Оқушылардың оқу жетістіктерін сапалы бағалау
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Химия, биология және экология кафедрасы
Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәні бойынша
5В070400 - Биология мамандығының студенттері үшін
ЛЕКЦИЯЛАР ЖИНАҒЫ
Кредит саны - 3
Шымкент, 2021ж.
Құрастырған: Муминова Камила Шаккузовна б.ғ.к ., д.м.а
5В070400 - Биология мамандығының күндізгі, сыртқы және кешкі оқу нысанындағы студенттері үшін Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәнінен лекциялар жинағы.
Шымкент: Халықаралық гуманитарлық техникалық университеті 2021 ж, _66__ бет.
Лекциялар жинағы Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәнінің оқу жоспары мен бағдарламасының талаптарына сай құрылып, курстың барлық қажетті мәліметтерін қамтиды.
Лекциялар жинағы Химия, биология және экология кафедрасының мәжілісінде қаралды
Хаттама №__1_ _26_ _08____2020 ж.
Лекциялар жинағы Жаратылыстану - техникалық және спорт факультеттің әдістемелік комиссиясымен қаралып, мақұлданды.
Хаттама №_1__ _27_ _08____2020 ж.
Комиссия төрайымы ___________________ Абишова Г. Б
Тақырыптардың аты
Жоспары
Өткізу түрі
Сағаты
1 модульдің аты:
1-ші апта
1.Тақырып: Оқу жетістігін бағалау жүйесі
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
Кіріспе лекция
1
2-ші апта
2.Тақырып: Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
Ақпараттық
1
3-ші апта
3.Тақырып: Бақылаудың əдістері мен формалары
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
Ақпараттық
1
4-ші апта
4.Тақырып:Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
1.Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
2.Тестілеудің психологиялық-педагогикалық аспектілері.
3.Педагогикалық тест білім салаларын оқыту нəтижесін бағалаудың объективті тəсілі
Ақпараттық
1
5-ші апта
5.Тақырып: Тесттің түрлері
1.Тесттің түрлері.
2.Тест тапсырмаларының формалары.
3.Оқу жүйесіндегі рейтинг- бақылау.
4.Оқудағы рейтинг технологиясының қызметі
Ақпараттық
1
6-шы апта
6.Тақырып: Оқудағы рейтингтік жүйенің құрылымдық элементтері мен ұстанымдары
1.Оқудағы рейтингтік жүйенің құрылымдық элементтері мен ұстанымдары.
2.Бақылаудың рейтингтік жүйесі.
3.Білім беру практикасында рейтингтік бақылау жүйесін қолдану
Баяндау
1
7-ші апта
7. Тақырып: Портфолио - оқушылардың жеке жетістіктерін бекіту жəне жинақтау
1.Портфолио - оқушылардың жеке жетістіктерін бекіту жəне жинақтау.
2.Портфолионың міндеттері мен қызметіне, мақсатына сипаттама.
3.Портфолионы бағалау.
Ақпараттық
1
8-ші апта
8. Тақырып: Оқушының білім рейтингісіндегі портфолионың үлесі
1.Оқушының білім рейтингісіндегі портфолионың үлесі.
2.Портфолио мен жұмыс істеу реті.
3.Портфолионың түрлері.
Ақпараттық
1
9-шы апта
9. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Бағалау үдерісінің мақсаты.
3.Оқу үшін бағалау
Ақпараттық
1
10-шы апта
10. Тақырып: Оқытуды жоспарлауда ОүБ əдістемесін пайдалану
1.Оқытуды жоспарлауда ОүБ əдістемесін пайдалану.
2.Сабақта ОүБ əдістемесін пайдалану.
3.Қалыптастырушы жəне жиынтық бағалау, олардың айырмашылығы
Ақпараттық
1
11-ші апта
11. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Рубрика. Критерий. Дескриптор. Қолмен белгі беру əдісі.
3.20 секунд əдісі. Бағдаршам.
Ақпараттық
1
12-ші апта
12. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Бір минуттық эссе.
3.Формативті тест
Ақпараттық
1
13-ші апта
13. Тақырып: Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы
1.Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы.
2.Ішкі жəне сыртқы шеңбер.
3.Бір сөйлемде барлығын айтып беру
4.Жазбаша түсініктеме (жазбаша кері байланыс)
Сөздік бағалау (ауызша кері байланыс)
Ақпараттық
1
14 - ші апта
14. Тақырып: Өзін-өзі бағалау
1.Өзін-өзі бағалау.
2.Екі жұлдыз жəне тілек (бірін-бірі бағалау). 3.Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау.
Ақпараттық
1
15-ші апта
15. Тақырып Топтық жұмысты бағалаудың бағыттары
1.Топтық жұмысты бағалаудың бағыттары.
2.Топтық жұмыс орындағанда жеке оқушының қабілетін бағалау.
3.Топтық жұмыс барысында өзін-өзі бағалауы.
4.Керi байланыс
Ақпараттық
1
Барлық 15 апталық сағат саны
Дәріс
15
ЛЕКЦИЯ №1
1.Тақырып: Оқу жетістігін бағалау жүйесі
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау-білім сапасын басқарудағы негізгі критерий.
Қазақстанда білім сапасын бағалау әлі де бақылаушы және басқару органдарының бақылау қызметі ретіндегі іс-әрекет болып отыр. Ол сыртқы бақылау - тестілеу, бақылау үзігі және аттестациялау, лицензиялау арқылы жүзеге асырылады.
Білім сапасын бақылау сол оқу орындарының өзімен жүргізіледі. Атап айтқанда, оқушылардың күнделікті және жылдық үлгерімі, көшірілу және мемлекеттік емтихандар қорытындысы,оқу-тәрбие үрдісінің жеке параметрлерінің жағдайын талдау.
Тек соңғы жылдары біздің мемлекеттің дүние жүзілік білім беру кеңістігіне енуіне байланысты.
Шет елдің тәжірбиені зерттеу және білім сапасын бағалауда білім сферасындағы салыстырмалы талдау жүргізу нәтижесінде белгілі бір жүйелілік қалыптасып,жаңа әдістер мен іс-әрекеттер қолданыла бастады.Осыған орай оқу мекемелерінің өзін-өзі бағалау процедуралары кеңінен енгізіле бастады. Сонымен қатар сыртқы бағалаудың жаңа түрлері енгізілуде, ол (4,9) сынаптардың мемлекетаралық бақылау (МАБ), орта білім берудің жеке деңгейлерінің аяқталуынан кейін оқушылардың академиялық білімдерін (МАБ) мемлекетаралық бақылау және орта білім мектептерінің түлектеріне арналған "Бірыңғай Ұлттық Тестілеу"(БҰТ) (1).
Осы жоғарыдағы аталған мәселелерге байланысты мен де өз жұмыс жасап жүрген сыныптар аралығында оқушылардың білімдерін бағалауды білім сапасын басқарудың бір критерийі деп есептеймін.
Дәстүр бойынша оқушының оқу жетістігі - меңгертілу деңгейі балдық бағалар мен бағаланатын білім, білік және дағдыларды жинақтау үрдісінде меңгерілетіндердің көлемінің өсуі, олар жалпы пән бойынша (жалпы пәнді оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік компетентіліктер) және әрбір сынып бойынша (жеке оқу курстарын оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі) білім, білік және дағдылар тізбесі көрініс береді.
Білім сапасын бағалау үшін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау мен олардың белгіленген стандартқа сәйкестілігі пайдаланылады. Шындығында, білім сапасы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау арқылы белгіленеді, яғни бағалау - білім саапасын басқарудағы негізгі критерий. Оқушы жетістіктері ұғымы білімнің құндылығы мен мақсатына және оның мазмұнына өзара байланысты (2).
Оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштерін анықтау үшін немесе бағалау үшін диагностикалау қажет. Диагностикалық іс-әрекет бақылауды, тексеруді, бағалауды қамтиды. Диагностикаланатын мақсаттар мен оқыту нәтижелерінің тепе - теңдігі оқыту сапасының критерийі, ал оның көрсеткіші оқушылардың оқу материалын меңгерудің белгілі бір деңгейіне жетуі болып табылады. Бағалау жүйесінің обьективтілігіне диагностикалық маңыздылығына көңіл бөлінуі қажет. Оқушының оқу жетістігін өлшеу дәлдігі оның білімдік жетістіктерімен тұлғалық жетістіктерінің сапасына әсер ететінін байқауға болады. Ол үшін оқушының оқу жетістіктерінің өлшеуіштері мазмұны мен құрылымы жағынан ұтымды тыңдалуы тиіс. Өлшеуіштерге оқушы жетістіктерінің сапалық және сандық сипатының алдын ала берілген параметрлері білім салалары бойынша оқушылардың оқу дайындықтарының деңгейін айқындайтын құралдар мен тәсілдер жатады. Педагогикалық өлшеуіштер тәсілдерінің ішінде ең көп тарағандары бақылау, білімді ауызша тексеру формасы, білімді тексерудің жазбаша формасы, интервью түріндегі әңгімелесу, сауалнама т.б. Оқытудың әрбір сатысы бойынша анықталған нәтижелерге оқушылардың жетуін, жетістіктерін бағалау мақсатында қорытынды бақылау жүргізу үшін бақылау жұмыстары, тест формасындағы тексеру құралдары жасалады. Ал оқушылардың білім салалары бойынша интеграцияланған оқу жетістіктерін, яғни білімдік оқу жетістіктрін сүзгіден өткізу өлшеуіш- тапсырмалар жүйесі арқылы жүзеге асырылып, бағаланады (Кесте).
Кесте-Оқушылардың оқу жетістіктері.
.Дәстүрлі бағалау жүйесі
Педагогикалық өлшеу
Оқушылардың оқу жетістіктерін сапалы бағалау
Оқушылардың оқу жетістіктері деңгейінің сандық көрсеткіштерін алу
Артықшылықтары
Кемшіліктері
Артықшылықтары
1.Оқушы мен педагогтың өзара әркеттестігіне негізделеді, яғни оқушылардың коммуникавтік қабілеттері дамытылады
2.Тәсілдердің қарапайымдылығы
3.Нәтижелерді алудың шапшандылығы
1.Компетенттілік тұрғыда оқытуға қатысты бақылау құралдарының жеткіліксіздігі
2.Педагогикалық өлшеу элементтерің кейбіреуінің көрініс бергенімен, олар оқушылардың бағаланатын қасиеттерінің сапалы эквиваленттерін сандық өлшеуді емес, оларды бағалауды мақсат етеді, сондықтан мұндай бақылау нәтижелерін бір -- бірімен салыстыруға болмайды
3.Педагогтар тарапынан субъективизмнің көрініс беруі
4.Бағалаудың бірыңғай шкаласы мен критерийлерінің болмауы
5.Оқу әрекеті нәтижелерін өзіндік түзету жасауға толық мүмкіндік бермейтіндігі
1.Компетенттілік тұрғыда оқытуға қатысты бақылау құралдарының жеткіліктілігі
2.Оқыту сапасын бағалау квалиметриялық (сандық) тұрғыда негізделеді, яғни оқушының пәндік (пәнаралық) дайындығы сипатындағы өлшенетін айнымалының теңестірілетін сандық эквиваленттер алынады
3.Әсіресе "мектеп - ЖОО (жоғары оқу ортаны)" кезеңінде бақылау - бағалау жүйесіне жаңа негіз қалайды
4.Педагогикалық процесс барысы, әрбір оқушының оқу жетістіктері жөнінде ақпарат алып отыруға болады
5.Оқыту барысына және оның нәтижесіне әсер ететін қандай да болмасын факторлардың ықпалын айқындауға болады
6.Объективтіліктің толық көрініс беруі
Дәстүрлі бақылау құралдары
Компетенттілікке берілген тапсырмалар мен стандартталған тесттер
Кемшіліктері
Артықшылықтары
Қазіргі кезде тест бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел мамандары олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан бастап түзету іздестіруде. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың бір шешімі ретінде.АҚШ-та портфолио идеясы кең өріс ауда.Ал Ресейде болса бүгінгі күнде бұл бағалау әдісі қолданылап та келеді.
ҰБТ (Ұлттық Бірыңғай Тестілеу) мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты бұл Қазақстанда да қолданысқа кіргізілмекші. Ол туралы 12 жылдық оқытуға арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының негізгі ережесінде көрсетілген. Онда оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың мұндай түрлері енгізіледі : сыртқы баға, ішкі баға және портфолио.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының компетенттілігін тексеруге, бағалауғакөмектеседі. Портфолио бағалаудың бір түрі ғана емес, сондай - ақ ол оқушылардың оқу мотивациясына көмектеседі , оқу мумкіндіктерін кеңейтеді. Портфолионың міндеті - баланың неге қабілетті екендігін көрсету.Ол - жаңа оқу процесін ұйымдастыру құралы, оқушының бұрыңғыға қарағанда білімі мен білігіндегі ілгерілеу жолдарынайқындайтын көрсеткіш. Портфолио өзінің мақсатына сай әр түрлі болады : тақырыптық, пәндік, тілдік т.б. Тақырыптық портфолиода оқушының мәлім бір тақырып төңірегіндегі белгілі бір мерзім ішінде жеткен жетістіктері жиналады.
Пәндік портфолиода, оқушының өзіне ұнайтын, не болмаса көбірек қабілеті бар мәлім бір пән бойынша жеткен жетістіктері жиналады.
Ал тілдік портфолиода (бұл портфолио түрі Еуропа кеңесінде көбірек қолданыста) оқушылардың тілдік компетенттілігі жинақталады, яғни тілдік компетенттіліктің дәрежелері өлшеу кестесі арқылы оқушының белгілі бір тілді қаншылықты игергенін анықтауға болады (4).
Сондай - ақ жалпы портфолио болады. Оған оқушының бір емес, бірнеше сала, бірнеше пән бойынша немесе жалпы өмірінде жеткен жетістіктері жинақталады.
Портфолионың құрамына :
-реферат;
-пікірлер;
-зерттеу жұмыстары, жобалар мен жұмыс жүргізу туралы мағлұматтар;
-әр түрлі тақырыптарға жазылған баяндамалар;
-шығармашылық жұмыстар;
-практикалық, лаболаториялық жұмыстары туралы еcебі;
-қоғамда болып жатқан құбылыстарға берген бағалары т.б. кіреді.
Біз қазіргі қоқам талабына сай бәсеклестікке төтеп бере алатын жан - жақты дамығын тұлғаны қалыптастырып және оқушы жетістіктерін қосымша бағалау үшін әрине, портфолионың да рөлі ерекше екендігін аңғардық.Яғни, портфолиода оқушылардың білім сапасын, жетістіктерін бағалау - білім сапасын басқарудағы негізгі критерийдін бірі.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №2
2.Тақырып: Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Оқушылардың оқу жетістіктерін әділ және шынайы бағалау жүйесі, білім беру мазмұнының ажырамас бөлігі болып саналады. Осы уақытқа дейін білім мен білікті тексерудің түрлі әдістері қолданылып келді. Алайда тарихи даму процесінде бағалаудың түрлері мен тәсілдері, бақылау-өлшем іс-шаралары, оның мазмұны, оқушыларға әсері, ынталандыру элементтері және басқа факторлар өзгеріп отырды. Қазіргі уақытта білім беру процесінің жүйелі болуы керек екеніне ешкім күмән келтірмейді, олай болмаған жағдайда оның нәтижелігі төмендейді. Оқыту-тәрбиелеу жұмыстарын дұрыс бағыттай отырып қана оқушылардың бірін-бірі толықтырып отыратын қайшылықсыз педагогикалық әсерге қол жеткізуге болады. Онымен қоса, осы процесс аясындағы әр әрекет мақсатты бағытталған, яғни белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге бағытталған және соған жетуге жетелейтін болуы керек. Білім беруге қойылған талаптардың қарапайымдылығына қарамастан, оларды толықтай жүзеге асыру қиындығы жоғары объективті және субъективті себептерге келіп тіреледі. Сол арада, бірыңғай оқыту-тәрбиелеу кеңістігіндегі нақты оқу орнының аясында, білім алушы тұлға нысанда болған жағдайда қалыптастыру міндеті өте өзекті болып табылады. Өкінішке орай, оларды шешудің отандық педагогикадағы дәстүрлі жолдары әрдайым жүзеге аса бермейді. Себебі ол қазақстандық тарихи процестерден бастау алатын жаһандық сипаттағы (ақпараттық өркениетке ауысу баспалдағы), жеке көзқарастағы маңызды өзгерістерге байланысты. Аталмыш мәселені шешудің екі жолы бар. Біріншіден, оқыту процесінің түпкі мақсаты мен одан шығатын міндеттерді, оны кезеңмен жүзеге асырудың стратегиясын, оның аясындағы оқушылармен арақатынастың принциптерін анықтау қажет. Бұл жергілікті билік өкілдері деңгейінде мемлекет арқылы жүзеге асырылады. Бұл процесс қоғамның сұранысына берілген жауабы, сондықтан жалпықоғамдық сипатқа ие емес. Басқа сөзбен айтқанда, мектеп бітірген адам географиялық және әлеуметтік-стратегиялық көзқарастан нақты әлемде тұруы, ал бұл әлемдер бірбірінен ерекшеленетіндіктен, оған көз жұмып қарау өскелең ұрпақ пен оның ата-анасының алдында мектептің абыройына нұсқан келтіру дегенді білдіреді. Алайда, көрсетілген мақсаттар мен міндеттердің арасындағы айырмашылық ұлттық білім кеңістігінің бірлестігін бұзбас үшін қағидаттық сипатта болмауы қажет. Екіншіден, бір пән аясында, сондай-ақ білім беру мекемесінің аясында түрлі элементтер мен сабақ беру әдістерінің арасында өзара байланыс орнауы; 5 белгілі бір мақсаттарға жету және нақты білім міндеттерін шешу негізінде бір бірімен байланысуы; оқу процесі мекемесінің аясында әр әдістемелік құраманың орнын мақсатты анықтау. Бұл жерде жаңа әдістемелік элементтер әзірлеу туралы емес, білім технологиясының айтылған мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін қолданыстағы әдістемелерді мақсатты жинақтау туралы айтылып отыр. Көп жылдар бойы бағалау оқушының жетістіктерін басқа оқушының нәтижесімен салыстыру арқылы жүзеге асырылып отырды, ал бұл бағалаудың бірқатар кемшіліктері бар: − педагогтерге, ата-аналарға және оқушыларға түсінікті болатын білім беру жетістіктерін бағалайтын нақты өлшеулердің жоқтығы; − педагог әр оқушының жетістігін алдын-ала айқындалған өлшеулер негізінде емес, жалпы сыныптың орташа білім деңгейіне қарап бағалайды; − оқушыларға қойылған баға оқу бағдарламасының жекелеген бөлімдері бойынша алынатын нақты білімді, білікті, дағдыны көрсете алмағандықтан, әр оқушының жеке білім алу траекториясын анықтауға мүмкіндіктің болмауы; − қорытынды баға қоюда ағымдағы бағалар есепке алынады, бірақ ол оқытудың қорытынды нәтижесін әділ бағалау болып табылмайды; − оқыту процесінде мұғалім мен оқушы арасында тығыз байланыс болмағандықтан, оқушының білім алуға деген белсенділігі төмендейді. Бағалау жүйесі және оқушылардың оқу жетістіктерін тіркеу білім беру процесінің құрамдас бір бөлігі болып табылады. Бағалау жүйесі оқытудың мәселелерін диагностикалаудың және оқушы және мұғалім мен ата-ананың арасында кері байланыс жасаудың негізгі құралы. Критериалды бағалау: - оқушы оқытудың негізгі субъектісіне айналады; - оқушы бойындағы үрейленуді басады; - мұғалімді төрешілік қызметінен босатып, ол кеңес беруші, маман, бағыттаушыға айналады. Осылайша, критериалды бағалау оқушылардың да, мұғалімдердің де денсаулығын сақтау артықшылығына ие. Білім беру жүйесінің дамуында критериалды бағалаудың орны ерекше. Себебі ол мектептегі білім беру кеңістігінің біріктірілген факторы, оқытудың мәселелерін диагностикалаудың негізгі құралы болып табылады, сонымен қатар оқыту процесінің негізінде жатқан принциптерді қамтиды. Критериалды бағалау деп тек бағалау барысы мен баға қойылуы тиіс сәттер деп түсінбеу керек, ол жалпы мұғалімнің, оқушының және ата-анананың арасындағы, болмаса оқушының өзі анықтайтын, оқыту процесінің табыстылығын анықтау бойынша бақылау-өлшем байланысын орнататын механизм. Жалпы алғанда, бағалау және өзін-өзі бағалау жүйесі - білім беру процесінің өз-өзін қадағалап отыратын, ерекше маңызға ие нақты механизмі. Отандық мектептердің көбінде дәстүрлі бағалау жүйесі, яғни 4 балдық жүйе сақталып келеді: 2 (қанағаттандырылмаған), 3 (қанағаттандырылған), 4 (жақсы), 5 (өте жақсы). 6 Теориялық түрде 1 деген балл да бар, бірақ ол қолданысқа ие емес. Енді журналға 5 балдық жүйе бойынша қойылатын сандардың нені білдіретінін анықтап көрейік. Егер ойлап қарасақ, жауабы былай да белгілі - бәрі немесе ештеңе. Мұғалім оларды журналға қою барысында бірқатар ұстанымдарға сүйенеді. Нәтижесінде әр балл оқушылардың деңгейінің біріктірілген: а) белгілі бір өлшемі; ә) жалпы сыныптағы; б) бұрынғы көрсеткіші болады. Бұл факторлар бойынша қойылған бағаны тек мұғаліммен әңгіме барысында, әрине егер ол қандай жағдайда қойылғанын ұмытпаған жағдайда анықтауға болады. Әрине, әр бағада бұл көрсеткіштер көрініс табады (мысалы, алгебра пәні бойынша орындалған тапсырмалардың саны мен сапасына қарай бағалау кезінде, бірінші орынға өлшемдерді салыстыру шығады), ал негізгі бағалау факторы дерек-дәлел-ойларды, өзіңдікін немес өзгенікін, мазмұндау болған жағдайда, ол дәл солай. Баға әрдайым субъективті. Бірақ көптеген мектептердегі қазіргі жағдайға қарағанда оның субъектілігі күмән туғызады. Бұлай бағалау түбегейлі мұғалім билігінің құралы. Соған сәйкес мұғалім әрдайым ақиқатқа сай келе бермейтін, талассыз бедел иесі, шындықты тасымалдаушы. Әсіресе бұл мәселе өзінің (өзгенің) ойын суреттеу, мазмұндау немесе
Оқытудағы және тұтас әлемдегі заманауи қарқынды дамуы кезеңінде, Қазақстан оқытудың дәстүрлі әдістерінің балалар әлеуетінің толық дамуы үшін жеткіліксіз болып отырған факті алдында тұр. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде өмір бойы білім алуға, оқудың барлық деңгейінде сапалы білім алуға жол ашатын білім беру жүйесінің ұлттық моделінің дамуына барынша жағдай жасалғаны аталады. Бастауыш мектепке арналған жаңа стандарт дәстүрлі технологиядан жеке бағытталған сипаттағы оқытуды дамытатын технологияларға ауысуды талап етеді. Осылайша, дәл осы бастауыш мектепте балалардың дамуын жалғастыру үшін іргелі база салынады. Оқытудың осы кезеңінде балаларды оқуға және сүйсініп оқуға, сыни, шығармашыл, инновациялық және объективті ойлау негіздерін дамытуға үйретуі тиіс. Сондықтан бұл бағыт тұтас Қазақстандағы білім беру жүйесі үшін басым бағыттардың бірі болып саналады. Білім беру жүйесі жаһандық білім беру жүйесіне бара-бара интеграциясы үшін кең мүмкіндіктерге ие. Отандық педагогикалық ойды ұғынуға, ашық қоғам жағдайында білім беру саласының және білімдегі интеграциялық үрдістердің келесі дамуына шетелдік тәжірибені талдау мен жинақтау ықпал етеді. Әлемдегі білімнің даму бетбұрыстарын түсіну үшін білім сапасының жоғары деңгейі халықаралық зерттеулермен расталып отырған елдердегі білімнің даму тәжірибесін зерттеу анағұрлым маңызды болып табылады. Білімнің жаңартылған мазмұнын және оқушылар жетістітерін критерийлік бағалауды іске асыру мен имплементациясы (іс жүзінде орындалуы) мүмкін болатын ұтымды шарттарды жобалау үшін әзірлеушілерге отандық және халықаралық тәжірибеде орын алып отырған ұқсас тәжірибеге жүгіну қажет болады. Бастауыш мектептегі критерийлік бағалауды едәуір терең зерделеу үшін білім саласындағы Финляндия, Сингапур, Ұлыбритания мен Жапония секілді озық елдердегі тәжірибені қарастыруға болады.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №3
3.Тақырып: Бақылаудың əдістері мен формалары
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Формативті бағалау әдістері.
Формативті бағалау әдістерінің басты ерекшелігі оқушылардың түсіну қабілетін бағалауда, сондай-ақ оқушылардың аналитикалық құралдар мен мысалдарды қолдануында танымдық прогресін анықтау. Мұндай бағалаудың қорытындыларын оқыту деңгейін жаксарту барысында қолдануға болады.
Формативті бағалау әдістерінбірнеше шартты қатарлар мен түрге жіктеуге болады.
Әдістердің бір түрі мұғалімнің сабақ түсіндіру және жаттығулар орындау барысында қолданылады.
1. Қолмен белгі беру әдісі. Оқытушы өзінің сабақ түсіндіріп жату процесін кез-келген уақытта тоқтатып, оқушылардан айтылып жатқан тақырыпты түсінгенін немесе түсінбегендерін сұрау. Бұл үшін ұстаз алдын-ала оқушыларға қолмен белгі көрсетулерді үйретеді.
* Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдың бас бармағы жоғары бағытталады)
* Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдың бас бармағы жанына қарай жантаяды)
* Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Оқытушы белгілерге қарап кейбір оқушыларға орнынан тұрып айтуын сұрайды.
(1) Түсінбегендерден: Нақты не түсініксіз екендігін сұрайды.
(2) Сөз нақты түсінгендеріне сенімсіз оқушыларға беріледі.
(3) Сөз сабақты жақсы түсінгендерге беріледі. Олар нақты нені түсінді? соны оқытушы қадағалайды. Бірнеше жауап міндетті түрде тыңдалуы тиіс.
Тыңдалған жауаптардың қорытындыларына қарай ұстаз өткен тақырыпты қайталап, білімдерін бекіту немесе тақырыпты меңгертуді жалғастыра беру жайлы шешім қабылдайды. Егер оқушылар тақырыпты қайта түсінбегендей жағдайда болса, ұстаз тағы бір шағым тексеру жұмысын жүргізуі тиіс. Бұл жұмыс оқушылардың тақырыпты түсіну барысындағы өзгерістерді байқау үшін арнлған.
20 секунд әдісі. Ұстаз арнайы сұрақтар жасырады және ойлануға 20 секунд уақыт береді. Қолданылатын әдіс оқушылардың өз жауаптарын ой елегінен өткізіп, нақты жауап берулері үшін жасалынады. Бұл әдіс барысында сұрақ айтылып болған соң бірден алғашқы секундтардан кейін зерек 4- 6 оқушының жауабы тыңдалып, олардың тез ойлау қабілетін дамытады. Орта және жоғары сынып оқушыларына өз жауаптарын қағаз бетіне түсіртеді, себебі ауызша жауап берсе бір-бірінің ойын бөліп, бөгет жасаулары мүмкін.
Басқа да әдістер сияқты оқушылардың жауабын нақтылау үшін ұстаз Неге? Не себепті? Қалай?- деген сұрақтарды қояды. Ұстаз бұл сұрақтарды тек дұрыс жауап бермегендерге ғана емес, сонымен қатар дұрыс жауап бергендерге де қоюды естен шығармауы керек. Бұл оқушылардың білімі мен бағасын айқындай түсу үшін жасалынады.
Мысал: Оқушы ауланған ұлуларды зерттеп, олардың тіршілігі жайлы презентация жасайды. Сонда оқушы келесі мәселеге баса назар аударады: Менің ойымша, дәл қазіргі уакытта аквариумда ұлулардың үш ұрпағы тіршілік етуде. Сол кезде ұстаз: Не себепті сен олай шештің? - деді. - Оқушы: Себебі, біз бұл ұлуларды аулағанда олардың өлшемдері үлкен және орташа болған, ал қазір аквариумда тек кішкентай ғана өлшемді ұлулар қалды. Бұдан мен аквариумда ұлулардың үш ұрпағы бар екен деген қорытындыға келдім. Яғни, нақтылау сұрақтарын қою арқылы ұстаз оқушының білімін анықтай түсті.
Формативті бағалаудың келесі бір әдістері бақылау, тест, үш минуттық эссе жазғызуға және жекеше тапсырмалар беруге байланысты болып келеді. Бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың белгілі бір тақырып төңірегіндегі білім деңгейін тереңдете түсу.
Мысалы: Ұстаз оқушыларға Үш минуттық эссе жазуларын ұсынады.Ұстаз төмендегі берілген тақырып бойынша сұрақтардың бірін жазып немесе оқып береді.
(1) Сіздіңше бүгінгі оқып білгеніңіздің ішіндегі сіз үшін ең маңыздысы не болды?
(2) Қай сұрақ есіңізде қалды?
(3) Сіз үшін қиындық тудырған сұрақ?
Оқушылар жазбаларын жазып болған соң, мұғалім олардың қаншалықты тақырыпты меңгергенін білу мақсатында тексереді. Ал түсінбеген жерлерін қосымша есеп, әдіс, мысал арқылы қайталап түсіндіреді.
Сабақ соңында мұғалім қатысушыларға сұрақтарға жауап жазуын ұсынады:
(1) Сіз үшін ең қиыны және ең түсініксізі не болды?
(2) Қай жаттығуды орындау барысында сіз қиналдыңыз? Бұл неліктен деп ойлайсыз?
Мұғалім оқушылардың жауаптарын жинап алып олармен танысып, келесі сабаққа содан шыққан мәселелерді шешуге қарай ыңғайланады.
Мұғалім аралық тексеру жүргізу үшін қысқа тесттер дайындайды.
Бұл бақылауды бағалау уақыты сабақтың 3-5 минутын ғана алады. Бақылаудың негізгі талаптарын ескере отырып, оқушылар бірінің жұмысын бірі тексере алады. Келесі формативті бағалаудың әдістері ұстаз оқушының өз жұмысын жақсарту мақсатында қолданылады.
Мысалы: Мұғалім дәптерден жазба жұмысын тексергенде қате тұстарын әр түрлі таңбалармен, түстермен жазып көрсетеді. Бұл формативті бағалаудың әдісі қорытынды жұмыс жазған кезде қолданылмайды. Мұғалім оқушыны бағалаған кезде әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдаланғаны жөн, себебі оқушы осы бағалауға сай қалыптасады.
Қалыптастырушы бағалаудың әдістері
Әдістері
Қолданыстары
Сұрақтар үшін карточканың индексі
Мұғалім оқушыларға екі жағында да тапсырмасы бар карточка тапсырады.
1 жағы: Өткен тақырыптың ең негізгісі
2 жағы: Өткен тақырыптан ұқпағаныңызды сұрақ қылып жазыңыз.
Қол белгісі
Мұғалім оқушылардан тақырыпты түсінгендігін я түсінбегендігін қол белгілері арқылы арқылы көрсетуді сұрайды.
* Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдың бас бармағы жоғары бағытталады)
* Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдың бас бармағы жанына қарай жантаяды)
* Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Осы белгілерге сүйеніп мұғалім сабақтың қай деңгейде өткенін сабақтайды.
Бағдаршам
Әр бір оқушыда бағдаршам түстеріне сәйкес карточкалар таратылған. Мұғалім олардың сабақты меңгергендеріне байланысты карточкаларды көтеруін сұрайды.
* Жасыл карточка көтерген оқушылар - барлығын түсінді. - Не түсіндіңіз?
* Сары және қызыл карточка көтергендер: - Сіздерге не түсініксіз?
Бұл жүйе арқылы тақырыпты пысықтауға немесе әлі де жетілдіру керектігін білуге болады.
Бір минуттық эссе
Бірминуттық эссе - тақырып бойынша пысықтаудың біржүйесі.Эссе жазу үшін мұғалім бірнеше сауал қояды.
* Бүгінгі білгеніңнің ең маңыздысы?
* Қай сұрақтар сен үшін түсініксіз?
Сабақ соңында, келесі сабақта қай тақырыпты өтетіндігі жайлы хабарлайды
Сөздік үлгісі
(еске салу)
Ұстаз оқушыларға сөздік үлгі береді, (подсказка) көмектесушілер жауап құрады.
Мысалы: Негізгі идея (ұстаным немесе процесс) болып табылады, өйткені________т.с.с.
Қате түсінікті тексеру
Ұстаз қатысушыларға қандайда бір ұстанымның (идея) талдауларының қате болжамдарын немесе әдеттегі қате түсініктерді әдейі береді. Сонан соң ол қатысушылардан айтылғандармен келісетіндігін немесе келіспейтіндігін, өздерінің көзқарастарын айтуларын сұрайды.
Оқушылармен жеке әңгімелесу
Ұстаз оқушылармен олардың деңгейі мен түсініктерін байқау үшін жеке әңгіме жүргізеді.
Үш минуттық үзіліс (пауза)
Ұстаз қатысушыларға сабақтың идеясы жайлы ойлануына, алдыңғы өткен тақырыптармен, білімімен және тәжірибесімен байланыстыруға, сонымен қатар түсінбеген жерлерін анықтауға үш минуттық үзіліс береді.
Температураны өлшеу
Бұл әдіс оқушылардың тапсырманы дұрыс орындап жатқандықтарын тексеру үшін қолданылады. Ол үшін оқушылардың іс-әрекеттері тоқтатылады және ұстаз Біз не істеп жатырмыз? деген сұрақ қояды. Оқушылардың осы сұраққа жауап беруіне қарай мұғалім олардың тапсырманың негізгі шартын түсінгендіктері немесе оны орындау барысы жайлы мағлұмат алады. Кейбір жағдайда ұстаз жұптардың немесе топтардың бірінен тапсырманы қалай орындап жатқандықтары жайлы айтып берулерін ұсынады. Ал қалғандары оларды бақылап, өздері не істеу керегі жайлы түсінік алады.
Қысқы-тест
Қысқа-тест қатысушылардың нақты білімін, шеберлігін және дағдысын, яғни қандайда бір материалдың нақты мағлұматтарын білетіндігін бағалайды. Бұл тестті:
* Берілген көп жауаптардың ішінен
* Дұрыс немесе қате жауап ішінен таңдау арқылы
орындайды
Элективтік тест (таңдаулы)
Мұғалім әрбір оқушыға А,В,С,Д әріптері бар карточкаларды таратып шығады да олардан дұрыс жауаптарын карточкаларын көтерулері арқылы білдірсін дейді. Ұстаз міндетті түрде оқушыларға ойлануға 20 секунд беруі қажет. Ұстаз қатысушылармен жауаптардың әр түрлі нұсқаларын талқылап, оларға өздерінің таңдауларын түсіндіріп берулерін ұсынады. Олардың жауаптары оқушылардың оқытылған тақырыптың түсінгендіктері және деңгейлерін байқатады. Соған орай мұғалім тақырыпты тағы бір түсіндіру керек пе, әлде жалғастыра беру керек па соны анықтайды.
Формативті тест
Мұғалім оқушыларды ерікті түрде бірнеше топтарға бөлді. (әрбір топта 4-5 оқушыдан). Әрбір қатысушы сұрақтары бар бір бет және жауап жазуға бір бет алады. Әр кіші топтардағы қатысушыларға тесттағы сұрақтарды талқылауларына уақыт беріледі. Оқушылар талқылаудан кейін әр біреуі жеке жауап парақтарын толтырады. Әрбір оқушының ұпайлары жеке есептелінеді.
Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы
Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы мұғалім оқушылардың сабақ барысында қабылданған білімін, дағдылары мен шеберліктерін бағалауға және оларды қандай әдіспен жүзеге асырғандарын қадағалау үшін құрылады. Күнделік ұстазға оқушылардың алға жылжу деңгейлерін және соған сәйкес білімдерін әрі карай жетілдіруі үшін жәрдемдеседі.
Формативті сұрау
Бұл әдіс презентациядан кейін бірден немесе қандайда бір сабақтағы тексеруге арналған. Мұғалім Неге? Қалай? Қайтіп? деген қосымша нақтылау сұрақтарын қояды.
oo Олар несімен ұқсас әлде айырмашылығы қандай?
oo Мінездемесі қандай______?
oo Ондағы негізгі идеясы, тұжырымдамасы қандай?
oo Сіз қандай идея немесе қосымша мағлұмат қоса аласыз?
oo Сіз қандай қорытынды жасай аласыз?
oo Сіз не істеуді ұсынасыз?
oo Қандай әдістер мен тәсілдерді қолдануға болады?
