Түзеу мекемелерінде жазаны өтеу жағдайлары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
1-тарау.Түзеу мекемелері
0.1 Түзеу мекемелеріндегі режим түсінігі және оның мәні
0.2 Түзеу мекемелеріндегі режимнің мазмұны
0.3 Түзеу мекемелеріндегі сотталғандарды материалдық-тұрмыстық және медициналық қамтамасыз ету
2-тарау. Түзеу мекемелерінде жазаны өтеу жағдайлары
2.1 Түзеу мекемелерінің түрлері және міндеттері
2.2 Түзеу мекемелерінде жазаны өтеу жағдайлары мен реті
2.3 Сотталғандарға түзеу мекемелерiнiң түрін белгілеу.Түзеу мекемелерінің түрін өзгерту тәртібі мен шарттары

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Зерттеу пәні : қылмыстық атқару жүйесінің қызметін реттейтін ҚР заңдары мен нормалары
Зерттеу объектісі : Түзеу мекемелерінде жазаны өтеу аясында қалыптасатын құқықтық қатынастар
Зерттеу жұмысының мақсаты : - Сотталғандардың құқықтық табиғатын қарастырып, түзеу мекемелеріндегі жүйені жетілдіруге байланысты ұсыныстар жасау;
- Сотталғандардың құқықтық және әлеуметтік жағдайларын талдау.
Зерттеу жұмысының өзектілігі : Қазіргі уақытта әлемдік қоғамдастық пенитенциарлық жүйені дамытудың жаңа сапалы кезеңіне өтуде. Осыған байланысты, Сотталғандарды ұстаудың халықаралық нормалары мен стандарттар талаптарына барынша сай болуы қажет. Қазіргі кезде түзеу мекемелері бас бостандығынан айыру түріндегі жазаға сотталған адамдарға қатысты сот үкімдерін , қаулыларын және ұйғарымдарын орындайды. Сотталғандарды қоғамнан оқшаулау емес, жазаларды орындау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырады және жүзеге асырады.
Зерттеу жұмысының құрылымы : Жұмыс кіріспеден, 2 таравдан, қорытыпды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Түзеу мекемелері қызметін реттейтін ведомстволық кесімдерге жазаларды орындау кезінде заңдылықты сақтау кепілдігін күшейтуге Сотталғандарды құқықтық және әлеуметтік қорғауға, шектеулер мен тыйымдар үшін негіздерді кеңейтуге бағытталған түзетулер енгізілді. Халықаралық құқық қорғау ұйымдарымен бірлесіп түзеу мекемелерінің қызметкерін пенитенциарлық мекемелердегі қамаудағыларды ұстау жағдайларына қатысты халықаралық нормалармен жүргіщілуде. Бұл тақырыпты кеңінен зерттеген А.Ағыбаев, Е.Алауханов, С.Әпенов, Н.Әбдіров, Н.Дулатбеков, С.Молдабеков және т.б. көрнекті ғалымдардың зерттеу жұмыстары мен таныстым.
Түзеу мекемелерінің жүйесі қалай жұмыс істейтіні қылмыспен күрес жүргізетін мемлекеттік органдардың барлық бөлімінің жалпы күш салуының қорыпьысына байланысты. Түзеу мекемелерінен күнделікті нақтылы қызмет істеуі талап етіледі.Сондықтан үнемі ереде бплгілеу, сотталғандарды қадағалау қадеттілігі пайда болады. Бұлар сотталғандарға түзеу ықпалын қолданғанда және жазаны өтеу процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-тарау.Түзеу мекемелері
0.1 Түзеу мекемелеріндегі режим түсінігі және оның мәні
Түзеу мекемелерiндегi режим- сотталғандарды күзету мен оқшаулауды қамтамасыз ететiн заңда және заңға сәйкес нормативтiкқұқықтық актiлермен белгiленген жазаны атқару мен өтеу тәртiбi; оларды ұдайы қадағалау; өздерiне жүктелген мiндеттердi атқару; олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн жүзеге асыру; сотталғандар мен қызметкерлердiң қауiпсiздiгi; сотталғандардың түрлi санаттарын бөлек ұстау; сот тағайындаған түзеу мекемесiнiң түрiне қарай ұстаудың түрлi жағдайлары; жазаны өтеу шарттарын өзгерту.Режим сотталғандарды түзеудiң басқа құралдарын қолдануға жағдайлар жасайды.
Түзеу мекемелерiнде сотталғандар нормативтiк құқықтық актiлермен айқындалатын белгiленген үлгiдегi киiмдi киiп жүредi.Сотталғандар, олардың заттары мен киiм-кешегi, сондай-ақ түзеу мекемесiнiң үй-жайы тiнтiледi және тексерiледi. Жеке тiнтудi сотталғандармен бiр жыныстағы адамдар жүргiзедi. Тұрғын үй-жайды оларда сотталғандар болған кезде тiнтуге кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайда жол берiледi.Түзеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi мекеменiң аумағындағы және оған жапсарлас режимдiк талаптар белгiленген аумақтардағы адамдарға, олардың заттарына, көлiк құралдарына тексеру жүргiзуге, сондай-ақ тiзбесi ҚР-ның заңдарымен және түзеу мекемелерiнiң Iшкi тәртiп ережелерiмен белгiленетiн тыйым салынған заттар мен құжаттарды алып қоюға құқылы.Түзеу мекемесiне iргелес аумақтың шекарасын оның әкiмшiлiгi облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдарымен келiсiм бойынша белгiлейдi.
