Карданды берілістердің қызметі
ЖОСПАР
І-бөлім
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
ІІ-бөлім
Трансмиссия және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
Карданды берілістердің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Карданды берілістің негізгі бөліктері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
Карданды берілістердің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 9
Кардандық берілістің бөлшектеріне қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... 12
Кардандық берілісті жинау және орнату ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...13
Кардандық берілісті автомобильге орнату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Жетекші белдік ақаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Дифференциал қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
IV-бөлім
Еңбек қауіпсіздігіне әсер ететін психикалық-физиологиялық факторлар ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
І-бөлім
Кіріспе
XXI ғасырда Қазақстанда автомобиль жинайтын және автомобиль бөлшектерін шығаратын зауыттар жұмысқа қосылды.
Қазіргі кезде жаңа автомобильдердің қоректендіру жүйесіне бүрку жүйелері орнатылуда. Оның мысалы ретінде 'ВАЗ және басқа шетел автомобилін келтіруге болады.
Қазіргі кезде біз техникалық прогресс қалай өз дегеніне жетіп отырғанын байқай аламыз. Әлемдегі автотракторлық өнеркәсіп бензинді жене дизельді қозғалтқыштарда отын беру жүйелерінің жаңа типтерін қолдана бастады.
Автомобиль қозғалтқыштарын күрделі де қымбатты отындық жүйелермен жабдықтау қәжеттігі көбінесе қатаңрақ талаптардың мысалы, өтелген газдардағы зиянды заттар құрамына Еуропалық стандарттардың енгізілуімен түсіндіріледі. Бұл жерде отынның едәуір үнемделуі тұралы айтуға болмайды. Бензинді қозғалтқыштардың орталық, таралымды және тікелей бүрку жүйелерін, сол сияқты дизельді қозғалтқыштардың сорғы форсункаларын бүркуін электронды басқару енгізілді. Қазақ тілінде осы жүйелер жайында оқулықта алғаш жазылып шықты.
Іштен жану қозғалтқышы мен электрлік қозғалтқыштарды автомобильдерде бірге қолдану, бензинді және дизельді қозғалтқыштарының Еуропа стандартына сай жаңа қоректендіру жүйелері, оларда қолданыла бастаған навигациялық, маршруттың компьютерлер, ав - томобиль қауіпсіздігін жақсарту жолындағы ABS жүйесі, сығу көрсеткіші мен газ тарату фазаларын жұмыс істеп тұрған қозғалтқышта реттеу, оптимальды автомобиль техникасын пайдалануда автоматты бақылау мен басқару мағлүматтары оқулықта жарық көрген.
Автомобильдің бензин қозғалтқыштарының дизель қозғалтқыштарынан басты айырмашылығы иінді біліктерінің айналу жылдамдығында. Дизель қозғалтқыштарының минутына айналу саны 1000 мен 5000-ның арасында болады, ал бензин қозғалтқыштарының 1000 мен 12000 айнмин. ара - сында болады. Осының арқасында автомобильдің бензин қозғалтқыштарының көлемі кішірек әрі жеңілірек болып келеді.
Жалпы автомобильдің трансмиссиясы беріліс механизмдерінен тұрады. Автомобильдің шассиі жүріс бөлімінен тұрады.
Автомобильдің беріліс механизміне кіретіндер: ілініс муфтасы, беріліс қорабы (5), басты беріліс және дифферен - циал. Мұнымен қатар, кардан білігі болады, бұл арқылы беріліс қорабынан айналдыру моменті басты беріліске беріледі.
ІІ- бөлім
Трансмиссия және оның түрлері
Трансмиссия деп двигательдің білігіндегі қуатты қозғағыш доңғалақтарға жеткізетін механизмді атайды. Осы механизмнің негізгі қызметі иінді біліктегі айналдырғыш моментті бірнеше есе көбейтіп, қозғағыш доңғалаққа жеткізу болып табылады. Себебі, тракторды жүргізу үшін оның доңғалағына үлкен күш түседі, ал сол күшті айналдырғыш момент тудырады. Двигатель білігінен ондай қажет мөлшердегі момент алынбайды, ал оны тракторды жүргізуге пайдалану үшін бірнеше есе трансмиссияның көмегімен арттырады.
Трактордың жұмыс істеуі кезінде атқаратын жүмыс түріне қарай оған әр түрлі күш түседі. Мысалы, жер өңдеу кезінде тракторға көп күш түсетін болса, тасымалдау жұмысын атқарғанда, алғашқыға қарағанда аз күш түседі. Бір сөзбен айтқанда трактор әр түрлі күшпен жұмыс істейді. Олай болса, трактор трансмиссиясы оның күшін өзгертіп тұратын болуы керек. Трансмиссияның екінші қызметі жүріс доңғалағына берілетін күшті атқаратын жұмыс түріне қарай өзгерту болып табылады.
Осы жоғарыда көрсетілгеннен басқа трансмиссия доңғалаққа берілетін қуат бағытын реттейді. Өйткені, көпшілік жағдайда, ол двигательдің ұзындық бойымен, ал қозғағыш доңғалақтар осі көлденең бағытта орналасады. Олар осылайша бұрыш жасап орналасқандықтан берілетін қуат та бұрылып жеткізіледі.
Трансмиссияның көрсетілген қызметін атқару үшін әр түрлі механизмдер қолданылады. Оларды жұмыс істеу принциптеріне қарай механикалық, гидравликалық және электрлік трансмиссия деп бөледі.
Механикалық трансмиссия деп двигатель қуатын қозғаушы доңғалаққа механикалық энергия түрінде жеткізетін механизмді айтады. Ол үшін әр түрлі механикалық берілістер (тісті, белдікті, үйкелісті) қолданылады.
Гидравликалық трансмиссия трактор двигателінен берілетін қуатты сұйық қысымына айналдырады, ол доңғалақтағы гидравликалық моторға жеткізіліп, қайтадан механикалық қозғалысқа айналады. Бұл трансмиссия жұмыс істеу принциптеріне қарай гидравликалық және гидрокөлемді трансмиссиялар болып бөлінеді. Гидравликалық трансмиссияда берілетін қуат сұйықтықтың үлкен жылдамдығына айналдырылады да жұмысшы доңғалақтың қалақшаларына ұрылады. Сөйтіп өзінің энергиясын гидромоторға жеткізеді. Гидрокөлемдік трансмиссияда берілетін қуат сұйықтық қысымы арқылы жеткізіледі.
Электрлік трансмиссияда трактор двигателінің механикалық энергиясы генератордың көмегімен электр энергиясына айналдырылады да, қозғағыш доңғалақтарға орнатылған электр двигателіне жеткізіледі.