Жаңа материалды қабылдауларын тексеруге арналған жаттығулар
Мұғалім Болжау, Түсіндіру, Айтып беру, Бағалау деген төрт терезеден (шаршы) тұратын кесте құрады. Жаңа материалды түсіндіріп болған соң ол оқушылардан берілген шаршылардың бірін таңдауларын ұсынады. Бұл арада мұғалім әрбір оқушыға бұл әдіс арқылы өтілген тақырып бойынша өздеріне өздері тапсырма алып, орындайтындығын түсіндіріп өтуі қажет. Сонан соң олардың шаршыларды таңдауларына қарай мұғалім сұрақтар қояды.
Мысалы: Егер оқушы Айтып беру деген шаршыны таңдаса, мұғалім оған Жаңа материалдағы негізгі идеяларды атап шық деген тапсырма береді.
Ішкі және сыртқы шеңбер
Оқушылар ішкі және сыртқы екі шеңбер құрады. Балалар бір-біріне қарама-қарсы тұрып, өтілген тақырып бойынша бір-бірлеріне сұрақтар қояды. Сыртқы шеңберде тұрған оқушылар ауысып өздеріне жаңа жұптар құрады. Сөйтіп сұрақтар қою істері әрі қарай жалғаса береді.
Бір сөйлемде барлығын айтып беру
Оқушылардан оқытылған тақырып бойынша Кім? Не? Қайда? Қашан? Неге? Қалай? деген сұрақтарға жауап беретін бір-ақ сөйлем құруларын ұсынады.
Жазбаша түсініктеме (жазбаша кері байланыс)
Бағалаудың міндетті бір элементі - кері байланысты ұсыну. Оқушылардың жазба жұмыстарын тексеру кезінде мұғалім бағалау өлшемдеріне қарай өз түсініктемелерін жасайды және жеткен нәтижелерінің деңгейін бақылайды. Түсініктемелері анық және түсіндіре білуі керек. Жазба жұмыстарын тексере отырып, дұрыс жерлерін бір түспен, ал әрі қарай жетілдіру керек жерлерді екінші бір түспен белгілеп қоюға болады. Жазба жұмыстарға түсініктеме бергенде еске салу, ой айту немесе мысалдар көрсетуге болады.
Сөздік бағалау (ауызша кері байланыс)
Бағалау түрінің ең көп тараған түрі:
Мұғалім оқушыны жаттығуларды жақсы орындағаны үшін мақтады, осылайша ауызша кері байланыс орнатты. Осыған орай оқушылар берілген материалды немесе мағлұматты сәтті ұққандары жайлы түсінуіне болады. Мұғалім оқушыға жаттығуды орындағандағы қателерін көрсетеді. Ол оның жұмысына ешқандай белгі қоймайды, бірақ оны бағалайды. Нәтижесінде оқушылар жетістікке жетулері үшін одан әрі биік нәтижелерге жетуі керек деп ұйғарады.
Өзін-өзі бағалау.
Бұл әдісте қатысушылар өздерінің білімдері жайлы мағлұмат жинайды, оларды талқылап, алға жылжуларына қорытынды жасайды. Өзін-өзі бағалауды жүргізгендегі міндетті шарттары - оқушылардың оқытылатын тақырыпты өтер алдында және жұмысты орындар алдында олар барлық жұмысты бағалау межелерімен (критерий) таныс болулары қажет.
Екі жұлдыз және тілек (бірін-бірі бағалау)
Бұл әдіс оқушылардың шығармашылық жұмыстарын, яғни шығарма, эссені бағалауға қолданылады. Мұғалім, оқушыларға сыныптастарының жұмыстарын тексеруді ұсынады. Оқушылар бір- бірінің жұмыстарын тексеру кезінде олар жұмыстарды бағаламайды, ал ондағы екі оң сәтті анықтап және бағыт береді. Олар Екі жұлдыз - бір сәт, яғни толыққанды жұмыс, ал екінші бірі Тілек, мұнда одан әрі жұмысты толықтырулары қажет.
Жинақтау парақшасының индексі
Мұғалім білім алушыларға екі жағында да көрсетілген тапсырмалары бар парақтарды жиі таратып отырады.:
1-беті: Өткен тақырып бойынша негізгі идеяларды атап шығыңыз (бөлімдер, тақырыптар) және оны қорытып айтыңыз.
2-беті: Өткен тақырыптан тағы нені түсінбегеніңізді анықтаңыз (бөлімдер, тақырыптар) және өз сұрақтарыңызды құрастырыңыз.
Бір минуттық эссе
Білім алушының оқу материалын меңгергенін кезең-кезеңімен қадағалау үшін сабақтың кез келген уақытында қолдануға болады.
Мұғалім қоюы мүмкін сұрақтар:
-Ең бастысы (б.гін)сіз не білдіңіз?
-Есіңізде не қалды?
-Қандай сұрақ сіз үшін түсініксіз болды?
Ауызша бағалау
Білім алушы мен мұғалімнің ауызша кері байланысы сабақтың барлық кезеңінде тиімді.
Температураны өлшеу
Білім алушының тапсырманы қаншалықты орындағанын анықтау үшін қолданылады. Ол үшін мұғалім алушыларды тоқтатып, сұрақ қояды:
Біз не істеп жатырмыз?
Білім алушы осы сұраққа жауап береді, тапсырманың орындалу жолы, оны орындау үрдісі туралы ақпаратты ұсынады.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №4
Тақырып: Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
2.Тестілеудің психологиялық-педагогикалық аспектілері.
3.Педагогикалық тест білім салаларын оқыту нəтижесін бағалаудың объективті тəсілі
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Педагогикалық-психологиялық аспектілер
Педагогикалық психология ұғымы зерттеушілердің пікірлері бойынша ғылыми айналымға 1877 жылы орыс педагогы П.Ф.Каптеревтің (1849-1922) Педагогикалық психология атты кітабы жарық көрген соң енгізілген.
Педагогикалық психология - оқыту мен тәрбиелеу барысында солардың болмысының даму заңдылықтарын зерттейтін, танымдық қызметі мен қоғамдық қасиеттерін жүйелейтін психология ғылымының саласы.
Педагогикалық психология жалпы психологияның заңдылықтарын, баланың оқу - тәрбие ісінде психикасын түсінуге тікелей әкеліп қана қоймай, оқушының психикасын оқу әрекеті үстінде зерттеп, оның ерекшеліктерін, заңдылықтарын өзінше бөлек мақсат деп есептейді (Л.С.Выготский).
Педагогикалық психология білімді, іскерлікті, дағдыны меңгеру заңдылықтарын, осы процестердегі жеке даралық өзгешеліктерді, оқушылардың өз бетімен шығармашылық ойлауын қалыптастыру заңдылықтарын, бала психикасында оқыту мен тәрбиелеу әсерінен пайда болатын өзгерістерді зерттейді (В.А.Крутецкий).
Педагогикалық психология оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық заңдылықтарын зерттейді (А.В.Петровский).
Педагогикалық психология балалар психикасының оқу - тәрбие жұмысындағы өзіндік ерекшеліктерін зерттеп, мектеп тәжірибесінің дамуына үлес қосып отырады.Педагогикалық психология сабақ үстінде оқу материалдарын балалар қалай ұғынады, не тәрбие жұмысында үлкендердің тілін алып, тәртіп сақтауға қалай көнеді, міне осымен шұғылданады.Осыған орай педагогикалық психология бұл мәселелермен айналыса отырып, өзінің ізденетін объектісін мынадай үш түрге бөледі: оқыту психологиясына, тәрбие психологиясына және ұстаздық психологияға (М.М.Мұқанов).
Педагогикалық психология тәрбие мен оқытудың психологиялық заңдылықтарын зерттейтіндіктен осы ұғымдарға тоқтала кетейік.
Тәрбие мен оқытуға әр тұрғыда түсінік берілгенімен олар педагогикалық әрекеттің бір - бірімен тығыз байланысқан екі жағы. Ақиқатта тәрбие мен оқыту үнемі бірге жүзеге асырылады, сондықтан оларды бір-бірінен ажырату да мүмкін емес. Баланы тәрбиелей отырып, біз оны бірдеңеге үйретеміз, оқытамыз, оқыта отырып тәрбиелейміз. Әйтсе де, мақсаттары, мазмұндары, әдістері және т.б әр түрлі болғандықтан болар осы процестер педагогикалық психологияда жеке - дара оқытылады. Мәселен, оқыту әдістері адамның әлемді, материалдық мәдениетті қабылдауымен түсінуіне негізделсе, тәрбие әдістері - адамның адамды, адам моралын, рухани мәдениетті қабылдауы мен түсінуіне негізделген
Педагогикалық іс-әрекет түрлі формаларда жүзеге асырылады, солардың ішінде ерекше орынды оқытудың негізгі формасы - сабақ алады.Сабақта мұғалім мен оқушылардың біріккен іс-әрекеті жүзеге асырылады.
Сабаққа қойылатын талаптар жүйесі:
дидактикалық, тәрбиелеуші, дамытушы, психологиялық, гигиеналық және сабақ техникасы.
Жалпы талаптардың ішінен, бүгінгі сабаққа сәйкестендірілген, жоғарғы сапаға жауап беретін мына талаптарды бөліп алуға болады:
Ғылымның жаңа жетістіктерін,озық педагогикалық тәжірибені қолдану, оқу-тәрбие процесінің заңдылықтарын негізге ала отырып сабақ өткізу.
Сабақ барысында барлық дидактикалық принциптер мен ережелерді іске асыру.
Бұрынғы біліммен байланыстыруда, жаңа білімді меңгеру де оқушылардың икем-қабілетін және қызығушылығын дамытуда, білім сапасын арттыру барысындағы тіректік ұғымдарға сілтеме жасау.
Оқушылардың санасын қалыптастыруға әсер етерлік пән аралық байланысты бекіту.
Жеке бастың барлық сферасын дамытудағы мотивация мен белсенділігін арттыру.
Педагогикалық құралдарды ұтымды қолдану
Алған білім мен өндірістік қызметті өмірмен байланыстыра іскерлікті жүзеге асыру
Білімін,іскерлігін,қабілетін тәжірибеде қалыптастыру,оны ойлау амалы мен іс-әрекетте тиімді қолдану
Оқи алу іскерлігін, білім қорын молайту қажеттілігін сезінуді қалыптастыру
Әрбір сабақты диагностикалау,жоспарлау,жобалау және болжай алу.
Оқу-тәрбие әрекетінің логикалылығы және эмоционалдығы.
Әрбір сабақ тұтас педагогикалық процестің оқыту,дамыту,тәрбиелеу функцияларын жүзеге асыруға бағытталған.Осыған байланысты сабаққа қойылатын жалпы талаптар дидактикалық,тәрбиелік,дамытушылық сонымен қатарпсихологиялық,гигиеналық және сабақты ұйымдастыру техникасына қойылатын талаптар болып бөлінеді.
1.Сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар:
Әр сабақтың оқыту міндеттерін, олардың дамыту,тәрбиелік міндеттерімеен байланысын анықтау;
Сабақты тиімді мәліметтермен толықтыру;
Танымдық белсенділіктің жаңа технологиясын енгізу;
Сабақтың мазмұның оқу бағдарламасындағы талап пен сабақ мақсатына және оқушылардың даярлық деңгейіне байланысты анықтау;
Оқытудың түрлі формалары мен әдіс - тәсілдерін тиімді үйлестіру, дұрыс таңдап алу,оқушылардың ғылыми білімді меңгеру деңгейі мен оның жеке кезеңдеріндегі іскерлік пен дағдының қалыптасуын болжау;
Сабақтың құрылымына шығармашылықпен қарау;
Оқушылардың өзіндік жұмысы мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Химия, биология және экология кафедрасы
Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәні бойынша
5В070400 - Биология мамандығының студенттері үшін
ЛЕКЦИЯЛАР ЖИНАҒЫ
Кредит саны - 3
Шымкент, 2021ж.
Құрастырған: Муминова Камила Шаккузовна б.ғ.к ., д.м.а
5В070400 - Биология мамандығының күндізгі, сыртқы және кешкі оқу нысанындағы студенттері үшін Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәнінен лекциялар жинағы.
Шымкент: Халықаралық гуманитарлық техникалық университеті 2021 ж, _66__ бет.
Лекциялар жинағы Бағалаудың өлшемдік технологиялары пәнінің оқу жоспары мен бағдарламасының талаптарына сай құрылып, курстың барлық қажетті мәліметтерін қамтиды.
Лекциялар жинағы Химия, биология және экология кафедрасының мәжілісінде қаралды
Хаттама №__1_ _26_ _08____2020 ж.
Лекциялар жинағы Жаратылыстану - техникалық және спорт факультеттің әдістемелік комиссиясымен қаралып, мақұлданды.
Хаттама №_1__ _27_ _08____2020 ж.
Комиссия төрайымы ___________________ Абишова Г. Б
Тақырыптардың аты
Жоспары
Өткізу түрі
Сағаты
1 модульдің аты:
1-ші апта
1.Тақырып: Оқу жетістігін бағалау жүйесі
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
Кіріспе лекция
1
2-ші апта
2.Тақырып: Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
Ақпараттық
1
3-ші апта
3.Тақырып: Бақылаудың əдістері мен формалары
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
Ақпараттық
1
4-ші апта
4.Тақырып:Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
1.Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
2.Тестілеудің психологиялық-педагогикалық аспектілері.
3.Педагогикалық тест білім салаларын оқыту нəтижесін бағалаудың объективті тəсілі
Ақпараттық
1
5-ші апта
5.Тақырып: Тесттің түрлері
1.Тесттің түрлері.
2.Тест тапсырмаларының формалары.
3.Оқу жүйесіндегі рейтинг- бақылау.
4.Оқудағы рейтинг технологиясының қызметі
Ақпараттық
1
6-шы апта
6.Тақырып: Оқудағы рейтингтік жүйенің құрылымдық элементтері мен ұстанымдары
1.Оқудағы рейтингтік жүйенің құрылымдық элементтері мен ұстанымдары.
2.Бақылаудың рейтингтік жүйесі.
3.Білім беру практикасында рейтингтік бақылау жүйесін қолдану
Баяндау
1
7-ші апта
7. Тақырып: Портфолио - оқушылардың жеке жетістіктерін бекіту жəне жинақтау
1.Портфолио - оқушылардың жеке жетістіктерін бекіту жəне жинақтау.
2.Портфолионың міндеттері мен қызметіне, мақсатына сипаттама.
3.Портфолионы бағалау.
Ақпараттық
1
8-ші апта
8. Тақырып: Оқушының білім рейтингісіндегі портфолионың үлесі
1.Оқушының білім рейтингісіндегі портфолионың үлесі.
2.Портфолио мен жұмыс істеу реті.
3.Портфолионың түрлері.
Ақпараттық
1
9-шы апта
9. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Бағалау үдерісінің мақсаты.
3.Оқу үшін бағалау
Ақпараттық
1
10-шы апта
10. Тақырып: Оқытуды жоспарлауда ОүБ əдістемесін пайдалану
1.Оқытуды жоспарлауда ОүБ əдістемесін пайдалану.
2.Сабақта ОүБ əдістемесін пайдалану.
3.Қалыптастырушы жəне жиынтық бағалау, олардың айырмашылығы
Ақпараттық
1
11-ші апта
11. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Рубрика. Критерий. Дескриптор. Қолмен белгі беру əдісі.
3.20 секунд əдісі. Бағдаршам.
Ақпараттық
1
12-ші апта
12. Тақырып: Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
1.Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау
2.Бір минуттық эссе.
3.Формативті тест
Ақпараттық
1
13-ші апта
13. Тақырып: Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы
1.Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы.
2.Ішкі жəне сыртқы шеңбер.
3.Бір сөйлемде барлығын айтып беру
4.Жазбаша түсініктеме (жазбаша кері байланыс)
Сөздік бағалау (ауызша кері байланыс)
Ақпараттық
1
14 - ші апта
14. Тақырып: Өзін-өзі бағалау
1.Өзін-өзі бағалау.
2.Екі жұлдыз жəне тілек (бірін-бірі бағалау). 3.Топпен бірге жұмыс кезінде оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау.
Ақпараттық
1
15-ші апта
15. Тақырып Топтық жұмысты бағалаудың бағыттары
1.Топтық жұмысты бағалаудың бағыттары.
2.Топтық жұмыс орындағанда жеке оқушының қабілетін бағалау.
3.Топтық жұмыс барысында өзін-өзі бағалауы.
4.Керi байланыс
Ақпараттық
1
Барлық 15 апталық сағат саны
Дәріс
15
ЛЕКЦИЯ №1
1.Тақырып: Оқу жетістігін бағалау жүйесі
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау-білім сапасын басқарудағы негізгі критерий.
Қазақстанда білім сапасын бағалау әлі де бақылаушы және басқару органдарының бақылау қызметі ретіндегі іс-әрекет болып отыр. Ол сыртқы бақылау - тестілеу, бақылау үзігі және аттестациялау, лицензиялау арқылы жүзеге асырылады.
Білім сапасын бақылау сол оқу орындарының өзімен жүргізіледі. Атап айтқанда, оқушылардың күнделікті және жылдық үлгерімі, көшірілу және мемлекеттік емтихандар қорытындысы,оқу-тәрбие үрдісінің жеке параметрлерінің жағдайын талдау.
Тек соңғы жылдары біздің мемлекеттің дүние жүзілік білім беру кеңістігіне енуіне байланысты.
Шет елдің тәжірбиені зерттеу және білім сапасын бағалауда білім сферасындағы салыстырмалы талдау жүргізу нәтижесінде белгілі бір жүйелілік қалыптасып,жаңа әдістер мен іс-әрекеттер қолданыла бастады.Осыған орай оқу мекемелерінің өзін-өзі бағалау процедуралары кеңінен енгізіле бастады. Сонымен қатар сыртқы бағалаудың жаңа түрлері енгізілуде, ол (4,9) сынаптардың мемлекетаралық бақылау (МАБ), орта білім берудің жеке деңгейлерінің аяқталуынан кейін оқушылардың академиялық білімдерін (МАБ) мемлекетаралық бақылау және орта білім мектептерінің түлектеріне арналған "Бірыңғай Ұлттық Тестілеу"(БҰТ) (1).
Осы жоғарыдағы аталған мәселелерге байланысты мен де өз жұмыс жасап жүрген сыныптар аралығында оқушылардың білімдерін бағалауды білім сапасын басқарудың бір критерийі деп есептеймін.
Дәстүр бойынша оқушының оқу жетістігі - меңгертілу деңгейі балдық бағалар мен бағаланатын білім, білік және дағдыларды жинақтау үрдісінде меңгерілетіндердің көлемінің өсуі, олар жалпы пән бойынша (жалпы пәнді оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік компетентіліктер) және әрбір сынып бойынша (жеке оқу курстарын оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі) білім, білік және дағдылар тізбесі көрініс береді.
Білім сапасын бағалау үшін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау мен олардың белгіленген стандартқа сәйкестілігі пайдаланылады. Шындығында, білім сапасы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау арқылы белгіленеді, яғни бағалау - білім саапасын басқарудағы негізгі критерий. Оқушы жетістіктері ұғымы білімнің құндылығы мен мақсатына және оның мазмұнына өзара байланысты (2).
Оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштерін анықтау үшін немесе бағалау үшін диагностикалау қажет. Диагностикалық іс-әрекет бақылауды, тексеруді, бағалауды қамтиды. Диагностикаланатын мақсаттар мен оқыту нәтижелерінің тепе - теңдігі оқыту сапасының критерийі, ал оның көрсеткіші оқушылардың оқу материалын меңгерудің белгілі бір деңгейіне жетуі болып табылады. Бағалау жүйесінің обьективтілігіне диагностикалық маңыздылығына көңіл бөлінуі қажет. Оқушының оқу жетістігін өлшеу дәлдігі оның білімдік жетістіктерімен тұлғалық жетістіктерінің сапасына әсер ететінін байқауға болады. Ол үшін оқушының оқу жетістіктерінің өлшеуіштері мазмұны мен құрылымы жағынан ұтымды тыңдалуы тиіс. Өлшеуіштерге оқушы жетістіктерінің сапалық және сандық сипатының алдын ала берілген параметрлері білім салалары бойынша оқушылардың оқу дайындықтарының деңгейін айқындайтын құралдар мен тәсілдер жатады. Педагогикалық өлшеуіштер тәсілдерінің ішінде ең көп тарағандары бақылау, білімді ауызша тексеру формасы, білімді тексерудің жазбаша формасы, интервью түріндегі әңгімелесу, сауалнама т.б. Оқытудың әрбір сатысы бойынша анықталған нәтижелерге оқушылардың жетуін, жетістіктерін бағалау мақсатында қорытынды бақылау жүргізу үшін бақылау жұмыстары, тест формасындағы тексеру құралдары жасалады. Ал оқушылардың білім салалары бойынша интеграцияланған оқу жетістіктерін, яғни білімдік оқу жетістіктрін сүзгіден өткізу өлшеуіш- тапсырмалар жүйесі арқылы жүзеге асырылып, бағаланады (Кесте).
Кесте-Оқушылардың оқу жетістіктері.
.Дәстүрлі бағалау жүйесі
Педагогикалық өлшеу
Оқушылардың оқу жетістіктерін сапалы бағалау
Оқушылардың оқу жетістіктері деңгейінің сандық көрсеткіштерін алу
Артықшылықтары
Кемшіліктері
Артықшылықтары
1.Оқушы мен педагогтың өзара әркеттестігіне негізделеді, яғни оқушылардың коммуникавтік қабілеттері дамытылады
2.Тәсілдердің қарапайымдылығы
3.Нәтижелерді алудың шапшандылығы
1.Компетенттілік тұрғыда оқытуға қатысты бақылау құралдарының жеткіліксіздігі
2.Педагогикалық өлшеу элементтерің кейбіреуінің көрініс бергенімен, олар оқушылардың бағаланатын қасиеттерінің сапалы эквиваленттерін сандық өлшеуді емес, оларды бағалауды мақсат етеді, сондықтан мұндай бақылау нәтижелерін бір -- бірімен салыстыруға болмайды
3.Педагогтар тарапынан субъективизмнің көрініс беруі
4.Бағалаудың бірыңғай шкаласы мен критерийлерінің болмауы
5.Оқу әрекеті нәтижелерін өзіндік түзету жасауға толық мүмкіндік бермейтіндігі
1.Компетенттілік тұрғыда оқытуға қатысты бақылау құралдарының жеткіліктілігі
2.Оқыту сапасын бағалау квалиметриялық (сандық) тұрғыда негізделеді, яғни оқушының пәндік (пәнаралық) дайындығы сипатындағы өлшенетін айнымалының теңестірілетін сандық эквиваленттер алынады
3.Әсіресе "мектеп - ЖОО (жоғары оқу ортаны)" кезеңінде бақылау - бағалау жүйесіне жаңа негіз қалайды
4.Педагогикалық процесс барысы, әрбір оқушының оқу жетістіктері жөнінде ақпарат алып отыруға болады
5.Оқыту барысына және оның нәтижесіне әсер ететін қандай да болмасын факторлардың ықпалын айқындауға болады
6.Объективтіліктің толық көрініс беруі
Дәстүрлі бақылау құралдары
Компетенттілікке берілген тапсырмалар мен стандартталған тесттер
Кемшіліктері
Артықшылықтары
Қазіргі кезде тест бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел мамандары олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан бастап түзету іздестіруде. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың бір шешімі ретінде.АҚШ-та портфолио идеясы кең өріс ауда.Ал Ресейде болса бүгінгі күнде бұл бағалау әдісі қолданылап та келеді.
ҰБТ (Ұлттық Бірыңғай Тестілеу) мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты бұл Қазақстанда да қолданысқа кіргізілмекші. Ол туралы 12 жылдық оқытуға арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының негізгі ережесінде көрсетілген. Онда оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың мұндай түрлері енгізіледі : сыртқы баға, ішкі баға және портфолио.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының компетенттілігін тексеруге, бағалауғакөмектеседі. Портфолио бағалаудың бір түрі ғана емес, сондай - ақ ол оқушылардың оқу мотивациясына көмектеседі , оқу мумкіндіктерін кеңейтеді. Портфолионың міндеті - баланың неге қабілетті екендігін көрсету.Ол - жаңа оқу процесін ұйымдастыру құралы, оқушының бұрыңғыға қарағанда білімі мен білігіндегі ілгерілеу жолдарынайқындайтын көрсеткіш. Портфолио өзінің мақсатына сай әр түрлі болады : тақырыптық, пәндік, тілдік т.б. Тақырыптық портфолиода оқушының мәлім бір тақырып төңірегіндегі белгілі бір мерзім ішінде жеткен жетістіктері жиналады.
Пәндік портфолиода, оқушының өзіне ұнайтын, не болмаса көбірек қабілеті бар мәлім бір пән бойынша жеткен жетістіктері жиналады.
Ал тілдік портфолиода (бұл портфолио түрі Еуропа кеңесінде көбірек қолданыста) оқушылардың тілдік компетенттілігі жинақталады, яғни тілдік компетенттіліктің дәрежелері өлшеу кестесі арқылы оқушының белгілі бір тілді қаншылықты игергенін анықтауға болады (4).
Сондай - ақ жалпы портфолио болады. Оған оқушының бір емес, бірнеше сала, бірнеше пән бойынша немесе жалпы өмірінде жеткен жетістіктері жинақталады.
Портфолионың құрамына :
-реферат;
-пікірлер;
-зерттеу жұмыстары, жобалар мен жұмыс жүргізу туралы мағлұматтар;
-әр түрлі тақырыптарға жазылған баяндамалар;
-шығармашылық жұмыстар;
-практикалық, лаболаториялық жұмыстары туралы еcебі;
-қоғамда болып жатқан құбылыстарға берген бағалары т.б. кіреді.
Біз қазіргі қоқам талабына сай бәсеклестікке төтеп бере алатын жан - жақты дамығын тұлғаны қалыптастырып және оқушы жетістіктерін қосымша бағалау үшін әрине, портфолионың да рөлі ерекше екендігін аңғардық.Яғни, портфолиода оқушылардың білім сапасын, жетістіктерін бағалау - білім сапасын басқарудағы негізгі критерийдін бірі.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Оқудың сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі.
2.Білімалушылардың дайындығын халықаралық зерттеу.
3.Халықаралық аспектегі Қазақстанның нəтижелері.
4.Халықаралық білім кеңістігіндегі оқу нəтижелерін бағалау құралдарына жалпы сипаттама.
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №2
2.Тақырып: Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Оқушылардың оқу жетістіктерін әділ және шынайы бағалау жүйесі, білім беру мазмұнының ажырамас бөлігі болып саналады. Осы уақытқа дейін білім мен білікті тексерудің түрлі әдістері қолданылып келді. Алайда тарихи даму процесінде бағалаудың түрлері мен тәсілдері, бақылау-өлшем іс-шаралары, оның мазмұны, оқушыларға әсері, ынталандыру элементтері және басқа факторлар өзгеріп отырды. Қазіргі уақытта білім беру процесінің жүйелі болуы керек екеніне ешкім күмән келтірмейді, олай болмаған жағдайда оның нәтижелігі төмендейді. Оқыту-тәрбиелеу жұмыстарын дұрыс бағыттай отырып қана оқушылардың бірін-бірі толықтырып отыратын қайшылықсыз педагогикалық әсерге қол жеткізуге болады. Онымен қоса, осы процесс аясындағы әр әрекет мақсатты бағытталған, яғни белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге бағытталған және соған жетуге жетелейтін болуы керек. Білім беруге қойылған талаптардың қарапайымдылығына қарамастан, оларды толықтай жүзеге асыру қиындығы жоғары объективті және субъективті себептерге келіп тіреледі. Сол арада, бірыңғай оқыту-тәрбиелеу кеңістігіндегі нақты оқу орнының аясында, білім алушы тұлға нысанда болған жағдайда қалыптастыру міндеті өте өзекті болып табылады. Өкінішке орай, оларды шешудің отандық педагогикадағы дәстүрлі жолдары әрдайым жүзеге аса бермейді. Себебі ол қазақстандық тарихи процестерден бастау алатын жаһандық сипаттағы (ақпараттық өркениетке ауысу баспалдағы), жеке көзқарастағы маңызды өзгерістерге байланысты. Аталмыш мәселені шешудің екі жолы бар. Біріншіден, оқыту процесінің түпкі мақсаты мен одан шығатын міндеттерді, оны кезеңмен жүзеге асырудың стратегиясын, оның аясындағы оқушылармен арақатынастың принциптерін анықтау қажет. Бұл жергілікті билік өкілдері деңгейінде мемлекет арқылы жүзеге асырылады. Бұл процесс қоғамның сұранысына берілген жауабы, сондықтан жалпықоғамдық сипатқа ие емес. Басқа сөзбен айтқанда, мектеп бітірген адам географиялық және әлеуметтік-стратегиялық көзқарастан нақты әлемде тұруы, ал бұл әлемдер бірбірінен ерекшеленетіндіктен, оған көз жұмып қарау өскелең ұрпақ пен оның ата-анасының алдында мектептің абыройына нұсқан келтіру дегенді білдіреді. Алайда, көрсетілген мақсаттар мен міндеттердің арасындағы айырмашылық ұлттық білім кеңістігінің бірлестігін бұзбас үшін қағидаттық сипатта болмауы қажет. Екіншіден, бір пән аясында, сондай-ақ білім беру мекемесінің аясында түрлі элементтер мен сабақ беру әдістерінің арасында өзара байланыс орнауы; 5 белгілі бір мақсаттарға жету және нақты білім міндеттерін шешу негізінде бір бірімен байланысуы; оқу процесі мекемесінің аясында әр әдістемелік құраманың орнын мақсатты анықтау. Бұл жерде жаңа әдістемелік элементтер әзірлеу туралы емес, білім технологиясының айтылған мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін қолданыстағы әдістемелерді мақсатты жинақтау туралы айтылып отыр. Көп жылдар бойы бағалау оқушының жетістіктерін басқа оқушының нәтижесімен салыстыру арқылы жүзеге асырылып отырды, ал бұл бағалаудың бірқатар кемшіліктері бар: − педагогтерге, ата-аналарға және оқушыларға түсінікті болатын білім беру жетістіктерін бағалайтын нақты өлшеулердің жоқтығы; − педагог әр оқушының жетістігін алдын-ала айқындалған өлшеулер негізінде емес, жалпы сыныптың орташа білім деңгейіне қарап бағалайды; − оқушыларға қойылған баға оқу бағдарламасының жекелеген бөлімдері бойынша алынатын нақты білімді, білікті, дағдыны көрсете алмағандықтан, әр оқушының жеке білім алу траекториясын анықтауға мүмкіндіктің болмауы; − қорытынды баға қоюда ағымдағы бағалар есепке алынады, бірақ ол оқытудың қорытынды нәтижесін әділ бағалау болып табылмайды; − оқыту процесінде мұғалім мен оқушы арасында тығыз байланыс болмағандықтан, оқушының білім алуға деген белсенділігі төмендейді. Бағалау жүйесі және оқушылардың оқу жетістіктерін тіркеу білім беру процесінің құрамдас бір бөлігі болып табылады. Бағалау жүйесі оқытудың мәселелерін диагностикалаудың және оқушы және мұғалім мен ата-ананың арасында кері байланыс жасаудың негізгі құралы. Критериалды бағалау: - оқушы оқытудың негізгі субъектісіне айналады; - оқушы бойындағы үрейленуді басады; - мұғалімді төрешілік қызметінен босатып, ол кеңес беруші, маман, бағыттаушыға айналады. Осылайша, критериалды бағалау оқушылардың да, мұғалімдердің де денсаулығын сақтау артықшылығына ие. Білім беру жүйесінің дамуында критериалды бағалаудың орны ерекше. Себебі ол мектептегі білім беру кеңістігінің біріктірілген факторы, оқытудың мәселелерін диагностикалаудың негізгі құралы болып табылады, сонымен қатар оқыту процесінің негізінде жатқан принциптерді қамтиды. Критериалды бағалау деп тек бағалау барысы мен баға қойылуы тиіс сәттер деп түсінбеу керек, ол жалпы мұғалімнің, оқушының және ата-анананың арасындағы, болмаса оқушының өзі анықтайтын, оқыту процесінің табыстылығын анықтау бойынша бақылау-өлшем байланысын орнататын механизм. Жалпы алғанда, бағалау және өзін-өзі бағалау жүйесі - білім беру процесінің өз-өзін қадағалап отыратын, ерекше маңызға ие нақты механизмі. Отандық мектептердің көбінде дәстүрлі бағалау жүйесі, яғни 4 балдық жүйе сақталып келеді: 2 (қанағаттандырылмаған), 3 (қанағаттандырылған), 4 (жақсы), 5 (өте жақсы). 6 Теориялық түрде 1 деген балл да бар, бірақ ол қолданысқа ие емес. Енді журналға 5 балдық жүйе бойынша қойылатын сандардың нені білдіретінін анықтап көрейік. Егер ойлап қарасақ, жауабы былай да белгілі - бәрі немесе ештеңе. Мұғалім оларды журналға қою барысында бірқатар ұстанымдарға сүйенеді. Нәтижесінде әр балл оқушылардың деңгейінің біріктірілген: а) белгілі бір өлшемі; ә) жалпы сыныптағы; б) бұрынғы көрсеткіші болады. Бұл факторлар бойынша қойылған бағаны тек мұғаліммен әңгіме барысында, әрине егер ол қандай жағдайда қойылғанын ұмытпаған жағдайда анықтауға болады. Әрине, әр бағада бұл көрсеткіштер көрініс табады (мысалы, алгебра пәні бойынша орындалған тапсырмалардың саны мен сапасына қарай бағалау кезінде, бірінші орынға өлшемдерді салыстыру шығады), ал негізгі бағалау факторы дерек-дәлел-ойларды, өзіңдікін немес өзгенікін, мазмұндау болған жағдайда, ол дәл солай. Баға әрдайым субъективті. Бірақ көптеген мектептердегі қазіргі жағдайға қарағанда оның субъектілігі күмән туғызады. Бұлай бағалау түбегейлі мұғалім билігінің құралы. Соған сәйкес мұғалім әрдайым ақиқатқа сай келе бермейтін, талассыз бедел иесі, шындықты тасымалдаушы. Әсіресе бұл мәселе өзінің (өзгенің) ойын суреттеу, мазмұндау немесе
Оқытудағы және тұтас әлемдегі заманауи қарқынды дамуы кезеңінде, Қазақстан оқытудың дәстүрлі әдістерінің балалар әлеуетінің толық дамуы үшін жеткіліксіз болып отырған факті алдында тұр. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде өмір бойы білім алуға, оқудың барлық деңгейінде сапалы білім алуға жол ашатын білім беру жүйесінің ұлттық моделінің дамуына барынша жағдай жасалғаны аталады. Бастауыш мектепке арналған жаңа стандарт дәстүрлі технологиядан жеке бағытталған сипаттағы оқытуды дамытатын технологияларға ауысуды талап етеді. Осылайша, дәл осы бастауыш мектепте балалардың дамуын жалғастыру үшін іргелі база салынады. Оқытудың осы кезеңінде балаларды оқуға және сүйсініп оқуға, сыни, шығармашыл, инновациялық және объективті ойлау негіздерін дамытуға үйретуі тиіс. Сондықтан бұл бағыт тұтас Қазақстандағы білім беру жүйесі үшін басым бағыттардың бірі болып саналады. Білім беру жүйесі жаһандық білім беру жүйесіне бара-бара интеграциясы үшін кең мүмкіндіктерге ие. Отандық педагогикалық ойды ұғынуға, ашық қоғам жағдайында білім беру саласының және білімдегі интеграциялық үрдістердің келесі дамуына шетелдік тәжірибені талдау мен жинақтау ықпал етеді. Әлемдегі білімнің даму бетбұрыстарын түсіну үшін білім сапасының жоғары деңгейі халықаралық зерттеулермен расталып отырған елдердегі білімнің даму тәжірибесін зерттеу анағұрлым маңызды болып табылады. Білімнің жаңартылған мазмұнын және оқушылар жетістітерін критерийлік бағалауды іске асыру мен имплементациясы (іс жүзінде орындалуы) мүмкін болатын ұтымды шарттарды жобалау үшін әзірлеушілерге отандық және халықаралық тәжірибеде орын алып отырған ұқсас тәжірибеге жүгіну қажет болады. Бастауыш мектептегі критерийлік бағалауды едәуір терең зерделеу үшін білім саласындағы Финляндия, Сингапур, Ұлыбритания мен Жапония секілді озық елдердегі тәжірибені қарастыруға болады.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Оқу нəтижелерін бағалауда заманауи құралдарды қолданудағы Қазақстанның жетістіктері.
2.Қазақстандағы жəне шетелдердегі тестілеу жүйесінің дамуы.
3.Оқу нəтижелерін бағалау жəне бақылау.
4.Бағалаудың шығу тарихы
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №3
3.Тақырып: Бақылаудың əдістері мен формалары
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Формативті бағалау әдістері.
Формативті бағалау әдістерінің басты ерекшелігі оқушылардың түсіну қабілетін бағалауда, сондай-ақ оқушылардың аналитикалық құралдар мен мысалдарды қолдануында танымдық прогресін анықтау. Мұндай бағалаудың қорытындыларын оқыту деңгейін жаксарту барысында қолдануға болады.
Формативті бағалау әдістерінбірнеше шартты қатарлар мен түрге жіктеуге болады.
Әдістердің бір түрі мұғалімнің сабақ түсіндіру және жаттығулар орындау барысында қолданылады.
1. Қолмен белгі беру әдісі. Оқытушы өзінің сабақ түсіндіріп жату процесін кез-келген уақытта тоқтатып, оқушылардан айтылып жатқан тақырыпты түсінгенін немесе түсінбегендерін сұрау. Бұл үшін ұстаз алдын-ала оқушыларға қолмен белгі көрсетулерді үйретеді.
* Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдың бас бармағы жоғары бағытталады)
* Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдың бас бармағы жанына қарай жантаяды)
* Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Оқытушы белгілерге қарап кейбір оқушыларға орнынан тұрып айтуын сұрайды.
(1) Түсінбегендерден: Нақты не түсініксіз екендігін сұрайды.
(2) Сөз нақты түсінгендеріне сенімсіз оқушыларға беріледі.
(3) Сөз сабақты жақсы түсінгендерге беріледі. Олар нақты нені түсінді? соны оқытушы қадағалайды. Бірнеше жауап міндетті түрде тыңдалуы тиіс.
Тыңдалған жауаптардың қорытындыларына қарай ұстаз өткен тақырыпты қайталап, білімдерін бекіту немесе тақырыпты меңгертуді жалғастыра беру жайлы шешім қабылдайды. Егер оқушылар тақырыпты қайта түсінбегендей жағдайда болса, ұстаз тағы бір шағым тексеру жұмысын жүргізуі тиіс. Бұл жұмыс оқушылардың тақырыпты түсіну барысындағы өзгерістерді байқау үшін арнлған.
20 секунд әдісі. Ұстаз арнайы сұрақтар жасырады және ойлануға 20 секунд уақыт береді. Қолданылатын әдіс оқушылардың өз жауаптарын ой елегінен өткізіп, нақты жауап берулері үшін жасалынады. Бұл әдіс барысында сұрақ айтылып болған соң бірден алғашқы секундтардан кейін зерек 4- 6 оқушының жауабы тыңдалып, олардың тез ойлау қабілетін дамытады. Орта және жоғары сынып оқушыларына өз жауаптарын қағаз бетіне түсіртеді, себебі ауызша жауап берсе бір-бірінің ойын бөліп, бөгет жасаулары мүмкін.
Басқа да әдістер сияқты оқушылардың жауабын нақтылау үшін ұстаз Неге? Не себепті? Қалай?- деген сұрақтарды қояды. Ұстаз бұл сұрақтарды тек дұрыс жауап бермегендерге ғана емес, сонымен қатар дұрыс жауап бергендерге де қоюды естен шығармауы керек. Бұл оқушылардың білімі мен бағасын айқындай түсу үшін жасалынады.
Мысал: Оқушы ауланған ұлуларды зерттеп, олардың тіршілігі жайлы презентация жасайды. Сонда оқушы келесі мәселеге баса назар аударады: Менің ойымша, дәл қазіргі уакытта аквариумда ұлулардың үш ұрпағы тіршілік етуде. Сол кезде ұстаз: Не себепті сен олай шештің? - деді. - Оқушы: Себебі, біз бұл ұлуларды аулағанда олардың өлшемдері үлкен және орташа болған, ал қазір аквариумда тек кішкентай ғана өлшемді ұлулар қалды. Бұдан мен аквариумда ұлулардың үш ұрпағы бар екен деген қорытындыға келдім. Яғни, нақтылау сұрақтарын қою арқылы ұстаз оқушының білімін анықтай түсті.
Формативті бағалаудың келесі бір әдістері бақылау, тест, үш минуттық эссе жазғызуға және жекеше тапсырмалар беруге байланысты болып келеді. Бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың белгілі бір тақырып төңірегіндегі білім деңгейін тереңдете түсу.
Мысалы: Ұстаз оқушыларға Үш минуттық эссе жазуларын ұсынады.Ұстаз төмендегі берілген тақырып бойынша сұрақтардың бірін жазып немесе оқып береді.
(1) Сіздіңше бүгінгі оқып білгеніңіздің ішіндегі сіз үшін ең маңыздысы не болды?
(2) Қай сұрақ есіңізде қалды?
(3) Сіз үшін қиындық тудырған сұрақ?
Оқушылар жазбаларын жазып болған соң, мұғалім олардың қаншалықты тақырыпты меңгергенін білу мақсатында тексереді. Ал түсінбеген жерлерін қосымша есеп, әдіс, мысал арқылы қайталап түсіндіреді.
Сабақ соңында мұғалім қатысушыларға сұрақтарға жауап жазуын ұсынады:
(1) Сіз үшін ең қиыны және ең түсініксізі не болды?
(2) Қай жаттығуды орындау барысында сіз қиналдыңыз? Бұл неліктен деп ойлайсыз?
Мұғалім оқушылардың жауаптарын жинап алып олармен танысып, келесі сабаққа содан шыққан мәселелерді шешуге қарай ыңғайланады.
Мұғалім аралық тексеру жүргізу үшін қысқа тесттер дайындайды.
Бұл бақылауды бағалау уақыты сабақтың 3-5 минутын ғана алады. Бақылаудың негізгі талаптарын ескере отырып, оқушылар бірінің жұмысын бірі тексере алады. Келесі формативті бағалаудың әдістері ұстаз оқушының өз жұмысын жақсарту мақсатында қолданылады.
Мысалы: Мұғалім дәптерден жазба жұмысын тексергенде қате тұстарын әр түрлі таңбалармен, түстермен жазып көрсетеді. Бұл формативті бағалаудың әдісі қорытынды жұмыс жазған кезде қолданылмайды. Мұғалім оқушыны бағалаған кезде әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдаланғаны жөн, себебі оқушы осы бағалауға сай қалыптасады.
Қалыптастырушы бағалаудың әдістері
Әдістері
Қолданыстары
Сұрақтар үшін карточканың индексі
Мұғалім оқушыларға екі жағында да тапсырмасы бар карточка тапсырады.
1 жағы: Өткен тақырыптың ең негізгісі
2 жағы: Өткен тақырыптан ұқпағаныңызды сұрақ қылып жазыңыз.
Қол белгісі
Мұғалім оқушылардан тақырыпты түсінгендігін я түсінбегендігін қол белгілері арқылы арқылы көрсетуді сұрайды.
* Мен түсініп отырмын_____ және түсіндіре аламын. (қолдың бас бармағы жоғары бағытталады)
* Мен әлі түсінбей отырмын_____(қолдың бас бармағы жанына қарай жантаяды)
* Мен түсінгеніме сенімді емеспін_____(қолды бұлғау)
Осы белгілерге сүйеніп мұғалім сабақтың қай деңгейде өткенін сабақтайды.
Бағдаршам
Әр бір оқушыда бағдаршам түстеріне сәйкес карточкалар таратылған. Мұғалім олардың сабақты меңгергендеріне байланысты карточкаларды көтеруін сұрайды.
* Жасыл карточка көтерген оқушылар - барлығын түсінді. - Не түсіндіңіз?
* Сары және қызыл карточка көтергендер: - Сіздерге не түсініксіз?
Бұл жүйе арқылы тақырыпты пысықтауға немесе әлі де жетілдіру керектігін білуге болады.
Бір минуттық эссе
Бірминуттық эссе - тақырып бойынша пысықтаудың біржүйесі.Эссе жазу үшін мұғалім бірнеше сауал қояды.
* Бүгінгі білгеніңнің ең маңыздысы?
* Қай сұрақтар сен үшін түсініксіз?
Сабақ соңында, келесі сабақта қай тақырыпты өтетіндігі жайлы хабарлайды
Сөздік үлгісі
(еске салу)
Ұстаз оқушыларға сөздік үлгі береді, (подсказка) көмектесушілер жауап құрады.
Мысалы: Негізгі идея (ұстаным немесе процесс) болып табылады, өйткені________т.с.с.
Қате түсінікті тексеру
Ұстаз қатысушыларға қандайда бір ұстанымның (идея) талдауларының қате болжамдарын немесе әдеттегі қате түсініктерді әдейі береді. Сонан соң ол қатысушылардан айтылғандармен келісетіндігін немесе келіспейтіндігін, өздерінің көзқарастарын айтуларын сұрайды.
Оқушылармен жеке әңгімелесу
Ұстаз оқушылармен олардың деңгейі мен түсініктерін байқау үшін жеке әңгіме жүргізеді.
Үш минуттық үзіліс (пауза)
Ұстаз қатысушыларға сабақтың идеясы жайлы ойлануына, алдыңғы өткен тақырыптармен, білімімен және тәжірибесімен байланыстыруға, сонымен қатар түсінбеген жерлерін анықтауға үш минуттық үзіліс береді.
Температураны өлшеу
Бұл әдіс оқушылардың тапсырманы дұрыс орындап жатқандықтарын тексеру үшін қолданылады. Ол үшін оқушылардың іс-әрекеттері тоқтатылады және ұстаз Біз не істеп жатырмыз? деген сұрақ қояды. Оқушылардың осы сұраққа жауап беруіне қарай мұғалім олардың тапсырманың негізгі шартын түсінгендіктері немесе оны орындау барысы жайлы мағлұмат алады. Кейбір жағдайда ұстаз жұптардың немесе топтардың бірінен тапсырманы қалай орындап жатқандықтары жайлы айтып берулерін ұсынады. Ал қалғандары оларды бақылап, өздері не істеу керегі жайлы түсінік алады.
Қысқы-тест
Қысқа-тест қатысушылардың нақты білімін, шеберлігін және дағдысын, яғни қандайда бір материалдың нақты мағлұматтарын білетіндігін бағалайды. Бұл тестті:
* Берілген көп жауаптардың ішінен
* Дұрыс немесе қате жауап ішінен таңдау арқылы
орындайды
Элективтік тест (таңдаулы)
Мұғалім әрбір оқушыға А,В,С,Д әріптері бар карточкаларды таратып шығады да олардан дұрыс жауаптарын карточкаларын көтерулері арқылы білдірсін дейді. Ұстаз міндетті түрде оқушыларға ойлануға 20 секунд беруі қажет. Ұстаз қатысушылармен жауаптардың әр түрлі нұсқаларын талқылап, оларға өздерінің таңдауларын түсіндіріп берулерін ұсынады. Олардың жауаптары оқушылардың оқытылған тақырыптың түсінгендіктері және деңгейлерін байқатады. Соған орай мұғалім тақырыпты тағы бір түсіндіру керек пе, әлде жалғастыра беру керек па соны анықтайды.
Формативті тест
Мұғалім оқушыларды ерікті түрде бірнеше топтарға бөлді. (әрбір топта 4-5 оқушыдан). Әрбір қатысушы сұрақтары бар бір бет және жауап жазуға бір бет алады. Әр кіші топтардағы қатысушыларға тесттағы сұрақтарды талқылауларына уақыт беріледі. Оқушылар талқылаудан кейін әр біреуі жеке жауап парақтарын толтырады. Әрбір оқушының ұпайлары жеке есептелінеді.
Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы
Күнделікті өзін-өзі бағалау журналы мұғалім оқушылардың сабақ барысында қабылданған білімін, дағдылары мен шеберліктерін бағалауға және оларды қандай әдіспен жүзеге асырғандарын қадағалау үшін құрылады. Күнделік ұстазға оқушылардың алға жылжу деңгейлерін және соған сәйкес білімдерін әрі карай жетілдіруі үшін жәрдемдеседі.
Формативті сұрау
Бұл әдіс презентациядан кейін бірден немесе қандайда бір сабақтағы тексеруге арналған. Мұғалім Неге? Қалай? Қайтіп? деген қосымша нақтылау сұрақтарын қояды.
oo Олар несімен ұқсас әлде айырмашылығы қандай?
oo Мінездемесі қандай______?
oo Ондағы негізгі идеясы, тұжырымдамасы қандай?
oo Сіз қандай идея немесе қосымша мағлұмат қоса аласыз?
oo Сіз қандай қорытынды жасай аласыз?
oo Сіз не істеуді ұсынасыз?
oo Қандай әдістер мен тәсілдерді қолдануға болады?
Жаңа материалды қабылдауларын тексеруге арналған жаттығулар
Мұғалім Болжау, Түсіндіру, Айтып беру, Бағалау деген төрт терезеден (шаршы) тұратын кесте құрады. Жаңа материалды түсіндіріп болған соң ол оқушылардан берілген шаршылардың бірін таңдауларын ұсынады. Бұл арада мұғалім әрбір оқушыға бұл әдіс арқылы өтілген тақырып бойынша өздеріне өздері тапсырма алып, орындайтындығын түсіндіріп өтуі қажет. Сонан соң олардың шаршыларды таңдауларына қарай мұғалім сұрақтар қояды.
Мысалы: Егер оқушы Айтып беру деген шаршыны таңдаса, мұғалім оған Жаңа материалдағы негізгі идеяларды атап шық деген тапсырма береді.
Ішкі және сыртқы шеңбер
Оқушылар ішкі және сыртқы екі шеңбер құрады. Балалар бір-біріне қарама-қарсы тұрып, өтілген тақырып бойынша бір-бірлеріне сұрақтар қояды. Сыртқы шеңберде тұрған оқушылар ауысып өздеріне жаңа жұптар құрады. Сөйтіп сұрақтар қою істері әрі қарай жалғаса береді.
Бір сөйлемде барлығын айтып беру
Оқушылардан оқытылған тақырып бойынша Кім? Не? Қайда? Қашан? Неге? Қалай? деген сұрақтарға жауап беретін бір-ақ сөйлем құруларын ұсынады.
Жазбаша түсініктеме (жазбаша кері байланыс)
Бағалаудың міндетті бір элементі - кері байланысты ұсыну. Оқушылардың жазба жұмыстарын тексеру кезінде мұғалім бағалау өлшемдеріне қарай өз түсініктемелерін жасайды және жеткен нәтижелерінің деңгейін бақылайды. Түсініктемелері анық және түсіндіре білуі керек. Жазба жұмыстарын тексере отырып, дұрыс жерлерін бір түспен, ал әрі қарай жетілдіру керек жерлерді екінші бір түспен белгілеп қоюға болады. Жазба жұмыстарға түсініктеме бергенде еске салу, ой айту немесе мысалдар көрсетуге болады.
Сөздік бағалау (ауызша кері байланыс)
Бағалау түрінің ең көп тараған түрі:
Мұғалім оқушыны жаттығуларды жақсы орындағаны үшін мақтады, осылайша ауызша кері байланыс орнатты. Осыған орай оқушылар берілген материалды немесе мағлұматты сәтті ұққандары жайлы түсінуіне болады. Мұғалім оқушыға жаттығуды орындағандағы қателерін көрсетеді. Ол оның жұмысына ешқандай белгі қоймайды, бірақ оны бағалайды. Нәтижесінде оқушылар жетістікке жетулері үшін одан әрі биік нәтижелерге жетуі керек деп ұйғарады.
Өзін-өзі бағалау.
Бұл әдісте қатысушылар өздерінің білімдері жайлы мағлұмат жинайды, оларды талқылап, алға жылжуларына қорытынды жасайды. Өзін-өзі бағалауды жүргізгендегі міндетті шарттары - оқушылардың оқытылатын тақырыпты өтер алдында және жұмысты орындар алдында олар барлық жұмысты бағалау межелерімен (критерий) таныс болулары қажет.
Екі жұлдыз және тілек (бірін-бірі бағалау)
Бұл әдіс оқушылардың шығармашылық жұмыстарын, яғни шығарма, эссені бағалауға қолданылады. Мұғалім, оқушыларға сыныптастарының жұмыстарын тексеруді ұсынады. Оқушылар бір- бірінің жұмыстарын тексеру кезінде олар жұмыстарды бағаламайды, ал ондағы екі оң сәтті анықтап және бағыт береді. Олар Екі жұлдыз - бір сәт, яғни толыққанды жұмыс, ал екінші бірі Тілек, мұнда одан әрі жұмысты толықтырулары қажет.
Жинақтау парақшасының индексі
Мұғалім білім алушыларға екі жағында да көрсетілген тапсырмалары бар парақтарды жиі таратып отырады.:
1-беті: Өткен тақырып бойынша негізгі идеяларды атап шығыңыз (бөлімдер, тақырыптар) және оны қорытып айтыңыз.
2-беті: Өткен тақырыптан тағы нені түсінбегеніңізді анықтаңыз (бөлімдер, тақырыптар) және өз сұрақтарыңызды құрастырыңыз.
Бір минуттық эссе
Білім алушының оқу материалын меңгергенін кезең-кезеңімен қадағалау үшін сабақтың кез келген уақытында қолдануға болады.
Мұғалім қоюы мүмкін сұрақтар:
-Ең бастысы (б.гін)сіз не білдіңіз?
-Есіңізде не қалды?
-Қандай сұрақ сіз үшін түсініксіз болды?
Ауызша бағалау
Білім алушы мен мұғалімнің ауызша кері байланысы сабақтың барлық кезеңінде тиімді.
Температураны өлшеу
Білім алушының тапсырманы қаншалықты орындағанын анықтау үшін қолданылады. Ол үшін мұғалім алушыларды тоқтатып, сұрақ қояды:
Біз не істеп жатырмыз?
Білім алушы осы сұраққа жауап береді, тапсырманың орындалу жолы, оны орындау үрдісі туралы ақпаратты ұсынады.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.Бағалаудың өлшемдері мен қызметі.
2.Оқу нəтижелерін бағалаудың негізгі өлшемдері
ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118.
2. Назарбаев Интеллектуальные школы Новые подходы к оцениванию учебных достижений Электронный ресурс. - Режим доступа:obuchenie.sadu-kz.com›?news =153.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сыни ойлауды дамыту əдістері.
4. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген №2 оқу құралы. - Алматы, 2008. - 72 б.
5. Блум Б., Леонтьев А.Н. Бірлескен оқу. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген V- құрал. - Алматы, 2008. - 78 б.
6. Мередит К., Темпл Ч., Стилл Дж. Сабақтарды жоспарлау жəне бағалау. Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы үшін əзірленген VІ-құрал. - Алматы, 2008. - 55 б.
ЛЕКЦИЯ №4
Тақырып: Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ
1.Оқыту нəтижесін бағалаудың заманауи құралы
2.Тестілеудің психологиялық-педагогикалық аспектілері.
3.Педагогикалық тест білім салаларын оқыту нəтижесін бағалаудың объективті тəсілі
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ
Педагогикалық-психологиялық аспектілер
Педагогикалық психология ұғымы зерттеушілердің пікірлері бойынша ғылыми айналымға 1877 жылы орыс педагогы П.Ф.Каптеревтің (1849-1922) Педагогикалық психология атты кітабы жарық көрген соң енгізілген.
Педагогикалық психология - оқыту мен тәрбиелеу барысында солардың болмысының даму заңдылықтарын зерттейтін, танымдық қызметі мен қоғамдық қасиеттерін жүйелейтін психология ғылымының саласы.
Педагогикалық психология жалпы психологияның заңдылықтарын, баланың оқу - тәрбие ісінде психикасын түсінуге тікелей әкеліп қана қоймай, оқушының психикасын оқу әрекеті үстінде зерттеп, оның ерекшеліктерін, заңдылықтарын өзінше бөлек мақсат деп есептейді (Л.С.Выготский).
Педагогикалық психология білімді, іскерлікті, дағдыны меңгеру заңдылықтарын, осы процестердегі жеке даралық өзгешеліктерді, оқушылардың өз бетімен шығармашылық ойлауын қалыптастыру заңдылықтарын, бала психикасында оқыту мен тәрбиелеу әсерінен пайда болатын өзгерістерді зерттейді (В.А.Крутецкий).
Педагогикалық психология оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық заңдылықтарын зерттейді (А.В.Петровский).
Педагогикалық психология балалар психикасының оқу - тәрбие жұмысындағы өзіндік ерекшеліктерін зерттеп, мектеп тәжірибесінің дамуына үлес қосып отырады.Педагогикалық психология сабақ үстінде оқу материалдарын балалар қалай ұғынады, не тәрбие жұмысында үлкендердің тілін алып, тәртіп сақтауға қалай көнеді, міне осымен шұғылданады.Осыған орай педагогикалық психология бұл мәселелермен айналыса отырып, өзінің ізденетін объектісін мынадай үш түрге бөледі: оқыту психологиясына, тәрбие психологиясына және ұстаздық психологияға (М.М.Мұқанов).
Педагогикалық психология тәрбие мен оқытудың психологиялық заңдылықтарын зерттейтіндіктен осы ұғымдарға тоқтала кетейік.
Тәрбие мен оқытуға әр тұрғыда түсінік берілгенімен олар педагогикалық әрекеттің бір - бірімен тығыз байланысқан екі жағы. Ақиқатта тәрбие мен оқыту үнемі бірге жүзеге асырылады, сондықтан оларды бір-бірінен ажырату да мүмкін емес. Баланы тәрбиелей отырып, біз оны бірдеңеге үйретеміз, оқытамыз, оқыта отырып тәрбиелейміз. Әйтсе де, мақсаттары, мазмұндары, әдістері және т.б әр түрлі болғандықтан болар осы процестер педагогикалық психологияда жеке - дара оқытылады. Мәселен, оқыту әдістері адамның әлемді, материалдық мәдениетті қабылдауымен түсінуіне негізделсе, тәрбие әдістері - адамның адамды, адам моралын, рухани мәдениетті қабылдауы мен түсінуіне негізделген
Педагогикалық іс-әрекет түрлі формаларда жүзеге асырылады, солардың ішінде ерекше орынды оқытудың негізгі формасы - сабақ алады.Сабақта мұғалім мен оқушылардың біріккен іс-әрекеті жүзеге асырылады.
Сабаққа қойылатын талаптар жүйесі:
дидактикалық, тәрбиелеуші, дамытушы, психологиялық, гигиеналық және сабақ техникасы.
Жалпы талаптардың ішінен, бүгінгі сабаққа сәйкестендірілген, жоғарғы сапаға жауап беретін мына талаптарды бөліп алуға болады:
Ғылымның жаңа жетістіктерін,озық педагогикалық тәжірибені қолдану, оқу-тәрбие процесінің заңдылықтарын негізге ала отырып сабақ өткізу.
Сабақ барысында барлық дидактикалық принциптер мен ережелерді іске асыру.
Бұрынғы біліммен байланыстыруда, жаңа білімді меңгеру де оқушылардың икем-қабілетін және қызығушылығын дамытуда, білім сапасын арттыру барысындағы тіректік ұғымдарға сілтеме жасау.
Оқушылардың санасын қалыптастыруға әсер етерлік пән аралық байланысты бекіту.
Жеке бастың барлық сферасын дамытудағы мотивация мен белсенділігін арттыру.
Педагогикалық құралдарды ұтымды қолдану
Алған білім мен өндірістік қызметті өмірмен байланыстыра іскерлікті жүзеге асыру
Білімін,іскерлігін,қабілетін тәжірибеде қалыптастыру,оны ойлау амалы мен іс-әрекетте тиімді қолдану
Оқи алу іскерлігін, білім қорын молайту қажеттілігін сезінуді қалыптастыру
Әрбір сабақты диагностикалау,жоспарлау,жобалау және болжай алу.
Оқу-тәрбие әрекетінің логикалылығы және эмоционалдығы.
Әрбір сабақ тұтас педагогикалық процестің оқыту,дамыту,тәрбиелеу функцияларын жүзеге асыруға бағытталған.Осыған байланысты сабаққа қойылатын жалпы талаптар дидактикалық,тәрбиелік,дамытушылық сонымен қатарпсихологиялық,гигиеналық және сабақты ұйымдастыру техникасына қойылатын талаптар болып бөлінеді.
1.Сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар:
Әр сабақтың оқыту міндеттерін, олардың дамыту,тәрбиелік міндеттерімеен байланысын анықтау;
Сабақты тиімді мәліметтермен толықтыру;
Танымдық белсенділіктің жаңа технологиясын енгізу;
Сабақтың мазмұның оқу бағдарламасындағы талап пен сабақ мақсатына және оқушылардың даярлық деңгейіне байланысты анықтау;
Оқытудың түрлі формалары мен әдіс - тәсілдерін тиімді үйлестіру, дұрыс таңдап алу,оқушылардың ғылыми білімді меңгеру деңгейі мен оның жеке кезеңдеріндегі іскерлік пен дағдының қалыптасуын болжау;
Сабақтың құрылымына шығармашылықпен қарау;
Оқушылардың өзіндік жұмысы мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz