Ауруды басқару бағдарламасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қызылорда облысы Қармақшы ауданы бойынша артериялық гипертензиясы бар пациенттерге «Ауруды басқару бағдарламасын» енгізу тиімділігі»

Мазмұны

: Анықтамалар

: 3

: Белгілеулер мен қысқартулар

: 4

: Кіріспе

: 1. Артериалды гипертензиясы бар пациенттерге ауруды басқару бағдарламасын енгізу (әдеби шолу)

: 1. 1. Артериалды гипертензия эпидемиологиясы

: 8

: 1. 2. Артериалды гипертензия дамуының қауіп факторлары

: 8

: 1. 3. Артериалды гипертензияның клиникалық және морфологиялық сипаттамасы

: 12

: 1. 4. Ауруды басқару бағдарламасы

: 14

: 1. 5. Ауруды басқару бағдарламасын енгізудегі жаhандық мәліметтер

: 1. 6. Ауруды басқару бағдарламасының Қазақстан Республикасында енгізілуі

: 16

: 1. 7. Ауруды басқару бағдарламасының Қызылорда облысында енгізілуі

: 21

: 2. Зерттеу әдістері және материалдары

: 2. 1. Зерттеу материалдары

: 22

: 2. 2. Зерттеу әдістері

: 23

: 3. Зерттеу нәтижелері және талқылау

: 41

: Қорытынды

: 44

: Тәжірибелік ұсыныстар

: 45

: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

: Қосымшалар

АНЫҚТАМАЛАР

Осы диcceртaциядa сәйкесінше анықтамаларымен қоса кeлeciдей тeрминдeр қолданылды:

Артериалдық гипертония - систолалық АҚ 140 мм. с. б. жəне жоғары мен/немесе диастолалық АҚ 90 мм. с. б. жəне жоғары тұрақты көтерілуі .

Қауіп факторы (ҚФ) - мінез-құлықтың немесе өмір салтының аспектісі және алдын алу маңызды болып саналатын, денсаулыққа қатысты жағдайлармен байланысты эпидемиологиялық деректер ретінде белгілі, орта жағдайларының және туа біткен немесе тұқымқуалаушылық ерекшеліктерінің экспозициясы.

Ауруды басқару бағдарламасы (АББ) - бұл денсаулық сақтау шығындарын азайтуға және кіріктірілген көмек көмегімен аурудың салдарын болдырмау немесе азайту жолымен созылмалы аурулары бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған бағдарлама.

Біріншілік артериалдық гипертония (эссенциалық гипертония) артериялық қысымның реттеуіне қатысты ағзалардың зақымдануына байланыссыз дамитын артериялық гипертония.

Екіншілік артериалдық гипертония (симптомдық ) (САГ) - қан қысымын реттеуге қатысты ағзалардың немесе жүйелердің зақымдануынан дамитын АГ.

Кілт сөздер: созылмалы ауруларды басқару, ауруларды басқару бағдарламасы, созылмалы жұқпалы емес аурулар, артериалды гипертензия, тиімділік.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

АГ - Артериялық гипертензия

АҚҚ - Артериялық қан қысымы

АББ - Ауруды басқару бағдарламасы

ДДСҰ - Дүниежүзілік Денсаулық сақтау Ұйымы

САҚ - Систолалық артериалды қан қысымы

ДАҚ - Диастололық артериалды қан қысымы

ЖҚЖ - Жүрек қантамыр жүйесі

АМСК - Алғашқы медико-санитарлық көмек

ДА - дәрігерлік амбулатория

ФАП - фельдшерлік - акушерлік пункт

АҚШ - Америка Құрама Штаты

СЖЖ - созылмалы жүрек жетіспеушілігі

ӨСОА - өкпенің созылмалы обструктивті ауруы

ЖИА - Жүректің ишемиялық ауруы

ҚФ - қауіп-қатер факторы

СЖЕА - Созылмалы жұқпалы емес аурулар

ДЛП - дислипидемия

ЖМК - жедел медициналық көмек

МИ -Миокард инфаркты

ГТБ - глюкозаға толеранттылықтың бұзылуы

ДЛП - Дислипидпротеинемия

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі

Aртериялық гипертензия (AГ) кең таралған аурулардың бiрi. Aртериялық гипертензия жүрек-қантамыр ауpулаpымен сыpқаттанушылық пен өлім-жітім құрылымын айқындайтын адамзат тарихындағы аса зор жұқпалы емес пандемия болып табылады. AҚҚ-ның ұзақ мезгілде тұрақты түрде көтерілуі тәждік aртерия aуруы, инсульт, жүрек жетіспеушілігі, жүрекшелер фибрилляциясы, перифериялық тaмырлық aуру, бүйректің созылмaлы aуруы және деменцияның пaйдa болу қауіпін жоғaрылaтыды [1] .

ДДСҰ мәліметі бойыншa әлемде 1, 1 млрд aдaм жоғaры қaн қысымымен өмір сүреді, 9, 4 миллион aдaм осы aуру әсерінен қaйтыс болaды. 25 жaстaн aсқaн ересек aдамдaр aрaсындa бұл aурудың тaрaлуы ер aдaмдaрдa 29, 2%, әйелдерде 24, 8% құрaйды. Aурудың осындай кең тaрaлуы кезінде гипертензияны бақылaу деңгейі ем қабылдaғaн барлық пaциенттердің тек 30% құрaйды [2; 3] .

ДДСҰ деректері бойынша, АГ таралуы дүние жүзіндегі ересек халықтың 40% - ын құрайды, осы ретте бұл денсаулық сақтау тәжірибесінде күрделі мәселе күйінде қалып отыр. Қазақстанның ересек тұрғындары арасында гипертонияның таралуы 24, 3% құрайды. Артериялық гипертонияның таралуы Қазақстанда да тұрақты жоғары деңгейде сақталуда және ол 100 000 ересек адамға 1181, 8 құрайды. ҚР ДСМ статистикалық деректеріне сәйкес, артериялық гипертензия ми қанайналымының жіті бұзылысына шалдыққан науқастардың 78% анықталады

Болжам бойынша ЖҚЖ аурулары 2016 жылы 17, 9 миллион адам өлімге душар болды, бұл әлемдегі барлық өлімнің 31% құрайды. Бұл өлімнің 85% -ы инфаркт пен инсульттан болған. 70 жастан кіші жұқпалы емес аурулардан болған 17 миллион өлімнің 82% -ы төмен және орташа табысты елдерде, ал 37% -ы - ЖҚЖ ауруы әсерінен болған. Артериялық гипертензия таралуы ДДҰ-ның аймақтарында және әртүрлі дамыған елдермен бірдей емес. Гипертония ДДҰ-ның Африка аймағында кеңінен таралған (27%), ал ең аз таралғаны Америкада (18%) . Әлемде 1, 13 миллиард адам гипертониялық аурумен ауырады, олардың көпшілігі (үштен екісі) төмен және орташа табысты елдерде тұрады [4] .

Гипертония көбінесе индустриалды дамыған елдерде тұратын адамдарға әсер етеді. Жоғары қан қысымы көбінесе жас кезінде пайда болады, бұл ауру тез жасарып келеді. Бұл жүрек-қан тамырлары асқынуларының қаупін арттырады және орташа өмір сүру ұзақтығын едәуір төмендетеді. Гипертония проблемасының маңыздылығы қазіргі қоғамда оның жеткіліксіз бақылауымен байланысты. Аурудың гендерлік құрылымын 2019 жылы Ресейде зерттеу кезінде АГ патологиясы бар әйелдердің басым екендігі анықталды (55, 5%), қалған 44, 5% ер адамдар [5] .

Қазіргі уақытта жүрек-қан тамырлары ауруларының дамуына көптеген факторлар ықпал ететіні дәлелденген. Біздің елде тәуекелдің мынадай факторлары таралған: темекі шегу (әйелдер арасында 9, 7% және ерлер арасында 63, 2%), гиперхолестеринемия (әйелдер арасында 55, 0% және ерлер арасында 56, 9%), семіздік (әйелдер арасында 26, 5% және ерлер арасында 11, 8%) . Әр адамда қауіп факторларының (оның сандық көрсеткішінің) әсер ету дәрежесі әртүрлі және ағзаның оларға бейімделуіне байланысты.

Артериялық гипертензияның алдын алу мәселесін терең зерттеуге қарамастан, мәселе өзекті болып қала береді. Аурудың алдын алу үшін ағзаға АГ қауіп факторларының патологиялық әсер ету жағдайын функционалдық бұзылуларға дейін және пациенттің шағымдары пайда болғанға дейін анықтау маңызды

Зерттеу жұмысының мақсаты

Қызылорда облысы Қармақшы ауданы «Ауруды басқару бағдарламасына» енген науқастардың өмір сапасын жақсарту.

Зерттеу міндеттері

1 Ауруды басқару бағдарламасының халықаралық және отандық тәжірибелерін талдау.

2. Артериалды гипертензия «Д» есептегі науқастардың денсаулық жағдайын бағалау.

3. «Ауруды басқару бағдарламасына» енгізілген науқастардың өмір сапасының өзгеруін бағалау.

Тәжірибелік маңыздылығы:

1. Алғашқы медико-санитарлық көмек деңгейінде артериялық гипертензиясы бар пациенттерге, қауіп-қатер факторын анықтау, емдеу, АҚҚ бақылауда және медициналық көмек сапасын жақсартуға бағытталған сауалнама құрастырылды;

2. Науқас өз ауруы жайлы ақпараттармен қамтамасыз етілді ;

3. Науқас өз ауруы жайлы ақпараттармен қамтамасыз етілді ;

4. Артериялық гипертензияның асқынуы жайлы біледі ;

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы:

Дипломдық жұмыс 45 бетте баяндалған және кіріспеден, заманауи мәселелерге шолудан, зерттеу әдістемесінен, қорытынды мен нәтижелерден, тәжірибелік ұсыныстардан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Дипломдық жұмыста 33 сурет, 1 қосымша, 56 әдебиет көздері берілген.

1. АРТЕРИАЛДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯСЫ БАР ПАЦИЕНТТЕРГЕ АУРУДЫ БАСҚАРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ЕНГІЗУ (ӘДЕБИ ШОЛУ)

1. 1. Артериалды гипертензия эпидемиологиясы

Артериялык гипертензия (АГ) - артериялық қан қысымының мерзімдік немесе тұракты жоғарылауы. Гипертониялық ауру - әлемдегі ең кең таралған аурулардың бірі.

Жүрек-тамыр ауруларынан болатын өлім-жітім бойынша Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің арасында Қазақстан Республикасы төртінші орында тұр. Қазақстанда жүрек-тамыр ауруларынан зардап шегетін 2 млн. адам тіркелген, ол еліміздің экономикалық белсенді халқының 12% құрайды [6] .

Қазақстанның ересек тұрғындары арасында гипертонияның таралуы 24, 3% құрайды. Бұл миокард инфарктісі, жедел миқанайналым жүйесінің өткір бұзылуы, жүрек жеткіліксіздігі және өлім-жітімге әкелуші қауіп факторларының бірі. Өкінішке орай, пациенттердің тек 48% -ы АҚ ауруының бар екенін біліп, олардың шамамен 30% -ы ем алады, ал 11% -ы тиімді емделеді, яғни олар қан қысымын тұрақты қадағалап отырады. (Гипертонияны зерттеу жөніндегі ғылыми қоғамның, Бүкілресейлік кардиология ғылыми қоғамының және Ведомствоаралық кеңестің сарапшылары баяндамасы) жүрек-тамыр аурулары бойынша, 2000 г) .

Ересек адамдардың 20-30% -ы артериялық гипертензиямен ауыратыны анықталған. Жасы ұлғаюымен аурудың таралуы жоғарылайды және 65 жастан асқан адамдарда 50-65% -ға жетеді [7] .

1. 2 Артериалды гипертензия дамуының қауіп факторлары

ДДСҰ-ға сәйкес қауіп факторы - болашақта жарақат немесе аурудың дамуын тудыратын, белгілі бір адамдағы кез-келген ерекшелігі немесе қасиеті. ДДСҰ зерттеулеріне сәйкес, кенет өлімге әкелетін үш негізгі қауіп факторын атады: гипертония, гиперхолестеринемия, темекі шегу. ЖҚЖ ауруларын тудыратын негізгі қауіп факторларына ұтымсыз тамақтану, физикалық гипобелсенділік және темекі өнімдерін тұтынуды атады [15] .

Артериялық гипертензияның пайда болу себептері 90% жағдайда белгісіз. Алайда, артериалды гипертензияны туғызатын қауіп факторлары анықталған:

Адамның жасы. Кейбір зерттеулерде, АГ-ның әр түрлі жас ерекшеліктеріндегі комбинация факторларыны негізделген, бұл клиникалық ағымына байланысты анықталады. 35 жасқа дейінгі жастағы бұл САҚ вариабельділігі, гиперкинетикалық синдром; орта жастағы (35-48 жас) - дене салмағының индексі, метаболизм жағдайы (липидтік және көмірсу алмасуы) ; 48 жастан кейін - бүйректің функционалдық қабілеті, тамыр қабырғасының икемділігі, метаболикалық мәртебесі. [55]

Нукус қаласы бірлестігі. 2016 жылдың қаңтарынан 2016 жылдың желтоқсанына дейінгі кезеңде терапиялық бөлімше пациенттерінің 71 ауру тарихына ретроспективті талдау жүргізілді. Зерттеу қорытындысы бойынша гипертониялық ауру кезіндегі орташа көрсеткіштер: гипертониялық ауру II

ІІ дәрежелі артериялық гипертензия сатысы, IV тәуекел, 46-64 жас, ІІ дәрежелі семіздік.

Тұқымқуалаушылық. Бүгінгі күні генетикалық фактор эссенциальды артериялық гипертензияның (АГ) дамуындағы негізгі фактор деп санауға болатыны дәлелденген. Бұл үдерісте маңызды рөл артериялық қысымды, адренергиялық, ренин-ангиотензин-альдостерон, гомоцистеин және брадикининді жүйелерді реттеуге қатысатын гендерге тиесілі. Бұл жүйелер жүйелі және параллельді химиялық реакциялармен тығыз байланысты, бұл генетикалық тестілеу көмегімен бүкіл жүйенің жағдайын анықтауға мүмкіндік береді. Ренин-ангиотензин-альдостерон жүйесінің элементтерін кодтайтын гендердің әртүрлі топтарының полиморфты маркерлерін талдау АГ патогенетикалық факторларының әрқайсысының аурудың дамуындағы рөлін анықтауға мүмкіндік береді[53] .

Артериялық қысымның деңгейі сыртқы (әлеуметтік және т. б. ) ортаның әсерімен анықталғанына қарамастан, оның көлемі тұқым қуалайтын фактор әсерінен де болады (Sing C., Boerwinkle E, Turner S, 1986 ; Camussi A, Bianchi G., 1988) . Негізгі популяция өкілдері арасында систолалық артериялық қысым деңгейінің 20-дан 30% - ға дейін вариабельділігі тұқым қуалайтын полиген себептерінің әсерімен анықталады. Тұқым қуалайтын полигендік әсер бір тәулік ішінде индивидуумда жиі кездесетін артериялық қысымның шамасын анықтайды деп танылады. Сондықтан туыстарында гипертониялық ауруы бар адамда АҚ шамасының негізгі популяцияның басқа өкілдеріне қарағанда шамамен бірдей және жоғары деңгейде болады [54] .

Темекі шегу және алкогольді қолдану. Қазіргі уақытта темекі шегетіндердің саны шамамен 1, 26 млрд адамға бағаланады, бұл планетаның ересек халқының үштен бір бөлігін құрайды. Болжамдық бағалаулар бойынша, олардың саны 2025 жылға қарай одан да артады және 1, 6 млрд 27 адамды құрайды (Сахарова Г. М., Антонов Н. С., 2010; Кавешников В. С., Трубачева И. А., Серебрякова В. Н., 2011) . Біздің елде ер адамдар арасында темекі шегудің таралуы (63, 1%), Еуропа елдерімен салыстырғанда, бұл көрсеткіш 42% - ды құрайды. Ресейде темекі шегетін әйелдердің үлесі Еуропадағы 28% - ға қарағанда 9, 1% - ға аз (Светличная Т. Г., Свиридова Т. С., 2008) . Ерлер арасында темекі шегудің деңгейі Еуропаның бірқатар елдерінде төмендегеніне қарамастан, оның таралуы жас әйелдер арасында артып келеді, бұл ресейліктерге де тән. Ресейлік липидті клиникалардың зерттеулерінде темекі шегудің ЖҚА-дан (Г. Я. Масленникова, Р. Г. Оганов, 2011) өлімге әсерін расталған, бұл ретте өлім қаупі темекі шегу санына байланысты [51] .

Зиянды әдеттер алкогольді ішімдіктер мен темекі шегу сияқты артериялық гипертензияның даму қаупін күрт арттырады. Ірі халықаралық зерттеу нәтижелері бойынша ишемиялық инсультпен 10349 пациент және 22 елден миішілік қан құйылуымен 3039 пациент енгізілген, нәтижесінде инсульт қаупінің 10 факторы анықталды, онда темекі шегу 2-ші орында болды. Зерттеу көрсеткендей, темекі шегудің артериялық қысымның жіті жоғарылауын тудырып, бір темекі шегуден кейін 15 минуттан астам уақыт тұратын жүрек жиырылу жиілігін арттырады. АҚҚ тәулікті бақылауын зерттегенде, АҚҚ қалыпты адамдарда АҚҚ тәуліктік мониторингтік зерттеулер, АҚҚ қалыпты адамдарда да, темекі шегетін пациенттерде де АҚҚ, темекі шекпейтіндерге қарағанда жоғары екендігін көрсетті. АҚҚ-ға әсер етуден басқа, миокард инфаркты, инсульт және перифериялық артериялардың зақымдануын қоса алғанда, ЖҚА қауіпінің факторы болып табылады. АГ-ны 2013 жылы диагностикалау және емдеу бойынша Еуропалық ұсынымдарда шылым шегудің мәртебесін анықтау және АГ зардап шегетін адамдарға темекі шегуден бас тартуды ұсыну қажет деп жазылған [21] .

Күніне шегетін темекі саны көп болған кезде, АҚҚ жоғарылауының ұзақтығы, оның вариабельділігі, антигипертензивті емнің тиімділігі төмендейді. Темекіні кофемен қатар қолданса, 5 минуттан және 2 сағаттан артыққа созылатын АҚҚ 10 мм. с. бағ. көтерілуіне әкеледі. Denfield зерттеулері АГ дамуын белсенді және пассивті темекі шегудің әсерінен эндотелий-тәуелді вазодилатацияның төмендеуімен байланыстырады. Темекі шегу ЛПНП-ның түрленуіне ықпал етеді, ЛПВП деңгейін төмендетеді, тромб түзілуіне ықпал етеді, тегіс бұлшықет жасушаларының пролиферациясын ынталандырады, бұл атеросклероздың дамуына, жүрек-қантамыр патологиясының қалыптасуына әкеледі [22] .

40-59 жастағы ерлер арасында алкогольді тұтыну әдетінің таралуы 21, 5 жыл бойы проспективті бақылау деректері бойынша 94, 5% - ды құрайды. . Алкогольді тұтыну және оның ерлердің жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім-жітіммен байланысы 40-59 жас(21, 5 жылға перспективалық бақылау деректері) / терапевтік Мұрағат, 2003, № 12, 12-16 б. Алкогольді ішімдіктерді тұтынатын ер адамдардың саны алкоголь ішпейтіндердің санынан 16 еседен артық [23] .

ARIC (Atherosclerosis Risk Factors in the Community) зерттеуі аптасына 210 г мөлшерінде алкоголь ішу артериялық гипертензияның пайда болу қаупінің тәуелсіз факторы болып табылатынын көрсетеді. Қалыпты қысымы бар тұлғалардың алкогольді қабылдауы 1 сағаттан кейін АҚҚ-ның 5/7 мм. с. бағ. ст, ал гипертониктерге-1 сағаттан кейін 10/4 мм. с. бағ. жоғарылауымен байланыстырады. Wettemani және басқалары зерттеуі (1990) артериялық гипертензия қаупінің тәулігіне 20-34 г алкоголь пайдаланғанда 40% - ға және тәулігіне 35 г-нан астам алкоголь пайдаланғанда 90% - ға артқанын көрсетті [24] .

Тұзды шектен тыс қолдану, семіздік, физикалық жүктеменің аз болуы. Семіздік - бұл ең негізгі факторлардың бірі. Бұл гипертонияның ғана емес, сонымен қатар қант диабетінің және жүректің ишемиялық ауруының пайда болуын тудырады. Семіздік- әлемде кең таралған аурулардың бірі. Бұл Ресейде 51%, Ұлыбританияда 51%, Германияда 50%, Қытайда ересектердің тек 15 % көрсеткіште. Бұл «эпидемия» денсаулық сақтау саласындағы шығындар өсуінің және аурушаңдықтың негізгі себебі. 50 жасқа дейінгі салмақтың жоғарылауы жүрек-тамыр аурулары даму жиілігінің 2 - 2, 5 есе артуымен байланысты. Артериалды гипертензиямен және семіздікпен ауыратын адамдарда жүректің ишемиялық ауруының даму қаупі - 17 ± 2, 6%, метаболикалық синдромы бар адамдарда - 24 ± 3, 5%, ал тек гипертензия қаупі 8 ± 1, 7% құрайды. Семіздік, ДЛП, ГТБ немесе қант диабеті, Аг бар пациенттерге, диета терапия жүрек-қан тамырлары ауруларының негізгі алдын-алу ретінде ұсынылады [17] .

Ганада семіздік пен репродуктивті жастағы әйелдер арасындағы гипертония қаупіне басқа факторлардың әсері туралы зерттеу жүргізілді. Бұл зерттеуде қолдың айналымы семіздік көрсеткіші ретінде қолданылды, сәйкесінше әйелдің дене салмағының жоғарылауымен гипертония аурулары көбейді. Статистикалық мәліметтер 45 жастан асқан ганалық ересектер арасында АГ амбулаториялық аурудың себебі бойынша екінші орынға ие болғанын көрсетеді, 2013 жылы СЖЕА аурулары алдыңғы қатарлы білім беру ауруханаларының бірінде 22, 2% өлім-жітімді құрады [19] .

Теңгерімсіз өмір салты-аз қозғалатын өмір салты және дұрыс тамақтанбау ретінде зат алмасудың бұзылуына әкеп соғуы мүмкін, бұл өз кезегінде түрлі жүрек-тамыр ауруларының пайда болуына, оның ішінде гипертонияға әкелетін себеп болады. Бір орында отыратын өмір салты қан айналымы бұзылуының даму қауіпінің негізгі факторларының бірі болып табылады. Аптасына 3, 5-5 сағаттан 1ш8530-8 дене белсенділігі жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім-жітімді төмендетуді қамтамасыз етеді (ССЗ) [25] .

Тұрақты физикалық белсенділік (ФА) қандағы холестерин (ХС) деңгейін және артериялық қысым деңгейін төмендетуі мүмкін. Түркияның оңтүстік-батысындағы Измир провинциясының Балков қаласында жүргізілген зерттеу мәліметтері бойынша, артериялық гипертензиядан зардап шегетін 340 адам қатысқан, тіпті аз қозғалыстағы өмір салтындағы шағын өзгерістер науқастардың күнделікті өміріндегі әдеттердің өзгеруі арқылы АҚ-ны тиімді бақылауға алып келуі мүмкін екені дәлелденген [26] .

Тамақтану сипаты артериялық гипертензия қаупі факторларына да әсер етеді. Май қышқылдары (негізінен липопротеиндер деңгейіне әсер ететін маңызды), минералдар ( негізінен қан қысымына әсер ететін), витаминдер мен тағамдық талшықтар жүрек-қан тамырлары ауруларының, соның ішінде артериялық гипертензияның алдын алу үшін шешуші мәнге ие. Жемістер мен көкөністердің DASH зерттеуінде көрсетілгендей, инсульт кезінде әлдеқайда жоғары қорғаныс әсері бар, онда жемістер мен көкөністер калийдің негізгі көзі болып табылады және олардың артериялық гипертензия деңгейіне әсері бар. Жеті проспективті когорттық зерттеулердің мета талдауында инсульт қаупі күн сайын 80 грамм жеміс-жидектер мен көкөністердің қосымша бөлігін тұтынатын кезде 5% - ға төмендеді [27] .

Артериялық гипертензия қаупі факторларын уақтылы бағалау маңызды, өйткені барлық осындай факторлар үшін біріктіруші бастау-ерте ме, кеш пе, олар тамыр қабырғасының зақымдануын тудырады, ең алдымен оның эндотелиалдық қабатын. Эндотелийдің дисфункциясы патологиялық үдерістің құрамдас бөлігі ретінде ғана емес, сонымен қатар өте жоғары жүрек - қантамыр қауіпінің предикторы ретінде қарастырылады [28] .

Қан тамырларының жағдайын қалыпқа келтіру жүрек-қантамыр ауруларының алдын алу шарасы жүйесі [29] .

Күйзеліс әсерінен. Созылмалы стресс те қауіп факторы болып саналады. 100 жылдан аса көптеген зерттеушілер стрессті жүрек-қан тамырлары ауруларымен тығыз байланыстырады. ХХ ғасырдың 50-ші жылдарының ортасында жүргізілген зерттеулер эвакуацияланған Ленинград тұрғындарына қарағанда Ленинград блокадасының тұрғындарында гипертония ауруының күрт өскенін көрсетті. Ашхабадтағы жер сілкінісі мен су тасқынынан аман қалғандарда гипертензияның жоғарылауы байқалды. Сондай-ақ, АГ-мен жоғары адамдар эмоционалды күйзеліспен тығыз байланысты мамандар: әуе диспетчерлері, түрме күзетшілері, телефон операторлары және қоғамдық көлік жүргізушілері көп зардап шегетіні анықталды [20] .

1994 жылдан бастап ДДҰ "MONICA - PSYCHOSOCIAL" бағдарламасы негізінде 25-64 жастағы ерлер арасында жүргізілген стресстің артериялық гипертензия тәуекеліне әсері туралы 10 жылдық эпидемиологиялық зерттеудің нәтижелері бойынша қатысқан 657 ер адамның отбасында ( стресстен 5 есе жоғары) және жұмыста( стресстік жағдайлардан 6, 8 есе көп) күйзеліс бастан кешкен ерлерде ең үлкен тәуекел дамығаны анықталды.

1. 3. Артериалды гипертензияның клиникалық және морфологиялық сипаттамасы

А. Л. Мясников гипертония ауруын, өз өрекетін қан қысымын басқарушы орталықтарга қарсы бағыттаған невроз депқараған. Сондықтан адам өмірін үрей, қорқыныш сезімдері билегенде, қайғы-қасірет басқанда бул ауру жиі үшырайды. Адам организмінің осы ауругатуа біткен бейімділігі (гендік жүйедегі ақаулар), жүмыс жагдайының қолайсыздыгы (мүмкіншілігінен тысжүмыс істеу, әрекетсіздік, айқай-шу), бас сүйегінің жарақаты, тамақпен ас түзын көбірек пайдалану жөне т. б. да осы ауруға алып келеді Медицина гылымдары академиясының кардиологиялық ғылыми-зерттеу институтының мәліметтеріне қарағанда барлық гипертензияның 22-23%-ын қамтиды, басқа деректер бойынша 5-10%. Демек, артериялық гипертония диагноз қою үшін симптомдық гипертензия жоқтыгына көз жеткізу керек. [30] .

Патогенезі. Ағзадағы артерия қан қысымы өте күрделі нервтік жөне гуморальдық факторлармен басқарылып түрады. Қалыпты жағдайда қан қысымының көтерілуі оны басушы (депрессорлық) механизмдердің іске қосылуына байланысты тез арада өз деңгейіне қайтып түседі. Кейінгі уақытта депрессорлық жүйеге барорецепторлардан басқа, бүйректерден бөлініп шығатын вазодепрессорлар, кинин, простагландин жөне т. б. жататындығы анықталған. Қан қысымы төмендеп кеткенде ренин - ангиотензин, симпати-калық нерв жүйелері жедел іске қосылады. Осы артерия қан қысы-мын реттеуші жүйелер ішінде бүйректердің алатын орны ерекше. [31] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.