Жаңа Жібек Жолы туризм ретінде болашағы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКА, ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА УНИВЕРСИТЕТІ
Әлеуметтік жұмыс және туризм кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
.
_________ 2020 ж.
5В090200 Туризм
Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері
тақырыбына
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындаған
(қолы) Т.А.Ә.
Ғылыми жетекшісі
Ғылыми атағы, ғылыми дәрежесі
(қолы) Т.А.Ә.
Нормалық бақылаушы
Ғылыми атағы, ғылыми дәрежесі
.
(қолы) Т.А.Ә.
Нұр-Сұлтан 2020
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКА, ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА УНИВЕРСИТЕТІ
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
Абдугалина С.Е.п.ғ.к.
20__
Қолданбалы ғылымдар факультеті
Әлеуметтік жұмыс және туризм кафедрасы
5В090200 - Туризм мамандығы
Cтудент Орымбаева Малика Бақбергенқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУҒА ТАПСЫРМА
Дипломдық жұмыстың тақырыбы Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері
Университет бойынша 20__ жылғы ___ ________ бұйрықпен бекітілген.
Біткен жұмысты тапсыру мерзімі 20__ ж.
Жұмысқа бастапқы деректер
Дипломдық жұмыста зерттелуге тиіс түсініктер тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:
а) Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы
ә) Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері
б) Жаңа Жібек Жолы туризм ретінде болашағы
Графикалық материалдар тізімі (міндетті түрде болуы керек сызбалары нақты көрсетілген)
Тапсырма берілген күн 20 ж.
Кафедра меңгерушісі Абдугалина С.Е.
(қолы) Т.А.Ә.
Жұмыстың жетекшісі Садыкова Р.К.
(қолы) Т.А.Ә.
Тапсырманы орындауға қабыл алдым
Студент Орымбаева М.Б.
(қолы) Т.А.Ә.
Мазмұны
Кіріспе4
1 Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы 6
1.1 Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихы 6
1.2 Ұлы Жібек жолындағы қазақ бөлігі 9
2 Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері 20
2.1 Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолы туризм ретінде дамуы жолдары 20
2.2 Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсері 24
2.3 Ұлы Жібек жолы дамуының қазіргі шетелдік жобалары 28
3. Жаңа Жібек Жолы туризм ретінде болашағы 33
3.1 Жаңа Жібек жолының Қазақстандық аумағында туристік қызметтер нарығының даму ерекшеліктері ... ... ... ... ..33
3.2 Қазақстандағы Жібек жолының туристік имиджін дамыту перспективалары 36
Қорытынды39
Пайдаланған әдебиеттер тізімі41
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі уақытта халықаралық туризм сыртқы экономикалық қызметтің қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады. Туризмнің жалпы әлемдік экономикаға, сондай-ақ жекелеген елдер мен аймақтардың экономикасына әсерінің тұрақты өсуі әлемдік экономиканың қалыптасуы мен дамуымен бірге жүретін маңызды, тұрақты және ұзақ мерзімді тенденциялардың бірі болып табылады.
Әлемдік туризм индустриясы туристер мен экскурсиялардың үнемі өсіп келе жатқандығымен, аймақтар мен қабылдаушы елдер арасындағы бәсекелестіктің артуымен сипатталады. Туризмді кеңейту мен дамытудың маңыздылығы өнеркәсіптің басқа экспорттық секторларға қарағанда артықшылықтарымен және экономикалық, әлеуметтік, саяси, гуманитарлық және басқа да функцияларды орындай отырып әр түрлі ерекшеліктерге ие болуымен күшейтіледі.
Дүниежүзілік туристік ұйымның (ЮНВТО) болжамы бойынша туризмнің одан әрі өсуі барған аумақтардың тізбесін жаңарту мен кеңейтуге байланысты болуы керек, өйткені әлемдік туристік нарықтың дәстүрлі аудандары рекреациялық мүмкіндіктің шегіне жетті [1]. Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының әлемдік туристік нарықта өз орнын табуға бірегей мүмкіндігі бар, өйткені біздің мемлекет табиғи ландшафттары, күрт қарама-қайшы климаттық аймақтардағы көркем аймақтарымен ерекшеленеді, сапар халықаралық туристердің кең сұранысын қанағаттандыра алады.
Тақырыпттың өзектілігі - Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Ұлы Жібек жолы халықаралық туристік жобасының белсенді қатысушысы болып табылады. Ұлы Жібек жолы - Қытайдан Таяу Шығыс және Еуропа елдеріне апаратын керуен жолдарының жүйесі. Бұл сегменттің едәуір бөлігі Орта Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтті. Жібек жолы сауда жолы ретінде біздің эрамызға дейінгі III ғасырда пайда болып, біздің ғасырдың XVI ғасырына дейін созылды. Ежелгі керуен жолының солтүстік тармағы Қазақстан арқылы өтті. Антикалық дәуірдегі Қазақстан бөлігіндегі негізгі қалалар Отырар, Түркістан, Тараз, Испиджаб болды [2]. Қазіргі Қазақстанда Жібек жолымен байланысты негізгі аймақтар - Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы, Маңғыстау және Қызылорда облыстары.
Зерттеу құралы - Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері.
Жұмыстың негізге мақсаты - туризм саласындағы материалдарды талдау және қорытындылау неізінде дайындалған, Қазақстанда Жібек Жолын зерттеу мен дамуы жөніндеі ұсыныстарды әзірлеу.
Қойылған мақсаттарға сәйкес аталған жұмыста мынадай міндеттер шешіледі:
- Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихын зерттеу;
- Қазақ бөлігінде Ұлы Жібек жолдарын және тарихын зерттеу;
- Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолынның туризм ретінде маңызын анықтау;
- Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсеріне анализ беру;
- Ұлы Жібек жолы дамуының қазіргі шетелдік кезеңдерін зерттеу;
- Ұлы Жібек жолының Қазақстандық аумағында туристік қызметтер нарығының дамуы қарастыру;
- Жаңа Жібек Жолын туристік имиджін құрастыруға талаптарды жазу.
Зерттеудің әдіснамалық негізінде жүйелі талдау, салыстыру, жалпылау және үйлестіру әдістері, статистикалық мәліметтер мен ғылыми басылымдар талдауы жатқызылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы
1.1 Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихы
Ұлы Жібек жолы - өркениеттің ең маңызды және ең үлкен жетістіктерінің бірі, оны бүкіл тіршілік ету кезеңінде басты сауда-трансазиялық артерия рөліне қоюға болады. Бұл адамзат тарихындағы Жерорта теңізінен Тынық мұхитына дейінгі елдер мен халықтарды байланыстыратын алғашқы жол, ол арқылы көптеген ғасырлар бойы тауарлар, идеялар, технологиялар мен қолөнер алмасу өткізіледі. Саяхатшылар мұндай ұзақ және қиын сапарды еңсеріп, күрделі қиындықтардан қорықпады. Олар көшпелілердің шабуылдарынан да, сусыз азиялық шөлдерден де қорықпады, кейде жол бағытында адамдар мен жануарлардың сүйектерінен табуға болатын [1].
Бірнеше ғасырлар бойы өмір сүріп келе жатқан Ұлы Жібек жолы өзін өзі - өткен аймақтарда, экономикалық, политехнологиялық және мәдени прогрестің маңызды факторы ретінде көрсетті. Оның жалғасып жатқан пікірталастар, Ұлы Жібек Жолынның өзектілігін көрсетеді. Алайда тарихи Ұлы Жібек жолы тиісті аймақтардың экономикалық қажеттіліктеріне сәйкес өздігінен қалыптасқанын атап өтеміз, бүгінде оның аналогын жасау үшін барлық қосымша саяси және экономикалық шаралар ұймдастыру қажет болады.
Түрлі дереккөздерді талдай отырып, Ұлы Жібек жолы (Graf silk road) - Батыс Еуропа мен Қытайды біріктіретін керуен сауда жолдарының біртұтас трансконтинентальды жүйесі деп айтуға болады. Оның пайда болуы б.з. дейінгі 2 ғасырдан басталды. [2] (б.з.д. III ғасырдан басқа деректерге сүйенсек[3]) және XV ғасырға дейін жұмысын жалғастырды.
Жібек жолы терминін 1877 жылы неміс географы Ф.Фрихтхофен Шығыс пен Еуразияның батыс бөлігінің байланысын белгілеу үшін ұсынған [4]. Еуразия тарихындағы маңыздылығы және 7 мың шақырымнан асатын бүкіл капитализмге дейінгі дәуірдегі ең ұзын жол үшін Ұлы сын есімі енгізілді.Сонымен қатар, мұндай ұлы жолдың атауы сингулярды білдірсе де, іс жүзінде бәрі басқаша болды. Ұлы Жібек жолы жалғыз тас жол емес, бірнеше бөлікке бөлінді: Орталық Азия мен Таяу Шығысты Жерорта теңізі мен Үндістан арқылы жалғайтын Лапис лазулы бағыты. Қара теңізден Дон жағалауларына дейін созылған шығыс Түркесатаннан Қытайға және Дала трассасына дейінгі Джейд бағыты, ал сол жерден оңтүстік Оралдағы сарматтар мен ермексаздар - Ертіс пен Зайсан көлінде. Алайда, II ғасырда бұл жолдар біріктіріле бастады және соңында Шығыс пен Батысты байланыстыратын екі негізгі жол қалды [5].
Оңтүстік жол - Қытайдың солтүстігінен Орта Азия арқылы Орта Шығыс пен Солтүстік Үндістанға дейін;
- Солтүстік жол - Қытайдың солтүстігінен Памир мен Арал теңізі арқылы Төменгі Еділге және Қара теңіз бассейніне дейін.
Осы екі маршруттың арасында оларды бір-бірімен байланыстыратын ұсақ жолдар болды. Керуендердің негізгі бағыттары солтүстік жолға, содан кейін оңтүстікке ауысты.
Тарихшылар Ұлы Жібек жолының пайда болуы Қытай, Орта Азия, Үндістан, Таяу Шығыс және Жерорта теңізі сияқты ірі мемлекеттік құрылымдардың өмір сүру жағдайында мүмкін болды деп санайды. Бұл келу аудандарына созылған орталықтандырылған органның болуы керуен жолдарында қауіпсіздікті қамтамасыз ете алатындығына байланысты.
Ұлы Жібек жолының жұмыс істеуі көліктік коммуникациялардың инфрақұрылымын қамтамасыз ету үшін өндірістегі халықаралық еңбек бөлінісінің жүйесін құруды қажет етті. Сауда үлкен қашықтықты жеңуді білдіретіндіктен, қажетті нарықтық инфрақұрылым өткізу пункттерінің, мамандандырылған базарлардың, қолма-қол ақшаны есеп айырысудың тұрақты режимінің және т.б. болуы қажет етті.
Ұлы Жібек жолы өз арқасында пайда болған көптеген қалалардан өтті. Бір-бірінен екіншісіне бір күнде жетуге болатын еді, бірақ қазір жолдар шөлді құммен жабылған. Бір кездері мұнда бірнеше адам саны жиналды, өйткені әртүрлі сауда нүктелері болды: саудагерлер мен олардың серіктеріне түнеу, тамақ пен сусын табылған. Ұлы Жібек жолы Орталық Азия өркениетін құрды.
Ұлы Жібек жолының бойындағы көптеген қалалар біркелкі дамымаған: олардың кейбіреулері үлкен, ал кейбіреулері шағын өткізу пункттері ретінде қызмет еткен (түнеу). Ұлы Жібек жолының әртүрлі аймақтарында әртүрлі діндер мен идеологиялар болған.
Жібек жолының дамуы көбінесе экономикалық факторларға байланысты болды. тауарлармен алмасу процесі, әдетте, тауарлардың шығыстан батысқа қарай жылжуын көздеді, бірақ жолдың ұзақтығы көбіне еуропалықтардың сатып алу қабілетімен анықталды, ол тұрақты емес еді. Ежелгі қоғамның құлдырауына және экономиканың натурализациясына байланысты Батыс Еуропа тек 11 ғасырдан бастап, жетілген феодализм кезеңінде қалпына келтірілді. Еуропадан басқа, Таяу Шығыс және Үнді елдері шығыс тауарларын тұтынушылар болды. Осының арқасында Еуропа оған деген қажеттілікті уақытша тоқтата бастаған алғашқы орта ғасырларда да жол тоқтатылған жоқ. Арабтар жаулап алғаннан кейін тауарлар Испанияға дейінгі жерорта теңізінің оңтүстігінде тұтыныла бастады.
Ұлы Жібек жолы бойымен көптеген тауарлар тасымалданды: жібек, зергерлік бұйымдар, әскери техника, тері, жүн, кілемдер және басқалар. Алайда бұл жол неге Ұлы Жібек жолы деп аталады?
Бұған бірнеше себептер бар:
1. Жібек өте маңызды қасиетке ие - зарарсыздандыру. Бұл бит, бөшкелер мен төсек жапқыштары жібек киімде жоқ дегенді білдіреді. Осыған байланысты асыл адамдар мен олардың қызметшілері ғана емес, қарапайым адамдар мұндай матаны алуға ұмтылды [6].
2. Жібекті тасымалдаудың қарапайымдылығы және мұндай тауардың бағасы.
3. Жібек Шығыстан Батысқа тасымалданған алғашқы және негізгі тауар болды.
Жігерліліктің отаны Қытай болды. Онда V-VI ғасырларға дейін оның монологы болды, бірақ содан кейін барлығы Орта Азиямен қатар ең ірі өндіріс ошақтарының бірі болып қала берді.Орта ғасырларда Қытай фарфор мен шай экспорттайды. Таяу Шығыс және Орта Азия елдерінің мамандануы жібек жолымен шығысқа, яғни Қытайға жіберілетін жүн және мақта маталарын өндіруді қамтиды. Тамақты және дәрі-дәрмектерді сақтауға арналған дәмдеуіштер Еуропаға Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен әкелінді.
Сауда операцияларын жүргізу кезінде еуропалықтар шығыс тауарларын қымбат сатып алды, бірақ олардың орнына жоғары сапалы тауарларды ұсына алмады, сондықтан алтын немесе күміспен төленді, бұл Батыс Еуропа мен Шығыстың арасындағы пассивті сауда балансын көрсетті.
Жібек жолы өзінің бүкіл өмір сүру кезеңінде Еуропадан шығысқа қымбат металдарды айдауға арналған арна ретінде қызмет етті. Бұл экономикаға кері әсерін тигізді, өйткені мұндай айдау ақша жүйесіне кері әсерін тигізді. Осы себепті еуропалық билеушілер шығыс өндірісі тауарларын тұтынуға және шығысқа алтын мен күміс түріндегі қымбат металдарды экспорттауға шектеулер қойды. Алайда, қабылданған шаралар аз ғана нәтиже берді. Еуропалық тауарлардың бәсекеге қабілеттілігі шығыстық индустриялық төңкеріс өрісімен аз немесе аз салыстырылды.
Жібек жолы тек тауарлардың ғана емес, сонымен бірге олардың болуы мен өндіріс технологиялары туралы ақпараттың берілуіне де ықпал етті. Мысал ретінде кең таралған жібек өндірісі, ол алдымен Қытайда жасалып, содан кейін шығыс Түркіменстанда, Иран мен Грецияда шығарыла бастады. Жағдай қағаз жүзінде бірдей, оны еуропалықтар сатып алды, ал 13 ғасырдан бастап олар өздері шығара бастады. Өз кезегінде қытайлар Ұлы Жібек жолының арқасында бұршақ, пияз, қияр, сәбіз және т.б. сияқты ауылшаруашылық дақылдарын игерді. Осылайша, керуен саудасы кезінде Батыс индустриялық инновацияларды, ал шығыс - ауылшаруашылық өнімдерін алды, бұл бұрын-соңды болғанды растайды. XVIII-XIX ғасырларға дейін жартылай сақталған шығыстың орта ғасырлық технологиялық артықшылығы. Алайда, Ұлы Жібек жолының белсенді қызмет ету дәуіріндегі еуропалықтар фарфордан жасалған ыдыс пен қару-жарақ өндірісі сияқты технологиялық өндірістің кейбір құпияларын білігу мүмкін болған жоқ.
Ұлы Жібек жолы бойымен өткен тауарларға деген үлкен сұранысқа, сондай-ақ оның қарқынды дамуы мен өркендеуіне қарамастан, Ұлы Жібек жолы уақыт өте келе бұзыла бастады және 15 ғасырдың аяғында мүлдем тоқтап қалды. Сонымен қатар, Орталық Азия өркениеті, сонымен қатар керуен жолында болған көптеген қалалар жойылды.
Бұл оқиғаның шығуының себебі еуропалықтардың Үндістан мен Қытайға теңіз бағытын ашуы болды. Бұл кеме мың түйе сияқты көптеген өнімді өткізетіндіктен, басты себеп. Оның үстіне, кемелер жүктерді жердегіден гөрі тезірек тасымалдайды, нәтижесінде жүктерді тасымалдау құны азаяды.
Қорытындылай келе, Ұлы Жібек жолы Азия мен Еуро халықтарының өмірінде маңызды экономикалық және саяси маңызға.
1.2 Ұлы Жібек жолындағы қазақ бөлігі
Ұлы Жібек жолы - Қытайдан Таяу Шығыс және Еуропа елдеріне апаратын керуен жолдарының жүйесі. Бұл сегменттің едәуір бөлігі Орта Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтті.
Жібек жолы сауда жолы ретінде біздің эрамызға дейінгі III ғасырда пайда болып, біздің ғасырдың XVI ғасырына дейін созылды. Жібек жолының бойында орналасқан ежелгі сауда қалалары көптеген жойқын соғыстарды, жойылуды, жанжалды, ашаршылық пен індетті көрді. Олардың кейбіреулері мәңгіге еніп, тек ұрпақтарына атсыз қирандылар қалдырды, ал басқалары отқа оранып, бірнеше рет құрып кетті, бірақ әлемді байлықпен, көк күмбездермен және кесене мен мешіттердің теракоталық лигатурасымен таңқалдырды [7].
Ғасырлар бойы көп тілді базарлар шулы болды, жүздеген жылдар бойы шаңды керуен жолдарда еуропалықтар үшін асыл тастар мен жібек, дәмдеуіштер мен бояғыштар, алтын мен күміс, оңтүстік экзотикалық құстар мен жануарлар сатылды. Жібек жолы қымбат сауданы ғана емес, мұнда екі түрлі өркениетті - ерекше мәдени дәстүрлері, діни сенімдері, ғылыми және техникалық жетістіктері бар Шығыс пен Батысты кездестірді.
Шығысында Қытай мен Үндістанның, батыста еуропалық әлемнің, солтүстігінде Еділ мен Сібірдің, оңтүстігінде Персия мен Арабияның арасында орналасқан Орталық Азия екі мың жылға жуық уақыт бойы үлкен сауда жолдарының, әлемдік өркениеттер мен мәдениеттердің тоғысында тұрды. Тарих біз үшін көп нәрсені сақтаған жоқ. Ғасырлар шаңы ежелгі қалаларға кірді, бірақ археологтар мен қалпына келтірушілердің абайлап қолдары біз үшін ежелгі мәдениеттің сирек кездесетін қазыналарын - жеті өзен мен Орталық Азияны тауып, қалпына келтіре алды.
Жібек жолы бағыты ештеңеге байланысты болған жоқ, ғасырлар бойы әртүрлі себептерге байланысты өзгеріп отырды, оның әртүрлі бөлімдері мен филиалдары үлкен мәнге ие болды, ал басқалары, керісінше, қурап қалды, ал қалалар мен сауда орындары ескірді. 6-7 ғасырларда Қытайдан батысқа қарай Жетісу мен Қазақстанның оңтүстігі арқылы өтетін ең қызықты жол болды(сурет 1). Ал Орталық Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтетін Ұлы Жібек жолы VIII-XII ғасырларда ерекше шыңға жетті [8].
1 - сурет - Ұлы Жібек Жолы
Ескерту - Ақпарат интернет көзінен алынған
Кең аумақ әлі күнге дейін осы бөлімде ғасырлар бойы жүріп келе жатқан түйе керуендерінің қадамдарын еске түсіреді. Жолдың бұл бөлігі сәулет, қала құрылысы және өнердің тарихи ескерткіштерінің ерекше кешенімен ұсынылған.
Қалалар: Отырар, Тараз, Сайрам (Испиджаб), Түркістан (Иаси), Суяб, Баласағұн және басқалары тек сауда орталықтары ғана емес, сонымен бірге ғылым мен мәдениеттің орталығы болды. Ежелгі уақытта Тараз көпестер қаласы деп аталды. Тар көшелер, ағындар тәрізді, орталыққа - полифоникалық базар [8].
Тараздағы базар бүкіл өмірдің орталығы болды(Қосымша А). Базарға және базардың айналасына асфальтельдер, керуен-сарайлар, үйшіктер, саңырау аулалар, қолөнер шеберханалары бар қала пайда болды. Әлемнің түкпір-түкпірінен адамдар бірдеңе сату, сатып алу немесе айырбастау үшін базар алаңына жиналғанға ұқсайды. Базарда сіз бәрін сатып, сата аласыз. Ежелгі адамдар шынымен: Тараз базары - әлемнің айнасы деп шынымен айтқан. Көптеген ғасырлар бойы Тараз түсті металлургияның маңызды орталықтарының бірі болып қала берді. Тараз шеберханаларының мыс бұйымдары - құмыралар, қобдишалар, шамдар, қару-жараққа арналған бұйымдар, киім және ат әбзелдері, бүкіл әлемге таралды.
Құю өнерінің мысалы ретінде Түркістандағы Ахмет Яссауи кесенесінің өлшемі бойынша теңдесі жоқ салт-дәстүрлі қазандық табылады. Оның диаметрі 2,2 метр, салмағы екі тонна. 1896 жылы Нижний Новгородта өткен бүкілресейлік көрмеде қара түсті күмістен жасалған қазақ білезіктері сенсация жасап, алтын медальдармен марапатталды. Мың жарым жыл бұрынғыдай, заманауи жасыл базар бір жерде шулы. Осы күндері сіз сауда арадаларын аралап жүргенде, мыңдаған жылдар бойы шаңды аяғыңыздың астында сезесіз.
Отырар. Саяхатшы! Міне, бекіністі қаланың қирандылары. Шыңғысханның қабырғалары жанында жарты жыл бойы Орталық Азия мен Кавказға, Ұлы Ресей мен Шығыс Еуропа елдеріне жасалған шабуылдан ұстап, кейінгі ғасырларда шетелдік басқыншыларға қаһармандықпен қарсы тұрды, - делінген осындай жазба. Отырар археологиялық мұражай-қорығының аумағына кіре берісте шойын плитасы орнатылды. Отырар оазисіне Ұлы Жібек жолының керуен-сарайларымен байланысқан 150-ден астам шағын қалалар, бекіністер, қамалдар және бекіністі қоныстар кірді [8].
Оның төрттен бір миллионға жуығы өмір сүрді. Отырар орнындағы алғашқы қала қонысы біздің дәуірімізге дейінгі 2 ғасырдан басталады. Оның негізін қалаушылар - қаңлылар - сақтардың ұрпақтары. Отырар - орта ғасырдағы ұлы ғалым және философ Абу Наср ибн Мұхаммедтің туған жері, ол тарихқа әл-Фараби деген атпен енген. Бұл ойшыл 870 жылы туып, 950 жылы қайтыс болды. Философиялық тереңдігі мен энциклопедиялық білімі үшін Әл-Фараби тірі кезінде Аристотельден кейінгі адамзаттың екінші ұстазы деп аталды.
Түркістан (Яссы). Қала біздің заманымызға дейінгі 490 жылы пайда болған. Қала өзінің ең үлкен өркендеуіне VII ғасырда қол жеткізді. Ол кезде ол көп қозғалатын, базарлары көп, керуендер пойызы шексіз болатын. Қаланың даңқы бүкіл мұсылман әлеміне тарады. Бұған көбінесе держава, сопылықтың уағыздаушысы, Ясавия аскетикалық бауырластықтың негізін қалаушы, қарапайым халықтың тілінде жұмыс істеген ақын Қожа Ахмет ибн Ибрахим әл-Яссауидің есімі ықпал етті. Оның өлеңдері рифамен танысуға уақыттары жетпей, танымал болды, оның отты уағыздары қажылардың көпшілігін қызықтырды. Дәл сол кезде олар Яссы туралы екінші Мекке деп айта бастады.
Суяб пен Баласағұн. Суяб Батыс Түрік қағанатының қазіргі Жетісу жерінде 581 жылы құрылған және тірі сауда орталығы болған алғашқы астанасы болды. Жыл сайын мұнда әртүрлі елдердің саудагерлері үлкен жәрмеңкеге келіп, онда өздерінің сауда-саттықтарын, тауарларын сатып, сатып алатындықтарын талқылады. Суяб - Жетісу түркілерінің ежелгі астанасы, қазақ этникалық тобының аталары, ал Баласағұн - түріктер Құранды қолдарына алған алғашқы қала.
Қалалар көптеген тарихи шежірелерде кездеседі, алайда қалалардың нақты географиялық орналасуын анықтау өте қиын.
Екі мың жылға жуық уақыт ішінде Ұлы Жібек жолы жұмыс істеді. Оның керуендерінің өлшенген орнын ештеңе тоқтата алмады. Қанды соғыстар мен жойқын індеттер әлемді дүр сілкіндірді. Бүкіл халықтар мен мемлекеттер пайда болды және жойылды. Тіпті Амударияның бастауы өзгерді, ал Арал теңізі - оның формасы өзгерді, тек ұлы керуен жолы мәңгілік және өзгеріссіз қалды.
Ұлы Жібек жолы әлемдік мәдениеттің дамуына әсер етті. Қазақ даласы сауда жолдары өтетін аумақ болды. Сауда барысында көшпелілер мен отырықшы халықтың экономикалық және мәдени байланыстары өзара әрекеттесіп, әртүрлі тайпалардың рухани мәдениеттері біріктірілді.
Діни идеялардың, жазба дәстүрлердің таралуы дала халқын байытып, ғылымда, әдебиетте және өнерде тамаша тұлғалардың пайда болуына негіз болды.
1.3 Алем-тревел туристік агенттігінің басқару құрылымы жəне сипаттамасы
ЖШС Алем-Тревел 2010 жылдан бастап Қазақстандағы туристiк нарықта ойдағыдай дамып келе жатырған жекеменшік компания болып табылады. ЖШС Алем-Тревел 6 штаттық қызметкерлерді және 18 экскурсоводтарды, соның iшiнде өз қатарларындағы туризмның төңiрегiдегi жұмыстың арнайы бiлiм және көп жылдық тәжiрибе болатын жоғары кәсиби кадрларын топтастырды. ЖШС Алем-Тревел 10 жылдан бері өз саласында табысты қызмет етіп келеді. Агенттікте авиакасса, Қажылық туризм бөлімдері қызмет атқарады. Бұл жоғары білікті, жан жақты білімді, тәжірибелі, туризм және авиабилет сату саласынды көпжылдық тәжрибелері бар мамандардың ұжымы. Агенттермен ішкі және халықаралық рейстерге Aır Astana, Scat, Azal, KazakhAir, Аэрофлот секілді атақты әуе компаниялардың билеттеріне бронь жасау, сату және жеткізіп беру қызметі атқарылады. Қазақстандық беделді компаниялармен жұмыс жасайды. Компанияның ұстанымы - клиенттерге жан-жақты жоғары сапалы қызмет көрсетіп, кез-келген сұрақтырына қуана, жылы шыраймен жауап беру. Ұжымның тыңғылықты әрі сапалы қызметі клиенттер және әріптестер тарапынан өзінің жоғары бағасын алуда.
Компания турларының географиясы өте ауқымды. Туристер 60 мемлекеттің ішінен өздеріне ыңғайлы бір мемлекетке саяхат жасай алады. Ең танымал мемлекеттер қатарына: Түркия, Әзірбайжан, Грузия, Ресей және т.б. кіреді.
Саяхаттың мақсаты бойынша турлар:
- Жағажайлы турлар;
- Экскурсиялық турлар;
- Емдік турлар;
- Оқу турлары;
- Гострономикалық турлар;
- Шоп турлар;
- Оқиғалы турлар (жәрмеңкелерге,фестивальдарға бару).
Осы көрсетілген барлық бағыт және саяхат мақсатына қарай ЖШС Алем-Тревел халықаралық туристтік агенттігі туристерді қалаған жағына жибере алады. Практика кезінде байқаған жәйт, Қазақстан азаматтарының көбі Түркия, Әзірбайжан, Грузия, Ресей елдеріне сұраныс жасайды екен. ЖШС Алем-Тревел халықаралық туристтік компаниясының басты мақсаты туристке ұсыныс жасау емес,оған нақты және толық ақпарат беру болып табылады. Туристтік агенттікке келген туристке қойылатын міндетті сұрақтар:
- Ұшу қаласы;
- Саяхат жасау бағыты;
- Саяхаттың мерзімін жоспарлауы;
- Адам саны (балалар жасы жазылуы керек);
- Орналастыру, номер саны;
- Қонақ үй дәрежесі;
- Бюджетті жоспарлауы (саяхатты қанша қаражатқа жоспарлап отырғаныңыз);
- Туристердің субъективті талаптары.
Осы сұрақтарға толығымен жауап алғаннан кейін,турды брондауға болады. Тур - тұтынушыға біртұтас таратылатын және туроператордың еңбегімен өндірілген, белгілі бір бағытқа және мерзімге арналған бірнеше туристік өнімдердің бірігуі.
Турдың құнына кіретіндер:
1 Ұшу өзі таңдаған әуекомпаниясы;
2 Қонақ үйде тұру құны;
3 Тамақтану түрі;
4 Трансфер және сол елдегі туроператорлардан берілетін гид;
5 Медициналық сақтандыру;
6 Виза.
Туристерді медициналық сақтандыру қызметі. Туристерді сақтандыру бұл азаматтардың туристік жорықтар, саяхаттар, круиздар және т.с.с. жол жүру кезінде олардың мүліктік мүдделерін қорғауды сақтандыруын қамтамасыз ететін сақтандырудың ерекше түрі. Компания Архимедис сақтандыру компаниясымен келісім шарт негізінде жұмыс істейді. Жалпы сақтандыру мәселесі туризм саласында өте маңызды. Тіпті кейбір елдерге сақтандырусыз виза берілмейді. Туристердің жеке сақтандырылуы - сақтандыру тәуекелді түрі болып табылады.
Халықаралық бөлiм барлық еуропалық және бiрнеше азиялық елдерге сапарлар ұйымдастырылады. Егер бұл еуропалық ел болса, оның ішіндегі ең сұраныс көп Франция, Германия, Италия, Испания мемлекеттері болып табылады. Жазғы мерзiмде әлемнің түкпір-түкпірне турлар ұйымдастырылады.Таиланд, Кипр, Хайнань аралдары көбінесе қысқы мерзiмге бағытталған; ең үлкен сұраныстың күзгi және көктемдегi мерзiмдерiнде Испания, Родос Аралы, Скандинавияларды пайдаланады, Сицилия. Көктемдегi мерзiмге: (ақпан). Азиялық елдер Түркия және тағы басқалар. Әуекомпаниямен келісе отырып, турфирма өз алдына бірнеше мүмкіндіктер алуға мүмкіншілік алады. Яғни, олар әуебилеттерін сатуға,бронь жасауға келіседі. Компанияда авиабилеттерге телефон арқылы және электронды түрде тапсырыс беруді қамтамыз етеді, сапардың ең тиімді маршруттын ұсынады, баға, бос орын, ұшу кестесі, маусымдық шегерім туралы тегін ақпарат береді. Сонымен қатар компания өзіннің клиенттерін танымал маршрутармен және курорттармен таныстырады, Әр клиенттерге жеке, кәсіби ұқыпты қарайды.
Чартер (ұшақты жалға алу). Чартерлік рейстер - бұл жоғарғы мерзім периодында жүргізіледі, кестеден бөлек, 6 айдан 2 айға дейін, 1 жылға дейінгі келісім жиі жүргізіліп тұрады, тапсырыс беруші (туроператормен) мен авиатасымалдаушының арасындағы чартерлік келісімшарт негізінде жүзеге асырылады. Жиі рейстерге қарағанда, чартерлік рейстің консолидаторы (қожайыны) - авиакомпаниямен келіскен туркомпания ұшақты толығымен брондап керекті бағытына ұшырып жібереді. Жиі турфирмалар чартерді өздері ғана көтеріп алмайды, басқа да бірнеше компаниялармен бірігеді. Чартерлік әуе тасымалдар бойынша, жалға алушы мен жалға беруші арасында негізгі шарт орындалады, соның ішінде халықаралық жалға алу ережелері ескеріле отырып рейстің жалға алу құнын, ұшақты жалға алу және жанармайдың құны,экипаждың жұмысы, әуежайдағы қарсы алу жұмыстарын ескереді.
Компанияда екі әуе агенттері жұмыс атқарады. әуе билеттерін амадеус бағдарламасы арқылы брондап, сатуға жібереді. Компания air astana, etihad airways, SCAT, turkish airlines және басқа әуе компанияларымен бірлесіп жұмыс атқарады.
Қазақстанда туризм - дамып келе жатқан сала. Туристік қызметтің барлық салаларында, мемлекеттік құрылым деңгейінде, облыс аумағында да жаңа қызмет түрлерін іздеу қалыптасуда. Қазақстан Республикасына енетін туристер ағымы соңғы жылдары кему динамикасымен сипатталады. Туристік саладағы неғұрлым нақты жағдайды көрсету үшін туристік ағымдар, туристік белсенділік деңгейі, қаржы және экономикалық көрсеткіштерді талдау қажет. Соңғы бірнеше жылдар бойынша Қазақстан Республикасындағы туристік көрсеткіштерді қарастырайық. Тұтынушы нарығының циклді дамуы мен құбылмалылығына байланысты, әртүрлі туризм түрлеріне сәйкес нарық конъюнктурасын жүйелі түрде бақылау қажеттілігі туындап отыр. Бұл туристік қызметтер көлемін басқарудың тиімді саясатын қалыптастыру мен агенттіктің даму мүмкіндіктерін анықтау үшін қажет.
Талдау жүргізу екі негізгі мақсатты көздейді:
- ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің мүлкінің көлемі, құрылымы мен құрамы және оның міндеттемелерінің мөлшері мен жағдайы туралы түсініктеме беру;
- экономикалық тиімділік, төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық сияқты көрсеткіштірді Алем-Тревел турагенттігі үшін тауып, осы көрсеткіштердің даму тенденцияларын анықтау. Төмендегі кестеде (1-кесте) ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің 2014 - 2017 жылдардағы қаржылық көрсеткіштеріне талдау берілген.
1 кесте - ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің қаржылық көрсеткіштерінің деңгейі мен динамикасын талдау
№
Көрсеткіштер
2014 жыл
2015 жыл
2016 жыл
2017 жылға қатысты %-бен
1
Табыс (ҚҚС - ты есептемегенде)
9343
9676
9926
102,6
2
Айналыс шығындары
7747
7858
7988
101,7
3
Өнімді өткізуден түскен табыс
140
269
349
129,7
4
Басқалай өткізулерден түскен табыс
63,0
79,8
85,3
106,9
5
Өткізуден тыс операциялардан түскен табыс пен шығындар сальдосы
140,8
146,9
149,1
101,5
6
Баланстық пайда
393
496
583
117,7
7
Кәсіпорынның иелігінде қалатын таза пайда
268
347
408
117,7
Кестеден көрініп тұрғандай, қарастырылып отырған кезеңде ЖШС Алем-Тревел турагенттігі 2014 жылмен салыстырғанда 2015 жылы көрсетілетін қызмет көлемін 250 мың теңгеге немесе 2,6 % арттырған. Ал шығындардың 1,7 % -ке артуына байланысты, пайда көлемі 17,7 % - ке өскен. Өткізуден тыс операциялардан түскен табыс артық құрал - жабдықтарды, соның ішінде туристік құрылғылар мен материалдық құндылықтарды сату арқасында өскен. Айналыс шығындарының сомасының туристік қызметтер көлеміне қатынасы айналыс шығындары деңгейін береді. Бұл көрсеткіш турфирманың сапалық көрсеткіштерінің негізгісі болып табылады және туристік қызметтердің жалпы құнындағы айналыс шығындарының үлесін көрсетеді. Қазіргі таңда компанияның ұсынатын қызметтері жалпы екі топқа топтатырылады:
1) компанияның негізгі қызметі, яғни туристік бөлімі;
2) қосымша қызметтері: әуе билеттерін сату, құжат жасау т.б.
Туризм Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыруда көптеген аспектілердің жетекшісі болып табылады. Халықаралық және отандық тәжірибе көрсеткендей, туризм қысқа мерзім ішінде экономиканың ең табысты саласына айналуы мүмкін. Жүргізіліп отырған реформалар мен өзгерістердің методологиялық жоспарында туризм аясының ең тиімді және мақсатты бағытты саясатын таңдау маңызды рөл атқарады. Және туристердің сұранысы бойынша көптеген елдерге саяхаттар ұйымдастырылады. Олар әр түрлі мақсаттармен саяхатқа шығады. Айналмалы шығындар, банктік қызмет көрсету бойынша шығындардың артуы, ең алдымен, турларды ұйымдастыру, маршруттар бағдарламасын құрумен, оларды тәжірибеден өткізу және турларды өткізудің артуымен байланысты. 2016 жылғы материалды шығындардың үлес салмағы 2015 жылмен салыстырғанда 19,2 % - тен 18,0 % - ке артқан. Бұл - байланыс пен жарнама қызметінің байланыстың арзан түріне - Интернетті қолдануымен байланысты. ЖШС Алем-Тревел турагенттігі қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіші болып айналыс шығындары табылады. Туризмде турды қалыптастыруға кеткен шығындар айналыс шығындары деп аталады. Турагенттіктің айналыс шығындары келесідей негізгі көрсеткіштермен сипатталады: айналыс шығындарының абсолюттік сомасы, турагенттіктің айналыс шығындарының деңгейі, шығын қайтарымдылығы деңгейі, айналыс шығындарының рентабельділік деңгейі.
ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің ресурстарда және жақсы шеберлігінің артықшылықтары тұтынушыларға тауарлармен қызметтердің бәсекелестерге қарағанда кең ассортиментің, жоғары сапаны, ұсыну арқылы артықшылықтарға қол жеткізеді. Қол жеткен артықшылықтар нарыққа мықты орын алу мүмкіндігін береді, ал өз кезкгінде ұйымның мықты жақтарын дамытып және әлсіз жақтарын жоюға әсер етеді. Туристік жәрмеңкелер мен көрмелерге қатысу - бұл тек ақпаратты тарату ғана емес, сонымен бірге әлеуетті клиенттер сауалын зерттеу, нақты тұтынушыға бағдарланған туристік өнім жасау, туристік бизнеске қатысушылар арасында тәжірибе алмасу мүмкіндігі, келешегі бар байланыстарды жолға қою.
Туризмнің әрі қарайғы дамуында маркетингтік қызметтің әсері зор. Өкінішке орай, туризмдегі маркетингке қажетті мән берілмейді. Туристік маркетинг белгілі бір міндеттерді шешу үшін қолданатын әдістердің жүйесі болып табылады. Ол психологиялық және әлеуметтік факторлар тұрғысынан қарағанда тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырып, туристік кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылық жағынан тиімді қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Туристік нарық субъектілерінің қызметінде маркетингті қолданудың мәні - тұтынушылар және сыртқы ортамен (демографиялық, экономикалық, экологиялық, әлеуметтік - мәдени, саяси, ғылыми - техникалық) тиімді байланыс орнату арқылы нарықта тұрақты қызмет ету жолдары мен әдістерін іздестіру болып табылады.
Туристік фирманың тиімді қызмет етуі үшін маркетингтің негізгі міндеттері келесідей болуы тиіс:
- жаңа бизнес - идеяларды қалыптастыру;
- маркетингтік ақпаратты қолдану және синтездеу;
- тұтынушылармен (нақты және потенциалды), партнерлармен бизнес - орта динамикасын, өндірістік потенциалын және фирма мүмкіндіктерін ескере отырып фирма шеңберінде және одан тыс жұмыс жасау.
Бұл міндеттерді шешуде тиімді іскерлік ұсыныстарды қарастырып, олардың негізінде фирма қызметінің стратегиясын анықтаудың маңызы зор. Осы таңда нарық сегменті тұсындағы әртүрлі туристік өнімнің потенциалды тұтынушыларын іздестіру жұмыстарын жүргізу қажет. Нарық конъюнктурасын талдау (нарық сыйымдылығы; туристік өнім номенклатурасы; тұтынушылардың төлем қабілеттігі; құқықтық, сауда - экономикалық және экологиялық жағдайлар; географиялық орналасу; табиғи орта), туристік өнімді өткізу жүйесін қалыптастыру, фирманың ұйымдық құрылымын ұйымдастыру және нарық нишасының (бір немесе бірнеше) мүмкіндіктерін жүзеге асыру перспективаларын ескере отырып қызметкерлерді жұмысқа алу сияқты сұрақтар актуалды болып табылады.
Отандық турфирмалар қызметін талдау көпшілік турфирмалардың маркетингтік әдістерді жергілікті ғана қолданып, маркетингтік құралдардың жеке дара түрлерімен шектелгендігін көрсетті. Қазіргі кезде турфирмалар ең жиі қолданатын маркетинг құралдары - әртүрлі коммуникация құралдары болып табылады.
Жалпы, қазіргі болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізумен субьект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелер өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты.
Қазақстан аймақтарын рекреациондық аудандастыру туризмді сапарлар мақсаты бойынша қайта құрылымдауға мүмкіндік береді. Кіру туризмін дамыту үшін басымдықты болып, территориялар мен оның аттрактивтік құнын ескерумен, таулы, танымды және рекреациондық туризм табылады. Қазақстанның түрлерін көрсету құрылымында ары қарай кеңейту және қызмет істеуі үшін мүмкіндікті болатын: арнайыландырған аңшылық, шытырманды туризм, караванинг, этникалық, ностальгиялық, діни және жастар туризмі.
Шетелдер тәжірибесі көрсеткендей туризм аясындағы дұрыс есептелген мемлекеттік саясат оның пайдалылығын қамтамасыз ете алады және әлеуметтік - экономикалық дамудың кейбір проблемаларын шешуге көмектеседі. Қымбат және арзан орналасу құралдарын ұштастырып шетелдік туризм үшін қамтамасыз етуді бағыттау және ынталандыру кезінде турөнімді жасау Қазақстан Республикасындағы кіру туризмін дамытуға мүмкіндік береді, демеу қаржылар, пайызсыз қарыздар мен несиелер беру қажет, оның ішінде валютамен, оны елдің мамандандырылуының негізгі түрлерінің біріне айналдыра отырып, халықаралық туризмнің сапалы дамуы үшін икемді салық саясатын енгізу. Монополистердің туристік фирмаларының қызметінің тиімділігінің көрсеткіштері, шоп - турларға мамандандырылған шағын фирмалардікіне қарағанда төмен. Сонымен қатар ірі туристік фирмалар белгілі бір басымдыққа ие: майда фирмалармен салыстыру бойынша олардың тіршілік қабілеттіліктері жоғары, бәсекелестікке аз душар болады. Экономикалық дағдарыс, орнықтырылған экономикалық және саудалық байланыстырдың бұзылуы, жұмыссыздықтың жоғарылауы жағдайларындада туристік өнімнен бас тарту болған жоқ және тур қызметтің көлемі төмендеген жоқ, бірақ туризмнің құрылымдық қайта құруы жоспарланды - қызметтің жалпы көлемінде шопинг үлесі артты, барынша үнемді турларға сұраным ұлғайды.
Туристік фирмалардың залалдықсыздығын талдау, қызметтің қосарланған және өзара байланысты аясындағы туристік қызметтің интеграциясы фирманың тәуекелдігін төмендетуге мүмкіндік береді, тиімділіктің көрсеткіштерін жақсартады.
Фирмаларда бұрынғыдай жоғарғы жақтың жол істеумен емес, контрагентерді жабдықтаушы, сатып алушы, мердігер, банк және т.б. қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздеріне іскер серіктерді қаншалықты дәл және қатесіз таңдаумен нарықтық қатынастар негізінде мүмкіндігіне тез және дұрыс бағдар беру, оны ұстауына қарай жұмыстарының тиімділігі әр түрлі болады.
Нарық жағдайында фирманың өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізгі оның қаржы тұрақтылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндірі мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы, ресурстары жағдайын көрсетеді.
ҚР нарығында ЖШС Алем-Тревел туристік фирмасы аз уақыт болса да сапалы қызмет көрсете алды. Бұл үшін фирма сапалы өнімдерін нарық жағдайының маңызды факторы ретінде нарық сегментінің кеңеюіне, фирманың гүлденуіне, пайданың өсуін қамтамасыз етіп отырды, жалпы жеке мүдделік тұрғыда пайданы жоғарылатуға тырысты.
Тәжірибе кезінде туристік фирмада менеджер көмекшісі ретінде бола отырып, фирманың жұмыс режимімен таныстым. Тәжірибе кезінде мыналарды зерттедім:
- офистегі техникалық жұмысты;
- құжаттардың бастапқы рәсімделуін;
- клиенттермен жұмыс жасауды;
- туристік фирманың қаржылық есебін;
- туристік фирманың іс қағаздар айналымын;
- фирманың есеп саясатын;
- турларды қалыптастыру;
- турпакеттерді қалыптастыру;
- клиенттермен жұмыс істеуді;
- баға құруын
- виза рәсімдеуін.
Офистегі техникалық жұмыс офистік жабдықтармен, телефондық және тағы басқа анықтамалармен, ақпараттарды тарату және т.б. жұмыс істеуді көздейді. Құжаттарды бастапқы рәсімдеу - құжаттарды жүйелеу, рәсімдеу тәртібі, тіркеу, сақтау және т.б. Клиенттермен жұмыс істеуге кіреді - клиенттермен қатынасу (жазбаша және ауызша), клиентті қабылдау техникасы, клиентпен хабарласу жүргізу, этиканы сақтау және т.б. Тәжірибе кезінде турөнімнің бағасымен, турфирманың іс қағаздарымен, фирманың есеп саясатымен таныстым.
Турпакетті безендіру келесілерді қосады: туристік құжаттандырудың безендіру тәртібімен техникасын (туржолдама, ваучер, сақтандыру полистері және т.б.), сонымен қатар туристік құжаттарды сақтау және есепке алу.
Офистегі техникалық жұмыс телефон арқылы сөйлесу техникасымен және басқа да келіссөздерді жүргізумен, телефондық және басқа да анықтамаларды қолданумен, сонымен қатар офистік ұйымдастыру техникасымен (компьютерлер, жазу машинкалары, факстер, және т.б.) жұмыс істеумен таныстырады. Турфирмада клиенттермен жұмыс істеу ауызша және телефон арқылы да өтеді.
Менеджер көмекшісінің жұмысы оқу барысында алынған білімдерімді бекітіп қана қоймай әрі оларды тереңдете түсті, сонымен қатар тұлғааралық қатынасу машықтарын, ұйымдастыру техникасымен, туристік құжаттармен жұмыс жасау машықтарын үйренуге көмектесті.
2 Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері
2.1 Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолы туризм ретінде дамуы жолдары
Ұлы Жібек жолы - адамзат өркениетінің қайталанбас тарихи ескерткіші. Ғасырлар бойы ежелгі керуен жолындағы сауда Еуразияның Шығыс және Батыс елдерінің экономикасы мен мәдениетін дамытуға ықпал етті. Бұл біздің күндерімізде өте құнды, өйткені қазіргі туризм қазіргі кезде сауда мен бизнесті мәдени үнқатысумен байланыстырады, адамдар арасындағы өзара түсіністік пен татулықты дамытады. Жібек жолы Жібек жолы бастамасына қатысушы 24 елдің арасындағы көпжақты байланыстарға ықпал етеді[2].
Ынтымақтастықты дамыту және Ұлы Жібек жолында туризмді дамыту жөніндегі бастаманы жүзеге асыру идеясы 26 жыл бұрын пайда болды және 1994 жылы Самарқанд Декларациясында бекітілген[9].
Содан бері Хиуа декларациясы 1999 жылы, ал 2002 жылы Бұхара декларациясы қабылданды. Жібек жолы туралы Астана декларациясы 2009 жылы БҰҰ ДСҰ Бас ассамблеясының 18 сессиясының аясында қабылданды, ал Алматы декларациясы 2008 жылы ІІІ Жібек жолы қалалық мэрлерінің форумында қабылданды.
Іс-шаралардың жүзеге асырылуы Жібек жолының негізгі аймағы болып табылатын еуразиялық кеңістіктегі елдердің экономикалық өсуіне және интеграциялануына ықпал етті, оның үш негізгі полюсі жабылды: Қытай, Ресей және Парсы шығанағы. Қазақстан Еуразияның орталығында орналасқан және осы полюстермен Орталық Азия аймағының: Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Түрікменстан арасындағы байланыстырушы көпір, сонымен қатар Жібек жолы елдерінің негізгі нарықтарына шығатын негізгі транзиттік дәліз болып табылады.
Еуразияның жүрегінде Қазақстанның геостратегиялық орналасуы оның Жібек жолындағы туризмді жандандыруға туристік саясаттың негізгі негізі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКА, ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА УНИВЕРСИТЕТІ
Әлеуметтік жұмыс және туризм кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
.
_________ 2020 ж.
5В090200 Туризм
Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері
тақырыбына
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындаған
(қолы) Т.А.Ә.
Ғылыми жетекшісі
Ғылыми атағы, ғылыми дәрежесі
(қолы) Т.А.Ә.
Нормалық бақылаушы
Ғылыми атағы, ғылыми дәрежесі
.
(қолы) Т.А.Ә.
Нұр-Сұлтан 2020
ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКА, ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА УНИВЕРСИТЕТІ
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
Абдугалина С.Е.п.ғ.к.
20__
Қолданбалы ғылымдар факультеті
Әлеуметтік жұмыс және туризм кафедрасы
5В090200 - Туризм мамандығы
Cтудент Орымбаева Малика Бақбергенқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУҒА ТАПСЫРМА
Дипломдық жұмыстың тақырыбы Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері
Университет бойынша 20__ жылғы ___ ________ бұйрықпен бекітілген.
Біткен жұмысты тапсыру мерзімі 20__ ж.
Жұмысқа бастапқы деректер
Дипломдық жұмыста зерттелуге тиіс түсініктер тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:
а) Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы
ә) Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері
б) Жаңа Жібек Жолы туризм ретінде болашағы
Графикалық материалдар тізімі (міндетті түрде болуы керек сызбалары нақты көрсетілген)
Тапсырма берілген күн 20 ж.
Кафедра меңгерушісі Абдугалина С.Е.
(қолы) Т.А.Ә.
Жұмыстың жетекшісі Садыкова Р.К.
(қолы) Т.А.Ә.
Тапсырманы орындауға қабыл алдым
Студент Орымбаева М.Б.
(қолы) Т.А.Ә.
Мазмұны
Кіріспе4
1 Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы 6
1.1 Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихы 6
1.2 Ұлы Жібек жолындағы қазақ бөлігі 9
2 Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері 20
2.1 Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолы туризм ретінде дамуы жолдары 20
2.2 Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсері 24
2.3 Ұлы Жібек жолы дамуының қазіргі шетелдік жобалары 28
3. Жаңа Жібек Жолы туризм ретінде болашағы 33
3.1 Жаңа Жібек жолының Қазақстандық аумағында туристік қызметтер нарығының даму ерекшеліктері ... ... ... ... ..33
3.2 Қазақстандағы Жібек жолының туристік имиджін дамыту перспективалары 36
Қорытынды39
Пайдаланған әдебиеттер тізімі41
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі уақытта халықаралық туризм сыртқы экономикалық қызметтің қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады. Туризмнің жалпы әлемдік экономикаға, сондай-ақ жекелеген елдер мен аймақтардың экономикасына әсерінің тұрақты өсуі әлемдік экономиканың қалыптасуы мен дамуымен бірге жүретін маңызды, тұрақты және ұзақ мерзімді тенденциялардың бірі болып табылады.
Әлемдік туризм индустриясы туристер мен экскурсиялардың үнемі өсіп келе жатқандығымен, аймақтар мен қабылдаушы елдер арасындағы бәсекелестіктің артуымен сипатталады. Туризмді кеңейту мен дамытудың маңыздылығы өнеркәсіптің басқа экспорттық секторларға қарағанда артықшылықтарымен және экономикалық, әлеуметтік, саяси, гуманитарлық және басқа да функцияларды орындай отырып әр түрлі ерекшеліктерге ие болуымен күшейтіледі.
Дүниежүзілік туристік ұйымның (ЮНВТО) болжамы бойынша туризмнің одан әрі өсуі барған аумақтардың тізбесін жаңарту мен кеңейтуге байланысты болуы керек, өйткені әлемдік туристік нарықтың дәстүрлі аудандары рекреациялық мүмкіндіктің шегіне жетті [1]. Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының әлемдік туристік нарықта өз орнын табуға бірегей мүмкіндігі бар, өйткені біздің мемлекет табиғи ландшафттары, күрт қарама-қайшы климаттық аймақтардағы көркем аймақтарымен ерекшеленеді, сапар халықаралық туристердің кең сұранысын қанағаттандыра алады.
Тақырыпттың өзектілігі - Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Ұлы Жібек жолы халықаралық туристік жобасының белсенді қатысушысы болып табылады. Ұлы Жібек жолы - Қытайдан Таяу Шығыс және Еуропа елдеріне апаратын керуен жолдарының жүйесі. Бұл сегменттің едәуір бөлігі Орта Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтті. Жібек жолы сауда жолы ретінде біздің эрамызға дейінгі III ғасырда пайда болып, біздің ғасырдың XVI ғасырына дейін созылды. Ежелгі керуен жолының солтүстік тармағы Қазақстан арқылы өтті. Антикалық дәуірдегі Қазақстан бөлігіндегі негізгі қалалар Отырар, Түркістан, Тараз, Испиджаб болды [2]. Қазіргі Қазақстанда Жібек жолымен байланысты негізгі аймақтар - Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы, Маңғыстау және Қызылорда облыстары.
Зерттеу құралы - Қазақстан аумағындағы Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсерлері.
Жұмыстың негізге мақсаты - туризм саласындағы материалдарды талдау және қорытындылау неізінде дайындалған, Қазақстанда Жібек Жолын зерттеу мен дамуы жөніндеі ұсыныстарды әзірлеу.
Қойылған мақсаттарға сәйкес аталған жұмыста мынадай міндеттер шешіледі:
- Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихын зерттеу;
- Қазақ бөлігінде Ұлы Жібек жолдарын және тарихын зерттеу;
- Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолынның туризм ретінде маңызын анықтау;
- Ұлы жібек жолындағы туризмнің әлеуметтік-экономикалық әсеріне анализ беру;
- Ұлы Жібек жолы дамуының қазіргі шетелдік кезеңдерін зерттеу;
- Ұлы Жібек жолының Қазақстандық аумағында туристік қызметтер нарығының дамуы қарастыру;
- Жаңа Жібек Жолын туристік имиджін құрастыруға талаптарды жазу.
Зерттеудің әдіснамалық негізінде жүйелі талдау, салыстыру, жалпылау және үйлестіру әдістері, статистикалық мәліметтер мен ғылыми басылымдар талдауы жатқызылды.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Ұлы Жібек жолы - зерттеу объектісі ретінде: пайда болу тарихы мен дамуы
1.1 Ұлы Жібек Жолы пайда болуы тарихы
Ұлы Жібек жолы - өркениеттің ең маңызды және ең үлкен жетістіктерінің бірі, оны бүкіл тіршілік ету кезеңінде басты сауда-трансазиялық артерия рөліне қоюға болады. Бұл адамзат тарихындағы Жерорта теңізінен Тынық мұхитына дейінгі елдер мен халықтарды байланыстыратын алғашқы жол, ол арқылы көптеген ғасырлар бойы тауарлар, идеялар, технологиялар мен қолөнер алмасу өткізіледі. Саяхатшылар мұндай ұзақ және қиын сапарды еңсеріп, күрделі қиындықтардан қорықпады. Олар көшпелілердің шабуылдарынан да, сусыз азиялық шөлдерден де қорықпады, кейде жол бағытында адамдар мен жануарлардың сүйектерінен табуға болатын [1].
Бірнеше ғасырлар бойы өмір сүріп келе жатқан Ұлы Жібек жолы өзін өзі - өткен аймақтарда, экономикалық, политехнологиялық және мәдени прогрестің маңызды факторы ретінде көрсетті. Оның жалғасып жатқан пікірталастар, Ұлы Жібек Жолынның өзектілігін көрсетеді. Алайда тарихи Ұлы Жібек жолы тиісті аймақтардың экономикалық қажеттіліктеріне сәйкес өздігінен қалыптасқанын атап өтеміз, бүгінде оның аналогын жасау үшін барлық қосымша саяси және экономикалық шаралар ұймдастыру қажет болады.
Түрлі дереккөздерді талдай отырып, Ұлы Жібек жолы (Graf silk road) - Батыс Еуропа мен Қытайды біріктіретін керуен сауда жолдарының біртұтас трансконтинентальды жүйесі деп айтуға болады. Оның пайда болуы б.з. дейінгі 2 ғасырдан басталды. [2] (б.з.д. III ғасырдан басқа деректерге сүйенсек[3]) және XV ғасырға дейін жұмысын жалғастырды.
Жібек жолы терминін 1877 жылы неміс географы Ф.Фрихтхофен Шығыс пен Еуразияның батыс бөлігінің байланысын белгілеу үшін ұсынған [4]. Еуразия тарихындағы маңыздылығы және 7 мың шақырымнан асатын бүкіл капитализмге дейінгі дәуірдегі ең ұзын жол үшін Ұлы сын есімі енгізілді.Сонымен қатар, мұндай ұлы жолдың атауы сингулярды білдірсе де, іс жүзінде бәрі басқаша болды. Ұлы Жібек жолы жалғыз тас жол емес, бірнеше бөлікке бөлінді: Орталық Азия мен Таяу Шығысты Жерорта теңізі мен Үндістан арқылы жалғайтын Лапис лазулы бағыты. Қара теңізден Дон жағалауларына дейін созылған шығыс Түркесатаннан Қытайға және Дала трассасына дейінгі Джейд бағыты, ал сол жерден оңтүстік Оралдағы сарматтар мен ермексаздар - Ертіс пен Зайсан көлінде. Алайда, II ғасырда бұл жолдар біріктіріле бастады және соңында Шығыс пен Батысты байланыстыратын екі негізгі жол қалды [5].
Оңтүстік жол - Қытайдың солтүстігінен Орта Азия арқылы Орта Шығыс пен Солтүстік Үндістанға дейін;
- Солтүстік жол - Қытайдың солтүстігінен Памир мен Арал теңізі арқылы Төменгі Еділге және Қара теңіз бассейніне дейін.
Осы екі маршруттың арасында оларды бір-бірімен байланыстыратын ұсақ жолдар болды. Керуендердің негізгі бағыттары солтүстік жолға, содан кейін оңтүстікке ауысты.
Тарихшылар Ұлы Жібек жолының пайда болуы Қытай, Орта Азия, Үндістан, Таяу Шығыс және Жерорта теңізі сияқты ірі мемлекеттік құрылымдардың өмір сүру жағдайында мүмкін болды деп санайды. Бұл келу аудандарына созылған орталықтандырылған органның болуы керуен жолдарында қауіпсіздікті қамтамасыз ете алатындығына байланысты.
Ұлы Жібек жолының жұмыс істеуі көліктік коммуникациялардың инфрақұрылымын қамтамасыз ету үшін өндірістегі халықаралық еңбек бөлінісінің жүйесін құруды қажет етті. Сауда үлкен қашықтықты жеңуді білдіретіндіктен, қажетті нарықтық инфрақұрылым өткізу пункттерінің, мамандандырылған базарлардың, қолма-қол ақшаны есеп айырысудың тұрақты режимінің және т.б. болуы қажет етті.
Ұлы Жібек жолы өз арқасында пайда болған көптеген қалалардан өтті. Бір-бірінен екіншісіне бір күнде жетуге болатын еді, бірақ қазір жолдар шөлді құммен жабылған. Бір кездері мұнда бірнеше адам саны жиналды, өйткені әртүрлі сауда нүктелері болды: саудагерлер мен олардың серіктеріне түнеу, тамақ пен сусын табылған. Ұлы Жібек жолы Орталық Азия өркениетін құрды.
Ұлы Жібек жолының бойындағы көптеген қалалар біркелкі дамымаған: олардың кейбіреулері үлкен, ал кейбіреулері шағын өткізу пункттері ретінде қызмет еткен (түнеу). Ұлы Жібек жолының әртүрлі аймақтарында әртүрлі діндер мен идеологиялар болған.
Жібек жолының дамуы көбінесе экономикалық факторларға байланысты болды. тауарлармен алмасу процесі, әдетте, тауарлардың шығыстан батысқа қарай жылжуын көздеді, бірақ жолдың ұзақтығы көбіне еуропалықтардың сатып алу қабілетімен анықталды, ол тұрақты емес еді. Ежелгі қоғамның құлдырауына және экономиканың натурализациясына байланысты Батыс Еуропа тек 11 ғасырдан бастап, жетілген феодализм кезеңінде қалпына келтірілді. Еуропадан басқа, Таяу Шығыс және Үнді елдері шығыс тауарларын тұтынушылар болды. Осының арқасында Еуропа оған деген қажеттілікті уақытша тоқтата бастаған алғашқы орта ғасырларда да жол тоқтатылған жоқ. Арабтар жаулап алғаннан кейін тауарлар Испанияға дейінгі жерорта теңізінің оңтүстігінде тұтыныла бастады.
Ұлы Жібек жолы бойымен көптеген тауарлар тасымалданды: жібек, зергерлік бұйымдар, әскери техника, тері, жүн, кілемдер және басқалар. Алайда бұл жол неге Ұлы Жібек жолы деп аталады?
Бұған бірнеше себептер бар:
1. Жібек өте маңызды қасиетке ие - зарарсыздандыру. Бұл бит, бөшкелер мен төсек жапқыштары жібек киімде жоқ дегенді білдіреді. Осыған байланысты асыл адамдар мен олардың қызметшілері ғана емес, қарапайым адамдар мұндай матаны алуға ұмтылды [6].
2. Жібекті тасымалдаудың қарапайымдылығы және мұндай тауардың бағасы.
3. Жібек Шығыстан Батысқа тасымалданған алғашқы және негізгі тауар болды.
Жігерліліктің отаны Қытай болды. Онда V-VI ғасырларға дейін оның монологы болды, бірақ содан кейін барлығы Орта Азиямен қатар ең ірі өндіріс ошақтарының бірі болып қала берді.Орта ғасырларда Қытай фарфор мен шай экспорттайды. Таяу Шығыс және Орта Азия елдерінің мамандануы жібек жолымен шығысқа, яғни Қытайға жіберілетін жүн және мақта маталарын өндіруді қамтиды. Тамақты және дәрі-дәрмектерді сақтауға арналған дәмдеуіштер Еуропаға Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен әкелінді.
Сауда операцияларын жүргізу кезінде еуропалықтар шығыс тауарларын қымбат сатып алды, бірақ олардың орнына жоғары сапалы тауарларды ұсына алмады, сондықтан алтын немесе күміспен төленді, бұл Батыс Еуропа мен Шығыстың арасындағы пассивті сауда балансын көрсетті.
Жібек жолы өзінің бүкіл өмір сүру кезеңінде Еуропадан шығысқа қымбат металдарды айдауға арналған арна ретінде қызмет етті. Бұл экономикаға кері әсерін тигізді, өйткені мұндай айдау ақша жүйесіне кері әсерін тигізді. Осы себепті еуропалық билеушілер шығыс өндірісі тауарларын тұтынуға және шығысқа алтын мен күміс түріндегі қымбат металдарды экспорттауға шектеулер қойды. Алайда, қабылданған шаралар аз ғана нәтиже берді. Еуропалық тауарлардың бәсекеге қабілеттілігі шығыстық индустриялық төңкеріс өрісімен аз немесе аз салыстырылды.
Жібек жолы тек тауарлардың ғана емес, сонымен бірге олардың болуы мен өндіріс технологиялары туралы ақпараттың берілуіне де ықпал етті. Мысал ретінде кең таралған жібек өндірісі, ол алдымен Қытайда жасалып, содан кейін шығыс Түркіменстанда, Иран мен Грецияда шығарыла бастады. Жағдай қағаз жүзінде бірдей, оны еуропалықтар сатып алды, ал 13 ғасырдан бастап олар өздері шығара бастады. Өз кезегінде қытайлар Ұлы Жібек жолының арқасында бұршақ, пияз, қияр, сәбіз және т.б. сияқты ауылшаруашылық дақылдарын игерді. Осылайша, керуен саудасы кезінде Батыс индустриялық инновацияларды, ал шығыс - ауылшаруашылық өнімдерін алды, бұл бұрын-соңды болғанды растайды. XVIII-XIX ғасырларға дейін жартылай сақталған шығыстың орта ғасырлық технологиялық артықшылығы. Алайда, Ұлы Жібек жолының белсенді қызмет ету дәуіріндегі еуропалықтар фарфордан жасалған ыдыс пен қару-жарақ өндірісі сияқты технологиялық өндірістің кейбір құпияларын білігу мүмкін болған жоқ.
Ұлы Жібек жолы бойымен өткен тауарларға деген үлкен сұранысқа, сондай-ақ оның қарқынды дамуы мен өркендеуіне қарамастан, Ұлы Жібек жолы уақыт өте келе бұзыла бастады және 15 ғасырдың аяғында мүлдем тоқтап қалды. Сонымен қатар, Орталық Азия өркениеті, сонымен қатар керуен жолында болған көптеген қалалар жойылды.
Бұл оқиғаның шығуының себебі еуропалықтардың Үндістан мен Қытайға теңіз бағытын ашуы болды. Бұл кеме мың түйе сияқты көптеген өнімді өткізетіндіктен, басты себеп. Оның үстіне, кемелер жүктерді жердегіден гөрі тезірек тасымалдайды, нәтижесінде жүктерді тасымалдау құны азаяды.
Қорытындылай келе, Ұлы Жібек жолы Азия мен Еуро халықтарының өмірінде маңызды экономикалық және саяси маңызға.
1.2 Ұлы Жібек жолындағы қазақ бөлігі
Ұлы Жібек жолы - Қытайдан Таяу Шығыс және Еуропа елдеріне апаратын керуен жолдарының жүйесі. Бұл сегменттің едәуір бөлігі Орта Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтті.
Жібек жолы сауда жолы ретінде біздің эрамызға дейінгі III ғасырда пайда болып, біздің ғасырдың XVI ғасырына дейін созылды. Жібек жолының бойында орналасқан ежелгі сауда қалалары көптеген жойқын соғыстарды, жойылуды, жанжалды, ашаршылық пен індетті көрді. Олардың кейбіреулері мәңгіге еніп, тек ұрпақтарына атсыз қирандылар қалдырды, ал басқалары отқа оранып, бірнеше рет құрып кетті, бірақ әлемді байлықпен, көк күмбездермен және кесене мен мешіттердің теракоталық лигатурасымен таңқалдырды [7].
Ғасырлар бойы көп тілді базарлар шулы болды, жүздеген жылдар бойы шаңды керуен жолдарда еуропалықтар үшін асыл тастар мен жібек, дәмдеуіштер мен бояғыштар, алтын мен күміс, оңтүстік экзотикалық құстар мен жануарлар сатылды. Жібек жолы қымбат сауданы ғана емес, мұнда екі түрлі өркениетті - ерекше мәдени дәстүрлері, діни сенімдері, ғылыми және техникалық жетістіктері бар Шығыс пен Батысты кездестірді.
Шығысында Қытай мен Үндістанның, батыста еуропалық әлемнің, солтүстігінде Еділ мен Сібірдің, оңтүстігінде Персия мен Арабияның арасында орналасқан Орталық Азия екі мың жылға жуық уақыт бойы үлкен сауда жолдарының, әлемдік өркениеттер мен мәдениеттердің тоғысында тұрды. Тарих біз үшін көп нәрсені сақтаған жоқ. Ғасырлар шаңы ежелгі қалаларға кірді, бірақ археологтар мен қалпына келтірушілердің абайлап қолдары біз үшін ежелгі мәдениеттің сирек кездесетін қазыналарын - жеті өзен мен Орталық Азияны тауып, қалпына келтіре алды.
Жібек жолы бағыты ештеңеге байланысты болған жоқ, ғасырлар бойы әртүрлі себептерге байланысты өзгеріп отырды, оның әртүрлі бөлімдері мен филиалдары үлкен мәнге ие болды, ал басқалары, керісінше, қурап қалды, ал қалалар мен сауда орындары ескірді. 6-7 ғасырларда Қытайдан батысқа қарай Жетісу мен Қазақстанның оңтүстігі арқылы өтетін ең қызықты жол болды(сурет 1). Ал Орталық Азия мен Қазақстан аумағы арқылы өтетін Ұлы Жібек жолы VIII-XII ғасырларда ерекше шыңға жетті [8].
1 - сурет - Ұлы Жібек Жолы
Ескерту - Ақпарат интернет көзінен алынған
Кең аумақ әлі күнге дейін осы бөлімде ғасырлар бойы жүріп келе жатқан түйе керуендерінің қадамдарын еске түсіреді. Жолдың бұл бөлігі сәулет, қала құрылысы және өнердің тарихи ескерткіштерінің ерекше кешенімен ұсынылған.
Қалалар: Отырар, Тараз, Сайрам (Испиджаб), Түркістан (Иаси), Суяб, Баласағұн және басқалары тек сауда орталықтары ғана емес, сонымен бірге ғылым мен мәдениеттің орталығы болды. Ежелгі уақытта Тараз көпестер қаласы деп аталды. Тар көшелер, ағындар тәрізді, орталыққа - полифоникалық базар [8].
Тараздағы базар бүкіл өмірдің орталығы болды(Қосымша А). Базарға және базардың айналасына асфальтельдер, керуен-сарайлар, үйшіктер, саңырау аулалар, қолөнер шеберханалары бар қала пайда болды. Әлемнің түкпір-түкпірінен адамдар бірдеңе сату, сатып алу немесе айырбастау үшін базар алаңына жиналғанға ұқсайды. Базарда сіз бәрін сатып, сата аласыз. Ежелгі адамдар шынымен: Тараз базары - әлемнің айнасы деп шынымен айтқан. Көптеген ғасырлар бойы Тараз түсті металлургияның маңызды орталықтарының бірі болып қала берді. Тараз шеберханаларының мыс бұйымдары - құмыралар, қобдишалар, шамдар, қару-жараққа арналған бұйымдар, киім және ат әбзелдері, бүкіл әлемге таралды.
Құю өнерінің мысалы ретінде Түркістандағы Ахмет Яссауи кесенесінің өлшемі бойынша теңдесі жоқ салт-дәстүрлі қазандық табылады. Оның диаметрі 2,2 метр, салмағы екі тонна. 1896 жылы Нижний Новгородта өткен бүкілресейлік көрмеде қара түсті күмістен жасалған қазақ білезіктері сенсация жасап, алтын медальдармен марапатталды. Мың жарым жыл бұрынғыдай, заманауи жасыл базар бір жерде шулы. Осы күндері сіз сауда арадаларын аралап жүргенде, мыңдаған жылдар бойы шаңды аяғыңыздың астында сезесіз.
Отырар. Саяхатшы! Міне, бекіністі қаланың қирандылары. Шыңғысханның қабырғалары жанында жарты жыл бойы Орталық Азия мен Кавказға, Ұлы Ресей мен Шығыс Еуропа елдеріне жасалған шабуылдан ұстап, кейінгі ғасырларда шетелдік басқыншыларға қаһармандықпен қарсы тұрды, - делінген осындай жазба. Отырар археологиялық мұражай-қорығының аумағына кіре берісте шойын плитасы орнатылды. Отырар оазисіне Ұлы Жібек жолының керуен-сарайларымен байланысқан 150-ден астам шағын қалалар, бекіністер, қамалдар және бекіністі қоныстар кірді [8].
Оның төрттен бір миллионға жуығы өмір сүрді. Отырар орнындағы алғашқы қала қонысы біздің дәуірімізге дейінгі 2 ғасырдан басталады. Оның негізін қалаушылар - қаңлылар - сақтардың ұрпақтары. Отырар - орта ғасырдағы ұлы ғалым және философ Абу Наср ибн Мұхаммедтің туған жері, ол тарихқа әл-Фараби деген атпен енген. Бұл ойшыл 870 жылы туып, 950 жылы қайтыс болды. Философиялық тереңдігі мен энциклопедиялық білімі үшін Әл-Фараби тірі кезінде Аристотельден кейінгі адамзаттың екінші ұстазы деп аталды.
Түркістан (Яссы). Қала біздің заманымызға дейінгі 490 жылы пайда болған. Қала өзінің ең үлкен өркендеуіне VII ғасырда қол жеткізді. Ол кезде ол көп қозғалатын, базарлары көп, керуендер пойызы шексіз болатын. Қаланың даңқы бүкіл мұсылман әлеміне тарады. Бұған көбінесе держава, сопылықтың уағыздаушысы, Ясавия аскетикалық бауырластықтың негізін қалаушы, қарапайым халықтың тілінде жұмыс істеген ақын Қожа Ахмет ибн Ибрахим әл-Яссауидің есімі ықпал етті. Оның өлеңдері рифамен танысуға уақыттары жетпей, танымал болды, оның отты уағыздары қажылардың көпшілігін қызықтырды. Дәл сол кезде олар Яссы туралы екінші Мекке деп айта бастады.
Суяб пен Баласағұн. Суяб Батыс Түрік қағанатының қазіргі Жетісу жерінде 581 жылы құрылған және тірі сауда орталығы болған алғашқы астанасы болды. Жыл сайын мұнда әртүрлі елдердің саудагерлері үлкен жәрмеңкеге келіп, онда өздерінің сауда-саттықтарын, тауарларын сатып, сатып алатындықтарын талқылады. Суяб - Жетісу түркілерінің ежелгі астанасы, қазақ этникалық тобының аталары, ал Баласағұн - түріктер Құранды қолдарына алған алғашқы қала.
Қалалар көптеген тарихи шежірелерде кездеседі, алайда қалалардың нақты географиялық орналасуын анықтау өте қиын.
Екі мың жылға жуық уақыт ішінде Ұлы Жібек жолы жұмыс істеді. Оның керуендерінің өлшенген орнын ештеңе тоқтата алмады. Қанды соғыстар мен жойқын індеттер әлемді дүр сілкіндірді. Бүкіл халықтар мен мемлекеттер пайда болды және жойылды. Тіпті Амударияның бастауы өзгерді, ал Арал теңізі - оның формасы өзгерді, тек ұлы керуен жолы мәңгілік және өзгеріссіз қалды.
Ұлы Жібек жолы әлемдік мәдениеттің дамуына әсер етті. Қазақ даласы сауда жолдары өтетін аумақ болды. Сауда барысында көшпелілер мен отырықшы халықтың экономикалық және мәдени байланыстары өзара әрекеттесіп, әртүрлі тайпалардың рухани мәдениеттері біріктірілді.
Діни идеялардың, жазба дәстүрлердің таралуы дала халқын байытып, ғылымда, әдебиетте және өнерде тамаша тұлғалардың пайда болуына негіз болды.
1.3 Алем-тревел туристік агенттігінің басқару құрылымы жəне сипаттамасы
ЖШС Алем-Тревел 2010 жылдан бастап Қазақстандағы туристiк нарықта ойдағыдай дамып келе жатырған жекеменшік компания болып табылады. ЖШС Алем-Тревел 6 штаттық қызметкерлерді және 18 экскурсоводтарды, соның iшiнде өз қатарларындағы туризмның төңiрегiдегi жұмыстың арнайы бiлiм және көп жылдық тәжiрибе болатын жоғары кәсиби кадрларын топтастырды. ЖШС Алем-Тревел 10 жылдан бері өз саласында табысты қызмет етіп келеді. Агенттікте авиакасса, Қажылық туризм бөлімдері қызмет атқарады. Бұл жоғары білікті, жан жақты білімді, тәжірибелі, туризм және авиабилет сату саласынды көпжылдық тәжрибелері бар мамандардың ұжымы. Агенттермен ішкі және халықаралық рейстерге Aır Astana, Scat, Azal, KazakhAir, Аэрофлот секілді атақты әуе компаниялардың билеттеріне бронь жасау, сату және жеткізіп беру қызметі атқарылады. Қазақстандық беделді компаниялармен жұмыс жасайды. Компанияның ұстанымы - клиенттерге жан-жақты жоғары сапалы қызмет көрсетіп, кез-келген сұрақтырына қуана, жылы шыраймен жауап беру. Ұжымның тыңғылықты әрі сапалы қызметі клиенттер және әріптестер тарапынан өзінің жоғары бағасын алуда.
Компания турларының географиясы өте ауқымды. Туристер 60 мемлекеттің ішінен өздеріне ыңғайлы бір мемлекетке саяхат жасай алады. Ең танымал мемлекеттер қатарына: Түркия, Әзірбайжан, Грузия, Ресей және т.б. кіреді.
Саяхаттың мақсаты бойынша турлар:
- Жағажайлы турлар;
- Экскурсиялық турлар;
- Емдік турлар;
- Оқу турлары;
- Гострономикалық турлар;
- Шоп турлар;
- Оқиғалы турлар (жәрмеңкелерге,фестивальдарға бару).
Осы көрсетілген барлық бағыт және саяхат мақсатына қарай ЖШС Алем-Тревел халықаралық туристтік агенттігі туристерді қалаған жағына жибере алады. Практика кезінде байқаған жәйт, Қазақстан азаматтарының көбі Түркия, Әзірбайжан, Грузия, Ресей елдеріне сұраныс жасайды екен. ЖШС Алем-Тревел халықаралық туристтік компаниясының басты мақсаты туристке ұсыныс жасау емес,оған нақты және толық ақпарат беру болып табылады. Туристтік агенттікке келген туристке қойылатын міндетті сұрақтар:
- Ұшу қаласы;
- Саяхат жасау бағыты;
- Саяхаттың мерзімін жоспарлауы;
- Адам саны (балалар жасы жазылуы керек);
- Орналастыру, номер саны;
- Қонақ үй дәрежесі;
- Бюджетті жоспарлауы (саяхатты қанша қаражатқа жоспарлап отырғаныңыз);
- Туристердің субъективті талаптары.
Осы сұрақтарға толығымен жауап алғаннан кейін,турды брондауға болады. Тур - тұтынушыға біртұтас таратылатын және туроператордың еңбегімен өндірілген, белгілі бір бағытқа және мерзімге арналған бірнеше туристік өнімдердің бірігуі.
Турдың құнына кіретіндер:
1 Ұшу өзі таңдаған әуекомпаниясы;
2 Қонақ үйде тұру құны;
3 Тамақтану түрі;
4 Трансфер және сол елдегі туроператорлардан берілетін гид;
5 Медициналық сақтандыру;
6 Виза.
Туристерді медициналық сақтандыру қызметі. Туристерді сақтандыру бұл азаматтардың туристік жорықтар, саяхаттар, круиздар және т.с.с. жол жүру кезінде олардың мүліктік мүдделерін қорғауды сақтандыруын қамтамасыз ететін сақтандырудың ерекше түрі. Компания Архимедис сақтандыру компаниясымен келісім шарт негізінде жұмыс істейді. Жалпы сақтандыру мәселесі туризм саласында өте маңызды. Тіпті кейбір елдерге сақтандырусыз виза берілмейді. Туристердің жеке сақтандырылуы - сақтандыру тәуекелді түрі болып табылады.
Халықаралық бөлiм барлық еуропалық және бiрнеше азиялық елдерге сапарлар ұйымдастырылады. Егер бұл еуропалық ел болса, оның ішіндегі ең сұраныс көп Франция, Германия, Италия, Испания мемлекеттері болып табылады. Жазғы мерзiмде әлемнің түкпір-түкпірне турлар ұйымдастырылады.Таиланд, Кипр, Хайнань аралдары көбінесе қысқы мерзiмге бағытталған; ең үлкен сұраныстың күзгi және көктемдегi мерзiмдерiнде Испания, Родос Аралы, Скандинавияларды пайдаланады, Сицилия. Көктемдегi мерзiмге: (ақпан). Азиялық елдер Түркия және тағы басқалар. Әуекомпаниямен келісе отырып, турфирма өз алдына бірнеше мүмкіндіктер алуға мүмкіншілік алады. Яғни, олар әуебилеттерін сатуға,бронь жасауға келіседі. Компанияда авиабилеттерге телефон арқылы және электронды түрде тапсырыс беруді қамтамыз етеді, сапардың ең тиімді маршруттын ұсынады, баға, бос орын, ұшу кестесі, маусымдық шегерім туралы тегін ақпарат береді. Сонымен қатар компания өзіннің клиенттерін танымал маршрутармен және курорттармен таныстырады, Әр клиенттерге жеке, кәсіби ұқыпты қарайды.
Чартер (ұшақты жалға алу). Чартерлік рейстер - бұл жоғарғы мерзім периодында жүргізіледі, кестеден бөлек, 6 айдан 2 айға дейін, 1 жылға дейінгі келісім жиі жүргізіліп тұрады, тапсырыс беруші (туроператормен) мен авиатасымалдаушының арасындағы чартерлік келісімшарт негізінде жүзеге асырылады. Жиі рейстерге қарағанда, чартерлік рейстің консолидаторы (қожайыны) - авиакомпаниямен келіскен туркомпания ұшақты толығымен брондап керекті бағытына ұшырып жібереді. Жиі турфирмалар чартерді өздері ғана көтеріп алмайды, басқа да бірнеше компаниялармен бірігеді. Чартерлік әуе тасымалдар бойынша, жалға алушы мен жалға беруші арасында негізгі шарт орындалады, соның ішінде халықаралық жалға алу ережелері ескеріле отырып рейстің жалға алу құнын, ұшақты жалға алу және жанармайдың құны,экипаждың жұмысы, әуежайдағы қарсы алу жұмыстарын ескереді.
Компанияда екі әуе агенттері жұмыс атқарады. әуе билеттерін амадеус бағдарламасы арқылы брондап, сатуға жібереді. Компания air astana, etihad airways, SCAT, turkish airlines және басқа әуе компанияларымен бірлесіп жұмыс атқарады.
Қазақстанда туризм - дамып келе жатқан сала. Туристік қызметтің барлық салаларында, мемлекеттік құрылым деңгейінде, облыс аумағында да жаңа қызмет түрлерін іздеу қалыптасуда. Қазақстан Республикасына енетін туристер ағымы соңғы жылдары кему динамикасымен сипатталады. Туристік саладағы неғұрлым нақты жағдайды көрсету үшін туристік ағымдар, туристік белсенділік деңгейі, қаржы және экономикалық көрсеткіштерді талдау қажет. Соңғы бірнеше жылдар бойынша Қазақстан Республикасындағы туристік көрсеткіштерді қарастырайық. Тұтынушы нарығының циклді дамуы мен құбылмалылығына байланысты, әртүрлі туризм түрлеріне сәйкес нарық конъюнктурасын жүйелі түрде бақылау қажеттілігі туындап отыр. Бұл туристік қызметтер көлемін басқарудың тиімді саясатын қалыптастыру мен агенттіктің даму мүмкіндіктерін анықтау үшін қажет.
Талдау жүргізу екі негізгі мақсатты көздейді:
- ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің мүлкінің көлемі, құрылымы мен құрамы және оның міндеттемелерінің мөлшері мен жағдайы туралы түсініктеме беру;
- экономикалық тиімділік, төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық сияқты көрсеткіштірді Алем-Тревел турагенттігі үшін тауып, осы көрсеткіштердің даму тенденцияларын анықтау. Төмендегі кестеде (1-кесте) ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің 2014 - 2017 жылдардағы қаржылық көрсеткіштеріне талдау берілген.
1 кесте - ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің қаржылық көрсеткіштерінің деңгейі мен динамикасын талдау
№
Көрсеткіштер
2014 жыл
2015 жыл
2016 жыл
2017 жылға қатысты %-бен
1
Табыс (ҚҚС - ты есептемегенде)
9343
9676
9926
102,6
2
Айналыс шығындары
7747
7858
7988
101,7
3
Өнімді өткізуден түскен табыс
140
269
349
129,7
4
Басқалай өткізулерден түскен табыс
63,0
79,8
85,3
106,9
5
Өткізуден тыс операциялардан түскен табыс пен шығындар сальдосы
140,8
146,9
149,1
101,5
6
Баланстық пайда
393
496
583
117,7
7
Кәсіпорынның иелігінде қалатын таза пайда
268
347
408
117,7
Кестеден көрініп тұрғандай, қарастырылып отырған кезеңде ЖШС Алем-Тревел турагенттігі 2014 жылмен салыстырғанда 2015 жылы көрсетілетін қызмет көлемін 250 мың теңгеге немесе 2,6 % арттырған. Ал шығындардың 1,7 % -ке артуына байланысты, пайда көлемі 17,7 % - ке өскен. Өткізуден тыс операциялардан түскен табыс артық құрал - жабдықтарды, соның ішінде туристік құрылғылар мен материалдық құндылықтарды сату арқасында өскен. Айналыс шығындарының сомасының туристік қызметтер көлеміне қатынасы айналыс шығындары деңгейін береді. Бұл көрсеткіш турфирманың сапалық көрсеткіштерінің негізгісі болып табылады және туристік қызметтердің жалпы құнындағы айналыс шығындарының үлесін көрсетеді. Қазіргі таңда компанияның ұсынатын қызметтері жалпы екі топқа топтатырылады:
1) компанияның негізгі қызметі, яғни туристік бөлімі;
2) қосымша қызметтері: әуе билеттерін сату, құжат жасау т.б.
Туризм Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыруда көптеген аспектілердің жетекшісі болып табылады. Халықаралық және отандық тәжірибе көрсеткендей, туризм қысқа мерзім ішінде экономиканың ең табысты саласына айналуы мүмкін. Жүргізіліп отырған реформалар мен өзгерістердің методологиялық жоспарында туризм аясының ең тиімді және мақсатты бағытты саясатын таңдау маңызды рөл атқарады. Және туристердің сұранысы бойынша көптеген елдерге саяхаттар ұйымдастырылады. Олар әр түрлі мақсаттармен саяхатқа шығады. Айналмалы шығындар, банктік қызмет көрсету бойынша шығындардың артуы, ең алдымен, турларды ұйымдастыру, маршруттар бағдарламасын құрумен, оларды тәжірибеден өткізу және турларды өткізудің артуымен байланысты. 2016 жылғы материалды шығындардың үлес салмағы 2015 жылмен салыстырғанда 19,2 % - тен 18,0 % - ке артқан. Бұл - байланыс пен жарнама қызметінің байланыстың арзан түріне - Интернетті қолдануымен байланысты. ЖШС Алем-Тревел турагенттігі қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіші болып айналыс шығындары табылады. Туризмде турды қалыптастыруға кеткен шығындар айналыс шығындары деп аталады. Турагенттіктің айналыс шығындары келесідей негізгі көрсеткіштермен сипатталады: айналыс шығындарының абсолюттік сомасы, турагенттіктің айналыс шығындарының деңгейі, шығын қайтарымдылығы деңгейі, айналыс шығындарының рентабельділік деңгейі.
ЖШС Алем-Тревел турагенттігінің ресурстарда және жақсы шеберлігінің артықшылықтары тұтынушыларға тауарлармен қызметтердің бәсекелестерге қарағанда кең ассортиментің, жоғары сапаны, ұсыну арқылы артықшылықтарға қол жеткізеді. Қол жеткен артықшылықтар нарыққа мықты орын алу мүмкіндігін береді, ал өз кезкгінде ұйымның мықты жақтарын дамытып және әлсіз жақтарын жоюға әсер етеді. Туристік жәрмеңкелер мен көрмелерге қатысу - бұл тек ақпаратты тарату ғана емес, сонымен бірге әлеуетті клиенттер сауалын зерттеу, нақты тұтынушыға бағдарланған туристік өнім жасау, туристік бизнеске қатысушылар арасында тәжірибе алмасу мүмкіндігі, келешегі бар байланыстарды жолға қою.
Туризмнің әрі қарайғы дамуында маркетингтік қызметтің әсері зор. Өкінішке орай, туризмдегі маркетингке қажетті мән берілмейді. Туристік маркетинг белгілі бір міндеттерді шешу үшін қолданатын әдістердің жүйесі болып табылады. Ол психологиялық және әлеуметтік факторлар тұрғысынан қарағанда тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырып, туристік кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылық жағынан тиімді қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Туристік нарық субъектілерінің қызметінде маркетингті қолданудың мәні - тұтынушылар және сыртқы ортамен (демографиялық, экономикалық, экологиялық, әлеуметтік - мәдени, саяси, ғылыми - техникалық) тиімді байланыс орнату арқылы нарықта тұрақты қызмет ету жолдары мен әдістерін іздестіру болып табылады.
Туристік фирманың тиімді қызмет етуі үшін маркетингтің негізгі міндеттері келесідей болуы тиіс:
- жаңа бизнес - идеяларды қалыптастыру;
- маркетингтік ақпаратты қолдану және синтездеу;
- тұтынушылармен (нақты және потенциалды), партнерлармен бизнес - орта динамикасын, өндірістік потенциалын және фирма мүмкіндіктерін ескере отырып фирма шеңберінде және одан тыс жұмыс жасау.
Бұл міндеттерді шешуде тиімді іскерлік ұсыныстарды қарастырып, олардың негізінде фирма қызметінің стратегиясын анықтаудың маңызы зор. Осы таңда нарық сегменті тұсындағы әртүрлі туристік өнімнің потенциалды тұтынушыларын іздестіру жұмыстарын жүргізу қажет. Нарық конъюнктурасын талдау (нарық сыйымдылығы; туристік өнім номенклатурасы; тұтынушылардың төлем қабілеттігі; құқықтық, сауда - экономикалық және экологиялық жағдайлар; географиялық орналасу; табиғи орта), туристік өнімді өткізу жүйесін қалыптастыру, фирманың ұйымдық құрылымын ұйымдастыру және нарық нишасының (бір немесе бірнеше) мүмкіндіктерін жүзеге асыру перспективаларын ескере отырып қызметкерлерді жұмысқа алу сияқты сұрақтар актуалды болып табылады.
Отандық турфирмалар қызметін талдау көпшілік турфирмалардың маркетингтік әдістерді жергілікті ғана қолданып, маркетингтік құралдардың жеке дара түрлерімен шектелгендігін көрсетті. Қазіргі кезде турфирмалар ең жиі қолданатын маркетинг құралдары - әртүрлі коммуникация құралдары болып табылады.
Жалпы, қазіргі болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізумен субьект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелер өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты.
Қазақстан аймақтарын рекреациондық аудандастыру туризмді сапарлар мақсаты бойынша қайта құрылымдауға мүмкіндік береді. Кіру туризмін дамыту үшін басымдықты болып, территориялар мен оның аттрактивтік құнын ескерумен, таулы, танымды және рекреациондық туризм табылады. Қазақстанның түрлерін көрсету құрылымында ары қарай кеңейту және қызмет істеуі үшін мүмкіндікті болатын: арнайыландырған аңшылық, шытырманды туризм, караванинг, этникалық, ностальгиялық, діни және жастар туризмі.
Шетелдер тәжірибесі көрсеткендей туризм аясындағы дұрыс есептелген мемлекеттік саясат оның пайдалылығын қамтамасыз ете алады және әлеуметтік - экономикалық дамудың кейбір проблемаларын шешуге көмектеседі. Қымбат және арзан орналасу құралдарын ұштастырып шетелдік туризм үшін қамтамасыз етуді бағыттау және ынталандыру кезінде турөнімді жасау Қазақстан Республикасындағы кіру туризмін дамытуға мүмкіндік береді, демеу қаржылар, пайызсыз қарыздар мен несиелер беру қажет, оның ішінде валютамен, оны елдің мамандандырылуының негізгі түрлерінің біріне айналдыра отырып, халықаралық туризмнің сапалы дамуы үшін икемді салық саясатын енгізу. Монополистердің туристік фирмаларының қызметінің тиімділігінің көрсеткіштері, шоп - турларға мамандандырылған шағын фирмалардікіне қарағанда төмен. Сонымен қатар ірі туристік фирмалар белгілі бір басымдыққа ие: майда фирмалармен салыстыру бойынша олардың тіршілік қабілеттіліктері жоғары, бәсекелестікке аз душар болады. Экономикалық дағдарыс, орнықтырылған экономикалық және саудалық байланыстырдың бұзылуы, жұмыссыздықтың жоғарылауы жағдайларындада туристік өнімнен бас тарту болған жоқ және тур қызметтің көлемі төмендеген жоқ, бірақ туризмнің құрылымдық қайта құруы жоспарланды - қызметтің жалпы көлемінде шопинг үлесі артты, барынша үнемді турларға сұраным ұлғайды.
Туристік фирмалардың залалдықсыздығын талдау, қызметтің қосарланған және өзара байланысты аясындағы туристік қызметтің интеграциясы фирманың тәуекелдігін төмендетуге мүмкіндік береді, тиімділіктің көрсеткіштерін жақсартады.
Фирмаларда бұрынғыдай жоғарғы жақтың жол істеумен емес, контрагентерді жабдықтаушы, сатып алушы, мердігер, банк және т.б. қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздеріне іскер серіктерді қаншалықты дәл және қатесіз таңдаумен нарықтық қатынастар негізінде мүмкіндігіне тез және дұрыс бағдар беру, оны ұстауына қарай жұмыстарының тиімділігі әр түрлі болады.
Нарық жағдайында фирманың өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізгі оның қаржы тұрақтылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндірі мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы, ресурстары жағдайын көрсетеді.
ҚР нарығында ЖШС Алем-Тревел туристік фирмасы аз уақыт болса да сапалы қызмет көрсете алды. Бұл үшін фирма сапалы өнімдерін нарық жағдайының маңызды факторы ретінде нарық сегментінің кеңеюіне, фирманың гүлденуіне, пайданың өсуін қамтамасыз етіп отырды, жалпы жеке мүдделік тұрғыда пайданы жоғарылатуға тырысты.
Тәжірибе кезінде туристік фирмада менеджер көмекшісі ретінде бола отырып, фирманың жұмыс режимімен таныстым. Тәжірибе кезінде мыналарды зерттедім:
- офистегі техникалық жұмысты;
- құжаттардың бастапқы рәсімделуін;
- клиенттермен жұмыс жасауды;
- туристік фирманың қаржылық есебін;
- туристік фирманың іс қағаздар айналымын;
- фирманың есеп саясатын;
- турларды қалыптастыру;
- турпакеттерді қалыптастыру;
- клиенттермен жұмыс істеуді;
- баға құруын
- виза рәсімдеуін.
Офистегі техникалық жұмыс офистік жабдықтармен, телефондық және тағы басқа анықтамалармен, ақпараттарды тарату және т.б. жұмыс істеуді көздейді. Құжаттарды бастапқы рәсімдеу - құжаттарды жүйелеу, рәсімдеу тәртібі, тіркеу, сақтау және т.б. Клиенттермен жұмыс істеуге кіреді - клиенттермен қатынасу (жазбаша және ауызша), клиентті қабылдау техникасы, клиентпен хабарласу жүргізу, этиканы сақтау және т.б. Тәжірибе кезінде турөнімнің бағасымен, турфирманың іс қағаздарымен, фирманың есеп саясатымен таныстым.
Турпакетті безендіру келесілерді қосады: туристік құжаттандырудың безендіру тәртібімен техникасын (туржолдама, ваучер, сақтандыру полистері және т.б.), сонымен қатар туристік құжаттарды сақтау және есепке алу.
Офистегі техникалық жұмыс телефон арқылы сөйлесу техникасымен және басқа да келіссөздерді жүргізумен, телефондық және басқа да анықтамаларды қолданумен, сонымен қатар офистік ұйымдастыру техникасымен (компьютерлер, жазу машинкалары, факстер, және т.б.) жұмыс істеумен таныстырады. Турфирмада клиенттермен жұмыс істеу ауызша және телефон арқылы да өтеді.
Менеджер көмекшісінің жұмысы оқу барысында алынған білімдерімді бекітіп қана қоймай әрі оларды тереңдете түсті, сонымен қатар тұлғааралық қатынасу машықтарын, ұйымдастыру техникасымен, туристік құжаттармен жұмыс жасау машықтарын үйренуге көмектесті.
2 Ұлы Жібек Жолының Қазақстан аумағындағы туризм дамуы мен экономикалық әсері
2.1 Қазақстан аумағында Ұлы Жібек Жолы туризм ретінде дамуы жолдары
Ұлы Жібек жолы - адамзат өркениетінің қайталанбас тарихи ескерткіші. Ғасырлар бойы ежелгі керуен жолындағы сауда Еуразияның Шығыс және Батыс елдерінің экономикасы мен мәдениетін дамытуға ықпал етті. Бұл біздің күндерімізде өте құнды, өйткені қазіргі туризм қазіргі кезде сауда мен бизнесті мәдени үнқатысумен байланыстырады, адамдар арасындағы өзара түсіністік пен татулықты дамытады. Жібек жолы Жібек жолы бастамасына қатысушы 24 елдің арасындағы көпжақты байланыстарға ықпал етеді[2].
Ынтымақтастықты дамыту және Ұлы Жібек жолында туризмді дамыту жөніндегі бастаманы жүзеге асыру идеясы 26 жыл бұрын пайда болды және 1994 жылы Самарқанд Декларациясында бекітілген[9].
Содан бері Хиуа декларациясы 1999 жылы, ал 2002 жылы Бұхара декларациясы қабылданды. Жібек жолы туралы Астана декларациясы 2009 жылы БҰҰ ДСҰ Бас ассамблеясының 18 сессиясының аясында қабылданды, ал Алматы декларациясы 2008 жылы ІІІ Жібек жолы қалалық мэрлерінің форумында қабылданды.
Іс-шаралардың жүзеге асырылуы Жібек жолының негізгі аймағы болып табылатын еуразиялық кеңістіктегі елдердің экономикалық өсуіне және интеграциялануына ықпал етті, оның үш негізгі полюсі жабылды: Қытай, Ресей және Парсы шығанағы. Қазақстан Еуразияның орталығында орналасқан және осы полюстермен Орталық Азия аймағының: Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Түрікменстан арасындағы байланыстырушы көпір, сонымен қатар Жібек жолы елдерінің негізгі нарықтарына шығатын негізгі транзиттік дәліз болып табылады.
Еуразияның жүрегінде Қазақстанның геостратегиялық орналасуы оның Жібек жолындағы туризмді жандандыруға туристік саясаттың негізгі негізі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz