Табиғи газдар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
I. Негізгі бөлім
1.1 Табиғи, ілеспе газдар және оларды өңдеу мен тазалау әдістері
1.2 Жеке тұрғын үйді газбен жабдықтауға қолданылатын жанғыш газдар
1.3 Газ құбырларының құрылымы мен қолданбалы аспаптары
ІІ. Технологиялық бөлім
2.1 Газ тарату желілерін пайдалану
2.2 Газ реттеу орындарын және қондырғыларын орналастыру
2.3 Жеке тұрғын үйдің негізгі параметрлері
2.4 Тұрғын үйдегі газ шығынын анықтау
2.5 Төменгі қысымдағы газ желілерін гидравликалық есептеу
ІII. Техника қауіпсіздік бөлімі
3.1 Газбен жұмыс
Қорытынды
Қосымшалар
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Инженерлік жүйелер бұл технологиялық кешендер, желілер мен жабдыктар, елді мекендер мен өнеркәсіптерді электр және жылу энергиялармен, газбен қамту және кәріздендіру, сумен қатар байланыс жүйелерімен қамтамасыз етеді. Бұл желілерді қолайлы және қазіргі заманға сай биік деңгейдегі ғимараттар құрылыстарына кедергісіз оңай тасымалдауға мүмкіндік жасайды. Сонымен қатар санитарлық- гигиеналық талаптарға жауап береді. Инженерлік желілер мен жүйелер үлкен экономикалық және әлеуметтік мәндерге ие.
Жұмыстың мақсаты – теориялық және есептеулер жүргізу арқылы тұрғын үйді газбен қамту жүйесін толығымен меңгеру. Сонымен қатар әр түрлі газдарды үнемді пайдалануы. Отынның түрлері мен сипаттамалары, қалалық газ құбырларының бөлінуі, қаладағы тұтынушыларға қажетті газдың шығынын анықтау, газ реттеу орындарының, қондырғылардың орналастырылуы және құрал-жабдықтарының атқаратын жұмыстарын, жану теориясының негіздерін, отынды өндірісте жағуды ұйымдастыру және газ желілерін пайдалану.
Зерттеудің міндеттері: газ тарату жүйелерін жобалау және пайдалану. Газды халық шаруашылығында қолданылуы жаңа әрі қиын мәселелерді қарастыру. Оларды шешу үшін автоматика жүйелері мен электронды есептеу әдістерін игеру өте қажет. Газдың төменгі, жоғары (орташа) қысымдағы желілеріне гидравликалық есептеу әдісі және есептеулер жүргізілуін білу. Газдың жану құбылысының теориялық негіздері келтірілтіру. Тұрғын үйлерді газбен қамтамасыз ету, ондағы құбырлардың құрылымы, газ аспаптарын орналастыру және оларға қойылатын талаптар толық менгеру.
Зерттеу пәні – Инженерлік жүйелер, желілер мен жабдықтар.
Жұмыстың зерттеу объектісі - Инженерлік жүйелермен жабдықталған жеке тұрғын үй.
Еліміздегі газ өндіру қазіргі уақытта халық шаруашылығына өте қажет. Газды отын ретінде пайдалану халық тұрмысын жақсартуға, экологиялық және әлеуметтік мәселелерді шешуге көп пайдасын тигізеді. Отындардың ішіндегі ең тиімдісі газды отын.
Газ отынын тиімді пайдалану көптеген қаржыны үнемдеуге әсерін тигізеді. Жылу көздерінің ПӘК-ін жоғарылату, отынды үнемдеу, өнеркәсіптік пештердің тиімділігін арттыру сияқты жетістіктер өндірілетін өнімнің саны мен сапасын жоғарылата түседі.
Соңғы жылдары қарқынды түрде газ өндірісі дамуда және оның негізінде ауылдық мекемелерде, қалаларда кең ауқымды газдандыру жүзеге асырылады.
Газдандыру бойынша жұмыстардың кең ауқымды қысымды реттеу және газды шолу үшін газдың қондырғылар негізі болып табылатын көптеген қалалар мен ауылдық мекемелерде жаңа газдың шаруашылығын құруға қажеттілік тудырады. Газдың жүйелері әр түрлі тұтынушыларға газды беру үшін құбырлардың күрделі инженерлік жүйесін құрайды.

I. Негізгі бөлім

1.1 Табиғи, ілеспе газдар және оларды өңдеу мен тазалау әдістері

Жер астынан өндірілетін мұнай газдары мен табиғи газдар көптеген көмірсутектер қоспасынан, атап айтқанда метаннан, этаннан, пропаннан, бутаннан, және басқа да көмірсутектерден тұрады. Кейбір газ құрамында көмірсутектерден басқа гелии, азот, көміртегінің қос тотығы, күкіртсутек болуы ықтимал. Газдардың құрамы көп жағдайда метаннан тұрады десек қателеспейміз.
Мұнай газы мен табиғи газ, мұнайхимия мен химия өнеркәсібінің ең негізгі шикізат көзі болып табылады, себебі осы аталған газ құрамынан химия өндірісіне қажетті шикізат этанды алады. Этанды өңдеу барысында этиленді алып, одан пласмасса, этилен оксидін, беттік – активті заттарды және басқа да бағалы затарды өндіреді.
АҚШ елінде этанды өндіру көлемі 40 құрайды. Осы аталған этан, пропан және бутан шикізатын Канаданың батыс өңірінен шығысқа, одан әрі АҚШ – қа тасмалдау үшін, онда 1977 ж. ұзындығы 3 мың километрге созылатын құбыр желісі іске қосылған. Этанның қымбат шикізат болуына байланысты оны мұнай және табиғи газ құрамынан бөліп алып, арнайы жер асты ұңғымаларына қор ретінде сақтап қою мәселесі бірінші орында тұр.
ГӨЗ – да мұнай және табиғи газды өңдеу нәтижесінде 65 пропан алынады. Пропан таза күйінде болсын, болмаса бутанмен қоспа күйінде болсын, кез – келген мұнайхимия өндірісінде, тұрмыстық мақсатта, қозғалтқыш отыны ретінде, ауылшаруашылық өнімдерін кептіруде және тағы басқа мақсаттарға көптеп қолданады. Этан мен пропанан басқа мұнай және табиғи газ құрамында синтетикалық кауучук өндірісі, тұрмыс және қозғалтқыш отыны үшін қажетті қ- бутан, изобутан, қ – пентан, изопентан сияқты көмірсутектер болады.
Табиғи көмірсутекті газдарды өңдеудің физикалық әдістері
Табиғи және мұнайға серік көмірсутек газдары отын және мұнай химиясының шикізатын өндіруде өте құнды шикізаттарға жатады. Табиғи жанғыш газдар метан қатарының көмірсутектер қоспасы болып табылады. Кейбір кен орындар газдары құрамында күкіртсутек және СО2 сияқты қышқыл компоненттер, азот, оттегі, сирек газдар – гелий мен аргон, және барлық табиғи газдар серігі – су булары болады. Табиғи газдар құрамына кіретін көмірсутектерді шартты түрде үш топқа бөлуге болады:
I топқа – метан мен этан кіреді. Олар қалыпты жағдайда құрғақ газ болады, олар 60-95%-ды құрайды.
II топқа – пропан, і-бутан және п-бутан кіреді. Бұл көмірсутектер таза күйінде және қалыпты жағдайларда газ болады, ал жоғары қысымдарда сұйық күйге ауысады. Көмірсутектердің бұл тобы сұйытылған газдар деп аталады.
III топқа – п-пентан, п-пентан, гексан және неғұрлым жоғары молекулалы көмірсутектер жатады. Қалыпты жағдайларда бұл көмірсутектер – сұйықтықтар және олар бензиндердің құрамына кіреді.
Бұл газдарды алғашқы өңдеудің негізгі өнімдері – газды бензин, сұйытылған және құрғақ газдар, техникалық жеке көмірсутектер: пропан,бутан, пентан. Газдарды өңдеудің негізгі мақсаты – бастапқы газ құрамынан қышқыл компоненттерді және ылғалды, ал содан кейін осы газдан II және III топ көмірсутектерін бөлу болып табылады. Өнімдердің сапасын арттыру және газ өңдеу зауыттарының құрал-жабдықтарын пайдалану жағдайларын жақсарту мақсатында көмірсутектік газдарды механикалық қоспалардан алдын-ала тазалайды, құрғатады және одан кейін күкіртсутектен және СО2–ден тазалайды.
Механикалық қоспалардан тазалау. Механикалық қоспалардан тазалауды негізінен механикалық құралдар көмегімен іске асырады. Газ тазалауды құрғақ және ылғалды әдістерге бөледі. Құрғақ тазалауда құрғақ шаңұстатқыштар қолданылады: циклондар, тұндырғыш аппараттар жәнеэлектрофильтрлер.
Циклондардың әсері, ортадан тепкіш күшті, ластанған газды жоғары жылдамдықпен аппаратқа жанама жолмен енгізудің нәтижесінде және оның одан әрі қозғалысы бұранда түрінде болған жағдайда пайдалануға негізделген. Тозаң ортадан тепкіш күштің әсерімен қабырғасына лақтырылып төменгі саңылау арқылы бункерге түседі, ал тазаланған газ ағымы циклонның орталық құбыры арқылы шығарылады. Тазалу коффициенті тозаң бөлшектерінің мөлшеріне және циклон диаметріне байланысты. Ортадан тепкіш күш, циклон диаметрі аз болған сайын көп әсер етеді. Тазалуға қажетті газ мөлшері көп болған сайын 4 немесе 8–ден тұратын циклондар топтарын, сандары оннан жүзге дейін жететін батарея типтес бір агрегатқа жиынтығын пайдаланады.

1.2 Жеке тұрғын үйді газбен жабдықтауға қолданылатын жанғыш газдар

Газбен қамтамасыз ету тәжірибесінде химиялық құрамы, физикалық маңызы және алынатын орны болуы қарапайым немесе табиғи не жасанды, сұйық және қатты отыннан өңделетін болып бөлінеді.
Тұтынушыларға берілетін газ тәріздес отындар жанғыш, жанбайтын газдар және тағы басқа да қоспалардан құралады. Өндірілуіне байланысты жанғыш газдар табиғи және жасанды болып бөлінеді. Табиғи газдар газ күйінде сақталып, тасымалданады. Бұл газдар көмірсутек тобына жатады. Сонымен қатар көмірсутек тобына сұйытылған газдар да кіреді. Сұйытылған газдар газшықтану кендері мен мұнай кендерінен өндіріледі. Сұйытылған газдар қалыпты жағдайда газ күйінде болады, дәл осы температурада қысым жоғарыласа, сұйық күйге өтуімен ерекшеленеді. Сондықтан да оларды тұрмыстық қажеттіліктерде көп қолданады.
Жасанды газдар көбіне қатты отындарды жылумен өңдеу арқасында алынады. Мұндай газдарды құрғақ және генераторлық деп айтады. Жасанды газдардың төменгі жану жылулығы аз мөлшерде және құрамында зиянды қоспалар (көміртек оксиді) болғандықтан өте сирек қолданылады.
Көмірсутек, сутегі, көміртек оксиді – газ тәріздес отындардың құрамындағы жанғыш газдар. Ал жанбайтын газдарға азот, екі валентті көміртек оксиді және оттегі жатады. Сонымен қатар газ тәріздес отындар құрамында дымқыл бу, көмірсутек пен тозаңдар кездеседі.
Газ қолданбастан бұрын зиянды қоспалардан тазартылады. Зиянды қоспалардың 100м3 газдағы мөлшері төмендегі көрсеткіштерден аспауы керек, грамм: көмірсутек-2, аммиак-2, синиль қышқылына шаққандағы қоспалар HCN-5, смола және тозаң-0,1, нафталин қыста-10 және жазда-5 (Мемлекеттік стандарт 45542-78). Аммиак, синиль қышқылы және нафталин табиғи газдарда кездеспейді.
Алыс жерлерге тасымалданатын газдарды құрғату керек. Көптеген жасанды газдар иісті болып келеді. Табиғи газдар иіссіз болады. Сондықтан да оларды ауада ажырату үшін иістендіреді. Иістендіргіш зат – этилмеркаптан (C2H5SH). Қалалық газ жүйелеріне этилмеркаптанның орташа мөлшері 16 г газдың 1000м3.
Табиғи газдардың иісі оның ауадағы мөлшері 1%-ға жеткенде сезілуі тиіс. Оттегі мөлшері газ құрамында 1%-дан аспауы керек. Газ құрамындағы зиянды қоспаларға көмірсутек, дымқыл бу және көміртек оксиді жатады. Бұлардан келетін зияндар – тоттану мен кристаллогидраттардың пайда болуы.
Табиғи газдар
Тұтынушыларды газбен жабдықтау үшін табиғи газдар көптен қолданылады. Бұл газдар жер қабатынан өндіріледі. Олар метан қатарындағы көмірсутек қоспаларынан құралады. Табиғи газдар таза газдың орнындағы скважинадан алынады. Таза газдың орындарынан алынатын газдар аздаған мөлшердей көмірсутегі және метаннан тұрады. Мұнайлы орындардан алынатын газдарда метанмен қатар ауыр көмірсутегілер саны бар (пропан және бутан). Табиғи газ иіссіз болып келеді, сондықтан да жүйеге өткізуге дейін оған аздаған мөлшерде органикалық заттарды қосады, шатыспай табуға мүмкіндік береді. Табиғи газдар құрамында сутегі, көмірсутек оксиді және оттегі кездеспейді. Кейбір газ кендерінде аз мөлшерде күкіртсутек кездеседі.
Табиғи газдарды мынандай үш топқа бөлуге болады:
1. Таза газ кендерінен өндірілетін газдар. Олардың құрамында көбінесе метан кездеседі.
2. Мұнай кендерде мұнаймен бірге өндірілетін газдар. Бұл газдарда метаннан басқа да көмірсутекті газдар кездеседі.

1.3 Газ құбырларының құрылымы мен қолданбалы аспаптары

Тұрғын, қоғамдық және коммуналдық үйлерге газ қалалық желілерден жүргізіледі. Үйлердің газ құбырлары үйге дейінгі тармақтар мен үй ішіндегі құбырлардан тұрады. Бұл құбырларда тек қана төменгі қысымдағы газ тасымалданады. Қоғамдық және коммуналдық үйлерге газ құбырлар дәліздер немесе газ аспаптары орналасқан бөлмелерге енгізіледі.
Біздің жеке тұрғын үйіміздегі газ құбырлары кісілер тұрмайтын бөлмелер арқылы енгізіп, қадағалап тұруға мүмкіншілік жасалынған.
Үйге кіреберістегі құбырларға ажыратқыш тетіктерді орналастырдық. Олар үй сыртында бекітілген. Ажыратқыш тетіктер қолайлы және тез іске қосылатын қалыпта орналастырылып тұр.
Газ тарату құбырларын үй ішінде бірінші қабаттағы қабырғалардың жоғарысымен жүргізілген. Қабырғалардағы тесіктер арқылы өтетін құбырлар болат қорапта жасалып, қораптың ұшы еденнен 3см шығып тұр. Құбырлар қабырғаларға бекітілген. Бекіткіштердің ара қашықтығы құбыр диаметріне байланысты 2,75 метрге 15 мм болатын қабырға арасында 1,5 см қуыс болып орналасқан.

1-сақтандырғыш құбыр;
2-қорап;
3-болат қорап;
4-тығынды кран

1.3.1-сурет. Газ құбырларын үйге енгізу сызбасы

Газды аспаптар тұрғын үйлердің асханада және топкада орналасқан. Сондықтан да асхананың биіктігі 2,75 м, ал көлемі 15 м3 болатын төрт оттықты газ плиталы қондырғысы тұр.
Газды аспаптар орналасқан бөлмелердің терезесінде форточка және желдету жүйесімен (арнайы ауа алмасымын жөндеп тұратын улкен қуыс) жабдықталған.

1.3.2-сурет. Тұрмыстық газ плитасының орналасуы

Газ желісі – жанғыш газды тасымалдауға (жеткізуге) және оны тұтынушыға үлестіруге арналған құбырлар мен түтіктер жүйесі елді мекендерді газбен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі құрамдас бөлігі. Газ желісінің газ қоймалары, тұтынушыларға жіберуге арналған газ тарататын газ желісі және газды тікелей үйлер мен ғимараттарға жеткзетін газ желісі болып ажыратылады.
Газ қоймасы – газды сақтау үшін пайдаланылатын табиғи не жасанды резервуар. Ол жер үсті және жер асты газ қоймасы болып ажыратылады. Жер асты газ қоймасы кеуекті тау жұмыстарында немесе берік тау жыныстарының қуысында орналасады. Жер асты газ қоймасының өнеркәсіптік маңызы жоғары. Ол жер үсті газ қоймасына қарағанда қауіпсіздеу болып келеді, әрі оның салынуы әдетте көп есе арзанға түседі. Газ қоймасы тұтынушылардың газды тәуліктік не маусымдық пайдалануының бірқалыптылығын сақтайды. Ол отын мен химиялық шикізаттың қоры болып есептеледі.

ІІ. Технологиялық бөлім

2.1 Газ тарату желілерін пайдалану

Газ құбырлары мен жабдықтарының істен шығып қалуын алдын алу, тез арада анықтап, дер кезінде жөндеу пайдалану қызметіндегілердің міндеті. Бұл қызметтегілер жүргізілген құбырларды пайдалану үшін мынадай жұмыстарды орындаулары қажет:
- жаңадан жүргізілген газ құбырларын пайдалануға қабылдап алу;
- жаңадан орындалған құбырларды бұрынғы құбырларға қосу;
- жаңа газ құбырларын іске қосу;
- газ құбырлары мен тетіктерді қадағалау;
- қажетті және күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу;
- қысымды қадағалау;
- тоттанудан сақтау.
Газ құбырларын қабылдау кезінде мұқият қарап, пісіріліп жалғанған жерлер мен тоттанудан сақтағыш шаралар сапасын тексеру қажет. Дайын болған газ құбырларын қарап, кемшіліктерін шығару керек. Міндетті түрде құбырлардың жүргізілу кеңістігі, қойылған тіреуіштері, тетіктердің жұмысы тексеріледі. Егерде тексерген кезде ешқандай кемшіліктер болмаса, онда газ құбырларын жоғарғы қысымдағы ауамен сынауға кіріседі.
Сынау алдында құбырларды тазалау үшін ауамен түгелдей үрлеп алады. Газ құбырларын сынау екі кезеңнен тұрады. Біріншісі жалғану беріктігін, ал екіншісі жалпы жұмысын сынау. Сынаудың бірінші кезеңі құбырларды 20-25 см-ге топырақпен көміп, жалғану орындарын ашық қалдырып жүргізеді. Қажетті қысымнан сәл жоғарғы деңгейде құбырларды 3 сағат бойы сынайды да, онан әрі қысымды қажетті деңгейге дейін төмендетіп, сынау нәтижесін тексереді. Кемшіліктерді газ құбырындағы қысымды жою үшін атмосфералық деңгейге дейін төмендетеді.
Екінші кезең құбырлар жобаға сәйкес орнатып болған соң басталады. Сынау құбырдағы ауа температурасымен теңескен соң жүргізіледі. Сынау ұзақтығы газ қысымына, құбырлар диаметріне байланысты 3-тен 48 сағатқа дейін созылады.
Үй ішіндегі құбырлар да екі кезеңге сыналады. Бірінші кезенде сынау қысымының мөлшері 0,1 МПа болса, екінші кезеңде 5 кПа. Құбырдағы ауа мен бөлмедегі ауа температурасы теңесу үшін сынауға үш сағат өткеннен кейін ғана кірісу керек. Егерде екінші кезең сынауына 5 минут бойы жұмсалған қысым мөлшері 200 Па - дан асып кетпесе, онда құбырлар сынақтан өтті деп есептеледі.
Жаңадан салынған газ құбырларын іске қосу.
Бұл жұмыс өте жауапты болғандықтан, оны жақсы дайындықтан өткен арнайы топ жүргізеді. Жаңа құбырларды газ өтіп жатқан құбырларға газды тоқтатпай-ақ жалғауға болады. Ол үшін газ қысымы 200-1200 Па аралығында болуы қажет. Қысым бұл мөлшерден төмен болған жағдайда ауаның құбырларға ену қаупі, онан жоғары мөлшерде шарпыған жалынды өшіру қиындығына әкеліп соғады. Газ аспаптарының бір қалыпта жұмыс атқаруы газ қысымының мөлшері мен тұрақтылығына байланысты.

2.2 Газ реттеу орындарын және қондырғыларын орналастыру

Газ реттеу орындары (ГРО) елді мекендерде, қалаларда және өнеркәсіп пен коммуналдық мекемелер ауласында орналасса, газ реттеу қондырғылары (ГРҚ) газбен жабдықталған жеке ғимараттардың ішінде орындалады.
Газ реттеу орындары келіп жатқан газ қысымдарына байланысты орташа қысымдағы 0,3 МПа дейінгі және жоғарғы қысымдағы 1,2 МПа дейінгі болып бөлінеді.
Қолданылуына қарай ГРО желілік және объектілік болып түрленеді. Желілік ГРО негізінде төменгі орташа қысымдағы желілерге орнатылып, газ есептегішпен қамтамасыз етілмейді.
Объектілік ГРО-ның желіліктен айырмашылығы, мұнда газ есептегішінің орналасуында. ГРО негізінде бөлек орналастырылады. Кішігірім ГРО-лары қабырғаларға немесе бағандарға бекітілген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.