздерінің өкілеттігі аясында жоғарғы органдар мен басшылар қабылдаған шешімдер мемлекеттік қызметкерлер үшін міндеттілік қағидасы болып табылады. Кеден қызметінде шешім міндеттілігінің екі аспектісі маңызды.
Біріншіден, жоғарғы органның шешімін төменгі бағынышты органдар және лауазымды тұлғалар міндетті түрде орындайды. Екіншіден, жоғары қызметте тұрған басшының лауазымды өкілеттігі бойынша берген бұйрықтарын, өкімдерін төменгі бағынышты қызметкерлер міндетті түрде орындайды.
Келесі кағида - мемлекеттік қызметте басты талаптар бірлігінің болуы. Мұндай бірлік кеден органдары жүйесінің және бірлік функциясы қоятын талаптармен қамтамасыз етіледі. Кеден органының барлық деңгейіндегі қызметкерлерге біркелкі талаптар қойылады.
Кеден саласында кеден органдарының өкілеттігін орындау үшін қызметкерлер жоғары сатыдағы мамандар болуы керек. Сондықтан кеден қызметінің бір қағидасы - мамандық пен біліктілік қағидасы. Бұл қағида өзінің қызметінде құқығы мен міндеттерін, функцияларын, заңдар мен нұсқаулықтарын беретін өкілеттігінің белсенді түрде орындалуын талап етеді.
Кеден қызметі жариялылық қағидасына негізделген. Кеден кодексінде қабылданған шешім туралы бағдарламаның, жұмыс барысының кеден заңнамалары арқылы ашық түрде жүргізілуі әр қызметкерге жүктелген.
Кеден қызметкерлерінің жауапкершілігі де қағида ретінде қаралады. Олардың сапалы шешім қабылдауы, шешімдерді уақытында орындауы немесе орындамауы, не болмаса өзінің міндеттемесін сапасыз орындауы жауапкершілікті күшейтуді талап етеді. Кей жағдайда шешімді сапасыз орындау, көзбояушылық жасау, қызметтік міндетін орындамау бойынша жауапқа тартылады.
Кеден қызметінің сонымен қатар партиялардың, дін концес-сияларының жұмыстарына қатыспауы да қағидамен негізделінеді.
Кеден органдарындағы қызмет атқару тәртібі Қазақстан Республикасының Кеден кодексімен, мемлекеттік қызмет және еңбек туралы зандарымен реттеледі.
Өзінің жеке, адамгершілік, іскерлік, кэсіби касиеттері. дене бітімінІң дамуы жэне білім деңгейІ бойынша кабілетгі, өзіне жүктелген міндеттерді орындауға денсаулығы жарамды Қазақстан Республикасыньщ эрекетке қабілетті азаматтары кеден органдарынын лауазымды адамдары болып табылады.
Кеден органдарына қызметке кабылдау үшін:
1) қызметке жарамдылығы туралы медициналық корытынды;
2) міндетті арнаулытексеру;
3) кеден ісі мәселелері жөніндегі уэкілетгі орган белгілеген біліктілік талаптарына сәйкес болу қажет.
Азаматгың берген құжаттары мен мәліметтері міндетті түрде тексеріледІ.
Егер де тексеру кезінде кеден органына қызметке алуға бол-майтын жағдайлар кездессе, онда кеден органының төрағасы бір ай ішінде алуға жарамайтын жағдайларды көрсетіп, оган жазба-ша жауап береді. Азамат ол шешіммен келіспесе сотка не болмаса жоғарғы кеден органына шағымдана алады.
Келесі жағдайларда азамат кеден органына қызметке алын-байды:
іс-әрекетке қабілеті нашар, не болмаса тіпті жоқ деген занды күші бар соттың шешімі болса;
белгілі бір мерзімге мемлекетгік қызметке апуға кұқығы алып тасталынса;
медициналық мекеменің кеден қызметіне жарамайтын ауру деген мэліметі болса;
кеден органында жақын туыстары оның басшысы, не бол-маса қол астында істейтін болса;
шетел азаматы болса.
Кеден органдарына кызметке конкурс жеке келісімшарт тол-тыру немесе кызметке тағайындау арқылы алынады.
Кеден органына алынғанда үш айға дейін сыннан өтеді: сынаудың мақсаты - мамандық қабілетін тексеру. Бұл жөнінде ол сол орынға стажер болып арнайы атақ берусіз тағайындалады.
Қазакстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңдарымен айқындалатын негіздер бойынша, сондай-ақ жағымсыз себептермен мемлекеттік қызметтен босатылған адамдарды кеден органдарына қызметке қабылдауга болмайды.
Кеден органдарына кызметке қабылданған әскери міндеттілер белгіленген тәртіппен әскери есептен шығарылады және кеден органдарында арнаулы есепте тұрады.
Кеден органына қызметке орналасқан жас мамандар кеден Ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртІппен кеден бекеттерінде, кедендерде жэне кеден ісі мэселелері жөніндегі уәкілетті органнын аумақтық бөлімшелерінде міндетті тағлымдамадан өтеді.
Қызметке тағайындау мен босату мынадай тэртіппен жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның басшысын Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган басшысының орынбасарларын кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган басшысының ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Кеден органдарының басқа лауазымды адамдары кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен қызметке тағайындалады және қызметінен босатылады.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіпнен куәліктер мен жеке номерлік мөрлер беріледі.
Кеден органының лауазымды адамы кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен Қазақстан халқына адал болуға ант береді.
Кеден органының лауазымды адамына атқаратын қызметіне және еңбек сіңірген жылдарына сәйкес белгіленген тәртіппен мынадай арнаулы атақтар беріледі:
1) кіші басшы құрам:
кеден қызметінің прапорщигі;
кеден қызметінің аға прапорщигі;
2) орта басшы құрам:
кеден қызметінің кіші лейтенанты;
кеден қызметінің лейтенанты;
кеден қызметінің аға лейтенанты;
кеден қызметінің капитаны;
3) аға басшы құрам:
кеден қызметінің майоры;
кеден қызметінің подполковнигі;
кеден қызметінің полковнигі;
4) жоғары басшы құрам:
кеден қызметінің генерал-майоры;
кеден қызметінің генерал-лейтенанты.
Арнаулы атақтар берілген кеден органдарының лауазымды адамдары нысанды киіммен тегін қамтамасыз етіледі. Киім нысанының үлгілері мен айырым белгілерін, онымен қамтамасыз ету нормаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Нысанды киім кию тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Осы ережелер мамандандырылған кеден мекемелерінің басшылары мен мамандарына да қолданылады.
Кеден органының лауазымды адамына берілетін арнаулы атақтар бірінші және кезекті болып бөлінеді.
Жоғары басшы құрамның арнаулы атақтарын Қазақстан Республика-сының Президенті береді.
Кіші, орта, аға басшы құрамның арнаулы атақтарын кеден ісімәселелері жөніндегі уәкілетті органның басшысы береді.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына арнаулы атақтар атқарып отырған лауазымдарына сәйкес беріледі.
Аға басшы құрамның лауазымына қабылданған адамдарга, егер оның анағұрлым жоғары дәрежелі шені, арнаулы немесе әскери атағы болмаса, кеден қызметінің подполковнигі атағынан жоғары емес бірінші арнаулы атақ берілуі мүмкін.
Кеден қызметінің лейтенанты - бірінші арнаулы атағы төрт жыл және одан да артық оқу мерзімімен оқу орнын бітіргеннен кейін берілген және оқу орнында алған немесе сол тектес мамандык бойынша кеден органдарында қызмет атқарып жүрген Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары үшін кеден қызметінің лейтенанты атағында еңбек сіңіру мерзімі бір жыл болып белгіленеді. Кеден қызметінің кіші лейтенанты бірінші арнаулы атағы:
1) кіші басшы құрамның лауазымдарындағы, орта арнаулы оқу орнын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған кеден органдарының лауазымды адамдарына;
2) тектес мамандық бойынша орта арнаулы оқу орындарын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған азаматтарға беріледі.
Кеден қызметінің лейтенанты арнаулы атағы:
1) кеден қызметінің кіші лейтенанттарына - арнаулы атақта белгіленген еңбек сіңірген жылдарының мерзімдері өткеннен кейін, жоғары оқу орындарын бітіргендерге - осы атақта еңбек сіңірген жылдарының мерзіміне қарамастан;
2) жоғары білімі бар, орта және аға басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған азаматтарға беріледі.
Кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ атқарып отырған лауазымына аталған атақ сәйкес болған жағдайда және алдыңғы арнаулы атақта еңбек сіңірген жылдарының мерзімі аяқталғаннан кейін дәйекті ретпен беріледі.
Ғылыми дәрежесі немесе ғылыми атағы бар кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ, атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары, кеден қызметінің полковнигіне дейін қоса берілуі мүмкін.
Атқарып отырған лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары кезекті арнаулы атақ алдыңғы арнаулы атақта еңбек сіңірген жылдарының кемінде бір жарымындай мерзімі өткеннен кейін беріледі.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына атқарып отырған лауазымына сәйкес мынадай шекті арнаулы атақтар берілуі мүмкін:
1) кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органда:
төраға - кеден қызметінің генерал-лейтенанты;
төрағаның орынбасары - кеден қызметінің генерал-лейтенанты;
департаменттің және дербес басқарманың бастықтары - кеден қызметінің генерал-майоры;
департамент және дербес басқарма бастығының орынбасарлары, департамент құрамындағы басқарма бастығы - кеден қызметінің полковнигі;
департамент құрамындағы басқарма бастығының орынбасары, бөлім бастығы - кеден қызметінің подполковнигі;
бөлімше бастығы, бас инспектор - кеден қызметінің майоры;
жетекші инспектор - кеден қызметінің капитаны.
2) облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде, кедендерде, мамандандырылған кеден мекемелерінде:
облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетгі органның аумақтық бөлімшесінің бастығы - кеден қызметінің генерал-майоры;
облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі бастығының орынбасары, кеден бастығы, маманданды-рылған кеден мекемесінің басшысы- кеден қызметінің полковнигі;
кеден бастығының орынбасары, мамандандырылған кеден мекемесі басшысының орынбасары, облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінің басқарма бастығы және бастығының орынбасары, кеден бекетінің бастығы, бөлім бастығы - кеден қызметінің подполковнигі;
кеден бекеті бастығының орынбасары, бөлім бастығының орынбасары - кеден қызметінің майоры; бөлімше бастығы, бас инспектор - кеден қызметінің капитаны;
аға инспектор, инспектор - кеден қызметінің аға лейтенанты;
кіші инспектор - кеден қызметінің аға прапорщигі. Кеден органдарының лауазымды адамдары үшін арнаулыатақтарда еңбек сіңірген жылдарының мынадай мерзімдері белгіленеді:
1) кеден қызметінің прапорщигі - бес жыл;
2) кеден қызметінің кіші лейтенанты - бір жыл;
3) кеден қызметінің лейтенанты - екі жыл;
4) кеден кызметінің аға лейтенанты - үш жыл;
5) кеден қызметінің капитаны - үш жыл;
6) кеден қызметінің майоры - төрт жыл;
7) кеден қызметінің подполковнигі - бес жыл,
Кеден қызметінің аға прапорщигі, кеден қызметінің полковнигі атақтарында, сондай-ақ жоғары басшы құрамның атақтарында еңбек сіңірген жылдарының мерзімдері белгіленбейді.
Кеден органының лауазымды адамына қызмет міндеттерін адал атқарғаны үшін көтермелеу ретінде, алдыңғы атақта еңбек сіңірген жылдарының белгіленген мерзімдерінің кемінде жартысы өткеннен кейін, бірақ атқаратын қызметіне сәйкес арнаулы атақтан жоғары емес кезекті арнаулы атақ мерзімінен бұрын берілуі мүмкін.
Кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ оның кеден органдарында қызмет атқарған бүкіл кезеңі ішінде мерзімінен бұрын екі реттен артық берілмейді.
Кеден органының лауазымды адамына тәртіптік жаза қолданылған (ауызша жарияланғанын қоспағанда), не оған қатысты қылмыстық іс қозғалған немесе оның қызмет тәртібін бұзу, сыбайлас жемқорлық пен құқық бұзушылық фактілері бойынша қызметтік тексеру жүргізіліп жатқан болса, оған кезекті арнаулы атақ беру тәртіптік жаза алынғанға дейін не ақтау негіздемесі бойынша қылмыстық іс тоқтатылғанға дейін немесе қызметтік тексеру аяқталғанға дейін тоқтатыла тұрады.
Белгіленген басқа жағдайларда, кеден органының лауазымды адамынна негізсіз кезекті арнаулы атақ беруді тоқтата тұрған кеден органының басшысы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіптік жауапкершілікте болады.
Кеден органының лауазымды адамын сол кеден органына не сол жердегі басқа кеден органына немесе басқа жерге қызметке ротациялау кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындаған тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады.
Кеден органдарының лауазымды адамын басқа жерге ротациялаған кезде оған өтем төлеу және өзге де шығыстарының орнын толтыру Қазақстан Республикасының зандарында блелгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
Кеден органдарындағы қызметті тоқтату үшін:
1) оның белгіленген тәртіппен жұмыстан босатылуы;
2) Қазакстан Республикасының азаматтығынан айырылуы;
3) кеден органдары лауазымды адамының Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
4) кеден органдары лауазымды адамының кайтыс болуы;
5) беделін түсіретін әрекет жасауы;
6) соттың айыптаушы үкімінің занды күшіне енуі немесе ақтауға жатпайтын негіздер бойынша қылмыстық істіңтоқтатылуы негіз болып табылады.
Кеден органдарының лауазымды адамдары: 1) қызметке жарамсыздығы немесе жарамдылығының шектеулі болуы туралы тиісті комиссияның қорытындысы негізінде:
1) денсаулығына байланысты;
2) штаттардың қысқартылуына байланысты;
3) өз қалауы бойынша;
4) аттестациялау нәтижелері бойынша белгіленген қызметке сәйкес болмаған жағдайда;
5) сынақ мерзімі ішінде қызметке жарамсыздығы анықталған жағдайда;
6) беделін түсіретін әрекет жасаған кезде;
7) қызмет тәртібін үнемі бұзғаны үшін;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда жұмыстан босатылады.
Егер запасқа шығарылатын кеден органдарының лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының заңдарында әскери қызметке жарамды запастағы адамдар үшін белгіленген шекті жасқа жетпеген болса, әскери есепке қойыла отырып запасқа шығарылады.
Бақылау сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым саласындағы заңнама жүйесін айқындаңыз?
2. Кедендік инфрақұрылым саласындағы қандай негізгі қайнар көздерді білесіз?
3. Кедендік инфрақұрылым саласындағы ұлттық заңнамаға саралау беріңіз?
4. Кеден саласындағы халықаралық заңнамаға сипаттама беріңіз?
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасындағы Кедендік реттеу туралы" 2017 жылғы 26 желтоқсандағы № 123-VI Қазақстан Республикасының Кодексі htppwww.Adilet.zan.kz
2. Карданов В.А., Петрова Т.А. Особенности таможенного оформления и таможенного контроля при перемещении товаров автомобильным транспортом. Монография. 2019 http:www.iprbookshop.ru80778.htm l
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право: Общая и
Особенная части: Учеб.пособие. - Алматы г. Аркаим,2003- 325 c.
4. Ким А.Г. Таможенная инфраструктура и складское хозяйство. Учебно-методическое пособие.Астана, 2018 г. - 175 c7
5. Покровская В.В. Таможенное дело: учебник для бакалавров Высш. шк. экономики, Нац. исследоват. ун-т. -М. : Юрайт, 2015. - 358 с.
6. Логистика складирования : учебник В.В. Дыбская. -- М. : ИНФРА-М, 2017. -- 559 с.
3 Талдау дәрісі
Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығының объектілері мен субъектілері
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығының объектілері мен субъектілеріне түсініктеме беріп субъектілердің құқтық мәртебесін анықтау және объектілерді сипаттау
Дәрістің негізгі терминдері: субъект, объект, заңды тұлға, мемлекет, кеден органдары, құқықтық мәртебе, құқыққабілеттілік, тауар, ақша, төлем.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік реттеу саласында қызмет көрсетуге қатысушылардың құқықтық мәртебесі
2. Кеден брокерлерінің, делдалдардың құқықтық жағдайы
3. Кедендік инфрақұрылым және қойма шаруашылығы объектілерін сыныптау
4. Қойма шаруашылығында тауарды сипаттау.
Кез-келген құқықтық саладағы құқық субъектісі өзінің өмірлік қажеттіліктерін жүзеге асыру үшін мемлекет берген белгілі бір құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы немесе қоғамдық қатынастардың тиісті саласында өзіне жүктелген өкілеттіктер болып саналады. Сондықтан ҚР кеден құқығының субъектілері деп мемлекет кеден ісі саласындағы заңды құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы болу мүмкіндігіне ие болатын тұлғаларды (жеке де, заңды да) түсіну керек.
Оларға: кеден органдары; кеден органдары мен кеден қызметі ұйымдарының мемлекеттік қызметшілері; заңды тұлғалар; жеке тұлғалар жатады.
Құқық қабілеттілігін, яғни субъектінің заңда белгіленген белгілі бір құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы болу мүмкіндігін ескере отырып, кедендік құқық субъектілерін екі топқа бөлуге болады: арнайы және басқа субъектілер.
Кеден құқығының арнайы субъектілеріне кеден органдары мен кеден органдары мен кеден қызметі ұйымдарының мемлекеттік қызметшілері-кеден ісі саласында арнайы құқықтық қабілеті бар субъектілер жатады. Олардың ерекшелігі кеден ісі саласындағы құқықтық қатынастарды реттейтін атқарушы орган ретінде кеден органдарының кедендік құқық нормаларымен белгіленген құзыретінен, сондай-ақ кеден органдарының құзыретін іске асыру үшін белгілі бір кеден органының немесе кеден қызметі ұйымының мемлекеттік қызметшісінің нақты құқықтары мен міндеттерінің көлемінен тұрады.
Кеден құқығының өзге субъектілеріне кеден ісі саласында арнайы құқықтық қабілеті жоқ заңды және жеке тұлғалар (ресейлік те, шетелдік те) жатады. Кеден құқығы субъектілері ретіндегі олардың құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы олардың құқықтық мәртебесіне байланысты. Аталған тұлғаларды жіктеуді жүзеге асыра отырып, олардың ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға қандай шамада қатысы бар екенін түсінуге және оны одақ шеңберінде кедендік интеграция бойынша одан әрі жұмыс істеу кезінде пайдалануға болады.
Кедендік құқықтық қатынастардың барлық қатысушыларын мынадай санаттарға бөлу керек:
I) тауарлар мен көлік құралдарын ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізуді жүзеге асыратын тұлғалар;
II) кеден ісі саласындағы кәсіпкерлік қызметті ҚР ЕК-де бекітілген шарттарда жүзеге асыратын тұлғалар;
III) өз қызметінің ерекшелігіне немесе қалыптасқан мән-жайларға байланысты кедендік құқықтық қатынастарға түсетін тұлғалар.
Біз аталған санаттардың әрқайсысын толығырақ сипаттаймыз. Бірінші санатқа жатқызуға болатын адамдардың ауқымы өте кең, оларды бес топқа бөлуге болады:
1) СЭҚ қатысушылары - кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын, контрагенттер ретінде шетелдік серіктестері бар жеке және заңды тұлғалар. Бұл тұлғалар тауарларды және көлік құралдарын оларды өткізу немесе пайдалану есебінен пайда алу мақсатында ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізеді;
2) коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер, оның ішінде мемлекеттік (мұражайлар, қорлар, институттар, Ғылыми ұйымдар және т.б.), сондай-ақ олардың шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуге болатын халықаралық байланыстары бар ұйымдар. Алайда, олар өткізетін тауарлар көп жағдайда халықаралық шарттардың объектілері болып табылмайды;
3) арнайы кедендік рәсім шеңберінде жеке пайдалану үшін тауарларды өткізетін жеке тұлғалар;
4) арнайы кедендік рәсім шеңберінде өздеріне тиесілі көлік құралдарын халықаралық жүк және жолаушылар тасымалдарын қамтамасыз ету үшін өздері пайдаланатын, сондай-ақ тауарларды "керек-жарақтарды алып өту" кедендік режиміне орналастыратын көлік компаниялары ҚР шекарасы арқылы тұрақты түрде алып жүреді";
5) арнайы кедендік режимдер шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарларды өткізетін тұлғалар.
Аталған тұлғалардың ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуге негіз болатын мән-жайлардың тізбесі шексіз үлкен. Мысалы, СЭҚ қатысушысы үшін тауарларды ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізу (әкелу, сол сияқты әкету) үшін сатып алу-сату және жалға алу келісімшарттары негіз бола алады. Коммерциялық емес ұйымдар халықаралық ынтымақтастық шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы әртүрлі көрмелер, экспозициялар, деректемелер, арнайы және ғылыми әдебиеттер, үлгілер, кәдесыйлар, өкілдік тауарлар және т. б. өткізеді. Бұл жағдайда халықаралық ынтымақтастыққа (дипломатиялық өкілдікті, консулдықты ашу), мәдени және ғылыми алмасуға (конференциялар, гастрольдер, симпозиумдар, көрмелер, ресми шақырулар және т.б.) байланысты іс-шаралар көбінесе тауарларды өткізу үшін негіз болып табылады.
Мүдделі тұлғалар тауарларды көліктің кез келген түрімен (теңіз, өзен, темір жол, автомобиль, авиакөлік), сондай-ақ халықаралық пошта жөнелтілімдерімен өткізе алады.
Бұл талаптарды бірінші және екінші топтарға жататын адамдардың тауарлар мен көлік құралдарын жылжытуының басты ерекшелігі, сондай-ақ осы адамдардың негізгі құқықтары мен міндеттері деп атауға болады.
Жеке тұлғалардың жеке пайдалануға арналған тауарларды өткізу тәртібі (бұл әр түрлі әкімшілік-құқықтық мәртебесі бар жеке тұлғалардың жеке, отбасылық, үй және кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты емес өзге де мұқтаждықтарына арналған тауарлар туралы ғана айтылады) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасымен арнайы кедендік рәсімдерге жатқызылған.
Бұл ретте тауарлардың мақсатын кеден органы жеке тұлғаның кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарлар туралы өтінішін, тауарлардың сипаты мен олардың санын, сондай-ақ тауарларды кедендік шекара арқылы өткізу жиілігін негізге ала отырып айқындайды.
Төртінші топқа жатқызылған көлік ұйымдары кеден шекарасы арқылы өз қызметінің ерекшелігіне орай халықаралық рейстерді (жанар-жағармай материалдары, тамақ өнімдері және т.б.) қамтамасыз ету үшін қажетті көлік құралдары мен тауарларды өткізеді.
Екінші санатқа тиісті тізілімге енгізілген және кеден органдарында осы фактіні растайтын куәлік алған ресейлік заңды тұлғалар жатады: кедендік тасымалдаушылар; ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды сақтауға маманданған кәсіпкерлер; кедендік брокерлер.
1. Кедендік тасымалдаушылар-кедендік бақылаудағы тауарлармен көліктік-экспедиторлық операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар. Көбінесе кедендік тасымалдаушылар ҚР кедендік аумағына әкелінетін тауарларды ҚР кедендік шекарасынан өтетін жерден тауарға ілеспе құжаттарда көрсетілген немесе жеткізу базасы ретінде халықаралық шартта айқындалған межелі жерге дейін жеткізуді жүзеге асырады.
Қажет болған жағдайда кедендік тасымалдаушы бір уақытша сақтау қоймасынан (бұдан әрі - УСҚ) немесе кеден қоймасынан (бұдан әрі - КО) кедендік ресімдеуі әлі аяқталмаған (оларға қатысты кедендік төлемдер әлі төленбеген) тауарларды басқа УСҚ немесе КО-ға тасымалдауды да жүзеге асыра алады.
Кедендік тасымалдаушыға кедендік бақылаудағы тауарларды кедендік алып жүрусіз және кедендік төлемдердің төленуін қамтамасыз етусіз (тауарлар мен көлік құралдарының КЕПІЛІ, үшінші тұлғаның кепілдігі, тасымалданатын тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеуді жүзеге асыру кезінде төленуге тиісті сомаларды ҚР кеден органдарының депозитіне енгізу) тасымалдау құқығы берілді.
Нормативтік актілерге сәйкес кедендік тасымалдаушы::
аймақтық (бір кеденнің қызмет аймағында ғана кедендік тасымалдаушы ретінде қызметті жүзеге асыру кезінде);
өңірлік (бір өңірлік кеден басқармасына ведомстволық бағынысты бірнеше кеденнің қызмет аймақтарында кедендік тасымалдаушы ретіндегі қызметті жүзеге асыру кезінде);
Бүкілресейлік (бірнеше аймақтық кеден басқармаларының қызмет аймақтарында немесе Ресей Федерациясының бүкіл аумағында кедендік тасымалдаушы ретінде қызмет еткен кезде).
2. ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды сақтауға маманданған кәсіпкерлер. ҚР шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың сақталуын қамтамасыз ететін қойма бизнесінің тарихы жеткілікті зерттелген жоқ, бірақ ежелден бері және бүгінгі күнге дейін мемлекет кедендік төлемдерге салынатын шетелдік тауарлардың нақты есебін және сақталуын қамтамасыз ету туралы мәселені шешуге көп көңіл бөлгені анық.
4 классикалық дәріс
Қойма иесінің түсінігі, жіктелуі, міндеттері және негізгі терминдері.
Дәрістің мақсаты: Қойма иесінің түсінігі, жіктелуі, міндеттері және негізгі терминдерін анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: қойма, қойма ісі, қойма түрлері, кеден қоймасы, логистика.
Дәріс сұрақтары:
1. Қойма шаруашылығы ұғымы және олардың функциялары
2. Қойма ұғымы, түрлері, қоймаға қойылатын талаптар
3. Қойма шаруашылығын ұйымдастыруды жетілдіру жолдары.
4. Қойма шаруашылығын ұтымды ұйымдастыру ұғымы
Қойма-бұл материалдық құндылықтарды қабылдауға, орналастыруға, сақтауға және өңдеуге арналған үй-жай (Үй-жайлар кешені, ғимарат, ғимарат). Қойма, әдетте, шектеулі және қорғалатын кеңістік болып табылады. Оның басты міндеті-тауардың сапасын сақтау және жүк ағынын ассортиментке, уақыт пен көлемге сәйкес теңестіру.
Логистикалық қызметте қойма өте маңызды: дәл осы жерде сұраныс пен жеткізілім көлемінің ауытқуы кезінде қажет тауарлар мен жүктердің резервтері жинақталады, ал мұнда өндіруші компаниялардан тұтынушыларға немесе технологиялық жүйелердегі материалдық ресурстар ағындарына дейін логистикалық тізбектегі тауар ағындарының жылдамдығы синхрондалады.өндіріс.
Бүгінгі таңда қоймалардың келесі жіктелуі бар, оларға сәйкес олар көптеген түрлер мен кіші түрлерге бөлінеді:
меншік бойынша: ұжымдық пайдалану, жеке пайдалану, қойма-атл.
көлемі бойынша: алып қоймалар, шағын қоймалар;
құрылым түрі бойынша: ашық, жабық, жартылай жабық, арнайы (мысалы, резервуарлар, бункерлік құрылыстар);
қабаттылығы бойынша (тауарларды салу биіктігі ескеріледі): бір қабатты (биіктігі 6 м-ге дейін), биік (6-дан 10 м-ге дейін), биік-стеллаждық (10 м және одан жоғары), сондай-ақ биіктік айырмашылығы бар қоймалар;
механикаландыру деңгейі бойынша: механикалық емес қоймалар, механикалық немесе автоматты;
тауарды немесе жүкті ТЖ немесе теңіз көлігімен жеткізужөнелту мүмкіндігі бойынша: теміржол жолдарымен; кемежай, порт жанындағы;
ассортименттің кеңдігі бойынша (сақталатын тауарлардың түрі мен сипаты бойынша): мамандандырылған, әмбебап ассортименті бар, аралас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Заң факультеті
6В04203 - Кеден ісі
TISH 2207 -Кедендік инфрақұрылым және қойма шаруашылығы
Көктем семестрі 2020 - 2021 оқу жылы
Дәрістердің қысқаша мазмұны
1 классикалық дәріс
Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығын ұйымдастыру және дамыту
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылымның анықтамасын зерттеу, негізгі элементтерді саралау және кедендік инфрақұрылымның дамуы мен рөлін анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: кеден, инфрақұрылым, элементтер, инфрақұрылым құрамы.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым ұғымы
2. Кедендік инфрақұрылым жүйесі
3. Кедендік инфрақұрылым элементтері
4. Кедендік инфрақұрылымды дамыту мәселелері
5. Халықаралық деңгейдегі кедендік инфрақұрылымның рөлі.
Инфрақұрылым термині экономика саласындағы әдебиет-терде XX ғасырдың 40-жылдарында өндіріске, ауыл шаруашылығына қызмет көрсететін салалар кешені ретінде көрсетілді.
Ең алдымен ол әскери лексиконда пайдаланылды. Мұнда ол әскери күштердің іс-әрекетін қамтамасыз ететін тылдағы құрылыстар кешені (қару-жарақ коймалары, полигондар және тағы басқалар) дегенді білдірді. Батыста бұл термин экономикалық дамудың материалдық факторы ретіндегі инфрақұрылымның механикалық бөлігін білдірді.
Бірақ та уақыт өтісімен бұл түсініктің мағынасы кеңейіп, ол өзіне экономикалық дамудың шарты ретінде материалдық фактор-мен бірге материалдық емес факторларды да қамтыды.
Инфрақұрылымның түсінігін анықтайтын әр түрлі талдаулар бойынша, оның негізіне жұмыс жасағанда жеке шаруаның не болмаса халық шаруашылығы кешеніне, өндірісті дамытуға және халықтың хал-жағдайын жақсартуға керек алғышарттарды жасай-тын еңбек және сала түрлері жатады.
Инфрақұрылымның әр салаларының функциялануы қажетті өндіріс аппаратын талап етеді. Мұндай өндіріс аппараттарына көліктің жылжымалы құрамынан басқа, жол жүйесі (темір-жол және автомобиль жолдары), мұнай және газ тасымалдайтын құбырлар жатады.
Біздің ойымызша, кеден ісі инфрақұрылымының әр түрлі мағынасы мен рөлі С.Т. Әлібековтың Қазақстан Республикасы-ның Кеден құқығы деген еңбегінде берілген1.
Шешімін прогресс, кеден жүйесінің бүгінгі күндегі және болашақтағы сапалы дамуы анықтайтын ұйымдастыру және басқару проблемаларының арасынан тармақтанған күрделі кеден-дік инфрақұрылымды ұйымдастыру және дамыту негізгі болып табылады.
Дамыған нарықтық экономика - экономиканың негізі. Нарық инфрақұрылымының және оның басқа да секторларының, оның ішінде сыртқы экономикалық саласының дамуынсыз нарықтық экономика екпінді дами алмайды.
Аталған еңбегінде С.Т. Әлібеков кеден ісінің инфрақұрылымы рөлінің өсуін және мағынасын жан-жақты ашып көрсеткен.
Біріншіден, сыртқы экономикалық қатынастарды реттеу ба-рысында кеден органдары қызметінің күрделенуі, өкілеттігі мен жауапкершілігінің өсуі.
Екіншіден, кедендік ресімдеу мен бақылаудың көп өсуі, осылардың орындалуы тікелей жаңа технология мен техникалық құралдардың қолданылуымен байланысты.
Үшіншіден, мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қорғау үшін кеден органдарына жаңа кұқық қорғау органы ретінде мін-деттемелер мен құқықтардың жүктелуі.
Төртіншіден, кеден мекемелерін сапалы кадрлар құрамымен толықтыру, жақсарту қажеттілігін және олардың кәсіби деңгейін, біліктілігін, ізгілік, адамгершілік қасиеттерін нығайту мәселелері.
Бесіншіден, әлеуметтік саладағы кемшіліктерді жою қажет-тілігі және кеден қызметкерлерінің өмірін жақсарту, оларды әлеу-меттік қорғауды қамтамасыз ету.
Алтыншыдан, кеден ісі саласындағы халықаралық ынты-мақтастықты кеңейту үдерістері кеден органдарының инфрақұрылымын халықаралық деңгейге жеткізу мәселелерін талап етеді.
Жоғарыда көрсетілген қажеттіліктерден кеден ісі инфра-құрылымының рөлі мен мәнін арттыру, оларды шешу жолдары мен әдістерін ұйымдастырып іске қосу керектігі дәлелденеді.
Кедендік инфрақұрылымды ұйымдастыру және дамытудың кеден органдарының бірыңғай жүйесінің қажетті бөлігі екенін нақты көрсету керек және ол кеден ісінің нақты тізбегі болып та-былады. Инфрақұрылымның жүйесі кеден ісінің барлық процеду-расымен қатар жүреді.
Кедендік инфрақұрылым ұғымына не кіреді? Әдетте, кеден-дік инфрақұрылым анықтамасында олар кеден мәселелерін шешу барысында мекемелердің қосалқы рөлін атқаратын бөлімше деп түсіндіріледі.
Бұл мекемелерге жататындар: кеден зертханасы, ғылыми-зерттеу мекемелері және оқу орындары, есептеу орталығы, поли-графиялық, құрылыс-пайдалану кәсіпорны мен мекемелері. Мұндай анықтамалар кеден жүйесіндегі кедендік инфракұрылымның орны мен қажеггілігін дұрыс түсіндіре алмайды. Кеден кодексінің 7-бабында Кедендік инфрақұрылым - кеден органдарының жұмыс істеуіне жағдай жасайтын, сондай-ақ кеден органдарының лауазымды адамдарына әлеуметгік қызмет көрсетуге арналған үйлер мен ғимараттар делінген.
Кеден органдарының жүйесі деп аталатын 17-бабында сәйкес келетін инфракұрылымнын болатыны жалпы керсетілген.
Кедендік инфракүрылымның көптеген аныктамалары болға-нымен оны түсіну үшін ғылымда калыптаскан инфрақұрылым деген түсінікті ескеру керек.
Инфрақүрылымның әр түрлі үйымдастыру құрылымы мен функционалдық қолданысына қарай оны 4 үлкен салалық топқа бөлуге болады:
- өндірістік инфрақұрылым - тікелей өндірістік үдерістің сыртқы шарттарын қамтамасыз ететін салалар кешені (жүк көлігі, көтерме сауда, қойма шаруашылығы, байланыс жүйесі, ақпараттық-консультативтік кызмег көрсету, іскер-лік қызмет саласы және т.б.)
- элеуметтік инфроқұрылым - жұмыс күшінің ұдайы өндірісімен байланысты салалар кешені (денсаулық сақтау, білім беру, бөлшек сауда, жолаушылар көлігі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, коғамдық тармақталу саласы, бос уақытты ұйымдастыру және т.б.)
- институционалдық инфрақұрылым - ұлттық шаруа-шылыкты дамытуда нақты тиімді макроэкономикалық пропорцияларды қолдайтын, экономиканы реттеуді жүзеге асыратын салалар және ғылым, басқару жүйесі, құқьқ қорғау мен қорғаныс салаларындағы қызметтер кешені (мемлекеттік басқару органдары, оның ішінде экономиканы реттейтін аппарат, кредит-қаржы саласы, кұкык қорғау қызметі және т.б.).
- экологиялық инфрақұрыльм - қоғамдық өндірісті дамытуға экологиялық жағдай жасайтын және қоршаған ортаны адамдардьң экономикалық іс-әрекеттерінің жағымсыз әсерінен қорғайтын инженерлік құрылыстар мен қызметтер саласының кешені.
Осы келтірілгендерден мынаны тұжырымдауға болады: инфрақұрылым - өндірістің дұрыс жүмыс жасауына және адам-дардың жақсы өмір сүруіне жағдайлар жасайтын өндірістік сала-лар кешені.
Кез келген өндіріс пен қызмет түрлерінің экономикалық-элеуметтік тиімділігінің денгейі, қызметкерлердің интеллектуал-дық, шығармашылық және іскерлік қабілеттерінің жүзеге асуы осы шарттардың болуына, олардың даму деңгейі мен сапасына байла-нысты. Сондықтан инфрақұрылымға қосалқы, көмекші ретінде мән беретіндердің көзкарастарын дұрыс деп айту қиын.
Сонымен қатар инфрақұрылымньң материалдық-техникалық жабдыктау, көтерме сауда сияқты салаларының өндірістік аппарат ретінде қойма және тоңазытқыш шаруашылығы, базалары, элеваторлары, байланыс тораптары мен есептеу техникалары, су шаруашылығы, сорғы және тазарту станциялары, жер өндеу, суару және кептіру жүйелері бар.
Инфрақұрылымдық салалар накты өндіріске қызмет жасап, ақтық нәтиженің өсуіне әсер етеді. Сондықтан ірі каржы салымда-рын тек материалдық өндіріс салаларына ғана салмай, өндірістік өнімдерді өте тиімді пайдалануга мүмкіндік беретін тізбектерді де кеңейтіп дамыту қажет.
Инфрақұрылымды экономикалық категория ретінде түсіну мынаны көрсетеді: біріншіден, инфрақұрылымдық қызмет - бұл істің кез келген түрі емес, ол нақты тұтынушының сұранысын қанағаттандыруға бағытгалган.
Екіншіден, инфрақұрылым саласында қызмет көрсететін еңбек белгілі бір тұтынушыльқ құнға айналады, ал бұл инфрақұрылымды нақты тұтынушының сұранысын қанағаттандыратын еңбектің тиімді нәтижесін тұтынуга байланысты адамдардьң экономикалық қатынасы ретінде қарастыруға негіз береді.
Кеден қызметінің жұмысын жабдықтайтын инфрақұрыльм элементгері В.Т. Драгановтың редакциясымен шыққан Кеден ісінің негізі деген оқулықта 3 топка бөлінеді.
Бірінші топқа кеден органдарының жұмысына жақсы жағдай жасайтын, тауарларды кедендік режимдерге орналастыратын және жолаушыларға қызмет көрсететін объектілер жатады. Олар әкімшіліктің үй-жайлары, өткізу пункттері мен терминалдар, әр түрлі қоймалар, бажсыз сауда дүкендері, көлік құралдары, арнайы жабдықталған объектілер, вокзалдар мен әуежайлардағы кедендік бақылау аймактары.
Бұл объектілер кеден органдарыньң материалдық-техникалық базалары.
Екінші топка кедендік процедуралардың жузеге асуын бақылайтын кедендік бақылаудьң техникалық құралдары, кедендік сараптаманың, байланыстың техникалык кұралдары; кедендік режимдердің бұзылуын бақылайтын жүйелер, валюталық бақылауды жүргізетін құралдар және т.б. жатады.
Үшінші топты кеден органдары мен ұйымдары кадрларының іс-әрекетін үнемі дамыту үшін материалдык, тұрмыстық, мәдени және басқа да әлеуметтік жағдайлар жасауға арналған әлеуметтік инфрақұрылым құрайды. Бұл сала оларға қажетті қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді. Мұның бәрі кеден органдарында істейтін адамдардың өмір сүру деңгейіне, олардың жан-жакты дамуына және кәсіби деңгейлерінің өсуіне әсер етеді. Бұл функцияларды оқу орындары мен орталыктары, үй-жай дайьндау қызметі, қоғамдық тамақтану, денсаулық сақтау мекемелері, спорт кешендері және т.б. орындайды.
Сонымен бірге әдебиеттердегі кеден ісі инфрақұрылымының анықтамасы толық берілген деп айтуға болмайды. Біздің пікіріміз-ше, бұл анықтамада шекараға жеткізілген коммуникациялар көрсетілмеген. Егер де Қорғас кеденінде халықаралық стан-дартқа сай автомобиль жолдары салынбаса, онда кеденде істейтін кеден қызметкерлерінің жұмысы киындайды. Кеденнің шекарадан өткізу қабілеті күрт төмендеп, көптеген автомобильдер жүктерімен кеденде тұрып қалады. Мұның бәрі, әрине, бюджетке түсетін қаржының да көлемін азайтады. Сондықтан, шекараға жақын автомобиль жолдары мен теміржолдарды, құбырлар мен электр жүйелерін сыртқы экономикалық қатынасқа қызмет ететін кеден ісінің инфрақұрылымына толығымен жаткызуға болады.
Кедендік инфрақұрылымның анықтамасында оның күр-делілігін және тармақтануын өте маңызды деп санауға болады. Соңғы жылдары республикада әлемдік стандартқа сәйкес келетін кеден қызметкерлерінің өмір сүруі мен жұмыс жасауына жақсы жағдай жасайтын тұрғын үйкоммумалдық, қызметтік-өндірістік кешендер салынды. Кеден қоймалары, жабық автотұрақтар, кеден зертханалары, медициналық пункттер, конференция залдары және т.б. жаңадан дұрысталып жабдықталған.
Мұндай күрделі объектілерді салу көп қаражатты талап етеді, бірақ олардың жұмысы шаруашылыкта көп пайда алуға мүмкіндік береді. Сондықтан біраз қаржыны осы объектілерді дамыту үшін алынған қаражаттан қайта қаржыландыру керек.
Кеден органдары мемлекет тарапынан орталыктандырылған материалдық-техникалық жабдықтармен, әр түрлі көліктермен, оның ішінде вертолеттер, теңіз және өзен катерлері және қару-жарақтармен де қамтамасыз етілді. Алайда, кеден органдары мен мекемелері әлі де біраз талапқа сай жабдықталмай келеді.
Қызметтік-өндірістік қолданыстағы үй-жайлар жетіспейді, біраз үй-жайларды кеден органдары жалға алады. Шекарадан өткізетін пункттердің көп бөлігі уақытша схемамен жасалған. Бұлар кеден қызметкерлеріне толығымен қажетті жағдайды жасай алмайды. Сондықтан бүл уақытша жасалған объектілерді тұрақты объектілермен ауыстыру қажет.
Кедендік бақылауда, әсіресе қашықта орналасқан пункттерде алдыңғы қатарлы техникалық құралдар, байланыс құралдары жетіспейді. Осының бәрі тауарларды кедендік ресімдеуден тез өт-кізіп, тауарлар мен көлік құралдарын сапалы бақылауға мүмкіндік бере алмайды.
Осының салдарынан кеден қызметкерлерінің көп уақыты бақылау және ресімдеу жұмысына кетеді, нәтижесінде тауарлар мен көлік құралдары кедендік аумақта ұзақ уақыт тұрып қалып, сыртқы сауданыңтиімділігі төмендейді.
Осы керсетілген фактілер кеден ісінің инфрақұрылымын ұйымдастыру мәселелерінің әлі де қарқынды дамып келе жатқанын көрсетеді. Сондықтан ол кеден ісін тиімді жүзеге асыру қажеттілігінен артта қалып келеді.
Кедендік құрылым мен инфрақүрылымды реформалау саласының мақсаты кеден объектілерін дамытатын болашаққа бағытталған басты жоспар кұру, сондай-ақ:
:: жеке түлғаларды кедендік ресімдеуді жүзеге асыратын ке-ден органдарының штаттық санын тиімді қайта бөлу, тауар және жолаушылар ағыны өсіп келе жаткан учаскелерде мамандандырылған құрылымдық бөлімшелерді құру;
:: сырткы сауда жүктерін өңдейтін жерлерге барынша жақындату қажеттілігіне байланысты кедендік ресімдеуді, оларды тиімді орналастыруды жүзеге асыратын кеден ор-гандары бөлімшелерін қайта қүру;
:: кедендік ресімдеу орталықтарын құру, бұл орталыктарға кеден органдарының өкілетті өкілдері мен кеден айналасындағы инфрақұрылым өкілдерін біріктіру;
:: кеден органдарының қолданыстағы инфрақұрылымын ке-дендік ресімдеудің қазіргі кезеңдегі технологиясының талаптарына сәйкестендіру;
:: кеден одағын кеңейту келешегін ескере отырып, кедендік инфрақұрылымды тиімді орналастыру схемасын жасау болып табылады.
Сондай-ақ басқа бағдарламаларды іске асыру барысында кеден органдары жүйесінің материалдық-техникалық базасыжаңартылып дамиды, СЭҚ-тің кеден қызметін көрсету технологиясы жақсарады, кеден қызметкерлерін кәсіби дайындау деңгейі артады, кеден қызметін нормативтік-құқықтық және әдістемелік қамтамасыз ету жақсарады.
Кеден жүйесінің жұмыс жасау жағдайын сапалы жақсарту оның қызмет көрсетуіне артып келе жатқан сұранысты толығымен қанағаттандырып, СЭҚ субъектілерінің сапалы қызмет көрсетуге қол жеткізу мүмкіңдігін қамтамасыз етеді.
Реформалау бағдарламаларын жузеге асыруға жұмсалатын шыгын бюджетке түсетін кедендік төлемдердің артуы, қазакстан-дықөндірушілер мен тұтынушылардьң мүдделерін қорғау, шетел-дікинвестицияларкөлемініңөсуі , саудасаясаты мәселелерін шешу ретінде жоғары экономикалык нәгижелерді қамтамасыз етуі тиіс. Сапасыз және технологиялық жағынан зиянды тауарлар импортын, энергия тасымалдаушылардың өңделмеген шикізатты әкетуін шектеу түрінде белгілі бір экологиялық нәтижеге қол жеткізіледі.
Кеден органдары жұмысының аталмыш көрсеткіштерін жақсарту ақыр аяғында кеден жүйесінің жұмыс жасау тиімділігін арттырып, елдің мемлекеттік мүддесіне сәйкес келетін сыртқы экономикалық саясатты жүргізген кезде Қазақстанның сырткы экономикалық, азык-түлік, гылыми-техникалық және қаржы қауіпсіздігін күшейтуі тиіс.
Бақылау сұрақтары:
1. Кеден ісінің инфрақұрылым туралы түсінік беріңіз?
2. Кеден ісі инфрақұрылымының элементтерін ашып саралаңыз?
3. Кеден ісі иифрақұрылымының даму жолдарын айқындаңыз?
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасындағы Кедендік реттеу туралы" 2017 жылғы 26 желтоқсандағы № 123-VI Қазақстан Республикасының Кодексі htppwww.Adilet.zan.kz
2. Карданов В.А., Петрова Т.А. Особенности таможенного оформления и таможенного контроля при перемещении товаров автомобильным транспортом. Монография. 2019 http:www.iprbookshop.ru80778.htm l
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право: Общая и
Особенная части: Учеб.пособие. - Алматы г. Аркаим,2003- 325 c.
4. Ким А.Г. Таможенная инфраструктура и складское хозяйство. Учебно-методическое пособие.Астана, 2018 г. - 175 c7
5. Покровская В.В. Таможенное дело: учебник для бакалавров Высш. шк. экономики, Нац. исследоват. ун-т. -М. : Юрайт, 2015. - 358 с.
6. Логистика складирования : учебник В.В. Дыбская. -- М. : ИНФРА-М, 2017. -- 559 с.
2 классикалық дәріс
Кедендік инфрақұрылымды және қойма шаруашылығын ұйымдастыруды құқықтық реттеу қайнар көздері
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылымды және қойма шаруашылығын ұйымдастыруды құқықтық реттеу қайнар көздеріне сипаттама беру. Қайнар көздерінің қолдану иерархиясын саралау, анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: қайнар көз, ұлттық заңнама, халықаралық заңнама, әдет-ғұрып, іскерлік ідет-ғұрып, шарт, ішкі құжаттар.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым саласындағы заңнама жүйесі.
2. Мемлекеттік шекара кедендік инфрақұрылымның негізгі элементі ретінде.
3. Кеден заңнамасының құқықтың басқа салаларымен арақатынасы.
4. Ұлттық заңнама қолдану иерархиясы.
5. Кеден саласындағы халықаралық заңнама.
Кеден органдарындағы қызмет Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес кеден органдарының міндеттерін, құқықтарын және міндеттемелерін, сондай-ақ құқық қорғау органдарының функцияларын іске асыру жөніндегі кәсіби қызметті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің арнайы түрі болып табылады.
Кеден органдарындағы қызмет кеден органдарындағы жұмыс жағдайымен анықталатын қағидаларға негізделеді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының өзге де нормативтік-құқықтық актілерден, кеден органдары қызметкерлерінің лауазымды міндеттерін орындау және олардың құқықтарын қорғау барысындағы лауазымды қызмет нұсқаулықтарынан үстемдігі қағидасы. Аталмыш қағиданың кеден органдарының әрбір қызметкеріне қатысты талабы - ол Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының үстемдігін қорғауы тиіс дегенді білдіреді.
Бірінші кезекте адам және азамат құқығы мен бостандығының басымдығы қағидасы тұр. Бұл қағида кеден органдары қызметкерлері қызметтерінің мәні мен мазмұнын анықтайды.
Кеден қызметін ұйымдастыруда мемлекеттік билік жүйесінің бірлігі қағидасының мәні зор.
Қазақстан Республикасының Конституциясында заң шығарушы, атқарушы және сот биліктеріне бөлу негізінде мемлекеттік билікті ұйымдастырудың негізгі қағидасы бекітілген. Кеден қызметі атқарушы билік органдарында мемлекеттік қызметке жатады.
ҚР Конститутциясына сәйкес, ҚР азаматтары мемлекеттік қызметке тұруға тең дәрежеде құқылы. Осы конституциялық нормаларға байланысты кеден қызметі азаматтардың қабілеттері мен кәсіби дайындығына сәйкес кеден органдарында қызмет атқаруға бірдей қол жеткізу қағидасына негізделген.
ҚР заңдарына сәйкес және өздерінің өкілеттігі аясында жоғарғы органдар мен басшылар қабылдаған шешімдер мемлекеттік қызметкерлер үшін міндеттілік қағидасы болып табылады. Кеден қызметінде шешім міндеттілігінің екі аспектісі маңызды.
Біріншіден, жоғарғы органның шешімін төменгі бағынышты органдар және лауазымды тұлғалар міндетті түрде орындайды. Екіншіден, жоғары қызметте тұрған басшының лауазымды өкілеттігі бойынша берген бұйрықтарын, өкімдерін төменгі бағынышты қызметкерлер міндетті түрде орындайды.
Келесі кағида - мемлекеттік қызметте басты талаптар бірлігінің болуы. Мұндай бірлік кеден органдары жүйесінің және бірлік функциясы қоятын талаптармен қамтамасыз етіледі. Кеден органының барлық деңгейіндегі қызметкерлерге біркелкі талаптар қойылады.
Кеден саласында кеден органдарының өкілеттігін орындау үшін қызметкерлер жоғары сатыдағы мамандар болуы керек. Сондықтан кеден қызметінің бір қағидасы - мамандық пен біліктілік қағидасы. Бұл қағида өзінің қызметінде құқығы мен міндеттерін, функцияларын, заңдар мен нұсқаулықтарын беретін өкілеттігінің белсенді түрде орындалуын талап етеді.
Кеден қызметі жариялылық қағидасына негізделген. Кеден кодексінде қабылданған шешім туралы бағдарламаның, жұмыс барысының кеден заңнамалары арқылы ашық түрде жүргізілуі әр қызметкерге жүктелген.
Кеден қызметкерлерінің жауапкершілігі де қағида ретінде қаралады. Олардың сапалы шешім қабылдауы, шешімдерді уақытында орындауы немесе орындамауы, не болмаса өзінің міндеттемесін сапасыз орындауы жауапкершілікті күшейтуді талап етеді. Кей жағдайда шешімді сапасыз орындау, көзбояушылық жасау, қызметтік міндетін орындамау бойынша жауапқа тартылады.
Кеден қызметінің сонымен қатар партиялардың, дін концес-сияларының жұмыстарына қатыспауы да қағидамен негізделінеді.
Кеден органдарындағы қызмет атқару тәртібі Қазақстан Республикасының Кеден кодексімен, мемлекеттік қызмет және еңбек туралы зандарымен реттеледі.
Өзінің жеке, адамгершілік, іскерлік, кэсіби касиеттері. дене бітімінІң дамуы жэне білім деңгейІ бойынша кабілетгі, өзіне жүктелген міндеттерді орындауға денсаулығы жарамды Қазақстан Республикасыньщ эрекетке қабілетті азаматтары кеден органдарынын лауазымды адамдары болып табылады.
Кеден органдарына қызметке кабылдау үшін:
1) қызметке жарамдылығы туралы медициналық корытынды;
2) міндетті арнаулытексеру;
3) кеден ісі мәселелері жөніндегі уэкілетгі орган белгілеген біліктілік талаптарына сәйкес болу қажет.
Азаматгың берген құжаттары мен мәліметтері міндетті түрде тексеріледІ.
Егер де тексеру кезінде кеден органына қызметке алуға бол-майтын жағдайлар кездессе, онда кеден органының төрағасы бір ай ішінде алуға жарамайтын жағдайларды көрсетіп, оган жазба-ша жауап береді. Азамат ол шешіммен келіспесе сотка не болмаса жоғарғы кеден органына шағымдана алады.
Келесі жағдайларда азамат кеден органына қызметке алын-байды:
іс-әрекетке қабілеті нашар, не болмаса тіпті жоқ деген занды күші бар соттың шешімі болса;
белгілі бір мерзімге мемлекетгік қызметке апуға кұқығы алып тасталынса;
медициналық мекеменің кеден қызметіне жарамайтын ауру деген мэліметі болса;
кеден органында жақын туыстары оның басшысы, не бол-маса қол астында істейтін болса;
шетел азаматы болса.
Кеден органдарына кызметке конкурс жеке келісімшарт тол-тыру немесе кызметке тағайындау арқылы алынады.
Кеден органына алынғанда үш айға дейін сыннан өтеді: сынаудың мақсаты - мамандық қабілетін тексеру. Бұл жөнінде ол сол орынға стажер болып арнайы атақ берусіз тағайындалады.
Қазакстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңдарымен айқындалатын негіздер бойынша, сондай-ақ жағымсыз себептермен мемлекеттік қызметтен босатылған адамдарды кеден органдарына қызметке қабылдауга болмайды.
Кеден органдарына кызметке қабылданған әскери міндеттілер белгіленген тәртіппен әскери есептен шығарылады және кеден органдарында арнаулы есепте тұрады.
Кеден органына қызметке орналасқан жас мамандар кеден Ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртІппен кеден бекеттерінде, кедендерде жэне кеден ісі мэселелері жөніндегі уәкілетті органнын аумақтық бөлімшелерінде міндетті тағлымдамадан өтеді.
Қызметке тағайындау мен босату мынадай тэртіппен жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның басшысын Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган басшысының орынбасарларын кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган басшысының ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Кеден органдарының басқа лауазымды адамдары кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен қызметке тағайындалады және қызметінен босатылады.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіпнен куәліктер мен жеке номерлік мөрлер беріледі.
Кеден органының лауазымды адамы кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілеген тәртіппен Қазақстан халқына адал болуға ант береді.
Кеден органының лауазымды адамына атқаратын қызметіне және еңбек сіңірген жылдарына сәйкес белгіленген тәртіппен мынадай арнаулы атақтар беріледі:
1) кіші басшы құрам:
кеден қызметінің прапорщигі;
кеден қызметінің аға прапорщигі;
2) орта басшы құрам:
кеден қызметінің кіші лейтенанты;
кеден қызметінің лейтенанты;
кеден қызметінің аға лейтенанты;
кеден қызметінің капитаны;
3) аға басшы құрам:
кеден қызметінің майоры;
кеден қызметінің подполковнигі;
кеден қызметінің полковнигі;
4) жоғары басшы құрам:
кеден қызметінің генерал-майоры;
кеден қызметінің генерал-лейтенанты.
Арнаулы атақтар берілген кеден органдарының лауазымды адамдары нысанды киіммен тегін қамтамасыз етіледі. Киім нысанының үлгілері мен айырым белгілерін, онымен қамтамасыз ету нормаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Нысанды киім кию тәртібін кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Осы ережелер мамандандырылған кеден мекемелерінің басшылары мен мамандарына да қолданылады.
Кеден органының лауазымды адамына берілетін арнаулы атақтар бірінші және кезекті болып бөлінеді.
Жоғары басшы құрамның арнаулы атақтарын Қазақстан Республика-сының Президенті береді.
Кіші, орта, аға басшы құрамның арнаулы атақтарын кеден ісімәселелері жөніндегі уәкілетті органның басшысы береді.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына арнаулы атақтар атқарып отырған лауазымдарына сәйкес беріледі.
Аға басшы құрамның лауазымына қабылданған адамдарга, егер оның анағұрлым жоғары дәрежелі шені, арнаулы немесе әскери атағы болмаса, кеден қызметінің подполковнигі атағынан жоғары емес бірінші арнаулы атақ берілуі мүмкін.
Кеден қызметінің лейтенанты - бірінші арнаулы атағы төрт жыл және одан да артық оқу мерзімімен оқу орнын бітіргеннен кейін берілген және оқу орнында алған немесе сол тектес мамандык бойынша кеден органдарында қызмет атқарып жүрген Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары үшін кеден қызметінің лейтенанты атағында еңбек сіңіру мерзімі бір жыл болып белгіленеді. Кеден қызметінің кіші лейтенанты бірінші арнаулы атағы:
1) кіші басшы құрамның лауазымдарындағы, орта арнаулы оқу орнын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған кеден органдарының лауазымды адамдарына;
2) тектес мамандық бойынша орта арнаулы оқу орындарын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған азаматтарға беріледі.
Кеден қызметінің лейтенанты арнаулы атағы:
1) кеден қызметінің кіші лейтенанттарына - арнаулы атақта белгіленген еңбек сіңірген жылдарының мерзімдері өткеннен кейін, жоғары оқу орындарын бітіргендерге - осы атақта еңбек сіңірген жылдарының мерзіміне қарамастан;
2) жоғары білімі бар, орта және аға басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған азаматтарға беріледі.
Кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ атқарып отырған лауазымына аталған атақ сәйкес болған жағдайда және алдыңғы арнаулы атақта еңбек сіңірген жылдарының мерзімі аяқталғаннан кейін дәйекті ретпен беріледі.
Ғылыми дәрежесі немесе ғылыми атағы бар кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ, атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары, кеден қызметінің полковнигіне дейін қоса берілуі мүмкін.
Атқарып отырған лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары кезекті арнаулы атақ алдыңғы арнаулы атақта еңбек сіңірген жылдарының кемінде бір жарымындай мерзімі өткеннен кейін беріледі.
Кеден органдарының лауазымды адамдарына атқарып отырған лауазымына сәйкес мынадай шекті арнаулы атақтар берілуі мүмкін:
1) кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органда:
төраға - кеден қызметінің генерал-лейтенанты;
төрағаның орынбасары - кеден қызметінің генерал-лейтенанты;
департаменттің және дербес басқарманың бастықтары - кеден қызметінің генерал-майоры;
департамент және дербес басқарма бастығының орынбасарлары, департамент құрамындағы басқарма бастығы - кеден қызметінің полковнигі;
департамент құрамындағы басқарма бастығының орынбасары, бөлім бастығы - кеден қызметінің подполковнигі;
бөлімше бастығы, бас инспектор - кеден қызметінің майоры;
жетекші инспектор - кеден қызметінің капитаны.
2) облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінде, кедендерде, мамандандырылған кеден мекемелерінде:
облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетгі органның аумақтық бөлімшесінің бастығы - кеден қызметінің генерал-майоры;
облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі бастығының орынбасары, кеден бастығы, маманданды-рылған кеден мекемесінің басшысы- кеден қызметінің полковнигі;
кеден бастығының орынбасары, мамандандырылған кеден мекемесі басшысының орынбасары, облыстар (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бойынша кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінің басқарма бастығы және бастығының орынбасары, кеден бекетінің бастығы, бөлім бастығы - кеден қызметінің подполковнигі;
кеден бекеті бастығының орынбасары, бөлім бастығының орынбасары - кеден қызметінің майоры; бөлімше бастығы, бас инспектор - кеден қызметінің капитаны;
аға инспектор, инспектор - кеден қызметінің аға лейтенанты;
кіші инспектор - кеден қызметінің аға прапорщигі. Кеден органдарының лауазымды адамдары үшін арнаулыатақтарда еңбек сіңірген жылдарының мынадай мерзімдері белгіленеді:
1) кеден қызметінің прапорщигі - бес жыл;
2) кеден қызметінің кіші лейтенанты - бір жыл;
3) кеден қызметінің лейтенанты - екі жыл;
4) кеден кызметінің аға лейтенанты - үш жыл;
5) кеден қызметінің капитаны - үш жыл;
6) кеден қызметінің майоры - төрт жыл;
7) кеден қызметінің подполковнигі - бес жыл,
Кеден қызметінің аға прапорщигі, кеден қызметінің полковнигі атақтарында, сондай-ақ жоғары басшы құрамның атақтарында еңбек сіңірген жылдарының мерзімдері белгіленбейді.
Кеден органының лауазымды адамына қызмет міндеттерін адал атқарғаны үшін көтермелеу ретінде, алдыңғы атақта еңбек сіңірген жылдарының белгіленген мерзімдерінің кемінде жартысы өткеннен кейін, бірақ атқаратын қызметіне сәйкес арнаулы атақтан жоғары емес кезекті арнаулы атақ мерзімінен бұрын берілуі мүмкін.
Кеден органының лауазымды адамына кезекті арнаулы атақ оның кеден органдарында қызмет атқарған бүкіл кезеңі ішінде мерзімінен бұрын екі реттен артық берілмейді.
Кеден органының лауазымды адамына тәртіптік жаза қолданылған (ауызша жарияланғанын қоспағанда), не оған қатысты қылмыстық іс қозғалған немесе оның қызмет тәртібін бұзу, сыбайлас жемқорлық пен құқық бұзушылық фактілері бойынша қызметтік тексеру жүргізіліп жатқан болса, оған кезекті арнаулы атақ беру тәртіптік жаза алынғанға дейін не ақтау негіздемесі бойынша қылмыстық іс тоқтатылғанға дейін немесе қызметтік тексеру аяқталғанға дейін тоқтатыла тұрады.
Белгіленген басқа жағдайларда, кеден органының лауазымды адамынна негізсіз кезекті арнаулы атақ беруді тоқтата тұрған кеден органының басшысы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіптік жауапкершілікте болады.
Кеден органының лауазымды адамын сол кеден органына не сол жердегі басқа кеден органына немесе басқа жерге қызметке ротациялау кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындаған тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады.
Кеден органдарының лауазымды адамын басқа жерге ротациялаған кезде оған өтем төлеу және өзге де шығыстарының орнын толтыру Қазақстан Республикасының зандарында блелгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
Кеден органдарындағы қызметті тоқтату үшін:
1) оның белгіленген тәртіппен жұмыстан босатылуы;
2) Қазакстан Республикасының азаматтығынан айырылуы;
3) кеден органдары лауазымды адамының Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
4) кеден органдары лауазымды адамының кайтыс болуы;
5) беделін түсіретін әрекет жасауы;
6) соттың айыптаушы үкімінің занды күшіне енуі немесе ақтауға жатпайтын негіздер бойынша қылмыстық істіңтоқтатылуы негіз болып табылады.
Кеден органдарының лауазымды адамдары: 1) қызметке жарамсыздығы немесе жарамдылығының шектеулі болуы туралы тиісті комиссияның қорытындысы негізінде:
1) денсаулығына байланысты;
2) штаттардың қысқартылуына байланысты;
3) өз қалауы бойынша;
4) аттестациялау нәтижелері бойынша белгіленген қызметке сәйкес болмаған жағдайда;
5) сынақ мерзімі ішінде қызметке жарамсыздығы анықталған жағдайда;
6) беделін түсіретін әрекет жасаған кезде;
7) қызмет тәртібін үнемі бұзғаны үшін;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда жұмыстан босатылады.
Егер запасқа шығарылатын кеден органдарының лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының заңдарында әскери қызметке жарамды запастағы адамдар үшін белгіленген шекті жасқа жетпеген болса, әскери есепке қойыла отырып запасқа шығарылады.
Бақылау сұрақтары:
1. Кедендік инфрақұрылым саласындағы заңнама жүйесін айқындаңыз?
2. Кедендік инфрақұрылым саласындағы қандай негізгі қайнар көздерді білесіз?
3. Кедендік инфрақұрылым саласындағы ұлттық заңнамаға саралау беріңіз?
4. Кеден саласындағы халықаралық заңнамаға сипаттама беріңіз?
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасындағы Кедендік реттеу туралы" 2017 жылғы 26 желтоқсандағы № 123-VI Қазақстан Республикасының Кодексі htppwww.Adilet.zan.kz
2. Карданов В.А., Петрова Т.А. Особенности таможенного оформления и таможенного контроля при перемещении товаров автомобильным транспортом. Монография. 2019 http:www.iprbookshop.ru80778.htm l
3. Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право: Общая и
Особенная части: Учеб.пособие. - Алматы г. Аркаим,2003- 325 c.
4. Ким А.Г. Таможенная инфраструктура и складское хозяйство. Учебно-методическое пособие.Астана, 2018 г. - 175 c7
5. Покровская В.В. Таможенное дело: учебник для бакалавров Высш. шк. экономики, Нац. исследоват. ун-т. -М. : Юрайт, 2015. - 358 с.
6. Логистика складирования : учебник В.В. Дыбская. -- М. : ИНФРА-М, 2017. -- 559 с.
3 Талдау дәрісі
Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығының объектілері мен субъектілері
Дәрістің мақсаты: Кедендік инфрақұрылым мен қойма шаруашылығының объектілері мен субъектілеріне түсініктеме беріп субъектілердің құқтық мәртебесін анықтау және объектілерді сипаттау
Дәрістің негізгі терминдері: субъект, объект, заңды тұлға, мемлекет, кеден органдары, құқықтық мәртебе, құқыққабілеттілік, тауар, ақша, төлем.
Дәріс сұрақтары:
1. Кедендік реттеу саласында қызмет көрсетуге қатысушылардың құқықтық мәртебесі
2. Кеден брокерлерінің, делдалдардың құқықтық жағдайы
3. Кедендік инфрақұрылым және қойма шаруашылығы объектілерін сыныптау
4. Қойма шаруашылығында тауарды сипаттау.
Кез-келген құқықтық саладағы құқық субъектісі өзінің өмірлік қажеттіліктерін жүзеге асыру үшін мемлекет берген белгілі бір құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы немесе қоғамдық қатынастардың тиісті саласында өзіне жүктелген өкілеттіктер болып саналады. Сондықтан ҚР кеден құқығының субъектілері деп мемлекет кеден ісі саласындағы заңды құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы болу мүмкіндігіне ие болатын тұлғаларды (жеке де, заңды да) түсіну керек.
Оларға: кеден органдары; кеден органдары мен кеден қызметі ұйымдарының мемлекеттік қызметшілері; заңды тұлғалар; жеке тұлғалар жатады.
Құқық қабілеттілігін, яғни субъектінің заңда белгіленген белгілі бір құқықтар мен міндеттердің тасымалдаушысы болу мүмкіндігін ескере отырып, кедендік құқық субъектілерін екі топқа бөлуге болады: арнайы және басқа субъектілер.
Кеден құқығының арнайы субъектілеріне кеден органдары мен кеден органдары мен кеден қызметі ұйымдарының мемлекеттік қызметшілері-кеден ісі саласында арнайы құқықтық қабілеті бар субъектілер жатады. Олардың ерекшелігі кеден ісі саласындағы құқықтық қатынастарды реттейтін атқарушы орган ретінде кеден органдарының кедендік құқық нормаларымен белгіленген құзыретінен, сондай-ақ кеден органдарының құзыретін іске асыру үшін белгілі бір кеден органының немесе кеден қызметі ұйымының мемлекеттік қызметшісінің нақты құқықтары мен міндеттерінің көлемінен тұрады.
Кеден құқығының өзге субъектілеріне кеден ісі саласында арнайы құқықтық қабілеті жоқ заңды және жеке тұлғалар (ресейлік те, шетелдік те) жатады. Кеден құқығы субъектілері ретіндегі олардың құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы олардың құқықтық мәртебесіне байланысты. Аталған тұлғаларды жіктеуді жүзеге асыра отырып, олардың ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға қандай шамада қатысы бар екенін түсінуге және оны одақ шеңберінде кедендік интеграция бойынша одан әрі жұмыс істеу кезінде пайдалануға болады.
Кедендік құқықтық қатынастардың барлық қатысушыларын мынадай санаттарға бөлу керек:
I) тауарлар мен көлік құралдарын ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізуді жүзеге асыратын тұлғалар;
II) кеден ісі саласындағы кәсіпкерлік қызметті ҚР ЕК-де бекітілген шарттарда жүзеге асыратын тұлғалар;
III) өз қызметінің ерекшелігіне немесе қалыптасқан мән-жайларға байланысты кедендік құқықтық қатынастарға түсетін тұлғалар.
Біз аталған санаттардың әрқайсысын толығырақ сипаттаймыз. Бірінші санатқа жатқызуға болатын адамдардың ауқымы өте кең, оларды бес топқа бөлуге болады:
1) СЭҚ қатысушылары - кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын, контрагенттер ретінде шетелдік серіктестері бар жеке және заңды тұлғалар. Бұл тұлғалар тауарларды және көлік құралдарын оларды өткізу немесе пайдалану есебінен пайда алу мақсатында ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізеді;
2) коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер, оның ішінде мемлекеттік (мұражайлар, қорлар, институттар, Ғылыми ұйымдар және т.б.), сондай-ақ олардың шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуге болатын халықаралық байланыстары бар ұйымдар. Алайда, олар өткізетін тауарлар көп жағдайда халықаралық шарттардың объектілері болып табылмайды;
3) арнайы кедендік рәсім шеңберінде жеке пайдалану үшін тауарларды өткізетін жеке тұлғалар;
4) арнайы кедендік рәсім шеңберінде өздеріне тиесілі көлік құралдарын халықаралық жүк және жолаушылар тасымалдарын қамтамасыз ету үшін өздері пайдаланатын, сондай-ақ тауарларды "керек-жарақтарды алып өту" кедендік режиміне орналастыратын көлік компаниялары ҚР шекарасы арқылы тұрақты түрде алып жүреді";
5) арнайы кедендік режимдер шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарларды өткізетін тұлғалар.
Аталған тұлғалардың ҚР кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуге негіз болатын мән-жайлардың тізбесі шексіз үлкен. Мысалы, СЭҚ қатысушысы үшін тауарларды ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізу (әкелу, сол сияқты әкету) үшін сатып алу-сату және жалға алу келісімшарттары негіз бола алады. Коммерциялық емес ұйымдар халықаралық ынтымақтастық шеңберінде ҚР кедендік шекарасы арқылы әртүрлі көрмелер, экспозициялар, деректемелер, арнайы және ғылыми әдебиеттер, үлгілер, кәдесыйлар, өкілдік тауарлар және т. б. өткізеді. Бұл жағдайда халықаралық ынтымақтастыққа (дипломатиялық өкілдікті, консулдықты ашу), мәдени және ғылыми алмасуға (конференциялар, гастрольдер, симпозиумдар, көрмелер, ресми шақырулар және т.б.) байланысты іс-шаралар көбінесе тауарларды өткізу үшін негіз болып табылады.
Мүдделі тұлғалар тауарларды көліктің кез келген түрімен (теңіз, өзен, темір жол, автомобиль, авиакөлік), сондай-ақ халықаралық пошта жөнелтілімдерімен өткізе алады.
Бұл талаптарды бірінші және екінші топтарға жататын адамдардың тауарлар мен көлік құралдарын жылжытуының басты ерекшелігі, сондай-ақ осы адамдардың негізгі құқықтары мен міндеттері деп атауға болады.
Жеке тұлғалардың жеке пайдалануға арналған тауарларды өткізу тәртібі (бұл әр түрлі әкімшілік-құқықтық мәртебесі бар жеке тұлғалардың жеке, отбасылық, үй және кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты емес өзге де мұқтаждықтарына арналған тауарлар туралы ғана айтылады) Қазақстан Республикасының кеден заңнамасымен арнайы кедендік рәсімдерге жатқызылған.
Бұл ретте тауарлардың мақсатын кеден органы жеке тұлғаның кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарлар туралы өтінішін, тауарлардың сипаты мен олардың санын, сондай-ақ тауарларды кедендік шекара арқылы өткізу жиілігін негізге ала отырып айқындайды.
Төртінші топқа жатқызылған көлік ұйымдары кеден шекарасы арқылы өз қызметінің ерекшелігіне орай халықаралық рейстерді (жанар-жағармай материалдары, тамақ өнімдері және т.б.) қамтамасыз ету үшін қажетті көлік құралдары мен тауарларды өткізеді.
Екінші санатқа тиісті тізілімге енгізілген және кеден органдарында осы фактіні растайтын куәлік алған ресейлік заңды тұлғалар жатады: кедендік тасымалдаушылар; ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды сақтауға маманданған кәсіпкерлер; кедендік брокерлер.
1. Кедендік тасымалдаушылар-кедендік бақылаудағы тауарлармен көліктік-экспедиторлық операцияларды жүзеге асыратын заңды тұлғалар. Көбінесе кедендік тасымалдаушылар ҚР кедендік аумағына әкелінетін тауарларды ҚР кедендік шекарасынан өтетін жерден тауарға ілеспе құжаттарда көрсетілген немесе жеткізу базасы ретінде халықаралық шартта айқындалған межелі жерге дейін жеткізуді жүзеге асырады.
Қажет болған жағдайда кедендік тасымалдаушы бір уақытша сақтау қоймасынан (бұдан әрі - УСҚ) немесе кеден қоймасынан (бұдан әрі - КО) кедендік ресімдеуі әлі аяқталмаған (оларға қатысты кедендік төлемдер әлі төленбеген) тауарларды басқа УСҚ немесе КО-ға тасымалдауды да жүзеге асыра алады.
Кедендік тасымалдаушыға кедендік бақылаудағы тауарларды кедендік алып жүрусіз және кедендік төлемдердің төленуін қамтамасыз етусіз (тауарлар мен көлік құралдарының КЕПІЛІ, үшінші тұлғаның кепілдігі, тасымалданатын тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеуді жүзеге асыру кезінде төленуге тиісті сомаларды ҚР кеден органдарының депозитіне енгізу) тасымалдау құқығы берілді.
Нормативтік актілерге сәйкес кедендік тасымалдаушы::
аймақтық (бір кеденнің қызмет аймағында ғана кедендік тасымалдаушы ретінде қызметті жүзеге асыру кезінде);
өңірлік (бір өңірлік кеден басқармасына ведомстволық бағынысты бірнеше кеденнің қызмет аймақтарында кедендік тасымалдаушы ретіндегі қызметті жүзеге асыру кезінде);
Бүкілресейлік (бірнеше аймақтық кеден басқармаларының қызмет аймақтарында немесе Ресей Федерациясының бүкіл аумағында кедендік тасымалдаушы ретінде қызмет еткен кезде).
2. ҚР кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларды сақтауға маманданған кәсіпкерлер. ҚР шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың сақталуын қамтамасыз ететін қойма бизнесінің тарихы жеткілікті зерттелген жоқ, бірақ ежелден бері және бүгінгі күнге дейін мемлекет кедендік төлемдерге салынатын шетелдік тауарлардың нақты есебін және сақталуын қамтамасыз ету туралы мәселені шешуге көп көңіл бөлгені анық.
4 классикалық дәріс
Қойма иесінің түсінігі, жіктелуі, міндеттері және негізгі терминдері.
Дәрістің мақсаты: Қойма иесінің түсінігі, жіктелуі, міндеттері және негізгі терминдерін анықтау.
Дәрістің негізгі терминдері: қойма, қойма ісі, қойма түрлері, кеден қоймасы, логистика.
Дәріс сұрақтары:
1. Қойма шаруашылығы ұғымы және олардың функциялары
2. Қойма ұғымы, түрлері, қоймаға қойылатын талаптар
3. Қойма шаруашылығын ұйымдастыруды жетілдіру жолдары.
4. Қойма шаруашылығын ұтымды ұйымдастыру ұғымы
Қойма-бұл материалдық құндылықтарды қабылдауға, орналастыруға, сақтауға және өңдеуге арналған үй-жай (Үй-жайлар кешені, ғимарат, ғимарат). Қойма, әдетте, шектеулі және қорғалатын кеңістік болып табылады. Оның басты міндеті-тауардың сапасын сақтау және жүк ағынын ассортиментке, уақыт пен көлемге сәйкес теңестіру.
Логистикалық қызметте қойма өте маңызды: дәл осы жерде сұраныс пен жеткізілім көлемінің ауытқуы кезінде қажет тауарлар мен жүктердің резервтері жинақталады, ал мұнда өндіруші компаниялардан тұтынушыларға немесе технологиялық жүйелердегі материалдық ресурстар ағындарына дейін логистикалық тізбектегі тауар ағындарының жылдамдығы синхрондалады.өндіріс.
Бүгінгі таңда қоймалардың келесі жіктелуі бар, оларға сәйкес олар көптеген түрлер мен кіші түрлерге бөлінеді:
меншік бойынша: ұжымдық пайдалану, жеке пайдалану, қойма-атл.
көлемі бойынша: алып қоймалар, шағын қоймалар;
құрылым түрі бойынша: ашық, жабық, жартылай жабық, арнайы (мысалы, резервуарлар, бункерлік құрылыстар);
қабаттылығы бойынша (тауарларды салу биіктігі ескеріледі): бір қабатты (биіктігі 6 м-ге дейін), биік (6-дан 10 м-ге дейін), биік-стеллаждық (10 м және одан жоғары), сондай-ақ биіктік айырмашылығы бар қоймалар;
механикаландыру деңгейі бойынша: механикалық емес қоймалар, механикалық немесе автоматты;
тауарды немесе жүкті ТЖ немесе теңіз көлігімен жеткізужөнелту мүмкіндігі бойынша: теміржол жолдарымен; кемежай, порт жанындағы;
ассортименттің кеңдігі бойынша (сақталатын тауарлардың түрі мен сипаты бойынша): мамандандырылған, әмбебап ассортименті бар, аралас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz