Бекмаханов ісінің ұйымдастырылуы
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті
БӨЖ
Тақырыбы: Адам құқықтарын шектеуге бағытталған қоғамдық өмірдегі партиялық бақылаудың күшеюі : Е.Б.Бекмахановтың К.Қасымұлы бастаған көтеріліс тарихын зеттеуі бойынша әділетсіз айыпталуы
Орындаған: Тансық Әмина
Қабылдаған: Жадраева Г
Топ: 1701-10
Шымкент 2021
Жоспар
1. Кіріспе .
ҰОС кейінгі жылдардағы республиканың қоғамдық - саяси өмірі .
1. Негізгі бөлім .
1. Ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқыны.
2 . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов.
3 . Бекмаханов ісінің ұйымдастырылуы . Е.Бекмахановты қудалау.
4 . Бекмаханов ісін қайта қарау . ІІ . Қорытынды .
Жеке басқа табынушылық және оның зардаптары . Хрущев жылымығы .
Кіріспе
ҰОС кейінгі жылдардағы республиканың қоғамдық - саяси өмірі Ұлы Отан соғысының әкелген адам мен материалдық шығыны қыруар еді . Қаншама дүние - мүліктің қирағанымен бірге Кеңес Одағы миллион адамын жоғалтты . Адам жаны түршігелік сан , әлемдік тарих мұндай алапат қырғынды бұрын көрмепті . Алайда адам шығынын Кеңес үкіметі ұзақ жылдар бойы жасырып келді . Партия комитеттері басты назарды соғыс кезіндегі И.В.Сталиннің жеңісті ұйымдастырудағы ұлы еңбегіне және Коммунистік партияның басқарушы әрі бағыт беруші рөліне аударып келді . Орталық органдардан түсетін нұсқауларды Қазақстанның мемлекеттік мекемелері де басшылыққа алып отырды . Сталиндік билік Кеңес Одағы халықтарының қанкүйлі соғыста жеткен жеңіске өздерінің елде кемеңгерлік басшылық жасай білуі мен байланыстырады . Көп ұзамай қырғи қабақ соғысдеген атқа ие болған халықаралық жағдайдағы ахуал ширыға түсті . Мұны ушықтыруға И.Сталин мен оның командасының кінәсі , батыс держевасы мемлекеттері лидерлерінің , атап айтқанда , Ұлыбританияның премьер министрі УЧирчилльден және АҚШ президенті ГТрумэннен бірде - бір кем есес - ті . Кеңес Одағы батыс елдерімен ұзақ бәсекеге түсетін деп , жанталаса қаруланға мәжбүр болып қана қойған жоқ , соғыс қажытқан кеңес еліне қажет несие алу мүмкіндігінен де айырылады . КСРО - ның көптеген аймақтарында , мысалы Қазақстанда 1945-1948 жылдары аштық қайтадан бел алды . Бұрын прогрессивті деп жарияланған патшалық билікке қарсы бүкіл ұлт азаттық қозғалыстың бәрі енді реакциялық " , ал шет аймақтарды отарлау - басқа халықтарға революциялық және жарқын болашаққа жол ашып беретін , достықты нығайту фактісі болып шыға келеді . Осы секілді бейғылыми тұжырымдардың қызылкөз уағыздаушылары , табанды большевиктер " дейтін партия функционерлері А.Жданов , А.Андреев және М.Суслов еді . Барлық партия ,Жоғары оқу орны , мектеп және басқа да қоғамдық бірлестіктер мен ұжымдар өз жұмыстарын қатаң түрде осы саясат шеңберінде құруға тиіс болды . Бұған қатаң бақылау орнатылды . Басқаша ойлаған кез келген ғалым немесе қарапайым адам , арнаулы органдар тарапынан бақылауға алынды , олардың тұтқындалып , сотталуы да ықтимал етеді Ішкі саясатта Сталиндік билік халықтың рухани өмірін бақылауды күшейтті . КСРО халықтарын қуғындау саясаты И.Сталиннің 1945 жылы 24 мамырда сөйлеген Жеңіс атымен деп аталатын сөзінде нақты айтылған еді . Жеңіс күні сөйлеген сөзінде И.Сталин кеңес халықтарын емес орыс халқын асыра мақтады . Ол орыс халқы Кеңес Одағының басқарушы күші соғыста шешуші рөл атқарғанын және де өзінің Кеңес Одағының құрамына кіретін ұлттардың ішіндегі ең ұлы ұлт мойындаған көсемі екенін ашық айтты . Сталиннің сөзі тегін емес - ті . Ол кеңестік жүйе орталығы тұжырымына қайта оралуды аңғартқан еді . Н. Верт айтқандай , 1930 жылдардағы секілді , елдің жаңа тарихын жасауға баса көктей әрі дөрекі түрде кірісті . 1946 жылы тарихқа жаңаша қарау жолдарын қарастыра алмағаны үшін Исторический журнал жабылды . Бұрынғының орнына ашылған Вопросы истории журналының өзі 1949 жылы қатаң тазартуға ұшырады . 1949 жылы қаңтарда КСРО ҒА сессиясы , партия комитеттерінің бақылауымен , батысқа бас июге қарсы күрестің өрістеуі барысында , орыс ғылымының тарихи артықшылығын дәлелдеді . Оған ешқандай негізсіз - ақ бірқатар жаңалықтар басымдығы телінді , олардың қатарында : радио , жоғары қуатты лампа , трансформатор , ұшақ , парашют , электр қуатын жеткізу бар еді . Шындық жайына қалып , батыс ғалымдары ашқан көптеген жаңалықтар айтылмады . Орыстың өткен тарихы тілге тиек етіле бастады . Орталықтандырылған билікті күшейту үшін Сталинге осындай қадам қажет болды . Барлық партия және мемлекеттік мекемелер өз жұмыстары осы қатаң саясат шеңберінде құруға тиіс болды . Басқаша ойлайтын кез келген ғалым немесе қарапайым адам арнаулы органдар тарапынан бақылауға алынды , олардың тұтқындалып , сотталуы да ықтимал еді . Негізгі бөлім Ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқыны Кеңестік патриотизмнің сталиндік доктринасы Отанды өткен тарихымен бірге құрмет тұту және коммунизмді құру секілді екі құрылымнан тұрды . Ұлы Отан соғысы аяқталғаннан кейін Сталин орыс халқына КСРО - дағы бірінші халық дәрежесін беруді ойлады , өйткені оның данышпандығы мен тарихын ұлықтау арқылы , тек осындай ұлттан ғана ленинизм - сталинизм тумақ деген ойды халық санасына сіңіруге болатын еді . Пролетариат тарихта тұңғыш рет нағыз өз Отанын тапты . Бұқара халық мемлекеттен өзінің тап жауының қаруын ғана емес , тағдырын өз қолына алған , халық Өкіметі органын да көре білді . Осындай жағдайда қоғам дамуының бұрынғы сатысына тән патриотизмнен принциптік тұрғыда әлдеқайда жоғары , жаңа құбылыс түрінде кеңестік социалистік патриотизм қалыптасты . Біздің патриотизмімізде туған халық пен елге деген адалдық , өз мемлекетіне , кеңестік қоғамдық - саяси құрылысқа шексіз берілу , оның негізін қалаушы көсемдеріміз Ленин мен Сталинге деген сүйіспеншілікпен ажырамас әрі түгелдей тоғысқан . Осы айтылғанға қарап , коммунистік идеал мен кеңес мемлекетінің саясатын жақтаған жан ғана өзін патриот санай алады деген қорытынды шығаруға болады . Тап осы ойдың астарында Қиядағыны қалт жібермейтін партиялық дүрбі принципі тұрмаса , патриоттық көзқарас тұрғысынан мұндай қорытындыны дұрысқа жатқызуға болар еді . Сол себепті жағдай халық жауларын , ұлтшылдарды , Отан сатқындарын іздеудің пайдасына шешілді . Ондай таңбамен марапатталғандар , социалистік қоғамның қайыршылары , Коммунизмге қарыштау ұранының жаулары түрінде қарастырыла бастады . Кеңестік қоғамдығы интеллигенцияның жағдайы бұрынғыша қайшылыққа толы болды . Интеллигенция өзінің оппозициялық немесе саяси белсенділік деңгейіне қарамастан , сталиндік билік , сондай - ақ тоталитаризм үшін түгелдей жау элемент саналды . Екінші жағынан , кеңестік тоталитарлық мемлекет интеллектуалды саладағы қызметкерлер тапшылығын кез келген басқа елдерден гөрі қатты сезінетін еді . Бұл аса маңызды үш себепкекеңестік үлгідегі тоталитарлық жүйенің таптық тұрғыда идеологияландырылуына , оның әлемдік көшбасшылыққа ұмтылушылығына және ғылым , білім мен тәрбие ісіне биліктің өктемдік етуіне байланысты болды . Сондықтан да тоталитаризмге , өзін бір тұтас күш деп сезінетін интеллигенция қажет емес , оған керегі интеллигенцияның бас шұлғитын бөлігі ғана еді . Қаулы соғыстан кейінгі Қазақстанда интеллигенцияға қарсы кең ауқымды шаралар жүргізуге жол ашып берді . Ұлы Отан соғысы жеңісінен кейін пайда болған тоқмейілсу , ендігі жерде жанды аман сақтау үрейі мен алаңдаушылыққа ауысты . Қоғам өмірінде күдік пен торығушылықтың тыныс тартылар атмосфрерасы қалыптасты . Соғыстың алдындағы жылдардағыдай саяси даурықпа жарнаманы бетке ұстаған түрлі ұрандарды пайдалана отырып , заң бұзушылық пен билікті асыра қолдану жалғаса берді . Өмір сүріп отырған саяси жүйе өздігінен дамуға мүлде дәрменсіз екенін көрсетті . 50 - жылдарға қарай Коммунистік партия түбегейлі түрде бұл жүйенің басшы күшіне айналды . Осы жүйенің барлық басқа буындары - мемлекеттік мекемелер , кәсіподақтар мен басқа да қоғамдық ұйымдар Компартияның бақылауымен жұмыс істеді . Қалыптасқан дәстүр бойынша , Коммунистік партияның бастаушы және бағыт беруші рөлі , партия ұйымдарының қоғам өмірінің алуан түрлі саласына , әкімшілік бұйрықпен тікелей араласуы түрінде қабылданды . Компартия мемлекеттік органдар Құзырындағы мәселелерді шешуді өз қолына алып , барша халықты өз алдына өмір сүру мүмкіндігінен айырды . Кеңестік қоғамның соғыстан кейінгі даму жоспары сталиндік антидемократиялық , тоталитарлық социализм моделімен ерекше қабысып жатты . 50 - жылдары қоғамдағы бейбіт өмірді қалыптастырумен байланысты құндылықты қайта бағалау көрінісі байқала бастады . Елімізде әлеуметтік бағдарламаға бет бұру мәселесі бұрынғыдан да айқындала түсті . Алайда қоғамдық сананың барлық деңгейінде сезіле бастаған елді жаңғыртудың кешенді бағдарламасына өтуге кеңестік Қоғамның қасаң Әлеуметтік - саяси құрылымы кедергі келтірді . Оның үстіне , аса ауыр соғыстағы жеңіс , соғыстан кейін сол кездегі басшылық жасау жүйесін тиімді деп білуге негіз жасады , ал басшылардың көпшілігі әкімшілік басқару тәсілінің сара жол екендігіне сенді . 50 - жылдардың бас кезінде социализмнің сталиндік үлгі идеологиясы өзінің шырқау биігіне жетті . Міне , осындай күрделі жағдайда қоғамдық ғылымдар партия комитеттерінің қатаң бақылауымен дамыды . Әсіресе қоғамдық ғылымдардың мұнан әргі жағдайында БК ( б ) П ОК - нің 1946 жылғы 14 тамыздағы Зведа және Лениград журналдары туралы қаулысының зардабы қатты тиді . Бұл директивалық құжаттың қабылдануы интеллигенцияны , басқаша ойлайтын адамдарды қудалау мен соңына түсудің жаңа кезеңін өрістетті . Қазақстан партия комитеттері де өз жұмыстарын Орталық Комитет қаулысының шеңберінде жүргізді . Болашаққа жарқын жол және ондағы мемлекеттің рөлі жөнінде белең алған науқан аясында Ескі әлем идеологиялық түсінігі мен моралін Қоғамдық санадан ығыстыру мәселесі күн тәртібіне қойылды . Бұл проблема кеңес мемлекетінің негізгі проблемалары санатынан орын ала бастады . Елге буржуазиялық идея арқылы еніп отырған халық санасындағы ескілікпен күрес , табиғат пен қоғамға бейғылыми көзқарастан , ырымшылдықтан , ескі әдеттен арылу ендігі жерде кеңес азаматтарының санасын жоғары коммунистік деңгейге көтеру жолындағы күрес деп қаралды . Ондағы айтпағы большевиктік партия мен коммунизм мұратына адал болу еді . Партия мен мелекет ескінің сарқыншылығы және буржуазиялық идеяның әсерімен күресу мақсатында ендігі жерде мемлекеттік саясат деңгейіне жеткізілген кеңестік патриотизмге ден қойды . Сол кездегі ресми насихаттың тілімен айтқанда , бұл патриоттық тәрбие - кеңес халқына жат буржуазиялық космополитизмге құл болып , бас шұлғуға қарсы аяусыз күрес деп танылды . Ұлы Отан соғысы кезінде ерекше белең алған халықтың патриоттық сезімін одан әрі өз мақсатында пайдалану ресми идеологияның басты назарында болды . Онсыз да соғыс халықтың бүкіл материалдық және рухани күшін жұмылдыруды талап еткен еді . Кеңестік патриотизмнің сталиндік доктринасы Отанды өткен тарихымен бірге құрмет тұту және коммунизмді құру секілді екі құрылымнан тұрды . Ұлы Отан соғысы аяқталғаннан кейін Сталин орыс халқына КСРО - дағы бірінші халық дәрежесін беруді ойлады , өйткені оның данышпандығы мен тарихын ұлықтау арқылы , тек осындай ұлттан ғана ленинизм - сталинизм тумақ деген ойды халық санасына сіңіруге болатын еді . Даңғаза саяси айдар тағылған патриотизм ұранын кеңестік билік өз қажетіне қолдана білді . Сталин дәуірі насихатының жаңа табысына айналған ол , өзінің күні таусылар қарсаңында , соғыстан кейінгі кезең идеологиялық жұмысында ерекше маңызға ие болды . Сірә осы бір мезгілді әсіресе патриотизмнің сталиндік құбылнамасының дүниеге келуіме байланыстыруға болатын секілді . Әсіресе оның айқын көрініс тапқан саласы гуманитарлық ғылымдар , нақты айтқанда тарих , тіл , әдебиет және өнер саласы еді . Қоғам қайраткерлері мен ғалымдарды саяси құдалау одақтас республикалардың гуманитарлық ғылымдарында да белең алды . Әсіресе Қазақстан , Украина , Башқұртстан секілді ірі республикаларда саяси құдалау көбейе бастады . Республиканың танымал тарихшысы Әлкей Марғұланның көзқарасы ғылымға жат деп жарияланды . 1952 жылы қарашада Қазақстан Компартиясы ОК Бюросы қабылдаған қаулы негізінде идеялық саяси қате жіберілген кітаптарды жою туралы шешім қабылдады . Кітапханалар мен сауда жүйесінен алынып көзін жойған кітаптар тізімінде Батырлар жыры , Айтыс , Қасым Аманжоловтың Өзім туралы , Мариям Жагорқызы және т.б. кітаптар болды . 40 - жылдардың аяғына қарай ҚазКП ОК бірнеше қаулы қабылдады . 1947 жылы 21 қаңтарда XX ғасырдың басындағы рухани мұраны зерттеуге тыйым салынды . 1947 жылғы 1 ақпанда ҚазКСР ҒА Тіл және әдебиет институтының жұмысындағы өрескел саяси қателіктер туралы қаулысы қабылданды . Бұл қаулыға іле - шала арнай тапсырмамен институттың бүкіл жұмысына топырақ шашқан жосықсыз мақалалар қаптап кетті . Соғыстан кейінгі қудалаудың айрықша белгісі саяси кінә тағу еді . Қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов , көрнекті әдебиеттанушы ғалымдар Петр Галузо , Есмағамбет Ысмайылов , Қажым Жұмалиев , Әуелбек Қоңыратбаев , Бейсенбай Кенжебаев , Әмина Мәметова , Темірғали Нұртазин және т.б. феодалдық - рулық құрылымды дәріптегені үшін жұмыс орындарынан босатудан бастап сотқа тартуға дейінгі әртүрлі құдалауға ұшырады . Қазақстан ғылымы мен Мәдениетіне 1947 жылғы 1 ақпандағы қаулының тигізген зардабы зор еді . Оқулықтарды қайта жазу , ғылыми ережелерді таптық көзқарас тұрғысында түсіндіру тап содан басталған - ды . Қазақстан азаматтары тарихи - мәдени мұраны бұрмалаған , идеологиялық анайы қалыпта меңгеруге тиісті болды . Ленинград пен Мәскеуде қолдан жасалған Ленинград ісі , Дәрігерлер ісі жүріп жатқан кезде , Қазақстанда Бекмаханов ісі ұйымдастырылды . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов тарихшы ғалым , тарих ғылымдарының докторы ( 1946 жылы ) , профессор , Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының ғылым Академиясының корреспондент мүшесі ( 1962 жыл ) . Ермұхан Бекмаханов 1915 жылдың 14 ақпанында Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Жасыбай көлінің жағасындағы Төре ауылында дүниеге келген . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов тарихшы ғалым , тарих ғылымдарының докторы ( 1946 жылы ) , профессор , Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының ғылым Академиясының корреспондент мүшесі ( 1962 жыл ) . Ермұхан Бекмаханов 1915 жылдың 14 ақпанында Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Жасыбай көлінің жағасындағы Төре ауылында дүниеге келген . 1925-1931 жылдар аралығында Баянауылдағы мектепте оқиды . Жоғары оқуға түсу үшін Ермұқанның жеті жылдық мектебі жеткіліксіз еді . Алайда Ермұхан мектеп бітірген жылы туған ағасы Дінше қос өкпесіне суық тигізіп , қайтыс болады . Ағасының қайтыс болуы анасының Ермұханның оқуының жалғастыруына деген қарсылығын туғызды . Анасының қарсылығына қарамастан Ермұхан Семейдегі Жұмыс факультетіне түседі . Сол жылдары Қазақстанда күштеп ұжымдастыру салдарынан ашаршылық орын алып , Ермұханның анасы мен кішкентай қарындасы қайтыс болады . Бұл оқиға Ермұханның қатты қажытады . Бұған қоса , анасы мен қарындасының денесінің қай жерде екені , көмулі немесе көмусіз қалғаны белгісіз еді . Қазақ КСР халық ағарту комиссариатының жанындағы ғылыми зерттеу институтында еңбек еткен . Отан соғысы жылдарында Республиканың халық ағарту Комиссариатының басқарма бастығы болған . Сонымен қатар Алматының жоғарғы оқу орындарында ұстаздық қызмет атқарған . 1946-1947 жылдарда Қазақ КСР Ғылым академиясында жаңадан құрылған Тарих , археология және этнография институты директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары , 1947 жылдан бастап , өмірінің соңына дейін , ягни 1966 жылғы мамырдың алтысына дейін Қазақ мемлекеттік Гуниверситетінде өзі ұйымдастырған Қазақстан тарихы кафедрасын басқарды . Е.Бекмахановтың ғылыми мұрасы оның тақырыптарының алуан түрлі болуымен , тарихи мәселелерді кең қамтуымен және оларды байыпты шешуімен ерекшеленді . Оның еңбегінің бастысы 1947 жылы Алматыда орыс тілінде жарық көрген " XIX ғасырдың 20 40 жылдарындағы Қазақстан " атты монографиясы болды . Бекмаханов ісінің ұйымдастырылуы . Е.Бекмахановты қудалау Қазақстан тарихы ғылымында Қазақстанның Ресейге қосылу проблемалары Кеңестік идеология тұрғысында зерттелінді . Ол түгелдей зиян , жартылай зиян және прогрессивті құбылыс деген сияқты үш қырынан танылды. Е.Бекмахановтың идеялық қарсыластарының бірі А.Ф.Якунин 1950 жылы Правда газетінде Қазақстан тарихы мәселелерін маркстік - лениндік тұрғыда жазу үшін атты мақала жариялады . Ол мақаласында былай деп жазды : Тарихшы М.Н.Покровский және оның мектепсымағы орыс емес халықтардың Ресейге қосылуын түгелдей зиян деп жазғаны мәлім . Осыдан келіп , Ресейге қарсы келген кез келген ұлттық қозғалысты оның сипаты мен мақсатына мән берместен Покровскийдің мектебі оны ұлт - азаттық прогрессивті , тіпті революциялық деп санады . Жартылай зиян формуласы ғылыми тұрғыда дұрыс , алайда оны шебер пайдалана білген жөн . Осы формуланың ғылыми мәнін ревизиялауға ұмтылыстың қандайы болсын негізсіз әрі зиянды . Бұл арада 20-30 жылдардағы кетпес тарихшыларына марксистік емес тарихи тұжырымдауға қарсы тұру , бірбеткейлік , жөнсіз білгірлік тән болды . М.Н.Покровскийдің мектебі сол кездің өзінде қатал сынға ұшыраған болатын . Бұл дәстүр соғыстан кейінгі жылдарда біршама қарапайым нұсқада жалғасты . Осы айтылғандар арасында , Е.Б. Бекмахановтың ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан монографиясын КСРО ҒА Тарих институтында , ҚазКСР ҒА Тарих , археология және этнография институтында талқылануы назар аударарлық жайт . Бұл талқылаулар стенограммалы Қазақстан тәжірибесінде қолданылған тоталитаризм идеологиясының мазмұны мен ауқымын ашып көрсету тұрғысында назар аударарлық тарихи дерек көзі болып табылады Кенесары Қасымов бастаған 1837-1847 жалдардағы ұлт - азаттық көтеріліс және Кенесары ханның тарихтағы рөлі жайлы зерттеулер Қазақстанда қалыптасқан тоталитарлық режимнің идеологиялық мәнін айқын бейнеледі . Маркстік - лениндік - сталиндік ғылым жақтаушылар партиялық тазалығын жақтаушылар партиялық одан бері хэвлян , мемлекеттік басшылықтың әкімшіл бұйрық пайдаланды . Кенесары бастаған көтерілісті ұлт - азаттық оқиға деп қабылдаушыларға қарсы шыққандардың арасында Х.Г. Айдарова көзге түсті . Ол : Әлбетте , біз 1943 жылдан 1947 жылға дейін БК ( б ) П ОК - нің Башқұртстан , Татарстан , Украинадағы идеологиялық мәселелерге арналған , Звезда және Ленинград журналдары туралы , сондай - ақ Қазақстан Компартиясы ОК - нің ҚазКСР тарихының екінші басылымы туралы , Қазақ КСР ҒА Тіл және әдебиет институты жұмысындағы өрескел қателіктер туралы шешімі бар екенін , сонымен бірге Жданов жолдастың философиялық мәселелер жөніндегі пікірталаста сөйлеген сөзінде зерттеулер мен көпшілікке арналған жұмыстарда партиялық , жауынгерлік бағытты ұстану керектігін тағы қайтара еске салғанын жақсы білеміз . Қоғамдық ғылым саласында осы тұжырым және Ленин мен Сталин еңбектерін басшылыққа алу керек , - деп ұлттық сипаттағы зерттеулерді сынға алды . Осылайша бірқатар қазақстандық ғалымдарды қудалауға жол ашылды . 1950 жылы 26 желтоқсанда Правда гасінде Т.Шойынбаев , Х.Айдарова мен А.Якуниндердің бірлесіп жазған Қазақстан тарихын маркстік - лениндік тұрғыдан баяндайық атты мақаласы жарық көрді . Осы мақала кеңестік тарих , жалпы гуманитарлық ғылым тағдырында зұлматты рөл атқарды . Оған мақаланың екі тезисі дәлел бола алады . Онда : 1 ) Қазақстан тарихының маңызды кезеңдерінің бірін баянда ды қолға Бекмаханов оның мәніне бара алмаған , феодалдық- монархиялық ұлтшылдық төркінін түсінбеген және де мұрағаттық - әдеби мағұлматтарды қате пайдаланып , тарихты бұрмалаған . Автор маркстік - лениндік ғылыми ұстанымнан ауытқыған , тарихи оқиғаны буржуазиялық - ұлтшылдық көзқарас тұрғысынан ; 2 ) алған шынаны туралы ерттеулері керек . Бұл тарихи оқиғаға маркстік - лениндік көзқарас тұрғысынан келу деген сөз . Өкінішке қарай , ғылыми - зерттеу жұмыстардың бәрі бірдей осы талапқа сай келмей жатыр деп көрсетілді .Осы мақала 1951 жылы 21 ақпанда өткен КСРО ҒА
Тарих институты Ғылыми кеңесіліп , талқылау нысанына айналды . С.Л.Утченко мақаланың талқылау айтындығын , онда екі ұдай пікірдің жоқтығын айтты . Алайда ол А.М.Панкратова , Н.М.Дружинин , М.В.Аяткин сияқты ғалымдардың осы қозғалысқа қате , марксизмге кереғар баға бергенін атап көрсетті . Ғылыми кеңес өз қорытындысында Е.Бекмахановтың жұмысы марксизмге жаr ұлтшылдық көзқараста жазылған деген баға берді . А.М.Панкратова Е.Бекмахановтың еңбегін сәтті қадам деп бағалап , қорытындыға кол қоюдан бас тартты . Алайда Е.Бекмахановтың еңбегіне Ресейге қарсы ұлттық көтерілісті дәріптейтін , орыстарға қарсы кітап деген жала жабылды . 1951 жылы 16 сәуірде партия жиналысы болып онца Езекмахановты БК ( б ) П қатарынан шығару жөніндегі 13 сәуірдегі нәрсенімі бекітілді . Оны институттан шығару мәселесі қойылды . Сол жыл уірде Институт Ғылыми кеңесінің кеңейтілген отырысы шақырылып , онда Е.Бекмахановқа тарих ғылымдарының докторы атағын беру жөнінде шешімді алып тастау жөнінде Бүкілодақтық аттестациялық комитетке өтініш жасалды . Е.Ділмұхамедов ( 1937-1947 жылдардағы К.Қасымұлы бастаған қазақтар көтерілісі ) пен А.Жиреншин ( Абай және оның орыс достары ) қатаң сөгіспен жұмыстан шығарылып , тарих ғылы кандитаты дәрежесінен айырылды . 1951 жылы 10 сәун эде Қазақстан Компартиясының Орталық Комитеті Правда газеин егі мақала туралы қаулы қабылдап , онда мақаланы дұрыс деп тапты ж . ахановтың буржуазиялық - ұлтшылдық көзқарасын айыптады . 1951 жыл сымда ҚазКСР ҒА Президумы мақалаға қайта оралып , 1951 жылғы 10 сәуірдегі ҚазКП ок Бюросы қаулысын жүзеге асыру шаралары
және олардың туралы қаулы қабылдады , онда ұлттық індет вирусынан тазару және түп тамырымен жою бағдарламалары қарастырылды . 1951 жылы БОАК Е.Бекмахановты ғылыми дәрежелері мен атағынан айырды . 1952 жылы 24 мамырда ҚазКСР ҒА Президумы отырысы Е.Бекмахагопты қызметінен босатты . Е.Бекмахановтың ұлтшылдығымен қатар , ағылшын - американ агентурасымен байланысы бар адам ретінде бар құқығынан айырылып қуғындалды . ҚазКСР Жоғары Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы Е.Бекмахановты қылмыстық кодекстің 59-10 бабының 2 бөлім 2УК бөлімі 58-2 бап санкциясымен , түзету лагерінде 25 жыл қамауда ұстауға , 5 жыл конститутциялық құқығынан айыруға және дүние мүлкін тәркілеуге үкім шығарды . Судья Мамутов ... жалғасы
БӨЖ
Тақырыбы: Адам құқықтарын шектеуге бағытталған қоғамдық өмірдегі партиялық бақылаудың күшеюі : Е.Б.Бекмахановтың К.Қасымұлы бастаған көтеріліс тарихын зеттеуі бойынша әділетсіз айыпталуы
Орындаған: Тансық Әмина
Қабылдаған: Жадраева Г
Топ: 1701-10
Шымкент 2021
Жоспар
1. Кіріспе .
ҰОС кейінгі жылдардағы республиканың қоғамдық - саяси өмірі .
1. Негізгі бөлім .
1. Ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқыны.
2 . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов.
3 . Бекмаханов ісінің ұйымдастырылуы . Е.Бекмахановты қудалау.
4 . Бекмаханов ісін қайта қарау . ІІ . Қорытынды .
Жеке басқа табынушылық және оның зардаптары . Хрущев жылымығы .
Кіріспе
ҰОС кейінгі жылдардағы республиканың қоғамдық - саяси өмірі Ұлы Отан соғысының әкелген адам мен материалдық шығыны қыруар еді . Қаншама дүние - мүліктің қирағанымен бірге Кеңес Одағы миллион адамын жоғалтты . Адам жаны түршігелік сан , әлемдік тарих мұндай алапат қырғынды бұрын көрмепті . Алайда адам шығынын Кеңес үкіметі ұзақ жылдар бойы жасырып келді . Партия комитеттері басты назарды соғыс кезіндегі И.В.Сталиннің жеңісті ұйымдастырудағы ұлы еңбегіне және Коммунистік партияның басқарушы әрі бағыт беруші рөліне аударып келді . Орталық органдардан түсетін нұсқауларды Қазақстанның мемлекеттік мекемелері де басшылыққа алып отырды . Сталиндік билік Кеңес Одағы халықтарының қанкүйлі соғыста жеткен жеңіске өздерінің елде кемеңгерлік басшылық жасай білуі мен байланыстырады . Көп ұзамай қырғи қабақ соғысдеген атқа ие болған халықаралық жағдайдағы ахуал ширыға түсті . Мұны ушықтыруға И.Сталин мен оның командасының кінәсі , батыс держевасы мемлекеттері лидерлерінің , атап айтқанда , Ұлыбританияның премьер министрі УЧирчилльден және АҚШ президенті ГТрумэннен бірде - бір кем есес - ті . Кеңес Одағы батыс елдерімен ұзақ бәсекеге түсетін деп , жанталаса қаруланға мәжбүр болып қана қойған жоқ , соғыс қажытқан кеңес еліне қажет несие алу мүмкіндігінен де айырылады . КСРО - ның көптеген аймақтарында , мысалы Қазақстанда 1945-1948 жылдары аштық қайтадан бел алды . Бұрын прогрессивті деп жарияланған патшалық билікке қарсы бүкіл ұлт азаттық қозғалыстың бәрі енді реакциялық " , ал шет аймақтарды отарлау - басқа халықтарға революциялық және жарқын болашаққа жол ашып беретін , достықты нығайту фактісі болып шыға келеді . Осы секілді бейғылыми тұжырымдардың қызылкөз уағыздаушылары , табанды большевиктер " дейтін партия функционерлері А.Жданов , А.Андреев және М.Суслов еді . Барлық партия ,Жоғары оқу орны , мектеп және басқа да қоғамдық бірлестіктер мен ұжымдар өз жұмыстарын қатаң түрде осы саясат шеңберінде құруға тиіс болды . Бұған қатаң бақылау орнатылды . Басқаша ойлаған кез келген ғалым немесе қарапайым адам , арнаулы органдар тарапынан бақылауға алынды , олардың тұтқындалып , сотталуы да ықтимал етеді Ішкі саясатта Сталиндік билік халықтың рухани өмірін бақылауды күшейтті . КСРО халықтарын қуғындау саясаты И.Сталиннің 1945 жылы 24 мамырда сөйлеген Жеңіс атымен деп аталатын сөзінде нақты айтылған еді . Жеңіс күні сөйлеген сөзінде И.Сталин кеңес халықтарын емес орыс халқын асыра мақтады . Ол орыс халқы Кеңес Одағының басқарушы күші соғыста шешуші рөл атқарғанын және де өзінің Кеңес Одағының құрамына кіретін ұлттардың ішіндегі ең ұлы ұлт мойындаған көсемі екенін ашық айтты . Сталиннің сөзі тегін емес - ті . Ол кеңестік жүйе орталығы тұжырымына қайта оралуды аңғартқан еді . Н. Верт айтқандай , 1930 жылдардағы секілді , елдің жаңа тарихын жасауға баса көктей әрі дөрекі түрде кірісті . 1946 жылы тарихқа жаңаша қарау жолдарын қарастыра алмағаны үшін Исторический журнал жабылды . Бұрынғының орнына ашылған Вопросы истории журналының өзі 1949 жылы қатаң тазартуға ұшырады . 1949 жылы қаңтарда КСРО ҒА сессиясы , партия комитеттерінің бақылауымен , батысқа бас июге қарсы күрестің өрістеуі барысында , орыс ғылымының тарихи артықшылығын дәлелдеді . Оған ешқандай негізсіз - ақ бірқатар жаңалықтар басымдығы телінді , олардың қатарында : радио , жоғары қуатты лампа , трансформатор , ұшақ , парашют , электр қуатын жеткізу бар еді . Шындық жайына қалып , батыс ғалымдары ашқан көптеген жаңалықтар айтылмады . Орыстың өткен тарихы тілге тиек етіле бастады . Орталықтандырылған билікті күшейту үшін Сталинге осындай қадам қажет болды . Барлық партия және мемлекеттік мекемелер өз жұмыстары осы қатаң саясат шеңберінде құруға тиіс болды . Басқаша ойлайтын кез келген ғалым немесе қарапайым адам арнаулы органдар тарапынан бақылауға алынды , олардың тұтқындалып , сотталуы да ықтимал еді . Негізгі бөлім Ұлт зиялыларын қудалаудың жаңа толқыны Кеңестік патриотизмнің сталиндік доктринасы Отанды өткен тарихымен бірге құрмет тұту және коммунизмді құру секілді екі құрылымнан тұрды . Ұлы Отан соғысы аяқталғаннан кейін Сталин орыс халқына КСРО - дағы бірінші халық дәрежесін беруді ойлады , өйткені оның данышпандығы мен тарихын ұлықтау арқылы , тек осындай ұлттан ғана ленинизм - сталинизм тумақ деген ойды халық санасына сіңіруге болатын еді . Пролетариат тарихта тұңғыш рет нағыз өз Отанын тапты . Бұқара халық мемлекеттен өзінің тап жауының қаруын ғана емес , тағдырын өз қолына алған , халық Өкіметі органын да көре білді . Осындай жағдайда қоғам дамуының бұрынғы сатысына тән патриотизмнен принциптік тұрғыда әлдеқайда жоғары , жаңа құбылыс түрінде кеңестік социалистік патриотизм қалыптасты . Біздің патриотизмімізде туған халық пен елге деген адалдық , өз мемлекетіне , кеңестік қоғамдық - саяси құрылысқа шексіз берілу , оның негізін қалаушы көсемдеріміз Ленин мен Сталинге деген сүйіспеншілікпен ажырамас әрі түгелдей тоғысқан . Осы айтылғанға қарап , коммунистік идеал мен кеңес мемлекетінің саясатын жақтаған жан ғана өзін патриот санай алады деген қорытынды шығаруға болады . Тап осы ойдың астарында Қиядағыны қалт жібермейтін партиялық дүрбі принципі тұрмаса , патриоттық көзқарас тұрғысынан мұндай қорытындыны дұрысқа жатқызуға болар еді . Сол себепті жағдай халық жауларын , ұлтшылдарды , Отан сатқындарын іздеудің пайдасына шешілді . Ондай таңбамен марапатталғандар , социалистік қоғамның қайыршылары , Коммунизмге қарыштау ұранының жаулары түрінде қарастырыла бастады . Кеңестік қоғамдығы интеллигенцияның жағдайы бұрынғыша қайшылыққа толы болды . Интеллигенция өзінің оппозициялық немесе саяси белсенділік деңгейіне қарамастан , сталиндік билік , сондай - ақ тоталитаризм үшін түгелдей жау элемент саналды . Екінші жағынан , кеңестік тоталитарлық мемлекет интеллектуалды саладағы қызметкерлер тапшылығын кез келген басқа елдерден гөрі қатты сезінетін еді . Бұл аса маңызды үш себепкекеңестік үлгідегі тоталитарлық жүйенің таптық тұрғыда идеологияландырылуына , оның әлемдік көшбасшылыққа ұмтылушылығына және ғылым , білім мен тәрбие ісіне биліктің өктемдік етуіне байланысты болды . Сондықтан да тоталитаризмге , өзін бір тұтас күш деп сезінетін интеллигенция қажет емес , оған керегі интеллигенцияның бас шұлғитын бөлігі ғана еді . Қаулы соғыстан кейінгі Қазақстанда интеллигенцияға қарсы кең ауқымды шаралар жүргізуге жол ашып берді . Ұлы Отан соғысы жеңісінен кейін пайда болған тоқмейілсу , ендігі жерде жанды аман сақтау үрейі мен алаңдаушылыққа ауысты . Қоғам өмірінде күдік пен торығушылықтың тыныс тартылар атмосфрерасы қалыптасты . Соғыстың алдындағы жылдардағыдай саяси даурықпа жарнаманы бетке ұстаған түрлі ұрандарды пайдалана отырып , заң бұзушылық пен билікті асыра қолдану жалғаса берді . Өмір сүріп отырған саяси жүйе өздігінен дамуға мүлде дәрменсіз екенін көрсетті . 50 - жылдарға қарай Коммунистік партия түбегейлі түрде бұл жүйенің басшы күшіне айналды . Осы жүйенің барлық басқа буындары - мемлекеттік мекемелер , кәсіподақтар мен басқа да қоғамдық ұйымдар Компартияның бақылауымен жұмыс істеді . Қалыптасқан дәстүр бойынша , Коммунистік партияның бастаушы және бағыт беруші рөлі , партия ұйымдарының қоғам өмірінің алуан түрлі саласына , әкімшілік бұйрықпен тікелей араласуы түрінде қабылданды . Компартия мемлекеттік органдар Құзырындағы мәселелерді шешуді өз қолына алып , барша халықты өз алдына өмір сүру мүмкіндігінен айырды . Кеңестік қоғамның соғыстан кейінгі даму жоспары сталиндік антидемократиялық , тоталитарлық социализм моделімен ерекше қабысып жатты . 50 - жылдары қоғамдағы бейбіт өмірді қалыптастырумен байланысты құндылықты қайта бағалау көрінісі байқала бастады . Елімізде әлеуметтік бағдарламаға бет бұру мәселесі бұрынғыдан да айқындала түсті . Алайда қоғамдық сананың барлық деңгейінде сезіле бастаған елді жаңғыртудың кешенді бағдарламасына өтуге кеңестік Қоғамның қасаң Әлеуметтік - саяси құрылымы кедергі келтірді . Оның үстіне , аса ауыр соғыстағы жеңіс , соғыстан кейін сол кездегі басшылық жасау жүйесін тиімді деп білуге негіз жасады , ал басшылардың көпшілігі әкімшілік басқару тәсілінің сара жол екендігіне сенді . 50 - жылдардың бас кезінде социализмнің сталиндік үлгі идеологиясы өзінің шырқау биігіне жетті . Міне , осындай күрделі жағдайда қоғамдық ғылымдар партия комитеттерінің қатаң бақылауымен дамыды . Әсіресе қоғамдық ғылымдардың мұнан әргі жағдайында БК ( б ) П ОК - нің 1946 жылғы 14 тамыздағы Зведа және Лениград журналдары туралы қаулысының зардабы қатты тиді . Бұл директивалық құжаттың қабылдануы интеллигенцияны , басқаша ойлайтын адамдарды қудалау мен соңына түсудің жаңа кезеңін өрістетті . Қазақстан партия комитеттері де өз жұмыстарын Орталық Комитет қаулысының шеңберінде жүргізді . Болашаққа жарқын жол және ондағы мемлекеттің рөлі жөнінде белең алған науқан аясында Ескі әлем идеологиялық түсінігі мен моралін Қоғамдық санадан ығыстыру мәселесі күн тәртібіне қойылды . Бұл проблема кеңес мемлекетінің негізгі проблемалары санатынан орын ала бастады . Елге буржуазиялық идея арқылы еніп отырған халық санасындағы ескілікпен күрес , табиғат пен қоғамға бейғылыми көзқарастан , ырымшылдықтан , ескі әдеттен арылу ендігі жерде кеңес азаматтарының санасын жоғары коммунистік деңгейге көтеру жолындағы күрес деп қаралды . Ондағы айтпағы большевиктік партия мен коммунизм мұратына адал болу еді . Партия мен мелекет ескінің сарқыншылығы және буржуазиялық идеяның әсерімен күресу мақсатында ендігі жерде мемлекеттік саясат деңгейіне жеткізілген кеңестік патриотизмге ден қойды . Сол кездегі ресми насихаттың тілімен айтқанда , бұл патриоттық тәрбие - кеңес халқына жат буржуазиялық космополитизмге құл болып , бас шұлғуға қарсы аяусыз күрес деп танылды . Ұлы Отан соғысы кезінде ерекше белең алған халықтың патриоттық сезімін одан әрі өз мақсатында пайдалану ресми идеологияның басты назарында болды . Онсыз да соғыс халықтың бүкіл материалдық және рухани күшін жұмылдыруды талап еткен еді . Кеңестік патриотизмнің сталиндік доктринасы Отанды өткен тарихымен бірге құрмет тұту және коммунизмді құру секілді екі құрылымнан тұрды . Ұлы Отан соғысы аяқталғаннан кейін Сталин орыс халқына КСРО - дағы бірінші халық дәрежесін беруді ойлады , өйткені оның данышпандығы мен тарихын ұлықтау арқылы , тек осындай ұлттан ғана ленинизм - сталинизм тумақ деген ойды халық санасына сіңіруге болатын еді . Даңғаза саяси айдар тағылған патриотизм ұранын кеңестік билік өз қажетіне қолдана білді . Сталин дәуірі насихатының жаңа табысына айналған ол , өзінің күні таусылар қарсаңында , соғыстан кейінгі кезең идеологиялық жұмысында ерекше маңызға ие болды . Сірә осы бір мезгілді әсіресе патриотизмнің сталиндік құбылнамасының дүниеге келуіме байланыстыруға болатын секілді . Әсіресе оның айқын көрініс тапқан саласы гуманитарлық ғылымдар , нақты айтқанда тарих , тіл , әдебиет және өнер саласы еді . Қоғам қайраткерлері мен ғалымдарды саяси құдалау одақтас республикалардың гуманитарлық ғылымдарында да белең алды . Әсіресе Қазақстан , Украина , Башқұртстан секілді ірі республикаларда саяси құдалау көбейе бастады . Республиканың танымал тарихшысы Әлкей Марғұланның көзқарасы ғылымға жат деп жарияланды . 1952 жылы қарашада Қазақстан Компартиясы ОК Бюросы қабылдаған қаулы негізінде идеялық саяси қате жіберілген кітаптарды жою туралы шешім қабылдады . Кітапханалар мен сауда жүйесінен алынып көзін жойған кітаптар тізімінде Батырлар жыры , Айтыс , Қасым Аманжоловтың Өзім туралы , Мариям Жагорқызы және т.б. кітаптар болды . 40 - жылдардың аяғына қарай ҚазКП ОК бірнеше қаулы қабылдады . 1947 жылы 21 қаңтарда XX ғасырдың басындағы рухани мұраны зерттеуге тыйым салынды . 1947 жылғы 1 ақпанда ҚазКСР ҒА Тіл және әдебиет институтының жұмысындағы өрескел саяси қателіктер туралы қаулысы қабылданды . Бұл қаулыға іле - шала арнай тапсырмамен институттың бүкіл жұмысына топырақ шашқан жосықсыз мақалалар қаптап кетті . Соғыстан кейінгі қудалаудың айрықша белгісі саяси кінә тағу еді . Қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов , көрнекті әдебиеттанушы ғалымдар Петр Галузо , Есмағамбет Ысмайылов , Қажым Жұмалиев , Әуелбек Қоңыратбаев , Бейсенбай Кенжебаев , Әмина Мәметова , Темірғали Нұртазин және т.б. феодалдық - рулық құрылымды дәріптегені үшін жұмыс орындарынан босатудан бастап сотқа тартуға дейінгі әртүрлі құдалауға ұшырады . Қазақстан ғылымы мен Мәдениетіне 1947 жылғы 1 ақпандағы қаулының тигізген зардабы зор еді . Оқулықтарды қайта жазу , ғылыми ережелерді таптық көзқарас тұрғысында түсіндіру тап содан басталған - ды . Қазақстан азаматтары тарихи - мәдени мұраны бұрмалаған , идеологиялық анайы қалыпта меңгеруге тиісті болды . Ленинград пен Мәскеуде қолдан жасалған Ленинград ісі , Дәрігерлер ісі жүріп жатқан кезде , Қазақстанда Бекмаханов ісі ұйымдастырылды . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов тарихшы ғалым , тарих ғылымдарының докторы ( 1946 жылы ) , профессор , Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының ғылым Академиясының корреспондент мүшесі ( 1962 жыл ) . Ермұхан Бекмаханов 1915 жылдың 14 ақпанында Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Жасыбай көлінің жағасындағы Төре ауылында дүниеге келген . Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов тарихшы ғалым , тарих ғылымдарының докторы ( 1946 жылы ) , профессор , Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының ғылым Академиясының корреспондент мүшесі ( 1962 жыл ) . Ермұхан Бекмаханов 1915 жылдың 14 ақпанында Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Жасыбай көлінің жағасындағы Төре ауылында дүниеге келген . 1925-1931 жылдар аралығында Баянауылдағы мектепте оқиды . Жоғары оқуға түсу үшін Ермұқанның жеті жылдық мектебі жеткіліксіз еді . Алайда Ермұхан мектеп бітірген жылы туған ағасы Дінше қос өкпесіне суық тигізіп , қайтыс болады . Ағасының қайтыс болуы анасының Ермұханның оқуының жалғастыруына деген қарсылығын туғызды . Анасының қарсылығына қарамастан Ермұхан Семейдегі Жұмыс факультетіне түседі . Сол жылдары Қазақстанда күштеп ұжымдастыру салдарынан ашаршылық орын алып , Ермұханның анасы мен кішкентай қарындасы қайтыс болады . Бұл оқиға Ермұханның қатты қажытады . Бұған қоса , анасы мен қарындасының денесінің қай жерде екені , көмулі немесе көмусіз қалғаны белгісіз еді . Қазақ КСР халық ағарту комиссариатының жанындағы ғылыми зерттеу институтында еңбек еткен . Отан соғысы жылдарында Республиканың халық ағарту Комиссариатының басқарма бастығы болған . Сонымен қатар Алматының жоғарғы оқу орындарында ұстаздық қызмет атқарған . 1946-1947 жылдарда Қазақ КСР Ғылым академиясында жаңадан құрылған Тарих , археология және этнография институты директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары , 1947 жылдан бастап , өмірінің соңына дейін , ягни 1966 жылғы мамырдың алтысына дейін Қазақ мемлекеттік Гуниверситетінде өзі ұйымдастырған Қазақстан тарихы кафедрасын басқарды . Е.Бекмахановтың ғылыми мұрасы оның тақырыптарының алуан түрлі болуымен , тарихи мәселелерді кең қамтуымен және оларды байыпты шешуімен ерекшеленді . Оның еңбегінің бастысы 1947 жылы Алматыда орыс тілінде жарық көрген " XIX ғасырдың 20 40 жылдарындағы Қазақстан " атты монографиясы болды . Бекмаханов ісінің ұйымдастырылуы . Е.Бекмахановты қудалау Қазақстан тарихы ғылымында Қазақстанның Ресейге қосылу проблемалары Кеңестік идеология тұрғысында зерттелінді . Ол түгелдей зиян , жартылай зиян және прогрессивті құбылыс деген сияқты үш қырынан танылды. Е.Бекмахановтың идеялық қарсыластарының бірі А.Ф.Якунин 1950 жылы Правда газетінде Қазақстан тарихы мәселелерін маркстік - лениндік тұрғыда жазу үшін атты мақала жариялады . Ол мақаласында былай деп жазды : Тарихшы М.Н.Покровский және оның мектепсымағы орыс емес халықтардың Ресейге қосылуын түгелдей зиян деп жазғаны мәлім . Осыдан келіп , Ресейге қарсы келген кез келген ұлттық қозғалысты оның сипаты мен мақсатына мән берместен Покровскийдің мектебі оны ұлт - азаттық прогрессивті , тіпті революциялық деп санады . Жартылай зиян формуласы ғылыми тұрғыда дұрыс , алайда оны шебер пайдалана білген жөн . Осы формуланың ғылыми мәнін ревизиялауға ұмтылыстың қандайы болсын негізсіз әрі зиянды . Бұл арада 20-30 жылдардағы кетпес тарихшыларына марксистік емес тарихи тұжырымдауға қарсы тұру , бірбеткейлік , жөнсіз білгірлік тән болды . М.Н.Покровскийдің мектебі сол кездің өзінде қатал сынға ұшыраған болатын . Бұл дәстүр соғыстан кейінгі жылдарда біршама қарапайым нұсқада жалғасты . Осы айтылғандар арасында , Е.Б. Бекмахановтың ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан монографиясын КСРО ҒА Тарих институтында , ҚазКСР ҒА Тарих , археология және этнография институтында талқылануы назар аударарлық жайт . Бұл талқылаулар стенограммалы Қазақстан тәжірибесінде қолданылған тоталитаризм идеологиясының мазмұны мен ауқымын ашып көрсету тұрғысында назар аударарлық тарихи дерек көзі болып табылады Кенесары Қасымов бастаған 1837-1847 жалдардағы ұлт - азаттық көтеріліс және Кенесары ханның тарихтағы рөлі жайлы зерттеулер Қазақстанда қалыптасқан тоталитарлық режимнің идеологиялық мәнін айқын бейнеледі . Маркстік - лениндік - сталиндік ғылым жақтаушылар партиялық тазалығын жақтаушылар партиялық одан бері хэвлян , мемлекеттік басшылықтың әкімшіл бұйрық пайдаланды . Кенесары бастаған көтерілісті ұлт - азаттық оқиға деп қабылдаушыларға қарсы шыққандардың арасында Х.Г. Айдарова көзге түсті . Ол : Әлбетте , біз 1943 жылдан 1947 жылға дейін БК ( б ) П ОК - нің Башқұртстан , Татарстан , Украинадағы идеологиялық мәселелерге арналған , Звезда және Ленинград журналдары туралы , сондай - ақ Қазақстан Компартиясы ОК - нің ҚазКСР тарихының екінші басылымы туралы , Қазақ КСР ҒА Тіл және әдебиет институты жұмысындағы өрескел қателіктер туралы шешімі бар екенін , сонымен бірге Жданов жолдастың философиялық мәселелер жөніндегі пікірталаста сөйлеген сөзінде зерттеулер мен көпшілікке арналған жұмыстарда партиялық , жауынгерлік бағытты ұстану керектігін тағы қайтара еске салғанын жақсы білеміз . Қоғамдық ғылым саласында осы тұжырым және Ленин мен Сталин еңбектерін басшылыққа алу керек , - деп ұлттық сипаттағы зерттеулерді сынға алды . Осылайша бірқатар қазақстандық ғалымдарды қудалауға жол ашылды . 1950 жылы 26 желтоқсанда Правда гасінде Т.Шойынбаев , Х.Айдарова мен А.Якуниндердің бірлесіп жазған Қазақстан тарихын маркстік - лениндік тұрғыдан баяндайық атты мақаласы жарық көрді . Осы мақала кеңестік тарих , жалпы гуманитарлық ғылым тағдырында зұлматты рөл атқарды . Оған мақаланың екі тезисі дәлел бола алады . Онда : 1 ) Қазақстан тарихының маңызды кезеңдерінің бірін баянда ды қолға Бекмаханов оның мәніне бара алмаған , феодалдық- монархиялық ұлтшылдық төркінін түсінбеген және де мұрағаттық - әдеби мағұлматтарды қате пайдаланып , тарихты бұрмалаған . Автор маркстік - лениндік ғылыми ұстанымнан ауытқыған , тарихи оқиғаны буржуазиялық - ұлтшылдық көзқарас тұрғысынан ; 2 ) алған шынаны туралы ерттеулері керек . Бұл тарихи оқиғаға маркстік - лениндік көзқарас тұрғысынан келу деген сөз . Өкінішке қарай , ғылыми - зерттеу жұмыстардың бәрі бірдей осы талапқа сай келмей жатыр деп көрсетілді .Осы мақала 1951 жылы 21 ақпанда өткен КСРО ҒА
Тарих институты Ғылыми кеңесіліп , талқылау нысанына айналды . С.Л.Утченко мақаланың талқылау айтындығын , онда екі ұдай пікірдің жоқтығын айтты . Алайда ол А.М.Панкратова , Н.М.Дружинин , М.В.Аяткин сияқты ғалымдардың осы қозғалысқа қате , марксизмге кереғар баға бергенін атап көрсетті . Ғылыми кеңес өз қорытындысында Е.Бекмахановтың жұмысы марксизмге жаr ұлтшылдық көзқараста жазылған деген баға берді . А.М.Панкратова Е.Бекмахановтың еңбегін сәтті қадам деп бағалап , қорытындыға кол қоюдан бас тартты . Алайда Е.Бекмахановтың еңбегіне Ресейге қарсы ұлттық көтерілісті дәріптейтін , орыстарға қарсы кітап деген жала жабылды . 1951 жылы 16 сәуірде партия жиналысы болып онца Езекмахановты БК ( б ) П қатарынан шығару жөніндегі 13 сәуірдегі нәрсенімі бекітілді . Оны институттан шығару мәселесі қойылды . Сол жыл уірде Институт Ғылыми кеңесінің кеңейтілген отырысы шақырылып , онда Е.Бекмахановқа тарих ғылымдарының докторы атағын беру жөнінде шешімді алып тастау жөнінде Бүкілодақтық аттестациялық комитетке өтініш жасалды . Е.Ділмұхамедов ( 1937-1947 жылдардағы К.Қасымұлы бастаған қазақтар көтерілісі ) пен А.Жиреншин ( Абай және оның орыс достары ) қатаң сөгіспен жұмыстан шығарылып , тарих ғылы кандитаты дәрежесінен айырылды . 1951 жылы 10 сәун эде Қазақстан Компартиясының Орталық Комитеті Правда газеин егі мақала туралы қаулы қабылдап , онда мақаланы дұрыс деп тапты ж . ахановтың буржуазиялық - ұлтшылдық көзқарасын айыптады . 1951 жыл сымда ҚазКСР ҒА Президумы мақалаға қайта оралып , 1951 жылғы 10 сәуірдегі ҚазКП ок Бюросы қаулысын жүзеге асыру шаралары
және олардың туралы қаулы қабылдады , онда ұлттық індет вирусынан тазару және түп тамырымен жою бағдарламалары қарастырылды . 1951 жылы БОАК Е.Бекмахановты ғылыми дәрежелері мен атағынан айырды . 1952 жылы 24 мамырда ҚазКСР ҒА Президумы отырысы Е.Бекмахагопты қызметінен босатты . Е.Бекмахановтың ұлтшылдығымен қатар , ағылшын - американ агентурасымен байланысы бар адам ретінде бар құқығынан айырылып қуғындалды . ҚазКСР Жоғары Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы Е.Бекмахановты қылмыстық кодекстің 59-10 бабының 2 бөлім 2УК бөлімі 58-2 бап санкциясымен , түзету лагерінде 25 жыл қамауда ұстауға , 5 жыл конститутциялық құқығынан айыруға және дүние мүлкін тәркілеуге үкім шығарды . Судья Мамутов ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz