Аналық малда Аталық малда

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министірлігі Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті КЕАҚ
Ветеринария факультеті
Акушерлік, хирургия және өсіп-өну биотехнологиясы кафедрасы

CТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ
Тақырбы: Жасанды бедеулік. Алдын-алу және диагностикасы

Орындаған: 4 курс ВМ-402 (Қ) тобы
студенті Әбіл Ардақ
Қабылдаған: Алимбекова Меруерт

СӨЖ қорғау қорытындысы:
Қорғаған күні __ ____ 2020ж.
Бағасы _________________
____________________________

Алматы 2020 ж.

Жоспары:
І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім.
2.1. Бедеулік , оның түрлері мен себептері.
2.2. Жасанды бедеулік. Алдын-алу және диагностикасы.
ІІІ. Қорытынды .
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

I. Кіріспе.
Ветеринарлық гинекология-бұл жыныстық және басқа органдарда болатын және бедеулікке әкелетін процестерді зерттейтін ғылым. Ветеринарлық гинекологияның негізінде ауылшаруашылық жануарларының бедеулігімен күрес туралы ілім жатыр.
Бедеулік халық шаруашылығына үлкен зиян келтіреді, өйткені ол:
1) төлдің толық алынбауы;
2) малдың сүт өнімділігінің төмендеуі;
3) құнарсыз (өнімсіз) жануарларды азықтандыруға және күтіп-бағуға жұмсалатын шығасылар;
4) құнарсыз жануарларды емдеуге, оларды ұрықтандыруға жұмсалатын шығындар.
Мал шаруашылығында бедеуліктен болатын зиян барлық басқа жұқпалы және жұқпалы емес аурулардан болатын шығындардан асып түседі. Сондықтан жануарлардың бедеулігімен күресу ауылшаруашылық ғылымы мен тәжірибесінің ең маңызды міндеті болып табылады.
Бедеулік туралы ілімде келесі құбылыстар мен ұғымдар ерекшеленеді: құнарлылық -- аналық мал мен аталық малдың ұрпақтарын үнемі көбейтетін қасиеті; бедеулік -- репродуктивті функцияның бұзылуы; аналықтардың құнарлылығы -- бір жүктілік кезінде жатырда дамып келе жатқан және туылған жемістердің саны; ол келесі түрде көрінуі мүмкін:
а) құнарлылық -- аналық жемістердің туылуы оның түріне белгіленген құнарлылық нормаларынан аз, және
б) ұрық әдетте аналық мал әкелетіннен көп болған кезде көп құнарлылық.
Көптеген шетелдік сарапшылар бедеулікті тек жыныс мүшелерінің ауруларына байланысты аналық малдың жеміс беру қабілетінің бұзылуы деп санайды және жыныс мүшелерінің патологиялық өзгерістерімен бірге жүрмейтін құнарлылықтың төмендеуінің барлық жағдайлары ерекше процестер ретінде қарастырылады.
II. Негізгі бөлім.
2.1. Бедеулік , оның түрлері мен себептері.
Бедеулік - күрделі биологиялық құбылыс. Бедеулікті тек жыныс мүшелерінің ауруларының симптомы ретінде анықтау өте тар, шындықты көрсетпейді, сондықтан бедеуліктің алдын-алу және емдеудің тиімді әдістерін қолдануды жасанды түрде шектейді. Көбінесе жануарлардың ұрықтандыру қабілеті бұзылмайды, ал ұрықтандырудың дұрыс емес, уақтылы болмауына байланысты аналық мал бедеулік күйінде қалады (ұрықсыз).
Бедеулік-бұл ұрғашы мен аталық малдардың өмір сүруінің қалыптан тыс жағдайларына байланысты ұрпақтардың көбеюінің бұзылуы (тамақтандыру, ұстау және пайдалану кезіндегі қателіктер, дұрыс ұрықтандыру, жыныстық аппарат пен басқа органдардың аурулары).
Қалыпты өмір сүру жағдайында болатын сау организм үнемі ұрпақ әкелуі мүмкін. Сондықтан ұрықтандырылмаған немесе ұрықтандырылмаған, бірақ бір айдан кейін ұрықтандырылмаған ауылшаруашылық жануарларының барлық түрлерінің әр аналығын (жас аналық -- физиологиялық жетілуге жеткеннен кейін бір ай) бедеулік деп санау керек.
1. Бедеулік- аналық малдың немесе өндірушілердің репродуктивті функциясының бұзылуы, оларды дұрыс тамақтанбау, ұстау, ұрықтандыру, пайдалану немесе жыныстық және басқа органдардың аурулары нәтижесінде.
2. Бедеулік жануар босанғаннан кейін бір ай ішінде ұрықтандырылмаған, ал жас аналық мал физиологиялық жетілуге жеткеннен кейін бір ай ішінде.
3. Бедеулік-бұл биологиялық құбылыс; ол әр жануарды зерттеу арқылы экономикалық жылдың әр ағымдағы күнінде ескерілуі мүмкін және ескерілуі керек.
4. Бедеулікті жою-әр аналық малдан жүктілік пен босанғаннан кейінгі кезең үшін қажет мерзімде ұрпақ алу.
"Бедеулік" және "Қысыр мал" ұғымдарын нақты ажырату қажет:
1. Аталық мал -аналық мал басының өсімталдығын есепке алу негізінде жасалған жануарлардың өсімін молайту жоспарының орындалмауы салдарынан табында төлді толық алмау.
2. Қысыр мал- шаруашылықта төл әкелмеген аналық мал. Жас аналық мал Қашар деп аталады ол жоспарланған болса, бірақ экономикалық жыл ішінде ұрпақтар алынбайды.
3. Қысыр-экономикалық, экономикалық ұғым; ол тек экономикалық жыл аяқталғаннан кейін жазбалар мен түгендеу арқылы анықталады.
4. Қысыр мал басының жою жоспарын орындау, яғни жоспарда белгіленген төл алу.
Фермада әр күн үшін фермада қанша сүт және ұрпақ алынғанын, ертеңгі күннің болашағы қандай екенін білу үшін құнарлылықтың күнделікті жеке есебі қажет. Айта кету керек, бедеулік -- бұл объективті бар шындық, факт, ал сабырлылық -- бұл тұжырымдама, қалыптасқан жағдайда осы экономика үшін белгіленген үлгі.
Тек асыл тұқымды сиырларды (бір жылға төл бермеген) есепке алу бойынша жұмысты жоспарлау мүмкін емес. Ең бастысы, бедеулікті ескеру керек және жыл бойы барлық фермаларда бедеулік күндері мүмкіндігінше аз болуы үшін күресу керек. Мал шаруашылығын қарқындату кезінде көбею жұмыстары мал басының өсуі мен құнарлылық нормативтері негізінде, яғни жүктілік пен босанғаннан кейінгі кезең үшін қажетті мерзімде тиісті түрдің аналық ұрпақтарының қалыпты саны мен сапасының тұрақты туылуын есепке алу арқылы жоспарланады. Алайда, шұңқырларды жою туралы айту керек, яғни.мал басының өсу стандарттарын және осы экономикада қалыптасқан нақты жағдайларды ескере отырып жасалған мал басының нақты өсу жоспарын орындау туралы. Бұл жерде бедеулік пен ұрықтың алдын-алу және жою бірдей емес екендігі баса айтылған. Шұңқырлардың мөлшері толық алынбаған ұрпақтардың саны жоспармен белгіленген санға байланысты анықталады. Мәселен, егер 100 сиырдан 100 бұзау алу жоспарланса, ал 75-і ғана алынса, онда сабындылық 25% - ды құрайды. Алайда, сабырлылық фермадағы нақты жағдайды көрсетпейді. Мысалы, шаруашылықта есепте тұрған 1 қаңтарға 100 сиырдан жылына 100 бұзау алу жоспарланған, ал 105 сиыр алынды. Демек, көбею жоспары асыра орындалды және иіссу жоқ.
Алайда, күнделікті есепке алу кезінде өткен жылы болған 100 сиырдың 20-сы екі рет (бірінші тоқсанда бірінші рет және есепті жылдың төртінші тоқсанында екінші рет) төлдегені, яғни 40 бұзау бергені анықталды. 55 сиырдан бір бұзау алынды, ал бес сиыр егіздер әкелді. Осылайша, өткен жылы 80 сиырдан 105 бұзау алынды, ал қалған 20 сиыр болды.
А. Ю. Тарасович бедеуліктің келесі себептерін ажыратуды ұсынды:
1) экстрагенитальды-жас, эндокриндік жүйе, жүйке жүйесі, сүт безі, инфекциялық және инвазиялық аурулар;
2) интрагенитальды-аналық бездердің анормальдылықтары (фолликулалық кисталар, персистентті сары дене, сары дененің кисталары), ұрықтандыру циклінің анормальдылығы, имплантация, жатырдың және жыныс жолдарының басқа бөліктерінің анормальдылығы, эндокриндік анафродизия, нимфомания;
3) экзогендік -- алименттік факторлар, жарықтың болмауы, өзге де себептер.
Алайда, бедеуліктің барлық себептерін ескеру мүмкін емес және әртүрлі әсерлердің кешені авторларды бедеуліктің формаларын анықтауға итермелейтін бірқатар тән, табиғи белгілерді анықтайды.
Қазіргі уақытта бедеуліктің 10-нан астам жіктелуі ұсынылған. Әдетте, олардың барлығы оларды жою үшін бедеуліктің себептерін анықтауға бағытталған. Сондықтан бедеуліктің себептерін жіктеуге жасалған барлық әрекеттер оң нәтиже бермеді.
Арнайы зерттеу бедеуліктің себептері өмірдің өзі күрделі және жан-жақты екенін көрсетті. Мұқият, жан-жақты зерттеу арқылы бедеуліктің негізгі, жетекші себебін анықтауға болады. Алайда, бедеуліктің себебі мен пайда болуы арасында қарым-қатынастың үш өзгерісі бар.
1. Себебі бірдей жағдайларда кейбір жануарлардың құнарлылығына теріс әсер етеді және басқаларына әсер етпейді. Мысалы, азықтандырудың сандық және сапалық жетіспеушілігімен кейбір жануарларда бедеулік пайда болады, ал басқалары әдетте көбейеді.
2. Бірнеше түрлі себептер бедеуліктің бірдей сипаттамасын тудырады, мысалы, дұрыс тамақтанбау бедеулік нашар егін жинау кезінде де, жемшөпті нашар өңдеу кезінде де, дұрыс сақталмаған кезде де, оларды дұрыс пайдаланбау және т. б.
3. Белгілі бір жағдайларда бір себеп организмдегі морфологиялық және физиологиялық сипаттағы әр түрлі өзгерістерді тудырады, бедеулікте көрінеді, ал екіншісі болмайды.
Бедеуліктің себебі, әдетте, өткен фактор болып табылады, әдетте негізгі себеп бұдан былай жұмыс істемейді және оның морфологиялық өзгерістер (мүшелер мен тіндердің қайта туылуы) және функционалдық бұзылулар түріндегі салдары көп немесе аз уақыт өткеннен кейін бедеуліктің белгілі бір түрінде көрінеді.
Өндірістік тәжірибе көрсеткендей, бедеуліктің себептерін анықтау өте маңызды, бірақ оларды анықтау мен жоюмен ғана шектелуге болмайды, бедеулік үш жағдай болған кезде пайда болатындығын есте ұстаған жөн:
1) жыныстық қатынасқа қолайсыз әсер ететін себептер;
2) бедеулік себептерінің әсер етуіне қолайлы жағдайлар;
3) организмнің жай-күйі (резистенттіліктің төмендеуі).
Іс-әрекеттің ерекшелігіне байланысты себептер дененің нақты жағдайлары мен жағдайында өзіне тән белгілермен сипатталатын бедеуліктің тиісті формалары пайда болады және қалыптасады. Сондықтан бедеуліктің әр түрін жою үшін нақты емдеу қажет, ал бедеулікті тек зоотехникалық немесе тек ветеринарлық немесе басқа да іс-шаралармен ғана емес, зоотехникалық, ветеринарлық, агрономиялық және ұйымдастырушылық шаралардан тұратын кешенмен де жоюға болады, аймақтық және басқа да экономикалық ерекшеліктерді ескере отырып.
Бедеуліктің жіктелуі:
Ауылшаруашылық жануарларының бедеулігін жіктеу (а. п. Студенцов)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналық малда Аталық малда
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Туа біткен
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Туа біткен Инфантилизм Туа біткен Инфантилизм
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Фримартинизм Крипторхизм
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гермафродитизм
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәріліктен болған :
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жыныстық аппараттағы атрофиялық процестер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Симптоматикалық.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жыныс және басқа мүшелердің аурулары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алиментарлық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сарқылу негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Семіздік салдарынан
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Диеталық сапалы азықтың жетіспеушілігіне байланысты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өсіп келе жатқан жануарлардың тамақтанбауының салдарынан
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жануарлардың эксплуатациялық сарқылуы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Климаттық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеткіліксіз немесе шамадан тыс инсоляция нәтижесінде,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналық малдармен өндірушілердің мазмұнындағы қолайсыз микроклимат және басқа қателіктер
Мұқият талдаумен бедеуліктің кез-келген жағдайы әрқашан аталған жеті форманың біріне айналады.
Шаруашылықтарда әдетте "таза" емес, жануарлар бедеулігінің аралас түрлері кездеседі: алиментарлы және климаттық, эксплуатациялық және жасанды түрде алынған, симптоматикалық және туа біткен және т.б. фермадағы жануарлардың жаппай бедеулігі кезінде тиімді профилактикалық және емдік шараларды қолдану үшін негізгі, негізгі, жетекші форманы, оның себептерін анықтап, ең алдымен оған назар аудару керек.
Ауылшаруашылық жануарларының жетілген ұрғашыларында екі қалыпты жағдай бар: жүктілік және босанғаннан кейінгі кезең. Бедеуліктің барлық жағдайларын нормадан жалтару ретінде қарастырған жөн.
Фермаларда аналық малдың келесі санаттарын ескеру қажет:
1) Буаз жануарлар;
2) Буаз емес емес, яғни босанғаннан кейінгі кезеңде (босанғаннан кейін 30 күн ішінде);
3) бедеулік; соңғыларының ішінен соңғы ай ішінде ұрықтандырылғандарды және жасанды бағытталған-бедеулікті, яғни шаруашылық себептер бойынша ұрықтандырылмағандарды босанғаннан кейін 30 күн ішінде, ал жас ұрғашыларды -- олардың физиологиялық жетілуі басталғаннан кейін бір айдан кейін бөлген жөн.

2.2. Жасанды бедеулік. Алдын-алу және диагностикасы.
Жасанды бағытталған бедеулік-олардан максималды мөлшерде және сапалы өнім алу үшін әйелдер мен еркектердің құнарлылығының уақытша немесе тұрақты бұзылуы.
Мал шаруашылығына зиян келтіретін бедеуліктің сипатталған түрлерінен айырмашылығы, жасанды түрде бағытталған бедеулік ұрықтың пайызына әсер етпейді (бұл жануарлардан ұрпақтар алу жоспарланбайды) және мал шаруашылығы өнімдерінің саны мен сапасын арттыру арқылы шаруашылыққа кірісті арттыруға мүмкіндік береді.
Бұл бедеулік үш сортта қолданылады. Бірінші сорт-жас аналықтарды жыныстық жетілу кезеңінен бастап физиологиялық жетілуге дейін ұрықтандырусыз сақтау. Ол үшін аналықтарды мерзімінен бұрын ұрықтандыруға жол берілмейді, өйткені олар әдетте әлсіз, өміршең емес ұрпақты дүниеге әкеледі. Сонымен қатар, жүктілік аналардың өсуіне, дамуына және өнімділігіне теріс әсер етеді. Олардың туылуы жамбас тарлығына байланысты асқынулармен бірге жүреді. Егер мұндай алғашқы ұрпақтарда босану қауіпсіз болса, онда дененің шамадан тыс жүктелуіне байланысты жануарлар, әдетте, ұзақ уақыт бойы бедеулік күйінде қалады (пайдалану бедеулігі), олардың сүт өнімділігі төмен. Өндірістік тәжірибе көрсеткендей, дамыған сиырды ұрықтандыруға қарағанда, фермаға 2-4 айға толыққанды сиыр алу тиімдірек, әлсіз ұрпағы және өнімділігі төмен алғашқы төлі бар, ол 3-5% аралығында бос қалады ай және ұзақ және өмір бойы өнімді емес. Жасанды бағытталған бедеуліктің бұл түрі мамандандырылған фермаларды (фермаларды) құру арқылы жөндеу сиырларын мақсатты өсіру маңыздылығын жоғалтады.
Екінші сорт-ересек ұрғашыларды ұрықтандырусыз уақытша өсіру, оны өсіру үшін ең қолайлы уақытта ұрпақтар алу.
Мысалы, ет бағытындағы сиырлар, шошқалар мен қойлар көктемде, көктемге жақын немесе жылдың басқа қолайлы кезеңдерінде туылатын етіп ұрықтандырылады. Көбінесе үй шаруашылығына жануарларда ұрпақтардың пайда болуы қысқа мерзім ішінде (туралық босану) өтуі пайдалы, бұл тек жануарларды ұстап тұрып, оларды ұрпақтарды алу қажет болатын кезең ішінде ұрықтандырған жағдайда ғана мүмкін болады. Сүтті-тауарлы фермаларда жыл бойы босанатын құнажындар алу үшін төл мен сүтті шаруашылыққа қажетті жыл мезгілінде алу үшін ұрықтандырылады.
Үшінші сорт-аналық бездерді алып тастау, жұмыртқа, сперма өткізгіштерін кесу немесе оларға басқа құралдармен әсер ету арқылы әйелдер мен еркектерді қамтамасыз ету.
Еркектерді тұндыру. Көбінесе оған жедел әдістермен (орхидеяэктомия, вазэктомия және т.б.) қол жеткізіледі. Ауылшаруашылық жануарларының барлық түрлерінің орхидеялық (кастрация) техникасы хирургия курсында көрсетілген, сондықтан біз мұнда мал шаруашылығы тәжірибесі үшін маңызды бірнеше ескертулермен шектелеміз.
Еркектерді кастрациялаудың мәні ет өнімдерінің сапасын жақсарту және жеке жануарлардың өнімділігін арттыру ғана емес, сонымен қатар табынның Асыл тұқымдық қасиеттерін жақсарту болып табылады. Еркектерді дұрыс және уақтылы ұйымдастырылған кастрациялау-бұл жұптасуға қарсы ең жақсы алдын-алу шарасы. Барлық асыл тұқымды еркектерді жыныстық жетілуге дейін кастрациялау жүргізілмесе, жасанды ұрықтандыру пункті болған кезде де байыпты және нақты асылдандыру жұмыстарын жүргізу мүмкін емес.

Барлық тұқымсыз қошқарларды, бұқалар мен қабандарды 6 айдан кешіктірмей кастрациялау керек (айғырлар-10-12 ай). Бұл ретте жыл сайын 15 мамырға және 15 қазанға қарай елді мекен аумағында бірде-бір бақыланбаған асыл тұқымды еркек болмауын қатаң қадағалау қажет.
Аналықтарда аң аулауды анықтау үшін сынақ еркектерін қолданған жөн.
Нақты жағдайларға байланысты маман сынамалардың екі түрін қолдана алады: 1) жыныстық қатынасты жүзеге асыра алатын, бірақ эякулятта спермий шығармайтын және 2) коитус шығармайтын.
Коитусты жүзеге асыра алатын сынамаларды дайындау үшін вазэктомия немесе уретростомия жасайтын жас ұрықсыз еркектер таңдалады.
Вазэктомия - спермиопро-су учаскесін немесе тестикуланың қосымшасын кесуден тұратын операция. Осылайша жұмыс істейтін еркектер аң аулауды, бедеулікті, жүктіліктің бастапқы кезеңдерін диагностикалау және жыныстық функцияны ынталандыру үшін қолданылады.
Бұқалар мен қошқарларда вазэктомия а.я. Краснитский, В. С. Шипилов, в. Я. Андреевский, Ю. г. Казаевидр әдістері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.