Гидравликалық және электрлік трансмиссиялар тек жеке түрінде қолданылмайды. Себебі, олардың пайдалы әсер коэффициенті, айналдыру моментін арттыру дәрежесі төмендеу болады. Сондықтан оларды механикалық трансмиссиямен қосып пайдаланады. Оларды гидромеханикалың немесе электромеханикалың трансмиссиялар деп атайды.
Осы жоғарыда айтылған трансмиссиялардың ішіндегі ауыл шаруашылығы тракторларында көп таралған түрі механикалық трансмиссия. Себебі, оның пайдалы әсер коэффициенті жоғары болады. Ал гидромеханикалық және электромеханикалық трансмиссиялар қуаты өте жоғары өндірістік тракторларда (Т-330, ДЭТ-250) қолданылады. Себебі, ондай трансмиссиялардың берілетін қуаты жоғарылаған сайын пайдалы әсер коэффициенті жоғарылайды. Гидромеханикалық және электромеханикалық трансмиссиялардың санаулы тракторларда ғана қолданылатындығына байланысты оларға түсінік берілмейді.
Механикалық трансмиссия құрылысына қарай екі түрге бөлінеді. Беріліс жылдамдығын сатылы және сатысыз өзгертетін трансмиссиялар болады. Жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссияда беріліс санын өзгертуге мүмкіндік беретін беріліс қорабы қойылады. Сол қораптың көмегімен жүмыс бабына байланысты ілінісетін шестерняларды ауыстырып отырады. Ал жылдамдықты сатысыз өзгертетін трансмиссияда құрылысы өте күрделі механизмдер қолданылады. Қазіргі заманғы тракторларда жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссиялар пайдаланылады.
Жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссия көпшілік жағдайда мынадай механизмдер мен тораптардан қүралады: ажыратқыш муфта, беріліс қорабы, карданды біліктер, жүргізгіш мостылар. Тракторлардың кейбір түрлерінде ғана жоғарыдағыдан аздаған өзгешелігі болады. Атап айтқанда, ДТ-75 тракторында айналдырғыш моментті арттырғыш қондырғы болады, ал К-701 тракторында ажыратқыш муфта болмайды да, оның қызметін беріліс қорабы атқарады. Т-150 тракторында екі ағынды беріліс қорабы қолданылуына байланысты жүргізгіш мостының қүрылысына бірнеше өзгеріс енгізілген. Осындай өзгешеліктер туралы әрбір механизмді жеке-жеке талдағанда толығырақ тоқталамыз.
Карданды берілістердің негізгі қызметі өсьтері бар түзудің бойында жатпайтын екі тораптың аралығында айналдыру моментін жеткізу болып табылады. Автомобильдерде ондай өте көп болады. Мысалы беріліс беріліс қорабынан басты беріліске немесе басты берілістен жетекші дөңгелекке айналдыру моментін жеткізу үшін карданды берілістер қолданылады. Себебі олардың біліктерінің осьтері әртүрлі деңгейде орналасқан. Айталық беріліс қорабы автомобильдің кузовына немесе рамасына бекітіледі, ал басты беріліс жетектеуші дөңгелек белдемесіне орналасады. Кузов немесе рама жектекші белдемелерден аспасының есебінен үнемі өзгеріп отырады. Сол сияқты жетекші дөңгелек пен кузовтың аралары жол бедеріне қарай үнемі өзгеріп отырады. Ендеше осындай тораптарды бір-бірімен тура білік арқылы жалғастыру мүммкін емес.
Трактордың жүргізгіш белдемесі деп жетекші дөңгелектер орналасқан өсін айтады. Дөңгелекті тракторлардың түрлеріне қарай алдыңғы және артқы өсьтері де жүргізгіш белдемеден құралуы мүмкін. Ондай тракторларды өтімділігі жоғары тракторлар деп атайды. Ал өтімділігі қарапайым тракторларда тек артқы осьтері не бір ғана жүргізгіш белдеме қойылады.
Дөңгелекті тракторлардың жүргізгіш белдемесінде мынандай механизмдер орналасады: орталық беріліс, дифференциал, соңғы беріліс. Орталық берілістің негізгі қызметі беріліс қорабынан келген айналдыру моментін тағы да күшейтеді де оны тік бағытқа бұрады. Осы көрсетілген қызметтерді атқару үшін орталық біріліс құрылысына конусты шестернялық беріліс қолданылады. Жетектеуші және жетектелуші конусты шестернялардың тіс сандарының моментінің шамасы өзгереді.
Жетектеуші көнустық шестерняның тіс саны аз болады да, көбінесе беріліс қорабының екінші білігімен бірге жасалады. Мұндай жағдай жартылай рамалы дөңгелекті тракторларда немесе шынжыр табанды тракторларда болады. Ал рамалы дөңгелекті тракторларда жетектеуші конустық шестернялар өзінше бөлек білікте жасалады да, карданды біліктер арқылы беріліс қорабымен жалғасады.
ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
Карданды берілістердің қызметі
Карданды берілістердің қызметі. Карданды берілістердің негізгі қызметі осьтері бір түзудің бойында жатпайтын екі тораптың аралығында айналдыру моментін жеткізу болып табылады. Автомобильде ондай жағдайлар өте көп болады. Мысалы беріліс қорабынан басты беріліске немесе басты берілістен жетекші дөңгелекке айналдыру моментін жеткізу үшін карданды берілістер қолданылады. Себебі олардың біліктерінің осьтері өртүрлі деңгейде орналасқан. Айталық беріліс қорабы автомобильдің кузовына немесе рамасына бекітіледі, ал басты беріліс жетектеуші дөңгелек белдемесінде орналасады. Кузов немесе рама жетекші белдемеден жол бетімен салыстырғанда едәуір жоғары тұрады. Оның үстіне жүріс кезінде ол қашықтық, дөңгелек аспасының есебінен үнемі өзгеріп отырады. Сол сияқты жетекші дөңгелек пен кузовтың аралары жол бедеріне қарай үнемі өзгеріп тұрады. Ендеше осындай тораптарды бір- бірімен тура білік арқылы жалғастыру мүмкін емес
Басқа сөзбен айтқанда, автомобильдің кардандық берілісі буындасқан агрегаттардың ауыспалы осьтілігі кезінде айналу моментін беруге мүмкіндік береді. Автомобильде кардандық беріліс, қағида бойынша, трансмиссия мен рульдік басқаруда қолданылады.
Карданды берілістің жұмыс жағдайы біліктердің орнату бұрыштармен анықталады: бұрыштары көп болған сайын пайдалану жағдайы қиынырақ.. Егер карданды берілістер автомобиль рамасына немесе шанағына бекітілген агрегаттарды жалғаған жағдайда білік арасындағы бұрыш 3о-тан аспайды. Егер автомобиль қозғалысы кезінде жалғанған агрегаттардың біреуісі немесе екеуісі доңғалақпен бірге айналса, онда біліктер арасындағы бұрыш 20о дейін ұлғаяды,ал өткіштігі жоғары автомобилдерде - 45о дейін. Карданды шарнирлерді ( ары қарай кардандар ) кинематика бойынша кардандарды теңсіз және тең бұрыштық жылдамдықтарға бөледі. Теңсіз бұрыштық жылдамдық кардандары ( асинхронды ) жетекші және жетеленуші біліктердің бұрыштық жылдамдықтарының теңсіздігімен сипатталады.Қарапайым асинхронды кардандар ( 4.2, а сур ) тек қана бұрыштық қозғалысты қамтамассыз етеді,
Карданды берілістер автомобиль қозғалысы кезінде айналу моментін беруге және трансмиссия агрегаттарын жалғауға арналған, мүнда соөсты емес немесе бір-біріне шамалы бұрышта жатқан біліктер.Карданды біліктерге келесі талаптар қойылады: айналу мементін артық майысу, айналу, дірілдік және өстік жүктемелерсіз беру; жалғанушы біліктер арасындағы бұрышқа тәуелсіз теле-тең бұрыштық жылдамдықтар беру,жоғары п.ә.к. және шуылсыз жұмыс.
Карданды берілістің негізгі бөліктері
Карданды берілістің негізгі элементтері ( 4.1 сур ): шарнирлер 1,біліктер 2,4,6 және аралық тіреніштер 3. Аралық тіреніштердің көп болған кезінде карданды беріліс 2 біліктен тұрады: аралық 2 және басты 4.Карданды берілістер жазық болуы мүмкін: жазық, егер жетекші және жетеленуші білік бір жазықтықта жатса; кеңістіктік, егер осы шарттар орындалмаса ;бір және көп шарнирлі.
Кардандық берілістің құрылысы:
1 - майысқақ муфта; 2 - майысқақ муфтаны фланецке бекіту бұрандамасы; 3 - крестовина; 4 - тығыздама (сальник); 5 - тоқтатқыш сақина; 6 - крестовинаның подшип-нигі; 7 - сомын (гайка); 8 - майысқақ муфтаның фланеці; 9 - тығыздама; 10 - тығыздама-ның құрсауы (обойма); 11 - қауіпсіздік кронштейні; 12 - кронштейнді аралық тіреуге бекі-ту бұрандамасы; 13 - алдыңғы кардандық білік; 14 - аралық тіреудің кронштейні; 15 - аралық тіреу; 16 - алдыңғы кардандық біліктің айыры; 17 - артқы кардандық білік; 18 - артқы кардандық біліктің айыры; 19 - басты берілістің жетекші тістегерішін фланеці; 20 - сомын; 21 - айырды бекіту бұрандамасы
Карданды берілістердің түрлері
а - бір білікті;
б,г - екі білікті бір аралық тіреулі;
в - үш білікті таратқыш қорапты;
д - бір білікті ортаңгы белдіктің қосымша редукторымен;
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу.
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу. Кардандық берілісті автомобильден шешу үшін кардандық біліктің артқы айыр- фланецті бекіту сомынын бұрап алу, шайбаларды шешу жəне кардандық білікті ұстап тұрып, фланец тесіктерінен бұрандамаларды шығару керек. Осыдан кейін біліктің соңын астыға қарай алаңға не ағаш төсемге түсіру керек. Рамаға аралық білік тіреуіштерін бекіту бұрандамаларын, алдынғы айыр-фланецті бекіту бұрандама сомындарын бұрап алу жəне кардандық берілісті автомобильден шешу. Кардандық білікті шешкенде немесе оны аввтомобильге орнатқанда монтаждық табанмен немесе кардандық білікті айналдыру үшін топсаға кіргізілген басқа заттарменпайдалануға болмайды, себебі бұл бүйір нығыздағышының зақымдануына жəне кардандық топсалардың істен зақымданып шығуына əкеледі.
Әзірлемес бұрын кардандық берілісті кірден тазалау жəне майсыздандыратын ерітіндіде не ыстық суда жуу қажет. Бөлшектеу үшін кардандық берілісті темір ұстаның үстеліне орнатуға болады. Қамыттың лентасын, жастықшаныңтоқтатқыш қапсырманы, тіреуіш кронштейнді шешу, тоқтатқышты жазып, арнайы радустық кілтпен тіреуіш мойынтірегінбекіту сомынын бұрап шығару (6.19-сур.), оймакілтек төлкеден сырғитын айырды суырып, кардандық біліктерді ажырату. Аралық кардандық білік тіреуішінің мойынтірегінен резеңке жастықты, артқы жалтыратқышты шешу, сосын қақпақпен, мажеталармен жəне кергі төлкемен жиналған тіреу мойынтірегін алынғышпен тығыздау.
Кардандық топсаны оның бөлшектері істен шыққан жағдайда яғана бөлшектеу ұсынылады.
Ұзақ пайдаланылған кардандық берілістің топсаларын бөлшектемес бұрын, қылқаламның көмегімен мойынтірекктер орнатылған орындарды керосинмен жақсылап жағу ұсынылады. Кардандық берілістің топсаларын бөлшектегенде, бөлшектердің өзара орналасуын белгілеу, құлыпты пластиналардың құлақшаларын жазу, осы пластиналарды бекітетін бұрандамаларды бұрап шығарып, құлыпты жəне тіреуіш пластиналарды шешу керек. Сосын топсаны бөлшектейді. Кардандық топсаны бөлшекегенде жəне жинағанда балғаны қолдануға қатаң тыйым салынады, себебі бұл ретте мойынтіректердің айырларындағы тесіктердің өстестігі бұзылып, кардандық топсаның жарамдылығы бірден төмендейді.
Кардандық біліктің топсаларын айырлардың деформациясын, мойынтіректердің сынуын болдырмайтын жəне топсаны оңай бөлшектеуге мүмкіндік беретін əмбебап алынғыштың (6.21-сур.) б көмегімен бөлшектеу қажет.
Алынғыштың негізінде оны темір үстелге бекітуге арналған көздері бар. Кардандық топсалардың айырлары, фланецтері мен айқыштары үшін базалық беттері бар тіреуіштерде сопақша тесіктер бар, олар белгілі шамада тіреушітерді бөлшектенетін топсаның көлеміне қарай негіз үстінде орын ауыстыруға мүмкіндік береді. Алынатын стақан екі жағынан түрлі диаметрлі тесігі бар құбырдың кесіндісін білдіреді. Сыртқы бұранда арқылы стақанды тіроеуіш винттің ұшына немесе шешілетін мойынтіректің көлеміне байланысты бір немесе басқа жағымен бекітеді. Негіздің тесігіне бұралған тіреуіш бағаналардың үстінде тіреуіш винтпен жəне қысқыш сомынымен траверса бар. Алынғыш тіреуіш винт айналғанда алынатын стақанмен айырлардың бірінің көзіне тіререледі, ал топсаның екінші айыры тіреуіштерде жатады. Винтті кейін айналдырғанда стақан тіреуіштерге жақындайды жəне айқыштың мойынтірегі стаұанның қуысына кіреді. Тіреуіш винтті айналдыруды мойынтірекк көздің тесігінен оңай шыққанынша жалғастырады.
Топсаны бөлшектеу екі əдіспен жүргізіледі: əуелі тіреуіштерге (6.21-сур., а) айырлардың бірін орнатады, мойынтіректерді онымен түйіскен айырдан (бірінші айыр деп шартта атаймыз) сығып алады.
Екінші əдісте арнайы қиғаш тіреуіштерге бірінші айыр (мойынтіректер сығып алынған) айқышының кертіктерін орнатады жəне мойынтіректерді екінші айырдан сығып алады (6.21-сур., б). Алынғыштар жұмыс істегенде кардан құбырларын түзеу жəне ұстап тұру үшін сүйенішті қолдануға болады.
Әмбебап алынғышты кардандық топсаларды жинау үшін де қолданады. Бұл ретте стақан пайдаланыламайды. Мойынтіректердің тығыздауды тіреуіштер шешілген күйінде тіреуіш винт бастиектерінің жазы бөлігімен жүргізеді. Бүйір нығыздарды айырдың басқа екі кертігіндегі бүйір нығыздарды зақымдамайтында етіп, байқап екі шектес керткітен тығыздау қажет. Бүйір нғыздарды топсаға қайталап орнатуға болмайды, себебі бұл кезде кертіктің қондыру белдеуіндегі нығыздың талап етілгендей тартылуын қамтамасыз ету мүмкін емес.
Кардандық берілістің бөлшектеріне қойылатын талаптар. Кардандық берілістің бөлшектерінің дефектациясы жағдайында инелі мойынтіректің тесіктерінің тозуын, оймакілтек қосылыстарының, айқыш кертіктері мен инелі мойынтіректің тозуын, сондай-ақ теңгерімсіздігі мен ауытқымасын тексеру. Оймакілтек қосылыстары мен айқыштардың инелі мойынтірек тесіктері тозғанда оларды ауыстыру қажет. Ақыштың бүйір кертігінің кертіктің жұмысшы бетіне қатысты ауытқымасына 0,025 мм артық емес рұқсат етіледі. Кғардандық біліктердің ауытқымасын, түзелуін жəне теңгерімдігін тексеруді арнайы жабдығы бар шеберханада жүргізген жөн. Ауытқыма тексмерісін білікті шағын айыр көздерінің өңделген жазықтықтары бойынша центрлеумен айырдың инелі мойынтірек тесіктеріне орнатылатын екі жақтаудың ортасына орнатады (пісіреді). Біліктің ауытқымасы 0,8 мм аспауы тиіс. Біліктің ауытқымасы рұқсат етілгеннен асып кетсе, оны тіреуішке орната отырып, пресспен түзеу керек.
Тіреуіш мойынтірегін қондырудың оймакілтек төлкелері беттерінің ауытқымасына 0,3 мм артық емес рұқсат етіледі, ал құбырларға - 0,8 мм артық емес. Аралық біліктің (пісіру) ауытқуын біліктің екі жақтаудың ортасына орнатылған жағдайында орындайды. Бірінші жақтауды айыр көздерінің өңделген жазықтықтары бойынша центрлеумен айырдың инелі мойынтірек тесіктеріне орнатады. Екінші жақтауды 100 мм ұзындығында ішкі диаметр бойынша центрлеумен оймакілтек төлкесінің оймакілтек тесігіне орнатады; ол біліктен 115 мм шығып тұруы тиіс. Аралық кардандық біліктің тіреуіштері мойынтірегінің оймакілтек төлкесінің мойындары немесе төлкенің оймакілтек тесігінің тозған жағдайында білікті ауыстыру керек. Мойынтіректің қақпақтары майысқанда жəне аралық кардандық біліктің тіреуішінің кергі төлкелері жөндеусіз рұқсат етілген көлемдерден асып тозып кетсе, қақпақтар мен кергі төлкелерді ауыстыру қажет.
Кардандық берілісті жинау және орнату.
Кардандық берілісті жинау және орнату. Автомобильге орнатқанған дейін кардандық берілісті толық жинау қажет. Кардандық берілістің бөлшектерін жинар алдында жуып, қысылған ауамен үрлеу керек. Жинауды бөлшектегенде салынған белгілер бойоынша жүргізу қажет. Оймакілтек қосылысындағы ауа кептелісінен кардандық берілісті орнатуда қиындықтар туындауы мүмкін екенін ескеру керек. Қалыптасқан ауа кептелісін жою үшін сомынды бұрап, оймакілтек қосылысындағы артық ауаны шығару қажет, бұл үшін сырғитын айырды ойымакілтек төлкеде 3-4 рет сору жəне топса центрлерінің арасында монтаждық қашықтық орнату қажет. 20...25 с ұстағаннан кейін оймакілтек қосылыстың сомынын тартуп қою.
Кардандық берілістің топсаларын жинау. Бүйір нығыздағышы айқышының кертіктеріне тығыздау алдында, кертіктің əр бітеу тесігіне 158, 159 М немесе Литол-24 жағармайдың 1,1. 1,3 г салу, ал əрбір инелі мойынтірекке сол жағармайдың 3,7.4,2 г салу керек. Топсаны екі əдістің бірімен жинайды.
Бүйір нығыздауды алдын ала айқыштың екі шектес кертікке тығыздайды, кейін айқышты айырға (фланецке) орнатады. Қалған бүйір нығыздарды айырлардағы (фланецтегі) мойынтіректің тесігі арқылы кертікке орнатады жəне кертіктің қондыру белдеуіне тығыздайды.
Айқышты бүйір нығыздаусыз айырға (фланецке) орнатады, содан кейін айырлардағы (фланецтегі) мойынтіректің тесігі арқылы айқыштың кертіктеріне бүйір нығыздарын тығыздайды.