Қылмыстық-атқару жүйесi органдарының түзеу мекемелерiндегi сотталған адамдарға қадағалауды және тексерулер жүргiзудi жүзеге асыру қызметiн ұйымдастыру тәртiбiн ҚР ІІМ айқындайды. Сотталғандардан табылған ақша, бағалы қағаздар мен өзге де бағалы заттар алынып, түзеу мекемелерiнiң Iшкi тәртiп ережелерiне сәйкес түзеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi сотталушы босатылғанға дейiн жазасын өтеу кезiнде оларды пайдалану және билiк ету құқығынсыз сақтап қояды. Сотталғандардан алынған және тыйым салынған нәрселер, заттар мен тамақ өнiмдерi сақтауға өткiзiледi не соттың шешiмi бойынша жойып жiберiледi.Сотталғандардың белгiленген тәртiппен сатып алған бағалы қағаздарын сақтауды түзеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi қамтамасыз етедi.Түзеу мекемелерiнiң әкiмшiлiгi қашып шығу мен басқа қылмыстардың, жазаны өтеудiң белгiленген тәртiбiн бұзудың алдын алу, сотталғандардың мiнез-құлқы туралы қажеттi ақпарат алу үшiн дыбыстық-бейнелiк (бейнелiк қадағалау жүйесi), электронды және өзге де техникалық құралдарды пайдалануға құқылы.Түзеу мекемелерiнiң әкiмшiлiгi сотталғандарға қадағалау мен бақылаудың бiр мезгiлде қорғау мiндетiн атқаратын, бұзылған жағдайда сотталғандардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiруi ықтимал техникалық құралдары қолданылатыны туралы хабарлауға мiндеттi.Техникалық қадағалау мен бақылау құралдарының тiзбесiн ҚР-ның Үкiметi айқындайды, оларды пайдалану тәртiбiн ҚР ІІМ белгiлейдi.ҚР-ның заңдарына сәйкес түзеу мекемелерiнде жедел-iздестiру қызметi жүзеге асырылады, оның мiндетi мыналар болып табылады:жазаларды атқарудың тәртiбi мен ережелерiн, сотталғандардың, түзеу мекемелерiнiң қызметкерлерi мен өзге де адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;түзеу мекемелерiндегi әзiрленiп жатқан және жасалмақшы қылмыстар мен жазаны өтеудiң белгiленген тәртiбiн бұзуды анықтау, ашу, жолын кесу және алдын алу;түзеу мекемелерiнен қашып кеткен сотталғандарды, сондай-ақ бас бостандығынан айыруды өтеуден жалтарып жүрген сотталғандарды белгiленген тәртiппен iздестiру;сотталғандардың түзеу мекемесiне келгенге дейiн жасаған қылмыстарын анықтау мен ашуға жәрдемдесу.Жедел-iздестiру жұмысын түзеу мекемелерiнiң оралымды қызметтерi жүзеге асырады.
Табиғи апат, түзеу мекемесi орналасқан ауданға төтенше, ерекше жағдай немесе соғыс жағдайы енгiзiлген, сотталғандардың топтасып бағынбаушылығы жағдайларында, сондай-ақ жаппай тәртiпсiздiктер кезiнде түзеу мекемесiнде ерекше жағдайлар режимi енгiзiлуi мүмкiн.
Ерекше жағдайлар режимi қолданылған кезеңде түзеу мекемесiнде сотталғандардың осы Кодексте көзделген кейбiр құқықтарының жүзеге асырылуы тоқтатыла тұруы, күзет пен қадағалаудың күшейтiлген нұсқасы, объектiлерге жiберудiң ерекше тәртiбi енгiзiлуi, күн тәртiбiнiң өзгертiлуi, өндiрiстiк, коммуналдық-тұрмыстық, мәдени-ағартушылық, медициналық-санитариялық және өзге қызметтердiң жұмысы шектелуi мүмкiн.Ерекше жағдайлар режимi ҚР-ның IІМ ҚР-ның Бас прокурорымен келiсе отырып отыз тәулiкке дейiнгi мерзiмге енгiзiледi. Ерекше жағдайлар режимiн енгiзу тәртiбiн ҚР ІІМ белгiлейдi. Айрықша реттерде ерекше жағдайлар режимiнiң қолданылу уақыты осы бапта белгiленген тәртiппен қосымша отыз тәулiкке ұзартылуы мүмкiн.Егер сотталғандар түзеу мекемелерiнiң қызметкерлерiне қарсылық көрсетсе, олардың заңды талаптарына қасақана бағынбаса, бой бермеушiлiк танытса, жаппай тәртiпсiздiктерге, аманаттар басып алуға қатысса немесе осы секiлдi өзге де iс-әрекеттер жасаса, азаматтарға шабуыл жасаса, сондай-ақ түзеу мекемелерiнен қашып шығу немесе қашқандарды ұстау кезiнде сотталғандарға аталған құқыққа қарсы әрекеттердi тыю, сондай-ақ бұл адамдардың айналасындағыларға немесе өздерiне өздерi зиян келтiруiне жол бермеу мақсатында дене күшi, арнаулы құралдар мен қару қолданылады.Өмiрiне нақты қатер төнгенi туралы деректер түскен сотталушылардың сазайын тарттырудан қорғау қажет болған жағдайда мұндай адамдарды жалпы негiздерде бiр айға дейiнгi мерзiмде жеке камераларда ұстауға рұқсат етiледi.

1.2. Түзеу мекемелеріндегі режимнің мазмұны
Режим -- қылмыстық-аткару кұкығыньщ нормаларымен реттелген тәртіп пен орындау жағдайы және бас бостандығы-нан айыру түріндегі жазаны өтеу деп түсініледі.
Режим жазалаудын мәні мен манызын білдіреді, сондык-тан мұнда сазайын тарту іске асырылады, яғни сотталғанға қол-данылатын кұкык шектеулердің жі-ынтығы. Ол бас бостанды-ғынан айыру орындарында сотталғандардын түрмысын үздіксіз және жазалаудың барлык мерзімін реттейді. Оның көмегімен мінез-құлык ережесі белгіленеді. Оны орындау барлық бас бостандығынан айыруға сотталғандйрға, мекеме әкімшілігіне, сотталғандарды түзеуге қатысатын және түзеу мекемелеріне бакылау жүргізетін қоғамдык ұйымдар өкілдеріне, бұл меке-меге келген мешекеттік мекемелердін лауазымды адамдары-на, түзеу мекемелерінін объектілерінде және аумагында жүрген азаматтардың бөріне бірдей міндетті. Сонымен режим барлык субъектілердің және жазаны орындау мен еткеру жөніндегі кылмыстык-атқару құқык катынастарына қатысушылардың құқықтық жағдайын белгілейді.Режимнормаларықыл.мыстык жазалауға тән кұкык шектеулердің ретін жүзеге асыруды қам-тамасыз етеді.
Жазаны өткеру режимі түзеуге әсер етудің негізгі амадда-рынын бірі болып есептедеді. Оның түзеуге әсер етудің амалы ретіндегі басты міндеті -- сотталғандарды тәртіпке тәрбиелеу болып есептеледі, немесе бәріне бірдей тиісті ортак тәртіпке бағындыру. Режим ережелері бас бостандығынан айыру орын-дарында сотталғандардың өмірінің барлык жағын өне бойы жазаны түгелдей атқарьш шыкқанша реттейді. Режим сотталғандардын ерік берілген мінез-құлқына ғана шек қоюды белгілейді, сонымен олардың кұкыктық дәрежесін калыптастырады. Бұл дәреже оларды қорғайды, сондықтан режим ережесінің өлшемі тең, әрбір сотталғанға да және түзеу мекемелері әкімшілігінің өкілдеріне де бірдей міндетті. Ківдекім онын ережесін сакта-ғысы келмесе оны сақтауға мәжбүр етуге режим мүмкіндік береді. Қорытындысында сотталғандардың мінез-қүлкы жәнге салынады да, уакыт өткен сайын оларда тиісті бір мінез-кұлык ережесіне ұстану әдеті туындайды. Режим маңызының қорытындысы, сонымен бірге түзеу әсерінің басқа да амалдарын пайдалануға, яғни коғамдық пайдалы еңбек етуге, тәрбие жұмысына, жалпы білім мен кәсіптік үйретуге жағдай жасау, егер де түзеу мекемесінде тиісті тәртіп болмаса, онда олардың біреуі де тиімді бола алмайды.
Түзеу мекемелерінде режим талабын сақтау -- сендіру мен мәжбүр ету (мадақтау мен жазалау) шараларымен, өне бойы бақылау мен сотталгандардың мінез-кұлқын кадағалаумен, жазалауды тиісті орындауды және әкімшілік іс-әрекетінде зандылықты сақтауды бакылау (соттық, ведомстволык, қоғамдық бақылау, прокурорлык қадағалау) жүйесінің шараларымен қамтамасыз етіледі.
Түзеу мекемелерінде жазаны атқару режимі оның кұқықтық принциптеріне сәйкес ұйымдастырылады. Олардын маңызы жазаның мақсатымен белгіленеді де қылмыстық-аткару құкығынын нормаларында бекітіледі. Режимді ұйымдастыру принциптері мыналар болып табылады; зандылығы, жөнділігі, адамгершілік, даралап сеніммен жазаны қоддануды үйлестіре білу.
Ұстау режимін үйымдастырғандағы заңдылық принципі дегеніміз -- ол сотталғандарға талап етілетін барлық талаптардың нормативті табиғаты болады немесе мекемелер әкімшілігінің өз бетімен істейтіні емес, қайта қылмыстық-атқару құкығының нормативтік актілерінде белгіленеді. Олардың талабын бір жағынан сотталғандар, екінші жағынан мекеме әкімшілігі де сақтаулары тиіс.

0.2 Түзеу мекемелеріндегі сотталғандарды материалдық-тұрмыстық және медициналық қамтамасыз ету
Түзеу мекемесінде материалдық-тұрмыстық жағынан қамтамасыз етуді құқықтық реттеудің қажеттігі, ол ьас бостандығынан айыру түріндегі жазаны атқару әр түрлі жағдайда өтеді. Олар сотталғандардың денсаулығына, еңбек жарамдылығына әсер ететіндігіне байланысты. Түзеу мекемелерінің ішкі тәртіп ережелерiнде жалпы жағдайлары, ішкі тәртіп, бас бостандығынан айыру орындарының емдеу мекемелерінде сотталғандарды орналастыру және ұстау жағдайларының ерекшелігі, тәртіптік айып қапастарында, түрме карцерлеріне,т.б. белгіленген. Онда таны да қоректенетін тағамдар мен бірінші қажетті заттар, аяш киім, сырт киім, басқа да сотталғандарға посылкамен алуға және өзіне ұстауға рұқсат етілген өндіріс тауарларының, зат тағамьар алып беруге, бандеролдар алып жіберу және түзеу мекемелері дүкендерінен сатып алатын заттардың ткзімк берклген.
Сотталғандарды материалдық-тұрмыстық жағынан қамтамасыз етудің негізі мақсаттары :
Сотталғандарды құрал-сайманмен, азық-түлік қорегімен, зае мүліктерімен, жөндеу және тұрғын үй, коммуналдық-тұрмыстық сауда, мәдени ағартуға бағытталған объектілерді жоспарлауды қамтамасыз ету;
Тұрғып жай, коммуналдық-тұрмыстық бөлмелерді және алажащты зат үлесі нормаларып сақтауды бағалау;
Түзеу мекемелерінің бар обьектілерін тиісті техникалық жағдайда ұстау;
Монша, кір жуу, шаштараз, тігін, кептіру, асхана орындарының бірқслыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
Алам денесіне керекті ұсыныстарға сәйкес тағамның килкалорияларын сақтап тамақты ұйымдастыру;
Ерікті жалдама қызметкерлерден түзеу мекемесiнiң асхана басқарушыларын, сотталғандардың ішінен аспазшыларды дайындау;
Азық-түлікпен, тиісті даттармен, коммуналдық-тұрмыстық құрал-саймандармен, сотталғандарды саудамен жабдықтауды ұйымдастыру;
Интенданттық пен шаруашылық жабдықтау бзлімдеріне ысылған қызметкерлердi іріктеп алу;
Санитарлық-тұрмыстық секцияларды және қоғамдық тағам секцияларып басқару.
Сотталғандарды оларға тиесклі заттардың барлық тгркмен қамтамасыз ету оларна заңба көрсетілген игіліктерді беру түзеу мекемесі әкімшілігінің назарында болуы керек.
Колонияларда, түрмелерде жазаны щтеп жүрген сотталғандар мен тазалық ережнлеріне сәйкес қажетті материалдық-тұрмыстық жағдайлармпн қамтамасыз етіледі. Тиксті мекен-жай жағдайы түсінігіне : түзеу мекемесiнiң тұрғын аумағында жатақхана, дүкен, монша, кір жуу орны, зат щоятып бөлме, сыртқы аяққиімдер кептіргко,т.б. жабдықтавлар кіредк.Жатақхапа кшінде радио орнатылнан болуы тикс, табиғи немпсе электр жарығымен, жиһаз және құралмен жабдықталған болуы керек.Әр сотталушыеа жататып орын, төсек беріледі.
ҚР ҚАК 97-98 баптарында қылмыстық атқару жүйесінде сотталғандарға медициналық қызмет көрсету үшін емдеу-профилактика мекемелері, ал туберкулездің ашық түрімен, маскүнемдікпен және нашақорлықтың зардабынан ауыратын сотталғандарды, ВИЧ дұқтырған сотталғандарды ұстау және амбулаторияда емдеу үшін мәжбүрлеп емдеуді жүзеге асыратын түзеу мекемелерін ұйымдастыру қаралған. Бұл жұмыстар денсаулық сақтау заңдарына сәйкес ұйымдастырылады да, түзеу мекемелерiнiң ішкі тәртіп ережелерiмен басқа да ведомстволық мөлшерлейтін актілермен реттеледі.
Ьас бостандығынан айыру орындарындағы медицина бөлімдерінің негізгі міндеттерінің бірі - ол сотталғандарға керекті медицина көмегін көрсету, санитарлық бақылау жүргізу және ҚР ІІМ мекемелерінде, бөлімшелерінде эпидемияға қарсы профилактикалық шаралар жүргізу; қоршаған ортаня ластауды болдырмау мен оны жоюға, еңбек тұрмыстық жағдайын сауықтыруға және үйретуге, аурвды алдын алулы ескертуге бағытталған.
Медицина бөлімінің қызметінің бір бағыты - еңбекке жарамдылығын белгілеу және оларды еебекке дұрыс орналастыру. Олардың міндетіне маскүнемдіктен, нашақорлықтан емделуге мұқтаж сотталғандарды табу және тиісті медициналық шара қолдану кіреді. Түзеу мекемесі әкімшілігі сот органдарына сотталғандарға ықтиярсыз емдеу тағайындау жөнінде кезінде материалдар беріп тұруға міндетті.
Сотталғандардың денсаулығын қорғау міндетін орындау, оларға медициналық қызмет көрсету үшін медициналық бөлкмдерден басқа ҚР ІІМ -нің емдеу мекемелері құрылаьы, ол мынандай топтарға бөлінуі мүмкін : а) аумақта қызмет кқрсету үшін : облыстық, мамандырылған ауруханалар; ә) құқықтық мәртебесі бойынша: заңдық ұйым құқымен пайдаланатын да, пайдаланбайтып да емдеу мекемесі; б) профилі бойынша: жалпы профилді емдеу мекемесі; мамандандырылған ауруханалар (туберкулездік, венерологиялық,т.б.) мамандандырылған колониялар.Емдеу мекемелерінде жазаны атқару режимін сүйемелдеу, сотталғандардың қоғамдық пайдалы еңбегін ұйымдастыру, олармен тәрбие шараларын жүргізу үшін тиісті қызмет ұйымдары құрылады.
Емдеу мекемелеріне ауруларды қабылдау бұйрық негізінде тәулік бойы жүргізіледі. Жұмыс күні мезгілінде түскен ауруларды комиссия қабылдайды, оның құрамына кіретіндер : Түзеу мекемелерiнiң бастығы, оперативті кезекші, кезекші дәрігер, арнайы есептеу, қауіпсіздік және оперативтік қызмет бөлімдерінің қызметкерлері.Демалыс, мейрам, мейрам алды күндері, түнгі уақытта ауруларды емдеу мекемелерінің оперативті кезекшісі, кезекші дәрігер, кіші инспекторлар қабылдайды.
Медицина мекемесіне жаңадан келгендердің бәрі есепке алынады Сотталғандарға олардың мкндеттері мен құқы түсіндіріледі, егер де құқыққа қайшы мінез көрсетсе, тәртіптік немесе қылмыстық жауапқа тартылатыньығы ескертіледі.
Барлық емдеу мекемелерінде қатаң реттелген ішкі тәртіп белгіленеді.Онда процедура қабылдайтын уақыт, ал кейбір сотталғандарға жұмыс және оқу уақыты көрсетіледі Сотталғандардың тәртібін бақылауды бақылаушы қызмет бөлімі, медицина және басқа емдеу мекемелерінің қызметкерлері жүргізеді.

2-тарау. Түзеу мекемелерінде жазаны өтеу жағдайлары
2.1 Түзеу мекемелерінің түрлері және міндеттері
ҚР Қылмыстық-атқару кодексінің 2-бабында .. Қылмыстық-атқару заңдарының мақсаттары әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру, сотталғандарды түзеу, сотталғандардың да, өзге адамдардың да жаңа қылмыстар жасауының алдын алу болып табылады. Қылмыстық-атқару заңдарының міндеті жазаларды өтеу тәртібі мен жағдайларын реттеу, сотталғандарды түзеу амалдарын аныштау, олардың құқықтарын, бостандығы мен заңды мүдделерін қорғау, оларға әлеуметтік бейімделуге көмек көрсету болып саналады.
Түзеу шараларымен әсер етуге байланысты соттың жиірек тағайындайтын жазасы - бас бостанды-ғынан айыру. Осы жағдайды ескере отырып, бұл қылмысты орындайтын мекемелерінің ұйымдастыру құрылымын толығырақ қарау қажет сияқты. Түзеу мекемелерін арнайы бас бостандығынан айыру жазасын оряндату үшін мемлекет құрады. Түзеу мекемелері ұйымдастыру жағынан дербес болады жуне оның заңдық тұлғалық құқығы бар да асқадай функциясы жоқ болып келеді.
Қамауда ұстау орны мен Түзеу мекемесі түсініктерін ажырата білу керек. Қамауда ұстау орнына : тергеу қапасы, уақытша ұстау қапасы, әскери абақтылар кіреді. Түзеу мекемелерінің басқа қамауда ұстау орыньарынап айырмашылығы - бұларьа сот үкімінің заңды күшіне енгендер немесе тек қана бас бостандығынан айыруға сотталғандар ғана отырады. Тергеу қапасында, уақытша ұстау қапалары мен абақтыда сотталғанға немесе үкім заңды күшіне енгенге дейінгі күдіктілер мен айыптылар отырады, ал уақытша ұстау қапасы мен абақтыда оған қоса әкімшілік және тәртіптік реттерінде қамалғандар отырады.
Сотталғандар әр түрлі дәрежеде болатындықтан және олардың бір-бірінен бөлек ұстау тиістілігінен, мемлекет әр түрлі түзеу мекемелерін құрған. Қазіргі күші бар заң сотталғандардың жасына қарай түзеу мекемелерін екі топқа айыраьы : а) ересектер үшін (18 жасқа толғандар); ә) кәмелетке толмағандар үшкн ( 14-18 жас).
Түзеу мекемелерінің ересектер үшін бірнеше түрі болады. Олар жадасын өтеу жөніне, жағдайына ( ұстау режиміне), қоғамнан бөлу, оларла отырған адамдардың қауіптілігіне байланысты ұсталатындар, қоныстану колониясы, қатаң және ерекше ребимді колониялар болады.
Кәмелетке толмағандар үшін екі түрлі тәрбиелеу колониялары бар : а) жалпы режимді тәрбиелеу колониясы; ә) режимі күшейтілген тәрбиелеу колониясы (тек ер адамдар үшін).
Сот әрбір сотталғанға жынысына, жасына, жасаған қылмысыные ауырлығына, бұрын ас бостандығынан айыруға қанша рет сотталғанына және басқа да оның жауапкершілігін жеңілдететін немесе ауырлататын жағдайларға байланысты түзеу мекемелерiнiң түрін белгілейді.
Режимнің түрі - түзеу колонияларының түрін білдіреді. Бас бостандығынан айыру жазасын атқаратын түзеу мекемлері төртке бөлінеді:
* түзеу колониялары
* түрмелер
* тәрбиелеу колониялары
* емдеу- түзеу мекемелері
Бұл түзеу мекемелері сотталғандардың қоғамға қауіптіліік деңгейіне, олардың жазасына, сондай-ақ денсаулық жағдайына қарай өзара ажыратылады. Ересек, кәмелетке толған сотталғандар жазаны түзеу колонияларында немесе түрмелерде өтесек, ал кәмелетке толмағандар тәрбиелеу колонияларында өтейді. Денсаулығы нашарлағандар, науқасқа шалдыққан сотталғандар жазаны емдеу түзеу мекемесінде өтейді.Түзеу колониясында сотталғандардың жасаған қылмыстарының қоғамға қауіптілік дәрежесі мен сипатына және қылмыкерлердің жеке басының қауптілігіне қарай қоныстану колонияларына, жалпы, қатаң және ерекше режимдердедгітүзеу колонияларынан түзеу бағытына түскендігі үшін көтермелеу шарасы ретінде ауыстырылғандар өтейді. бірақ абайсыздықтағы қылмысы үшін сотталғандар мен түзеу колонияларынан қоныстану колонияларына ауыстырылғандар жазны бір - бірінен бөлек өтейді. барлық қоныстану колонияларында жаза өтеудің жағдайлары бірдей.
Қоныстану колонияларын былай елестетуге болады. Бұл колониялардың сытрты қоршаулы болады. Бірақ қарулы күзету сыттан да, іштен де қойылмайды. Колонияға кіре беріс қақпада, осы мекеменің әкімшілігі қызметкерлері кезекшілік қызметін жжүргізеді. Олар колония аумағына бөгде адамдарды кіргізбейді, сондай-ақ сотталғандарды жұмыс уақытынан кейін сыртқа шығармайды.Қоныстану колониясының аумағы тұрмыстық - коммуналдық қажеттілікпен, яғни тұрған үйлермен асханамен, мрншамен, кинозалмен,т.б. жабдықталады. Мұндай түзеу мекемесі жаза өтеушілерсотталғандар арнайы үлгідегі киімін кимейді, олар жай азаматтардың еркін киімін кимейді. Сотталғандар қоныстану колоониясынан сырт жерлердегі объектілерге еңбек етеді. Олар ұмыс объектілеріне топ күйінде де, жеке ретте де жіберіледі. Жұмыстан бос уақытта олар бірден жаза өтеу орнына қайту тиіс және кешкі-түнгі уақыттарда колония аумағынан сыртқа шығуға тыйым салынады. Ал қоныстану колониясының аумағында таңертеңгі уақыттан ұйқы уақытына дейін еркін жүріп тұра алады. Оларға өздерімен бірге ақша, қажетті заттар алып жүруге рұқсат етіледі. Жеке басын куәландыратын құжат ретінде арнайы анықтама беріледі, ал өзге ресми құжаттары жеке ісінде сақталады олар демалыс немесе мереке күндері колония әкімшілігнің рұқсатымен колония жерінен тыс жерлерде, қыдырстау - көтермелеу шарасы ретінде де беріледі.
2. Әр түрлі режимдегі колониялық жазаны атқарудың тәртібі мен жағдайы
Қоныстану колониясында жаза өтеушілер жақсы мінез - құқық көрсетіп, түзелгендігін байқатқан жағдайда жазадан шартты түрде ерте босатуға ұсынылады.
Жалпы режимдегі түзеу колонияларында маңызы ауыр емес, орташа ауыр және ауыр қылмыстарды қасақана жасағандары үшін, бас бостандығынан айыру жазасына бірінші рет сотталрғандар және абайсыздықта жасаған қылмысы үшін 7 жылдан астам мерзімге сотталғандар жаза өтейді. Мұнымен қатар, жалпы режимдегі түзеу колонияларында қоғамдық жұмыстар, түзеу жұмыстары, бас бостандығын шектеу жазаларын және қоныстану колониясында жазаны өтеудің тәртібін қасақана бұзғандығы үшін ауыстырлғандар, сонымен бірге 18 жасқа толғаннан кейін жазаны әрі қарай өтеу үшін тәрбиелеу колонияларынан ауыстырлғандар және түрмеде сот белгілеген мерзімді өтегеннен кейін жалпы режимгеауыстырылғандарда жаза өтейді.
Жалпы режимдегі түзеу колонияларында жаза өтеудің жеңілдікті, жеңілдетілген, дағдылы және қатаң жағдайлары белгіленген.
Жаза өтеудің мұндай жағдайларында, әртүрлі санаттарға жататын сотталған адамдар ұсталады.
Жалпы ржимдегі түзеу колонияларында жаза өтеушілер жатаханаларда тұрады, себебі олардың қауіптілігінің аса жоғары болмауы камералық тұрғын жайды қолдануды қажет етпейді. Бұл жаза өтеу орындағы сотталғандардың санаттары әртүрлі болғанымен, олар жаза өтеужағдайынақарай бірдей дәрежеде жазаөтеп, бірдей талаптармен құқықтарды іске асырада.
Жалпы режимде жаза өтеудіңқаталырақтүрі - қатаң жағдайда көзделген.
Жазасын дағдылы, жеңілдетілген және жеңілдікті жағдайлар өтеп жатқан сотталғандар жаза өтеудің белгіленген тәртібін қасақана бұзушы деп танылғанда, қатаң жағдайда көшіріледі. Сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарында жаза өтей жүріп, қасақана қылмыс жасағандар да бастапқы кезеңде қатаң жағдайда ұсталады.
Жазасын қатаң жағдайда өтеуші сотталғандар жабық тұрғын - жайлардатұрады. Олар азық- түлік өнімдері дағынан айыр жазасын өтеу кезінде, ай бойғы тапқан қаражаты мөлшерінде сатып ала алады. Сонымен қатар, олар бір жыл ішінде 2 қысқа, 2 ұзақ мерзімді кездесулер өткізуге және жыл бойына 3 посылка немесе сәлемдеме және 3 бандероль алуға құқылы. Қатаң жағдайда жаза өтеуші сотталғандар, егер күніне бір жарым сағаттық сейілге шығарылады.
Қатаң режимдегі түзеу колонияларында аса ауыр қылмыс үшін бас бостандығынан айыру жазасына бірінші рет сотталғандар және бұрын қасақана жасалған қылмыс үшін бас бостандығынан айыру жазасын өтеген қылмыс тардың рецидивіндегілер мен қауіпті рецидивіндегі әйелдер өтейді. Мұныменқатар, қоныстану колониясында жаза өтеудің тәртібін қасақана бұзғандар және түрмеде жазаның сот белгіленген көлемін өтеп ауыстырылғандар қатаң режимдегі түзеу колонияларында ұсталады.
Қатаң режимдегі түзеу колонияларда қылмыстық қауіпті түрлерін жасағандар мен қылмыстық жолына түскендер, яғни бұрын бас бостандығынан айыру жазасына қасақана қылмыстары үшін тартылғандар жаза өтейді. Жалпы режимдегі түзеу колонияларына қарағанда қаталырақ белгіленген.
Қатаң режимдегі түзеу колониялары да, жалпы режимдегі түзеу колониялары тәрізді,жаза өтеудің жеңілдікті, жеңілдетілген, дағдылы және қатаң жағдайларынан құралады.
Қатаң режимдегі түзеу колониясында жаза өтеу белгіленген сотталғандар, әдепкіде колонияға келіп түскенде, жазаны дағдылы жағдайда өтеуден бастайды.Тек, бас бостандығынан айыру орындарында қасақана жасаған қылмыстары үшін қайта сотталғандар бастапқы кезеңде қатаң жағдайының 9 айында режим талабын бұзғандар мен жеңілдетілген жағдайда жаза өтеу тәртібін бұзғандар мен жеңілдетілген жағдайда жаза өтеу тәртібін бұзғандар дағдылы жағдайда ауыстырылады.
Жаза өтеудің әртүрлі жағдайларына ауыстыру мерзімі - бұл режим түрінде 9 айлық мерзімдермен белгіленген, қатаң режимде жалпы режимге қарағанда, ауыстырылу мерзіміне ұзағырақ 9 айдың қауіптілігінің жоғары болуына байланысты. Демек, қатаң режимдегі колонияларда жаза өтеушілер, өздерінің түзелу бағыты түскендігін дәлелдеу үшін 6 ай емес, 9 ай бойы байқатуы керек.
Жаза өтеудің қатаң жағдайынан дағдылы жағдайда немеседағдылы жағдайдан жеңілдетілген жағдайға көшіру, сотталушы жаза өтеудің тәртібін қасақана бұзбаған жағдайда, 9 айдан кейін жүргізіледі. Ал, қатаң режимдегі басқа түзеу колониясынан ауыстырылған сотталғандар, жазасын ауыстырылып келгенге дейін белгіленген жағдайдан жалғастырып өтейді.
Қатаң режимдегі түзеу колонияларының дағдылы жағдайында жаза өтеушілер түзеу колониясының аумағындағы жатаханаларда тұрады. Олар азық-түлік өнімдері мен бірінші кезектегі қажетті заттарды өз есеп шотындағы қаражат есебінен 3 айлық есеп көрсеткішіне дейін жұмсай алады және 1 жыл ішінде 3 қысқа, 3 ұзақ мерзімдікездесулер өткізуге құқылы. Сонымен қатар, жыл бойына 4 посылка, 4 сәлемдеме және 4 бандероль ала алады.
Қатаң режимнің жеңілдетілген жағдайынан жалпы режимнің жеңілдетіілген жағдайының айырмашылығы жазадан босатылуға 6 ай қалғанда қатаң режимде айдауыосыз жұмысқа жіберілмейді.
Заңның қатаң режимдегі түзеу колонияларында жаза өтеп жатқан сотталғандарға мұндай жеңілдік көрсетпеу себебі - осы режимдегі сотталғандардың қауіпьтілігінің жоғары болуына байланысты.
Жазаны жеңілдікті жағдайда өтеп жатқан сотталғандар түзеу колониясы жағдайда өтеп жатқан сотталғандар түзеу колониясының бастығының қаулысымен шегінен тыс жердегі арнайы жатаханалараумағында еркін жүріп тұра алады және кездесулерінің саны, ақша қаражатын жұмсау көлемі мен посылка, бандерольдар алуыныңсанына қойылмайды.
Қатаң режимдегі түзеу колонияларының жеңілдікті жағдайларында өзінің түзелгенін байқатқан және тағайындаған жазаның (34) бөлігінің кемінде 6 айын жеңілдетіген жағдайда өткізген сотталғандар өтейді.
Ерекше режимдегі түзеу колонияларында жаза өтеуді сотталғандар жалпы немесе қатаң режимдегілей қара түсті киімдер емес, ерекше ала түсті (көк, қара түстермен жолақтатылған) киім үлгісін киеді.
Ерекше режимде жаза өтеудің жеңілдетілген, дағдылы және қатаң жағдайлары белгіленген.
Ерекше режимдегі түзеу колонияларының дағдылы жағдайында, сот үкімінен кейін осы колонияға келіп түскендер, сонымен қатар қатаң және жеңілдетілген жағдайлардан көшірілген соттлағандар жаза өтейді. Ерекше режимдегі басқа түзеу колонияларынанауыстырылғандар, жазаны келген колониясында ауыстырылғанға дейін белгіленген жағдайдан ары қарай жалғастырып өтейді,яғнидағдылы жағдайда жаза өтей жүріп ауыстырылса, барған түзеу мекемесінде жазаны дағдылы жағдайдан жалғастырып өтейді.
Бас бостандығынан айыру жазасын өтей жүріп қасақанан жасалған қылмысы үшін қайта сотталғандар мен аса ауыр қылмыстар жасағандығы үшін сотталғандар, бастапқы кезеңде жазаны қатаң жағдайда өтейді.Ерекше режимдегі сотталғандарға жаза өтеу тәртібін бұзушылығы болмаған жағдайда жеңілдік жасалып жеңілдетілген жағдайда ауыстырылады. Қатаң режимдегі түзеу орындарына қарағанда, ерекше режимнің бір айырмашылығы - мұнда жеңіл жағдайларға ауыстыру үшін сотталушы 1 жыл бойына жаза өтеудің белгіленген тәртібін бұзбаған болып саналуы керек. Яғни, жазаны өтеудің қатаң жағдайынан дағдылы жағдайда, дағдылы жағдайдан жеңілдетілген жағдайда көшіру үшін сотталушы 1 жыл бойына тәртіп бұзушылық жасаған болуы керек.Жаза өтеушілер жатаханаларда тұрады. Олар тамақ өнімдері мен қажетті заттарды жеке есеп шотындағы қаражатынан ай сайын 2 айлық есеп көрсеткіші мөлшерінде сатып ала алады. Сондай-ақ олар 1 жылдың ішінде 2 қысқа және 2 ұзақ мерзімді кездесулер өткізуге, жылына 3 посылка, 3 сәлемдеме және 3 бандероль алуға құқылы.
Дағдылы жағдайда жаза өтей жүріп, 1 жыл бойына жаза өтеудің белгіленген тәртібін бұзбағанда және еңбекке адал қараған жағдайда, сотталушы жеңілдетілген жағдайда ауыстырылады.
Сотталған жеңілдетілген жағдайда жаза өтей жүріп, режимнің талаптарын бұзғанда, тәртіп бұзушылығының түрімен қауіптілік деңгейне қарай, ерекше режимнің дағдылы немесе қатаң жағдайларына ауыстырылады. Сотталған жеңілдетілген немесе дағдылы жағдайлардан қатаң жағдайға ауыстырылғанда, оның құқықтары мен жағдайлары елеулі көлемде төмендейді. Қатаң жағдайда жаза өтеуге ауыстырылған сотталғандар камералық үлгідегі тұрғын - жайларда тұрады.Олар азық - түлік өнімдері мен бірінші кезектегі қажетті заттарды бас бостандығынанайыру жазасын өтеу кезінде ай бойына тапқан қаражатты мөлшерінде сатып ала алады және жыл бойына 1 посылка, 1 сәлемдеме және 1 бандероль алуға құқықлы. Оларға ұзақ мерзімді кездесулер өткізуге рұқсат етілмейді, тек жыл ішінде 2 қысқа мерзімді кездесу өткізе алады, сонымен қатар, күніне бір жарым сағаттық сейілдеу өткізуге шығарылады.
Ерекше режимдегі түзеу мекемелерінде қылмыстық аса қауіпті рецидивіндегілерден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.