Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастру

Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ

МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ»

Кафедра «Геодезия және құрылыс»

Мамандық 5В071100 «Геодезия және картография»

ПРАКТИКА БОЙЫНША ЕСЕП

Өндірістік практикасы

(практика түрі)

Білім алушы 3 курс ГК-711

(курс, топ) (қолы, күні) (аты - жөні)

Университеттен

практика жетекшісі

(қолы, күні) (аты-жөні)

Комиссия мүшелері

(қолы, күні) (аты-жөні)

(баға)

Семей 2020

Мазмұны

Кіріспе: Кіріспе

3: 3

: 1

Кіріспе: Кәсіпорын туралы жалпы мәліметтер

3: 4

1. 1

1. 2

Кіріспе:

Кәсіпорын туралы қысқаша тарихи мәліметтер, оның соңғы 3-5 жылдағы техникалық прогресі

Учаскенің физикалық-географиялық және экономикалық жағдайын зерттеу

: 2

Кіріспе: Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру

3: 8

: 2. 1

Кіріспе: Геодезиялық жұмыстардың түрлері мен құрамы

3: 8

2. 2

2. 3

Кіріспе:

Геодезиялық бөлу негіздерін құру

Құрылысты геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету кезінде қолданылатын аспаптар

: 3

Кіріспе: Карталарды жобалау, құрастыру және редакциялау

3: 17

3. 1

3. 2

Кіріспе:

Дизайнымен және картографиясымен танысу. Картография бағдарламасын оқып үйрену

«AUTOKAD», «MAPINFO», «CorelDraw» бағдарламалық пакеттерімен танысу

Кіріспе: Қорытынды

3: 26

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3: 27

Кірісп

Өндірістік тәжірибелер өтудің мерзімнің артына жер пайдаланудан ғылыми өндірістік орталықтан Семей қаласы «ТОО Фирма Азия» компаниясының құрылыс жұмыстармен таныстырды.

Құрылыс-жөндеу жұмыстарындағы ерекше орынды геодезиялық жұмыстар алатындығын, оларды алдын-ала құрылыс басталмастан орындайтындығын үйрену. Барлық құрылыс-жөндеу және инженерлік-геодезиялық жұмыстардың жүзеге асырылуы берілген талаптарға сай нортативті-техникалық акт деген арнайы құжаттарда тіркеледі.

«ТОО Фирма Азия» компаниясының жұмыстар реті:

центрлерді орнату, геодезиялық желілер, түсіруге негіздеме, маркшейдерлік желілер, құрылыс салуға арналған арнайы мақсаттағы геодезиялық желілер жасау;
жер бетіндегі ғимараттар мен іргетастардың және тау жыныстары қабатының бүлінуін, оның ішінде табиғи және технотабиғи үдерістердің қауіптілігіне жеке мониторинг жүргізу кезіндегі геодезиялық стационарлы бақылаулар.

Кәсіпорын туралы жалпы мәліметКәсіпорын туралы қысқаша тарихи мәліметтер, оның соңғы 3-5 жылдағы техникалық прогресі

«Фирма Азия» ЖШС Компанияның құрылыс-монтаж жұмыстарына (жер жұмыстары, инженерлік желілерді монтаждау, технологиялық жабдықтарды монтаждау, күрделі жөндеу және қайта құру), жобалау-іздестіру жұмыстарына және құрылыс материалдарын өндіруге мемлекеттік лицензиясы бар.

1-сурет. «Фирма Азия» ЖШС Компанияның өндіруге мемлекеттік лицензиясы

«Азия фирмасы» ЖШС-нің негізгі қызметі құрылыс болып табылады (2001 жылғы 18 мамырдағы № 1057-1917-27-ЖШС мемлекеттік қайта тіркеу туралы куәлік) . Компанияда құрылыс-монтаж жұмыстарына (жер жұмыстары, инженерлік желілерді монтаждау, монтаждау) мемлекеттік лицензиясы бар. Жобалық-іздестіру жұмыстарына және құрылыс материалдарын өндіруге арналған технологиялық жабдық, күрделі жөндеу және қайта жаңарту) .

Компания ISO 9001: 2000 халықаралық сапа стандарттарына сәйкестігіне сертификатталған. Жалпы алаңы 1, 9 га. Пластикалық терезелер шығаратын жеке шеберхана, шеберхана бар. ағаш өңдеу, жүк көліктері мен автомобильдердің жеке паркі, арнайы жабдық, темірбетон бұйымдарын шығаратын зауыт.

Компанияның құрамына құрылыс индустриясының жоғары білікті мамандары, монтажшылар, фиништер және т. б. команда кіреді.

«Firmia Asia» ЖШС-нің соңғы 2 жылда атқарған жұмыс көлемі 2 миллиард теңгеден асады.

Қазіргі уақытта «Бесқарағай ауылындағы сумен жабдықтау желілерін қайта құру» бойынша ауқымды құрылыс жұмыстары жүргізілуде. 2010 жылы салынып біткен мектеп құрылысы сияқты жобалар аяқталды. Жантікей, су тасқынынан зардап шеккен тұрғын үйлер, Мәдениет үйін күрделі жөндеу және т. б.

Компания жыл сайын қарқынды дамып келеді және аймақтың құрылыс нарығында жетекші орын алады. Компанияның басты қағидаттарының бірі - бұл тек сапа ғана емес, сонымен қатар өндіріс жылдамдығы, құрылыс уақытын қысқарту бойынша тапсырмаларды орындауға деген ұмтылыс.

Дүниежүзілік экономикадағы дағдарыстық жағдайды ескере отырып, табиғи экономикалық іріктеу жүріп жатқан кезде, көптеген құрылыс ұйымдары сәтсіздікке ұшыраған кезде, бұл компания Елбасының «Дағдарыстан дамуға жаңару жолында» Жолдауын басшылыққа ала отырып, оны даму стратегиясы ретінде әрі қарай тұрақты және үдемелі өсуге бағытталған!

Бұл компания көп салалы жұмысқа қарамастан, құрылысты сәтті және сенімді болашақ үшін басымдықты, негізгі сала ретінде таңдайды!

Компанияның ұраны: «Біз мәңгілікке саламыз!!!»

Учаскенің физикалық-географиялық және экономикалық жағдайын зерттеу

Семей ШҚО-дағы аймақтағы 2-ші ірі қала болып есептеледі. Ол Ертістің екі жақ жағалауында орналасқан. Аумағы - ауылдық округтерді қосқанда 27, 5 мың кв км. Облыс орталығы Өскемен қаласына дейінгі аралық 240 км Гринвичтан шығысқа қарай 40км, Семей қаласының батысынан Дегелен тауларына қарай қиылысатын сызықтар 50 ⁰ с. к. және 80 ⁰ ш. ұ. болатын Евразия суперконтинентінің Географиялық орталығы болып анықталды.

Аймақтың климатына материкке мұхиттан географиялық жағдайдың ерекше әсері бар. Географиялық жағдайы континеттік және дымқылдану дәрежесінің айырмашылықтары, жыл мезгілдеріне байланысты температураның өзгеруі, климаттың әр түрлі көптеген типтері арқылы ерекшеленеді. Климаттың күрт континеттілігі жылдық және тәуліктік температураның үлкен амплитудасымен түсіндіріледі. Қыста -45 ⁰ , ал жазда +45 ⁰ . Қала тұрғындарының саны 300 мың адамнан асады.

Батыс аймақтық құрылыс материалдар ресурсы жеткілікті. Суықбұлақ ауылынан Семейдің оңтүстігіне қарай жоғары сапалы мәрмәр шығатын орын, Ауылдың солтүстігінен гипстің шығатын бай орны бар. Құрылыс және декаротивтік тастардың, шыны құмдардың, батпақтардың алуан түрлері бар. Цемент өнімдерінің графит және асбесттің, фарфор фаянс өнімдерінің орындары бар. Батыс аймақтық жылу энергетикалық ресурстары негізінен Ертіс, Шүлбі және Тарбағатайдан келетін көптеген ұсақ өзендер энергия ресурстары негізінде іске асады. Батыс аймағының аумағында химиялық өнімдердің аздаған орындары кездеседі (ас тұзы, мирабилит т. б. ) . Көл ресурстарына әр түрлі дәрежедегі тұзды сулар, балықтар, су қойнауларының маңындағы өсімдіктер, емдік батпақтар, көл құмдары түріндегі құрылыс материалдары, қиыршық тастар және т. б. жатады. Аймақ ормандарының маңызы зор, олар мемлекеттік бақылауда. Қарағайлы орман Ертіс өзенін бойлай Шыңғыстауға дейін созылған, жабайы алма өскінділері Тарбағатайға дейін. Батыс аймағының жануарлар әлемі ресурсы спорттық, кәсіптік аулау мен балық аулаудың негізгі көрінісі болып табылады.
Жер қыртысы ресурсы ауыл шаруашылығының дамуыда үлкен рөл атқарады (Белағаш даласы) . Аймақтың көптеген аумағы әр түрлі мезгілде жайылым ретінде пайдаланылады. Осылайша Батыс аймағы табиғи табиғат ресурстары және пайдалы қазбалардың алуан түрлілігімен ерекшеленеді.

2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастру

Геодезиялық жұмыстардың түрлері мен құрамы

Құрылыс-жөндеу жұмыстарындағы ерекше орынды геодезиялық жұмыстар алады. Оларды алдын-ала құрылыс басталмастан орындайды. Ірі өндірістік және азаматтық бекіністер көп мөлшерде темірбетон және болат

сияқты құрылымды элементтерден тұратын технологиялық құрылғы. Барлық құрылыс-жөндеу және инженерлік-геодезиялық жұмыстардың жүзеге асырылуы берілген талаптарға сай нортативті-техникалық акт деген арнайы

құжаттарда тіркеледі. Бұл құжаттардың негізіне құрылыс нормалары және ережелері, топографиялық-геодезиялық жұмыстардың жасалуы жатады. Негізінен геодезиялық стандарттар құралдарға және олардың түріне, техникалық анықтамасына байланысты құрастырылады. Құрылыс-жөндеу өндірісінің құрылымды басқару жүйесінің сапасы үш жүйеден тұрады: сапа көрсеткішін орнату, сапаны қамтамасыз ету, сапаны бақылау.

Геодезиялық қызыметтің негізгі тапсырмалары. Қазіргі индустральды құрылыс әдістері кезінде, құрылыс жүріп жатқан жер монтаждау алаңына айналып, ондағы істелетін геодезиялық жұмыстар технологиялық үрдістің айырылмас бір бөлігіне айналады. Сондықтан геодезиялық жұмыстардың (өлшеулерге) дәлдігіне қойылатын талаптар арта түседі. Бұл талаптар жалпы құрылыстық, монтаждау және арнаулы жұмыстарға, яғни алаңда істелетін жұмыстардың барлығына бірдей келісілген графикпен атқарылады. Құрылыс алаңында үрдісті геодезиялық жұмыстар жүргізіледі, солардың ішінде геодезиялық жұмыстардың негізгі тапсырмаларын анықтайтын ең маңыздыларын келтірейік:

геодезиялық жұмыстарды жобалау, құру және құрылыс салу үшін, оның орынын қадалау (разбивка) негізін қабылдау;
-құрылыс салу кезінде геодезиялық қадалау жұмыстарын атқару;
-құрылыс-монтаждау жұмыстарының дұрыс атқарылуын тұрақты бақылау және оны орындау техникалық құжаттарын құру және толтырып отыру; -салынып жатқан ғимараттар мен құрылыстардың ойысуын, жылжуын бақылау.

Құрылыс жұмыстарында геодезиялық істер тобының қатары күрделі өлшемдер кешенін, өңдеулер мен сызба және табиғи жағдайдағы жайттарға негізделген дәл әрі дұрыс орналасқан ғимараттар, жобалар, геометриялық сипаттамалары бар жоспарлармен толықтырылған міндетті құжаттардан құралады. Геодезиялық жұмыстар құрылыстағы жобалау этапындағы және олардың мазмұны мен технологиялық жалғастығына негіз болатын жұмыс. Құрылыс алаңында жасалатын геодезиялық жұмыстар қатарын келесідей топтастыруға болады:

Құрылыс алаңын таңдау:

− мәліметтер жинау, сараптау және ескеру.

Құрылыстық жобалану:

− топографо-геодезиялық жұмыстар (инженерлік геодезиялық ізденістер) құрылысқа геонегіз жасау;

− инженерлік ізденіс түрлерін геодезиялық қамтамасыздандыру;

− құрылыс жобаларын қосымша мәліметтермен қамсыздандыру.

Құрылыс кұрамының (конструкция) жасалынуы мен әзірленуі:

− құрылыс (конструкция) құрамын бекіту кезіндегі геометриялық элементтер сипаттамаларының бақылануы;

− құрылыс құрамының геометриялық элементтер сипаттамаларының статистикалық қадағалануы.

Құрылысқа дайындық кезеңі:

− жерді тегістеу немесе жобалық биіктікке келтіру;

− геодезиялық бөлу жұмыстарының негізін жасау;

− аумақты инженерлік дайындау, яғни жобалау жұмыстары, жерасты және жер бетіндегі жұмыстарға әзерлену;

− негізгі және қосымша осьтерді жер бетіне шығару.

Құрылыстың негізгі кезеңі:

− құрылым элементтерніңосьтерін жер бетіне шығару;

− жерасты және жерүсті ғимараттарының бөліктерін салу кезіндегі құрылыс−монтаждық жұмыстардың геометриялық қамтамасыздануы;

− аяқталған құрылыс элементтерінің тексеру−орындалу жұмыстары, орындалу құжаттарын толтыру;

− геодезиялық орындалу жұмыстарының жиынын тапсыруға дайындық.

Құрылыстың аяқталуы:

− құрылыс барысында болатын толықтай геодезиялық жұмыстардың нәтижелері туралы техникалық есеп беру;

− тік профиль, қималар, инженерлік пландарға негізделген орындалған жұмыстардың бас жобасының жасалуы.

Бұл жұмыстар автоматтандырылған комьютерлік бағдарламалар арқылы атқарылған. Жерді тегістеу топографиялық планын, алаңды құрылыс салуға инженерлік дайындау; көлік, жаялау жолдарын салуды жеңілдету; алаңды пайдалануға ыңғайлау; ғимараттардың биіктік мәндерін бір жүйеге келтіру; суды ағызып жіберу және тағы да басқа мәселелерді шешу үшін сызылады. Жерді тегістеуге арналған жобаны масштабы 1:5000 немесе 1:2000 топографиялық планда сызылады. Топографиялық планға еңістік өзгеретін орындарын, бағытын, ұзындығын, мөлшерін жазады. Планға қоса масштабы 1:100 немесе 1:200 көлденең профильдер сызылады, оны төменде көрсетілген құрылыс обьектісінің жұмыс сызбаларынан байқауға болады. Жергілікті жердің жер биіктіктерін жобалық биіктікке келтіру үшін тегістеу жұмыстарының картограммалық сызбасы тұрғызылып, сол арқылы AutoCad бағдарламасына координаттары мен биіктік мәліметерін Transform F тасымалдау порты арқылы көрінісін шығарып, сызбасын аламыз. Содан соң Leica 407аспаптарына LeicaSurvey Office каталогындағы Tools немесе Combain утилиті арқылы GSI 17 форматында керекті координаттар мен биіктіктерді электронды тахеометр жадына көшіріп құрылыс алаңына барып казықтармен бекітіп, казу машиналары мен бригадасына қаншалықты қазу немесе көму керектігін көрсетіп береді. Ауыр машиналар арқылы қазып, керекті биіктікке 20-10 см қалғанда қолмен қазатындығын ескертеді.

Геодезиялық бөлу негіздерін құру

Ғимараттар мен жасақтарды жерге көшіру геодезиялық бөлу нүктелерінен басталады. Ол тор тәріздес пункттің жерге бекітілген белгілерінің көмегімен жасалады және ол сыртқы бөлу торларының құрылуы мен орындаушылық түсірістерді орындауға қызмет етеді.

Бөлу негіздері ол құрылыстың аумағында орналасқан және бас жоспарда көрсетілген геодезиялық жиілету торларына байланыстыра отырып жасалады. Ол 1 және 2-ші разрядты немесе бұрын жүргізілген ізденіс пунктері болуы мүмкін.

Бұрын аумақта жүргізілген ізденіс жұмыстарының пландық немесе биіктік негіздері, геодезиялық бөлу жұмыстарына негіз бола алмайды, себебі олар 23 дәлдік жағынан сай келмейді және жиілігі, пунктердің орналасуы, ал кейде олар түпкілікті жоғалып кетуі мүмкін. Сол себептен бөлу негізі жобаны жерге көшіру кезінде құрылады.

Бұндай негіз түрі мен оны тұрғызу әдісі және оның дәлдігі сол жергілікті жер рельефі мен аумақтық көлеміне және құрылыс ерекшеліктеріне байланысты болады.

Өндірістік ғимараттар мен жасақтар үшін бөлу негіздері болып құрылыстық тор табылады, ал тұрғын үйлерге - құрылыстың қызыл сызығы алынады.

Құрылыс торын жерге көшіру мен бекіту екі кезең арқылы жүреді:

- Алдын-ала бөлу және уақытша нүктелерді бекіту;

- Уақытша белгілердің дәл координаттарын анықтау және оларды ауыстыру мен тұрақты белгілермен бекіту.

Алдын-ала бөлуді тахеометр көмегімен 1:2000 дәлдікпен шамамен алаңның ортасында орналасқан базистен жүргізеді (2-сурет) . Жақын арадағы триангуляция немесе полигонометрия пунктерінмен байланыстыра отырып, геодезиялық кері есеп нәтижелері бойынша АВС базис нуктелерін жергілікті жерге көшіреді. Аралық створлық сызық үшін базисті пикеттерге бөліп өлшейді. Базис нүктелерінде көлденең AD, BE, CF нүктелерін барлық тор аумағына бөледі, DEF сызғының ұзындығын өлшейді және таңдалған квадраттар қабырғалар ұзындығын тексереді. D, E, F нүктелерінде бұрыштық бақылау өлшемдері жүргізіледі. Одан кейін барлық створлық сызықтар ұзындығын өлшейді ( суретте олар пунктир түрінде көрсетілген) .

2-сурет. Құрылыстың негізгі остерін бөлу жұмысы

Құрылыс торын алдын-ала бөлгеннен соң, оның тор сызынан полигонометриялық жүріс жүргізеді. Ол арқылы оның пунктерінің дәл координаттарын анықтайды. Бұл координаттарды жоба координаттарымен салыстырып, оларға түзетулер енгізеді, түзету әр пунктке жеке жүргізіледі. Нүктелерді тұрақты белгілермен бекітеді (темір бетонды қазық, рельс кесінділері ж. т. б) . нүктелерді редуцирлеу алдында олардың азимуттарын, ұзындықтарын көрсетіп оларға арнайы сызбалар сызылады. Дәлдікті бақылау үшін құрылыс торынының қабырғаларын таңдаумен өлшемдер жүргізеді және шахматтық кезекпен пунктердегі тік бұрыштарын өлшейді. Торды бөлуді жүргізгендегі қабырға өлшемдерінің орташа ауытқуы ±10-15мм артпауы керек, ал тік бұрыштарында ±15-20”.

Биіктіктерді білу үшін құрылыс торының периметрімен III классты нивелирлік жүріс жүргізеді. III - класс реперлерінің арасында IV - класс нивелирлік жүріс жүргізеді. Нәтижесінде тордың барлық пунтерінің биіктік мәндерін алады. Егер торды жиілету қажет болса, онда негізгі створлық нүктелер арасында қосымша нүктелер қосады. Бұл нүктелерде бұрыштарды өлшемейді, ал координаттарын сызықтық өлшемдерден алады. Үлкен жобалардағы құрылыс торларын жергілікті жерге көшіру өте жауапты геодезиялық жұмыстарға жатады және оларкөбінесе арнайы геодезиялық ұйымдарымен немесе осы жобаны жобалайтын ұйымдардың геодезиялық бөлімдерімен жүргізіледі.

Құрылысты геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету кезінде қолданылатын аспаптар

Топографиялық карталарды және арнайы мамандық карталарын жасау процесін автоматтандырудың техникалық жабдықтарды пайда болуына байланысты топографиялық түсірістерді жүргізудің жетілдірілген тәсілдері қолданыс табуда. Соңғы 10 жылда электронды тахеометрлер құрылысты геодезиялық қамтамасыздандыру, жерге орнату жұмыстарын және топогеодезиялық жұмысты жүргізуде алдыңғы қатарлы құрал болып табылады. Қазіргі кезде тахеометрлердің кеңінен қолданылуына байланысты оптикалық теодолиттердің қолданылуы да қысқаруда.

Электронды тахеометр - жер бетінде горизонталь бұрышты, горизонталь арақашықтықты және өзара биіктікті өлшеуге арналған топографиялық электрондық - оптикалық аспап. Электронды тахеометр құрылымында кодтық теодолит пен шағын жарық қашықтық өлшеуіш біріктірілген. Көздеу нысанасы ретінде шағын габаритті призмалық шағылыстырғышы бар арнайы қада қолданылады. Өлшеу процесі автоматтандырылған. Ара қашықтықты, горизонталь және вертикаль бағыттарды өлшеу нәтижелері электрондық цифрлы таблода көрініп, бір мезгілде ақпаратты жинағышта тіркелуі мүмкін.

Электронды тахеометр арқылы өзара биіктікті анықтаудың, көлбеу қашықтықты горизонталь жазықтыққа келтірудің автоматты түрде атқарылуы, сондай-ақ жарықтың ауада таралуын жылдамдығы үшін түзетудің, автоматты түрде алынуы мүмкін. Тахеометр жинағына шағылдырғыштар, штативтер, батарея, зарядтау құрылғысы, аспапты жөндеу және күту жабдықтары кіреді. Nikon NPL-352 (3 - 4 - суреттер)

3-сурет. Штативке орнатылған Nikon NPL-352

Nikon электронды тахеометрі жапондық аспап шығарушылардың қазіргі заманғы аспаптардың бірі. Nikon электронды тахеометрі геодезиялық және инженерлік жұмыстардың кең спектрлі өндірісі үшін құрастырылған. Бұл тахеометр геодезиялық аспаптардың қазіргі заманғы талаптарын 31 қанағаттандырады: салмағы жеңіл, есте сақтау қабілеті жоғары, сенімді, ыңғайлы және жұмыс өнімділігі жоғары (1-кесте) .

4-сурет. Nikon NPL-352 аспабының артқы және алдыңғы көрінісі

1-кесте - Жарықтық өлшемнің мінездемесі

Толқын ұзындығы

870 нм

Толқын ұзындығы: Шектік күші

870 нм: < 6. 4 Вт

Толқын ұзындығы: Импульс ені

870 нм: <5 нс

Nikon NPL-352 - бұл жоғарғы сапалылықты әрі беріктілікті көрсететін жаңа электронды тахеометр. Аспап объектке дейінгі шағылыстырушы призмалардың көмегінсіз жоғарғы дәрежелі арақашықтықты өлшей алады. Электрондық тахеометрлер құрылыс аудандарда, геодезиялық жүйелердің дамуында, туннельдердің профилді түсірістерінде, жол құрылыстарындағы және тағы басқа геодезиялық өлшеулерде қолданылады.

Nikon тахеометрінің ерекшелігі:

- шағылыстырғышсыз және қарапайым режимде өлшеу жүргізу мүмкіндігі;

- фокусировканың сирек кездесетiн коаксиалды жүйелілігі;

- қашықтық өлшегiштiң лазер сәулесiжелiлердiң торының нұсқағыштың ортасына проекцияланған;

- бiр призмаға 5 кмгедейiн және 200 метрлерге дейiн шағылдырғышсыз өлшемдерi жүргізіле алады;

- дамыған жүйесi;

- үлкен көлемдерiнiң 1 жазу мүмкiндiгі;

- тығыз дизайн.

Құралдың басты ерекшелігі екі режимдегі қашықтық өлшеуіштің болуы:

-стандартты (шағылысатын призма бойыша өлшем) ;

-шағылыстырғыз режим, өлшем объекттен бастап жүргізіледі.

Карталарды жобалау, құрастыру және редакциялау

3. 1 Дизайнымен және картографиясымен танысу. Картография бағдарламасын оқып үйрену

Картографиялық жұмыс жалпыгеографиялық, тақырыптық және әртүрлі карталар мен атластарды құрастыру мемлекеттік картографиялық қызметте географтардың қатысуын қажет етеді. Топографиялық карталарды құрастыруға арналған түсірілімдер әдісі мен оларды өңдеуді топография мен аэрофототопография қарастырады. Геоморфологиялық, геологиялық, топырақ және т. б. тақырыптық түсірілімдер Геоморфологиялық, геологиялық, топырақ және т. б. картографиялаудың қызметіне кіреді. Карталарды зертханада дайындаудың мәні нақты тапсырманы орындауға арналған жаңа кеңістікті үлгілерді жасап шығару мақсатымен сәйкес дереккөздерді біріктіру болып табылады. Кез келген картаның сәтті жасалғанын екі шартпен анықтайды: біріншіден, картографиялық құбылыстардың ерекшелігіне және карта мақсаты (бағытынан) есеп алуына негізделген тапсырманы дұрыс жасай білу; екіншіден, картография ғылымының нормалары, принципі, ережесі бойынша үлгілерді құрастыра алу.

Картаны қолдану - бұл картографиялық бейнелеулерді қолдану жағын қарастырады. Карта мен атластарды мына уақытта қолданылады:

Новигациялар мен жергілікті жерді бағдарлау (құрлықта, теңізде, әуеде) .
Шаруашылықта (жерді игеру, пайдалы қазбалар) .
Инженерлік жобалау және құрылыстық (жол қатынастар) .
Экологиялық жағдайды қадағалау, табиғатты қорғау.
Ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде және болжау.
Ішкі және сыртқы саясатты қамтамасыз ету жағдайын қарастыру және шешім қабылдау.

Картография құрылымына қарай үлкен картографиялық пәндер жүйесін құрайды. Олар: картаны тану, картографиялық информатика, математикалық картография, картометрия, картаны құрастыру және проектілеу, безендіру, картаны шығару және қолдану.

Картаны тану - географиялық карталардың элементін, құрылымын, карталардың даму тарихын және карталарды қолдану жолдарын қарастырады.

Географиялық карталардың элементтеріне: математикалық негіздер (масштаб, тор, проекция), картографиялық бейнелеулер (шартты белгілер), қосалқы элементтердің сипаттамасы (график, диаграмма, статистикалық көрсеткіштер), жабдықтау (картаның аты және масштабы, картографиялық торда сызықтардың бейнеленуі) жатады.

Географиялық карталар территорияларына, маңызына, мазмұнына және масштабына қарай жіктеледі.

Территориясына қарай: материктік, мұхиттық жеке мемлекет

Маңызына қарай: оқулық карталар, ғылыми - анықтамалық, әскерлік, туристік және т. б.

Мазмұнына қарай: жалпы географиялық карталар және тақырыптық карталар.

Масштабына қарай: ірі масштаб, орта масштаб, ұсақ масштаб.

Бұл масштабтар жалпы географиялық және тематикалық карталарға тән. Ірі масштабты жалпы географиялық карталарды - топографиялық карталар , орта масштабты жалпы географиялық карталарды - жалпы топографиялық карталар, ал ұсақ масштабты жалпы географиялық карталарды - жалпы карталар деп атайды.

Карта атаулары:

1. Табиғат жөніндегі карталар

2. Геологиялық карталар (пайдалы қазбаларды барлау, іздеу, геологиялық процестерге және құбылыстарға зерттеу жүргізу)

3. Геофизикалық карталар (геодинамикалық процестер мен құбылыстарды зерттеу, пайдалы қазбаларды барлау жұмыстары)

4. Жер бедері картасы (морфологияны зерттеу, жер бедерінің генезисі, жасы, қозғалысы)

5. Климаттық карталар (аумақтардағы климатты және оның элементтерін анықтау)

6. Гидрологиялық карталар

7. Океанологиялық карталар (мұхит табиғатын, су астындағы жер бедерін, су мөлшерін, еріген заттарды, акваторийлердің өлшемін т. б. қарастырады)

8. Топырақ картасы

9. Өсімдіктер картасы

10. Зоогеографиялық карталар

11. Ландшафттық карталар