Бүйір нығыздарын кертіктің қондыру белдеуіне тығыздау үшін арнайы жақтауды пайдалану қажет. Жинақта бүйір нығыздарының қосалқы бөлшектері болмаса, мойынтіректі бүйір нығыздаусыз орнатуғаи болады, бірақ кардандық топсаның ... жалғасы
І-бөлім
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
ІІ-бөлім
Трансмиссия және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
Карданды берілістердің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Карданды берілістің негізгі бөліктері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
Карданды берілістердің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 9
Кардандық берілістің бөлшектеріне қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... 12
Кардандық берілісті жинау және орнату ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...13
Кардандық берілісті автомобильге орнату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Жетекші белдік ақаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Дифференциал қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
IV-бөлім
Еңбек қауіпсіздігіне әсер ететін психикалық-физиологиялық факторлар ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
І-бөлім
Кіріспе
XXI ғасырда Қазақстанда автомобиль жинайтын және автомобиль бөлшектерін шығаратын зауыттар жұмысқа қосылды.
Қазіргі кезде жаңа автомобильдердің қоректендіру жүйесіне бүрку жүйелері орнатылуда. Оның мысалы ретінде 'ВАЗ және басқа шетел автомобилін келтіруге болады.
Қазіргі кезде біз техникалық прогресс қалай өз дегеніне жетіп отырғанын байқай аламыз. Әлемдегі автотракторлық өнеркәсіп бензинді жене дизельді қозғалтқыштарда отын беру жүйелерінің жаңа типтерін қолдана бастады.
Автомобиль қозғалтқыштарын күрделі де қымбатты отындық жүйелермен жабдықтау қәжеттігі көбінесе қатаңрақ талаптардың мысалы, өтелген газдардағы зиянды заттар құрамына Еуропалық стандарттардың енгізілуімен түсіндіріледі. Бұл жерде отынның едәуір үнемделуі тұралы айтуға болмайды. Бензинді қозғалтқыштардың орталық, таралымды және тікелей бүрку жүйелерін, сол сияқты дизельді қозғалтқыштардың сорғы форсункаларын бүркуін электронды басқару енгізілді. Қазақ тілінде осы жүйелер жайында оқулықта алғаш жазылып шықты.
Іштен жану қозғалтқышы мен электрлік қозғалтқыштарды автомобильдерде бірге қолдану, бензинді және дизельді қозғалтқыштарының Еуропа стандартына сай жаңа қоректендіру жүйелері, оларда қолданыла бастаған навигациялық, маршруттың компьютерлер, ав - томобиль қауіпсіздігін жақсарту жолындағы ABS жүйесі, сығу көрсеткіші мен газ тарату фазаларын жұмыс істеп тұрған қозғалтқышта реттеу, оптимальды автомобиль техникасын пайдалануда автоматты бақылау мен басқару мағлүматтары оқулықта жарық көрген.
Автомобильдің бензин қозғалтқыштарының дизель қозғалтқыштарынан басты айырмашылығы иінді біліктерінің айналу жылдамдығында. Дизель қозғалтқыштарының минутына айналу саны 1000 мен 5000-ның арасында болады, ал бензин қозғалтқыштарының 1000 мен 12000 айнмин. ара - сында болады. Осының арқасында автомобильдің бензин қозғалтқыштарының көлемі кішірек әрі жеңілірек болып келеді.
Жалпы автомобильдің трансмиссиясы беріліс механизмдерінен тұрады. Автомобильдің шассиі жүріс бөлімінен тұрады.
Автомобильдің беріліс механизміне кіретіндер: ілініс муфтасы, беріліс қорабы (5), басты беріліс және дифферен - циал. Мұнымен қатар, кардан білігі болады, бұл арқылы беріліс қорабынан айналдыру моменті басты беріліске беріледі.
ІІ- бөлім
Трансмиссия және оның түрлері
Трансмиссия деп двигательдің білігіндегі қуатты қозғағыш доңғалақтарға жеткізетін механизмді атайды. Осы механизмнің негізгі қызметі иінді біліктегі айналдырғыш моментті бірнеше есе көбейтіп, қозғағыш доңғалаққа жеткізу болып табылады. Себебі, тракторды жүргізу үшін оның доңғалағына үлкен күш түседі, ал сол күшті айналдырғыш момент тудырады. Двигатель білігінен ондай қажет мөлшердегі момент алынбайды, ал оны тракторды жүргізуге пайдалану үшін бірнеше есе трансмиссияның көмегімен арттырады.
Трактордың жұмыс істеуі кезінде атқаратын жүмыс түріне қарай оған әр түрлі күш түседі. Мысалы, жер өңдеу кезінде тракторға көп күш түсетін болса, тасымалдау жұмысын атқарғанда, алғашқыға қарағанда аз күш түседі. Бір сөзбен айтқанда трактор әр түрлі күшпен жұмыс істейді. Олай болса, трактор трансмиссиясы оның күшін өзгертіп тұратын болуы керек. Трансмиссияның екінші қызметі жүріс доңғалағына берілетін күшті атқаратын жұмыс түріне қарай өзгерту болып табылады.
Осы жоғарыда көрсетілгеннен басқа трансмиссия доңғалаққа берілетін қуат бағытын реттейді. Өйткені, көпшілік жағдайда, ол двигательдің ұзындық бойымен, ал қозғағыш доңғалақтар осі көлденең бағытта орналасады. Олар осылайша бұрыш жасап орналасқандықтан берілетін қуат та бұрылып жеткізіледі.
Трансмиссияның көрсетілген қызметін атқару үшін әр түрлі механизмдер қолданылады. Оларды жұмыс істеу принциптеріне қарай механикалық, гидравликалық және электрлік трансмиссия деп бөледі.
Механикалық трансмиссия деп двигатель қуатын қозғаушы доңғалаққа механикалық энергия түрінде жеткізетін механизмді айтады. Ол үшін әр түрлі механикалық берілістер (тісті, белдікті, үйкелісті) қолданылады.
Гидравликалық трансмиссия трактор двигателінен берілетін қуатты сұйық қысымына айналдырады, ол доңғалақтағы гидравликалық моторға жеткізіліп, қайтадан механикалық қозғалысқа айналады. Бұл трансмиссия жұмыс істеу принциптеріне қарай гидравликалық және гидрокөлемді трансмиссиялар болып бөлінеді. Гидравликалық трансмиссияда берілетін қуат сұйықтықтың үлкен жылдамдығына айналдырылады да жұмысшы доңғалақтың қалақшаларына ұрылады. Сөйтіп өзінің энергиясын гидромоторға жеткізеді. Гидрокөлемдік трансмиссияда берілетін қуат сұйықтық қысымы арқылы жеткізіледі.
Электрлік трансмиссияда трактор двигателінің механикалық энергиясы генератордың көмегімен электр энергиясына айналдырылады да, қозғағыш доңғалақтарға орнатылған электр двигателіне жеткізіледі.
Гидравликалық және электрлік трансмиссиялар тек жеке түрінде қолданылмайды. Себебі, олардың пайдалы әсер коэффициенті, айналдыру моментін арттыру дәрежесі төмендеу болады. Сондықтан оларды механикалық трансмиссиямен қосып пайдаланады. Оларды гидромеханикалың немесе электромеханикалың трансмиссиялар деп атайды.
Осы жоғарыда айтылған трансмиссиялардың ішіндегі ауыл шаруашылығы тракторларында көп таралған түрі механикалық трансмиссия. Себебі, оның пайдалы әсер коэффициенті жоғары болады. Ал гидромеханикалық және электромеханикалық трансмиссиялар қуаты өте жоғары өндірістік тракторларда (Т-330, ДЭТ-250) қолданылады. Себебі, ондай трансмиссиялардың берілетін қуаты жоғарылаған сайын пайдалы әсер коэффициенті жоғарылайды. Гидромеханикалық және электромеханикалық трансмиссиялардың санаулы тракторларда ғана қолданылатындығына байланысты оларға түсінік берілмейді.
Механикалық трансмиссия құрылысына қарай екі түрге бөлінеді. Беріліс жылдамдығын сатылы және сатысыз өзгертетін трансмиссиялар болады. Жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссияда беріліс санын өзгертуге мүмкіндік беретін беріліс қорабы қойылады. Сол қораптың көмегімен жүмыс бабына байланысты ілінісетін шестерняларды ауыстырып отырады. Ал жылдамдықты сатысыз өзгертетін трансмиссияда құрылысы өте күрделі механизмдер қолданылады. Қазіргі заманғы тракторларда жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссиялар пайдаланылады.
Жылдамдықты сатылы өзгертетін трансмиссия көпшілік жағдайда мынадай механизмдер мен тораптардан қүралады: ажыратқыш муфта, беріліс қорабы, карданды біліктер, жүргізгіш мостылар. Тракторлардың кейбір түрлерінде ғана жоғарыдағыдан аздаған өзгешелігі болады. Атап айтқанда, ДТ-75 тракторында айналдырғыш моментті арттырғыш қондырғы болады, ал К-701 тракторында ажыратқыш муфта болмайды да, оның қызметін беріліс қорабы атқарады. Т-150 тракторында екі ағынды беріліс қорабы қолданылуына байланысты жүргізгіш мостының қүрылысына бірнеше өзгеріс енгізілген. Осындай өзгешеліктер туралы әрбір механизмді жеке-жеке талдағанда толығырақ тоқталамыз.
Карданды берілістердің негізгі қызметі өсьтері бар түзудің бойында жатпайтын екі тораптың аралығында айналдыру моментін жеткізу болып табылады. Автомобильдерде ондай өте көп болады. Мысалы беріліс беріліс қорабынан басты беріліске немесе басты берілістен жетекші дөңгелекке айналдыру моментін жеткізу үшін карданды берілістер қолданылады. Себебі олардың біліктерінің осьтері әртүрлі деңгейде орналасқан. Айталық беріліс қорабы автомобильдің кузовына немесе рамасына бекітіледі, ал басты беріліс жетектеуші дөңгелек белдемесіне орналасады. Кузов немесе рама жектекші белдемелерден аспасының есебінен үнемі өзгеріп отырады. Сол сияқты жетекші дөңгелек пен кузовтың аралары жол бедеріне қарай үнемі өзгеріп отырады. Ендеше осындай тораптарды бір-бірімен тура білік арқылы жалғастыру мүммкін емес.
Трактордың жүргізгіш белдемесі деп жетекші дөңгелектер орналасқан өсін айтады. Дөңгелекті тракторлардың түрлеріне қарай алдыңғы және артқы өсьтері де жүргізгіш белдемеден құралуы мүмкін. Ондай тракторларды өтімділігі жоғары тракторлар деп атайды. Ал өтімділігі қарапайым тракторларда тек артқы осьтері не бір ғана жүргізгіш белдеме қойылады.
Дөңгелекті тракторлардың жүргізгіш белдемесінде мынандай механизмдер орналасады: орталық беріліс, дифференциал, соңғы беріліс. Орталық берілістің негізгі қызметі беріліс қорабынан келген айналдыру моментін тағы да күшейтеді де оны тік бағытқа бұрады. Осы көрсетілген қызметтерді атқару үшін орталық біріліс құрылысына конусты шестернялық беріліс қолданылады. Жетектеуші және жетектелуші конусты шестернялардың тіс сандарының моментінің шамасы өзгереді.
Жетектеуші көнустық шестерняның тіс саны аз болады да, көбінесе беріліс қорабының екінші білігімен бірге жасалады. Мұндай жағдай жартылай рамалы дөңгелекті тракторларда немесе шынжыр табанды тракторларда болады. Ал рамалы дөңгелекті тракторларда жетектеуші конустық шестернялар өзінше бөлек білікте жасалады да, карданды біліктер арқылы беріліс қорабымен жалғасады.
ІІІ-бөлім
Негізгі бөлім
Карданды берілістердің қызметі
Карданды берілістердің қызметі. Карданды берілістердің негізгі қызметі осьтері бір түзудің бойында жатпайтын екі тораптың аралығында айналдыру моментін жеткізу болып табылады. Автомобильде ондай жағдайлар өте көп болады. Мысалы беріліс қорабынан басты беріліске немесе басты берілістен жетекші дөңгелекке айналдыру моментін жеткізу үшін карданды берілістер қолданылады. Себебі олардың біліктерінің осьтері өртүрлі деңгейде орналасқан. Айталық беріліс қорабы автомобильдің кузовына немесе рамасына бекітіледі, ал басты беріліс жетектеуші дөңгелек белдемесінде орналасады. Кузов немесе рама жетекші белдемеден жол бетімен салыстырғанда едәуір жоғары тұрады. Оның үстіне жүріс кезінде ол қашықтық, дөңгелек аспасының есебінен үнемі өзгеріп отырады. Сол сияқты жетекші дөңгелек пен кузовтың аралары жол бедеріне қарай үнемі өзгеріп тұрады. Ендеше осындай тораптарды бір- бірімен тура білік арқылы жалғастыру мүмкін емес
Басқа сөзбен айтқанда, автомобильдің кардандық берілісі буындасқан агрегаттардың ауыспалы осьтілігі кезінде айналу моментін беруге мүмкіндік береді. Автомобильде кардандық беріліс, қағида бойынша, трансмиссия мен рульдік басқаруда қолданылады.
Карданды берілістің жұмыс жағдайы біліктердің орнату бұрыштармен анықталады: бұрыштары көп болған сайын пайдалану жағдайы қиынырақ.. Егер карданды берілістер автомобиль рамасына немесе шанағына бекітілген агрегаттарды жалғаған жағдайда білік арасындағы бұрыш 3о-тан аспайды. Егер автомобиль қозғалысы кезінде жалғанған агрегаттардың біреуісі немесе екеуісі доңғалақпен бірге айналса, онда біліктер арасындағы бұрыш 20о дейін ұлғаяды,ал өткіштігі жоғары автомобилдерде - 45о дейін. Карданды шарнирлерді ( ары қарай кардандар ) кинематика бойынша кардандарды теңсіз және тең бұрыштық жылдамдықтарға бөледі. Теңсіз бұрыштық жылдамдық кардандары ( асинхронды ) жетекші және жетеленуші біліктердің бұрыштық жылдамдықтарының теңсіздігімен сипатталады.Қарапайым асинхронды кардандар ( 4.2, а сур ) тек қана бұрыштық қозғалысты қамтамассыз етеді,
Карданды берілістер автомобиль қозғалысы кезінде айналу моментін беруге және трансмиссия агрегаттарын жалғауға арналған, мүнда соөсты емес немесе бір-біріне шамалы бұрышта жатқан біліктер.Карданды біліктерге келесі талаптар қойылады: айналу мементін артық майысу, айналу, дірілдік және өстік жүктемелерсіз беру; жалғанушы біліктер арасындағы бұрышқа тәуелсіз теле-тең бұрыштық жылдамдықтар беру,жоғары п.ә.к. және шуылсыз жұмыс.
Карданды берілістің негізгі бөліктері
Карданды берілістің негізгі элементтері ( 4.1 сур ): шарнирлер 1,біліктер 2,4,6 және аралық тіреніштер 3. Аралық тіреніштердің көп болған кезінде карданды беріліс 2 біліктен тұрады: аралық 2 және басты 4.Карданды берілістер жазық болуы мүмкін: жазық, егер жетекші және жетеленуші білік бір жазықтықта жатса; кеңістіктік, егер осы шарттар орындалмаса ;бір және көп шарнирлі.
Кардандық берілістің құрылысы:
1 - майысқақ муфта; 2 - майысқақ муфтаны фланецке бекіту бұрандамасы; 3 - крестовина; 4 - тығыздама (сальник); 5 - тоқтатқыш сақина; 6 - крестовинаның подшип-нигі; 7 - сомын (гайка); 8 - майысқақ муфтаның фланеці; 9 - тығыздама; 10 - тығыздама-ның құрсауы (обойма); 11 - қауіпсіздік кронштейні; 12 - кронштейнді аралық тіреуге бекі-ту бұрандамасы; 13 - алдыңғы кардандық білік; 14 - аралық тіреудің кронштейні; 15 - аралық тіреу; 16 - алдыңғы кардандық біліктің айыры; 17 - артқы кардандық білік; 18 - артқы кардандық біліктің айыры; 19 - басты берілістің жетекші тістегерішін фланеці; 20 - сомын; 21 - айырды бекіту бұрандамасы
Карданды берілістердің түрлері
а - бір білікті;
б,г - екі білікті бір аралық тіреулі;
в - үш білікті таратқыш қорапты;
д - бір білікті ортаңгы белдіктің қосымша редукторымен;
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу.
Кардандық берілісті шешу және бөлшектеу. Кардандық берілісті автомобильден шешу үшін кардандық біліктің артқы айыр- фланецті бекіту сомынын бұрап алу, шайбаларды шешу жəне кардандық білікті ұстап тұрып, фланец тесіктерінен бұрандамаларды шығару керек. Осыдан кейін біліктің соңын астыға қарай алаңға не ағаш төсемге түсіру керек. Рамаға аралық білік тіреуіштерін бекіту бұрандамаларын, алдынғы айыр-фланецті бекіту бұрандама сомындарын бұрап алу жəне кардандық берілісті автомобильден шешу. Кардандық білікті шешкенде немесе оны аввтомобильге орнатқанда монтаждық табанмен немесе кардандық білікті айналдыру үшін топсаға кіргізілген басқа заттарменпайдалануға болмайды, себебі бұл бүйір нығыздағышының зақымдануына жəне кардандық топсалардың істен зақымданып шығуына əкеледі.
Әзірлемес бұрын кардандық берілісті кірден тазалау жəне майсыздандыратын ерітіндіде не ыстық суда жуу қажет. Бөлшектеу үшін кардандық берілісті темір ұстаның үстеліне орнатуға болады. Қамыттың лентасын, жастықшаныңтоқтатқыш қапсырманы, тіреуіш кронштейнді шешу, тоқтатқышты жазып, арнайы радустық кілтпен тіреуіш мойынтірегінбекіту сомынын бұрап шығару (6.19-сур.), оймакілтек төлкеден сырғитын айырды суырып, кардандық біліктерді ажырату. Аралық кардандық білік тіреуішінің мойынтірегінен резеңке жастықты, артқы жалтыратқышты шешу, сосын қақпақпен, мажеталармен жəне кергі төлкемен жиналған тіреу мойынтірегін алынғышпен тығыздау.
Кардандық топсаны оның бөлшектері істен шыққан жағдайда яғана бөлшектеу ұсынылады.
Ұзақ пайдаланылған кардандық берілістің топсаларын бөлшектемес бұрын, қылқаламның көмегімен мойынтірекктер орнатылған орындарды керосинмен жақсылап жағу ұсынылады. Кардандық берілістің топсаларын бөлшектегенде, бөлшектердің өзара орналасуын белгілеу, құлыпты пластиналардың құлақшаларын жазу, осы пластиналарды бекітетін бұрандамаларды бұрап шығарып, құлыпты жəне тіреуіш пластиналарды шешу керек. Сосын топсаны бөлшектейді. Кардандық топсаны бөлшекегенде жəне жинағанда балғаны қолдануға қатаң тыйым салынады, себебі бұл ретте мойынтіректердің айырларындағы тесіктердің өстестігі бұзылып, кардандық топсаның жарамдылығы бірден төмендейді.
Кардандық біліктің топсаларын айырлардың деформациясын, мойынтіректердің сынуын болдырмайтын жəне топсаны оңай бөлшектеуге мүмкіндік беретін əмбебап алынғыштың (6.21-сур.) б көмегімен бөлшектеу қажет.
Алынғыштың негізінде оны темір үстелге бекітуге арналған көздері бар. Кардандық топсалардың айырлары, фланецтері мен айқыштары үшін базалық беттері бар тіреуіштерде сопақша тесіктер бар, олар белгілі шамада тіреушітерді бөлшектенетін топсаның көлеміне қарай негіз үстінде орын ауыстыруға мүмкіндік береді. Алынатын стақан екі жағынан түрлі диаметрлі тесігі бар құбырдың кесіндісін білдіреді. Сыртқы бұранда арқылы стақанды тіроеуіш винттің ұшына немесе шешілетін мойынтіректің көлеміне байланысты бір немесе басқа жағымен бекітеді. Негіздің тесігіне бұралған тіреуіш бағаналардың үстінде тіреуіш винтпен жəне қысқыш сомынымен траверса бар. Алынғыш тіреуіш винт айналғанда алынатын стақанмен айырлардың бірінің көзіне тіререледі, ал топсаның екінші айыры тіреуіштерде жатады. Винтті кейін айналдырғанда стақан тіреуіштерге жақындайды жəне айқыштың мойынтірегі стаұанның қуысына кіреді. Тіреуіш винтті айналдыруды мойынтірекк көздің тесігінен оңай шыққанынша жалғастырады.
Топсаны бөлшектеу екі əдіспен жүргізіледі: əуелі тіреуіштерге (6.21-сур., а) айырлардың бірін орнатады, мойынтіректерді онымен түйіскен айырдан (бірінші айыр деп шартта атаймыз) сығып алады.
Екінші əдісте арнайы қиғаш тіреуіштерге бірінші айыр (мойынтіректер сығып алынған) айқышының кертіктерін орнатады жəне мойынтіректерді екінші айырдан сығып алады (6.21-сур., б). Алынғыштар жұмыс істегенде кардан құбырларын түзеу жəне ұстап тұру үшін сүйенішті қолдануға болады.
Әмбебап алынғышты кардандық топсаларды жинау үшін де қолданады. Бұл ретте стақан пайдаланыламайды. Мойынтіректердің тығыздауды тіреуіштер шешілген күйінде тіреуіш винт бастиектерінің жазы бөлігімен жүргізеді. Бүйір нығыздарды айырдың басқа екі кертігіндегі бүйір нығыздарды зақымдамайтында етіп, байқап екі шектес керткітен тығыздау қажет. Бүйір нғыздарды топсаға қайталап орнатуға болмайды, себебі бұл кезде кертіктің қондыру белдеуіндегі нығыздың талап етілгендей тартылуын қамтамасыз ету мүмкін емес.
Кардандық берілістің бөлшектеріне қойылатын талаптар. Кардандық берілістің бөлшектерінің дефектациясы жағдайында инелі мойынтіректің тесіктерінің тозуын, оймакілтек қосылыстарының, айқыш кертіктері мен инелі мойынтіректің тозуын, сондай-ақ теңгерімсіздігі мен ауытқымасын тексеру. Оймакілтек қосылыстары мен айқыштардың инелі мойынтірек тесіктері тозғанда оларды ауыстыру қажет. Ақыштың бүйір кертігінің кертіктің жұмысшы бетіне қатысты ауытқымасына 0,025 мм артық емес рұқсат етіледі. Кғардандық біліктердің ауытқымасын, түзелуін жəне теңгерімдігін тексеруді арнайы жабдығы бар шеберханада жүргізген жөн. Ауытқыма тексмерісін білікті шағын айыр көздерінің өңделген жазықтықтары бойынша центрлеумен айырдың инелі мойынтірек тесіктеріне орнатылатын екі жақтаудың ортасына орнатады (пісіреді). Біліктің ауытқымасы 0,8 мм аспауы тиіс. Біліктің ауытқымасы рұқсат етілгеннен асып кетсе, оны тіреуішке орната отырып, пресспен түзеу керек.
Тіреуіш мойынтірегін қондырудың оймакілтек төлкелері беттерінің ауытқымасына 0,3 мм артық емес рұқсат етіледі, ал құбырларға - 0,8 мм артық емес. Аралық біліктің (пісіру) ауытқуын біліктің екі жақтаудың ортасына орнатылған жағдайында орындайды. Бірінші жақтауды айыр көздерінің өңделген жазықтықтары бойынша центрлеумен айырдың инелі мойынтірек тесіктеріне орнатады. Екінші жақтауды 100 мм ұзындығында ішкі диаметр бойынша центрлеумен оймакілтек төлкесінің оймакілтек тесігіне орнатады; ол біліктен 115 мм шығып тұруы тиіс. Аралық кардандық біліктің тіреуіштері мойынтірегінің оймакілтек төлкесінің мойындары немесе төлкенің оймакілтек тесігінің тозған жағдайында білікті ауыстыру керек. Мойынтіректің қақпақтары майысқанда жəне аралық кардандық біліктің тіреуішінің кергі төлкелері жөндеусіз рұқсат етілген көлемдерден асып тозып кетсе, қақпақтар мен кергі төлкелерді ауыстыру қажет.
Кардандық берілісті жинау және орнату.
Кардандық берілісті жинау және орнату. Автомобильге орнатқанған дейін кардандық берілісті толық жинау қажет. Кардандық берілістің бөлшектерін жинар алдында жуып, қысылған ауамен үрлеу керек. Жинауды бөлшектегенде салынған белгілер бойоынша жүргізу қажет. Оймакілтек қосылысындағы ауа кептелісінен кардандық берілісті орнатуда қиындықтар туындауы мүмкін екенін ескеру керек. Қалыптасқан ауа кептелісін жою үшін сомынды бұрап, оймакілтек қосылысындағы артық ауаны шығару қажет, бұл үшін сырғитын айырды ойымакілтек төлкеде 3-4 рет сору жəне топса центрлерінің арасында монтаждық қашықтық орнату қажет. 20...25 с ұстағаннан кейін оймакілтек қосылыстың сомынын тартуп қою.
Кардандық берілістің топсаларын жинау. Бүйір нығыздағышы айқышының кертіктеріне тығыздау алдында, кертіктің əр бітеу тесігіне 158, 159 М немесе Литол-24 жағармайдың 1,1. 1,3 г салу, ал əрбір инелі мойынтірекке сол жағармайдың 3,7.4,2 г салу керек. Топсаны екі əдістің бірімен жинайды.
Бүйір нығыздауды алдын ала айқыштың екі шектес кертікке тығыздайды, кейін айқышты айырға (фланецке) орнатады. Қалған бүйір нығыздарды айырлардағы (фланецтегі) мойынтіректің тесігі арқылы кертікке орнатады жəне кертіктің қондыру белдеуіне тығыздайды.
Айқышты бүйір нығыздаусыз айырға (фланецке) орнатады, содан кейін айырлардағы (фланецтегі) мойынтіректің тесігі арқылы айқыштың кертіктеріне бүйір нығыздарын тығыздайды.
Бүйір нығыздарын кертіктің қондыру белдеуіне тығыздау үшін арнайы жақтауды пайдалану қажет. Жинақта бүйір нығыздарының қосалқы бөлшектері болмаса, мойынтіректі бүйір нығыздаусыз орнатуғаи болады, бірақ кардандық топсаның ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz