Мектепке дейінгі білім беретін жалпы бағдарлама - мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнын анықтайтын мемлекеттік құжат
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ө.А.Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті АҚ
Педагогика, психология және филология кафедрасы
Масабаева Гүлім Ұланқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық
білім беру іс-әрекетін дамыту
5В010200 - Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Жезқазған, 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті АҚ
Гуманитарлық-педагогтік институты
Қорғауға жіберілді_________
ПП және Ф кафедра меңгерушісі
_____________З.Ж.Кашкинбаева
5В010200 - Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық
білім беру іс-әрекетін дамыту
Орындаған
Масабаева Г.Ұ.
ПМНО-17-1 тобының студенті
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., доцент
Абитаева Р.Ш.
Жезқазған 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетін дамытуды қалыптастыру, және оның маңызы
1.1 Сабақта оқу технологиялары мен стратегияларын, сонымен қатар тілдік дағдыларды пайдалана отырып әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетін дамытуды қалыптастыру
1.2 Мемлекеттік стандарттың талаптарына сай, оқушылардың сабақта әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекеттерін дамытудың маңызы
2. Жаңартылған білім беру бағдарламасының өзгерістеріне байланысты сабақты ұйымдастыру формасы, типтері мен құрылымы
2.1 Сабақты ұйымдастыру формасы мен типтеріне байланысты оқушының әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетінің беретін нәтижесі
2.2 Сабақта оқушының әмбебаптық танымының қалыптасуы, алған білімін өмірде қолдана білуі
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі ұлттық даму стратегиясымен тығыз байланысты мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Бала - біздің болашағымыз. Олай болса, мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту баланың ғана емес, еліміздің де жарқын болашағының кепілі. Ол - үздіксіз білім берудің алғашқы деңгейі. Сондықтан, мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың негізгі мақсаты - баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы болып отыр.
Елбасы Н. Назарбаевтың 2018 жылғы 10 қаңтардағы Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері және 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Қазақстан халқына Жолдауларындағы тапсырмаларын орындауда негізгі міндеттер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың сапасын арттыру және мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесінде ерте жастағы балалардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру болып табылады [1].
Қазақстан республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты халыққа жолдауында балаларды мекепке дейінгі оқыту мен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған 2020 жылға қарай орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін Үкімет барлық қажетті шараларды қабылдауы тиіс. Қоғам дамуындағы, заман ағымындағы болып жатқан соңғы өзгерiстер мен бiлiм беру саласының алғашқы сатысы болып саналатын мектепке дейiнгi ұйымдарда болашақ ұрпақтың дүниетанымын дамытуға, жеке тұлға ретiнде қалыптастыруға сәбилiк шақтан бастап толық жағдай жасауды, тәрбиелеу мен бiлiм беруге аса жауапты қарауды басты мiндет етiп қойып отыр. Аталған мiндеттердi шешуде кезек күттiрмейтiн мәселелердiң бiрi ретiнде мектепке дейiнгi кезеңде білім мазмұнын жаңартуды қамтамасыз етудiң жолдарын нақтылаудың маңызы зор [2].
Білім мазмұнының қалыптасуының материалдық теориясының негізін Я.А.Коменский салған. Оның Ұлы дидактика атты еңбегінде бәрін бәріне оқыту өнері ретінде және оның құрамында жан-жақты моральдікке бағытталған ойлардың қалыптасуы туралы оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін қарастырған. Я.А.Коменскийдің мектеп жасына дейінгі балаларға тәрбие беру туралы Ана мектебі деген арнаулы еңбегі мектепке дейінгі тәрбие жөнінен дүние жүзінде бірінші бағдарламалық құрал болды. Ол балалардың денсаулығына және дене дамуына мұқият қамқорлық жасауға, жаңа туған сәбиді күтіп, баптауға, баланың тамағы, киімі, күн режимі туралы халық тәжірибесі мен өз заманындағы медицинаға сүйенетін ұсыныстар жасады. Ол адамгершілік нормаларды игерту, іс - әрекет етуге талаптанушылық, еңбек сүйгіштік, шыншылдық, мұнтаздай таза жүрушілік, сыпайылық т.б қасиеттерді тәрбиелеу жөніндегі ұсыныстары құндылығын жойған жоқ. Сондай - ақ, мектепке дейінгі балалық шақты мектепте онан әрі жүйелі оқытудың даярлық кезеңі ретінде қарады және мектеп жасына дейінгі бала игеруге тиісті қарапайым білімдердің неғұрлым кең шеңберін егжей - текжейлі белгілеп берді. Бұл бүгінгі таңда біздің зерттеуімізге сәйкес білім мазмұнын жаңарту бағытын айқындауға негіз болмақ [3].
Мемлекеттік стандартпен оқу жоспарларының талаптарының біржақтылығы мен балаға берілетін білім мазмұнына қойылатын талаптардың үйлесімділігінің сақталмауы, балаларға білім беру мазмұны негізінде білім, білік, дағдылардың өмірлік дағды ретінде қалыптастыруда тәрбиеші педагогтардың шығармашылық ізденістері мен кәсіби шеберлігін шыңдай түсу қажеттілігі мектепке дейінгі кезеңдегі жеке тұлғаға бағытталған тұтастық парадигмасын жаңа сапалық деңгейде жүзеге асыруды қажет етеді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының сапасын арттыру мақсатында негізінде Үлгілік оқу жоспары, Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы әзірленген, Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты жаңартылды және бекітілді [4].
Осыған байланысты біздің зерттеуіміздің өзекті мәселесін айқындап, тақырыпты: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктері, - деп алуымызға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу объектісі: мектепалды даярлық үрдісі.
Зерттеу пәні: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктеріне қойылатын талаптар мен жолдары
Зерттеудің міндеттері:
1. Қазақстанда мектепке дейінгі кезеңде білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен қалыптасуын қарастыру;
2. Мемлекеттік стандарттың мектепке дейінгі ұйымдардың үлгілік оқу жоспарындағы вариативтік бөлімнің құрылымы мен мазмұнына сипаттама беру;
3. Мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлімді жоспарлауға қойылатын талаптарын көрсету;
4. Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың тиімді жолдарын анықтау.
Зерттеудің жаңалығы: Мектепке дейінгі ұйымдардың білім мазмұнын таңдаудың бағыттары мен вариативтік бөліктің мазмұны қарастырылды. Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктеріне қойылатын талаптар мен жолдары анықталды.
Зерттеу нәтижесінің тәжірибелік мәнділігі: зерттеу жұмысындағы еңбектерді мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы бойынша оқитын студенттерге басшылыққа алуға болады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Мектепке дейінгі ұйымдардың білім мазмұнын таңдаудың бағыттары мен вариативтік бөліктің мазмұны
1.1 Қазақстанда мектепке дейінгі кезеңде білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен қалыптасуының қазіргі жайы
Қазақстан республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты халыққа жолдауында балаларды мекепке дейінгі оқыту мен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған Балапан арнайы бағдарламасын әзірлеп, іске асыруға кірісуді тапсырамын. 2020 жылға қарай орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін Үкімет барлық қажетті шараларды қабылдауы тиіс. Олардың отандық білім беру жүйесінің флагманы болып, осы заманғы оқу бағдарламаларын кейіннен оларды бүкіл республика бойынша енгізетіндей етіп әзірлеу мен байқап көру жөніндегі басты алаңға айналуы үшін қолдан келгеннің бәрін жасау қажет - деп атап көрсеткен еді. Аталған стратегияны жүзеге асырудағы басым бағыт білім беруді жаңарту - Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік туғызатын маңызды құрал болуында [2].
Білім берудің бағыт - бағдары Қазақстан Республикасының Ата Заңында, Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасында, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында, Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында және басқа мемлекеттік құжаттарда негізделген [5].
Қоғам дамуындағы, заман ағымындағы болып жатқан соңғы өзгерiстер мен бiлiм беру саласының алғашқы сатысы болып саналатын мектепке дейiнгi ұйымдарда болашақ ұрпақтың дүниетанымын дамытуға, жеке тұлға ретiнде қалыптастыруға сәбилiк шақтан бастап толық жағдай жасауды, тәрбиелеу мен бiлiм беруге аса жауапты қарауды басты мiндет етiп қойып отыр. Аталған мiндеттердi шешуде кезек күттiрмейтiн мәселелердiң бiрi ретiнде мектепке дейiнгi кезеңде білім мазмұнын жаңартуды қамтамасыз етудiң жолдарын нақтылаудың маңызы зор.
Ұлттық негіздегі білім беру ұйымдарының мәнi өз шәкiрттерiне халқының мәдениетiн терең де жан-жақты үйрету, олардың санасына ұлтына деген құрмет пен мақтаныш сезiмiн сiңiре бiлудi басқа ұлттардың мәдениетiн қадiрлей бiлумен ұштастыру болып табылады. Осы орайда, өз заманымыздағы ғылым салаларынан түгелдей хабардар болған аты әйгiлi ақын, философ, қоғам қайраткерлерi түркi халықтарының мәдени рухани мұраларымен таныстыруды жөн көрген, қасиетті қағидалар мен өсер ұрпаққа өсиет қалдырған Әл-Фараби, Ж.Баласағұни, Науаи, Қожа-Ахмет Яссауи, М.Қашқари, М.Х.Дулати сынды т.б ойшылдардың педагогикалық ой тұжырымдарынан нәр аламыз. Өткеннiң тәжiрибесiн бүгiнмен жалғастыра озық өнегелi рухани дәстүрдi ұрпақтан-ұрпаққа жеткiзу үдерiсi үнемі жүрiп отырады. Бұл үдерiссiз қоғамның өркениеттi елдер деңгейiне жету мүмкiн емес.
Ұлт мәдениетiнiң маңызы және оның жеке тұлғаның рухани дамуына тигiзер әсерi, білім беру туралы ой-пiкiрлердiң қалыптасуына Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, Т.Шонанов, Ә.Бөкейханов сынды халқымыздың ағартушылары мен өнер қайраткерлерiнiң қосқан үлесi зор болды. Өз халқына бiлiм мен өнер сәулесiн шашқан Н.Құлжанова, М.Бегалиева, М.Ниязова, Ш.Иманбаева сияқты қазақ әйелдерiнен шыққан алғашқы қарлығаштар өз еңбектерiнде жас ұрпақ тәрбиесiнiң өзектi мәселелерiне байланысты айтқан құнды пiкiрлері әр кезеңдердегі білім мазмұнын жаңартуға негіз болмақ [6].
Педагогика ғылымының дамуы барысында тәрбиенің мақсаттары туралы мәселені қоғамның даму заңдылықтарымен байланыстырды және жас ұрпақтың жан - жақты дамуын педагогикалық тұрғыда дәлелдеп берген ағартушы - педагогтар: Т.Мор, Т.Кампанелла, Р.Оуэн, Сен - Симон, Ш.Фурье, Ж.Ж.Руссо,
И.Ф.Гербарт, И.Г.Песталоции, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский, Д.Дьюи, Г.Кершенштейнер, В.Лай т.б зор еңбек сіңірді.
Х1Х - ХХ ғғ. аралығында дидактиканың дамуына үлес қосқан ғалымдар: П.Ф.Каптерев, С.Т.Шацкий, П.П.Блонский, А.К.Гастев, А.П.Пинкевич, М.М.Пастрак, П.Н.Груздев, А.М.Данилов, Ш.И.Ганелин, Е.Я.Голант, Л.В.Занков, Б.П.Есипов, М.Н.Скаткин т.б оқытудың ғылыми негіздемесіне, обьектісі мен пәнін анықтауға, педагогикалық емес ғылымдармен байланысын табуға, зерттеудің әдіснамасын, оқыту әдістері мен дидактиканың басқа да мәселелерінің дамуына В.С.Ильин, В.И.Загвязинский, В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.И.Махмутов, П.И.Пидкасистый, И.Ф.Харламов т.б маңызды үлес қосты. Олардың дидактикаға қосқан үлесі басқа зерттеушілер сияқты, қазіргі уақытта білім мазмұнын жаңартуда туындайтын көкейкесті мәселелерге жауап табуға мүмкіндік жасайды [7].
Зерттеу мәселесінің әдіснамалық, теориялық негіздері философия ғылымы бойынша: Ә.Нысанбаев, Қ.Шүленбаев, А.Кішібеков, Ғ.Есімов, С.Нұрматов, А.Қапышев, М.Орынбеков т.б, шетел философтары: Л.М.Архангельский, Б.С.Гершунский, Г.Гегель, Декарт; Д.Дьюи, Г.Н.Исаенко, Г.Л.Смирнова, И.Кант, С.Ю.Колчагин, А.Г.Харчаева, В.Я.Ядова еңбектерінде көрніс тапқан.
Тәуелсiз мемлекеттер достастығы елдерiнде балабақшадағы білім мазмұнына байланысты мәселелерді әр қырынан қарастырған ғалымдар: Р.Абдухадирова, З.Д.Киекбаева, Э.Х.Мурадов (Өзбекстан), А.М.Магомедов, (Дағстан), Ж.М.Оразбаева, М.Рахимова (Қырғызстан), С.М.Раймова (Татарстан) т.б. Бұл зерттеулердiң бiз үшiн құндылығы, әр ұлттың білім беру мен тәрбие мәселесіндегі белгiлi бiр мақсатқа жету барысында пайдаланған мазмұндары мен әдiс-тәсiлдерiн көрсететiн жетекшi құрал бола алатындығында [8].
Қазақстанның білім саласының жағдайы мен болашағы жайлы ғалымдар өз зерттеулерінде жан-жақты зерделеген. Атап айтқанда: педагогика ғылымының дамуы мен қалыптасуын, А.І.Сембаев, Қ.Бержанов, К.Қ.Құнантаева, А.І.Ілиясова, Г.М.Храпченков, К.Ж.Ибраева т.б қарастырса, жоғары мектепте педагог мамандарды кәсіби дайындауға байланысты проблемалардың бірқатар аспектілерін қарастырған ғалымдар: Т.С.Садықов, Т.С.Сабыров, М.Н.Сарыбеков, М.Ә.Құдайқұлов, Қ.К.Жампейісова, Г.А.Уманов, К.Успанов т.б болашақ мамандарды дайындаудағы біртұтас педагогикалық үдерістің теориясы мен әдістемесін: Г.К.Ахметова, Қ.А.Аймағамбетова, А.А.Бейсенбаева, Ғ.Кертаева, Л.К.Керімов, Е.Ө.Жұматаева, Б.Ы.Мұқанова т.б, мұғалімдердің зерттеушілік мәдениетін қалыптастыруға байланысты: Ш.Т.Таубаева, З.Исаева, кәсіптік білім беру және оны жетілдіру жолдары жайында: С.Ә.Аманжолов, С.Б.Ә.Әбдікәрімов, Ә.Б.Әлмұхамбетов, А.П.Сейтешов, Б.К.Момынбаев, К.Ө.Өстеміров т.б, салыстырмалы педагогика мәселелерін: А.Қ.Құсайынов, Қ.Мусин, Г.Қ.Нұрғалиева т.б, қазақ этнопедагогикасы негізінде жеке тұлғаны дамыту мәселелерін: Қ.Б.Жарықбаев, С.Қ.Қалиев, Ә.О.Қамақов, С.Ғ.Ғаббасов, С.А.Ұзақбаева, К.Ж.Қожахметова, Р.К.Төлеубекова, Ж.Ж.Наурызбай, Ә.Табылдиев, Х.Қ.Шалғынбаева т.б еңбектерінде кеңінен талдау жасалған [9].
Мектепке дейінгі білім мазмұнын балалардың қабылдауы, есте сақтауы және қарым - қатынастың танымдық рөлі, баланың қызығушылығы мен талап тілектерін орындауға байланысты зерттеу жүргізген психолог ғалымдар: Б.Г.Ананьев, Л.С.Выготский, М.И.Божович, А.В.Запорожец, Е.Е.Кравцова, Л.А.Венгер, А.Н.Леонтьев, Г.А.Урунтаева, Е.О.Смирнова, В.Д.Шадриков т.б.
Республика көлемiнде мектепке дейiнгi тәрбиенiң ғылыми-теориялық және әдiстемелiк мәселелерiн зерттеген еңбектерде атап айтарлық. Олар: В.Андросова, Р.К.Аралбаева, Б.О.Арзанбаева, Ә.С.Әмiрова, Б.Б.Баймұратова, Н.Б.Баримбеков, С.Г.Бәтiбаева, Л.А.Давиденко, М.С.Сәтiмбекова, Р.Ж.Жұмағожина, А.К.Меңжанова, Қ.М.Меңдаяқова, Г.Ж.Меңлiбекова, А.Е.Манкеш, М.Т.Тұрыскелдина, Т.Ж.Қалдыбаева, Н.Д.Храпченкова, Т.И.Иманбеков, Ж.А.Исмайлова, Ш.С.Сапарбаева, Т.А.Левченко, Ғ.З.Таубаева, С.Н.Жиенбаева, Г.М.Метербаева, А.Ж.Салиева, Н.С.Сайлауова т.б.
Бұл ғылыми педагогикалық еңбектердiң құндылығы олардың өте бай архивтiк материалдар негiзiнде жазылғандығында және республикамыздағы мектепке дейiнгi ұйымдардың iс-тәжiрибесiнiң жетiстiктерi мен кемшiлiктерiн талдап, оқу-тәрбие жұмыстарының мазмұнын, әдiс-тәсiлдерiн жаңартуда басшылыққа алатын оқу-әдiстемелiк құралдары мiндетiн атқаруында.
Мектеп жасына дейiнгi балаға көркемөнер арқылы, яғни бейнелеу іс-әрекеті мен музыка сабақтары негізінде эстетикалық тәрбие беру мазмұнын ғалымдар: Т.Н.Доронова, В.С.Ветлугина, В.А.Езикеева, В.М.Изгаршева, В.Б.Косминская, Т.С.Комарова, Т.Г.Казакова, Н.П.Сакулина, Н.Б.Халезова, С.Г.Якобсон т.б. зерттедi. Көркемөнер мен эстетикалық тәрбиенiң психологиялық аспектiлерiн: Б.Г.Ананьев, Л.Выготский, Е.И.Игнатьев, А.Н.Леонтьев, Б.М.Теплов, П.М.Якобсон, А.В.Запорожец, В.С.Мухина, А.Люблинская, В.Кравцова зерттеулерiнде қарастырылған. Қазақстанда психологиялық мәселелердi зерттеуде С.Балаубаев, Т.Тәжiбаев, М.Мұқанов, Қ.Жарықбаев, Х.Шерязданова, М.Жакупов, Ж.Намазбаева, А.А.Нурахунова т.б еңбектерi жарық көрген [9].
Мектепке дейінгі балалардың бойында бұрын қалыптасқан дағдыларын өзіндік іс-әрекет жағдайларында қолдану мүмкіндіктерін арттыру арқылы шығармашылыққа тәрбиелеу. Сол арқылы қалыптан тыс міндеттер мен проблемалық жағдайлардың шешімін өздігінен таба білу қажеттіліктерін қолдап, одан әрі жетілдіруге ынталандыру.
Баланың нақты ақыл-ойы мен тәжірибелік әрекетін іске асыра отырып, оның бойына ұйымшылдық, тәртіптілік, ұқыптылық, жауапкершілік қасиеттерін қалыптастыру; Ойын арқылы оқыту технологиясы мектепке дейінгі ұйымдарда кеңінен қолданылады. Әр мұғалім технологияның нәтижесін дұрыс болуы үшін мынандай жағдайларды ескеруі қажет [10].
1. Әр ойынның тәрбиелік, білімділік, дамытушылық маңызын алдын-ала жете түсініп, оның балаларға қандай нәтиже беретіндігін анықтау
2. Ойын жүргізетін орынның мүмкіндігі, ойын жабдықтарының эстетикалық талаптарға сай болуы, алдын - ала әзірлеу.
3. Балалардың жас, психологиялық ерекшеліктеріне, білім деңгейлеріне, сөздік қорына сәйкес келуі.
4. Ойын кезіндегі қозғалыс, техникалық қауіпсіздіктен қамтамасыз ету.
5. Ойынның, сабақтағы ойын элементтерінің балалардың ынтасын тартып, пәнге деген қызығушылығын арттыруға бағытталуы. Мектепке дейінгі ұйымдарда қазақ тілін оқып үйрету барысында ойындардың алатын орны ерекше. Әр сабақтың тақырыбына сай ойындарды пайдаланып отыру балалардың тіл үйренуге деген қызығушылығын, ынтасы мен зейінін арттырады. Тәрбиелік аспект: Осы бағдарлама мектепке дейінгі 4-6 жастағы балаларды тәрбиелеу мен дамытудың мазмұндық аспектілерін ашады. Ойын баланың білім-білік дағдысын қалыптастыратын тәрбие құралы. Мектепке дейін мекемелерде адамкершілік тәрбиесі тәрбиелеу және білім беру үрдісінде ір түрлі ісәрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Олар мен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді тәрбиелеуге болады.
Мақсаты: Мемлекеттік тілді үйренуге дайын, ересектер мен және құрдастарымен қарым-қатынас жасауға талпынысы бар мектепке дейінгі кіші жастағы бала тұлғасын қалыптастыру. Тілдік қарым-қатынас іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру Ойын технологиясын қолдану арқылы баланың тілге деген қызығушылығын дамытып қалыптастыру және ұлттық ойын элементтерін қолдану арқылы салт-дәстүрді білуге, сүюге тәрбиелеу.
Міндеттері: - Баланың сөздер мен дыбыстарды дұрыс айтуға әзірлігін дамыту - Сөздік қорын байытып, сөйлеу барысында қолдану - Тілдің грамматикасын дұрыс сақтау дағдысын қалыптастыру - мектепке дейінгі кіші жастағы баланың қызығушылығын қазақтың ұлттың ойыны арқылы арттыру - бала бойында маңызды, шешуші құзыреттіліктерді қалыптастыруға мүмкіндік туғызатын қолайлы пәндік-даму ортасын құру; - тәжірибелік, танымдық, шығармашылық іскерлігі мен басқа да бала әрекеті түрлерін қалыптастыру; - ұлтжандылық пен халқымыздың мәдени-тарихи дәстүрлері негізінде тәрбиелеу арқылы бала бойына жалпыадамдық, мәдени және адамгершілік құндылықтарды дарыту; - полиэтникалық және полимәдени мегаполисте ұлтаралық қатынастардың үйлесімділігін сақтауға негіз болатын ұлтаралық қатынас мәдениеті негіздерін қалыптастыру; - баланы дүниежүзілік және жалпыұлттық құндылықтар рухында тәрбиелеу мақсатында отбасы мен мектепке дейінгі ұйымның бірлескен мүмкіншіліктерін пайдалану; - әр баланың тұлғалық қасиеті және оны ауыспалы өмір жағдайында әрі қарай сәтті дамыту мақсатында өзін-өзі тану, өз ойын еркін білдіру және оны іске асыру дағдыларын жетілдіру; - Қазақстан Республикасының патриоттық, мәдени-тарихи салт-дәстүрлер негізінде мәдени және адамгершілік құндылықтарды дарыту [11].
Сабақ өту кезеңінде сабақты қатаң ережемен өте бермей, бір мезгіл еркін тақырыпта ойын, сұрақ-жауап арқылы өту балаларға еркін ойлауға, өз ойларын тартынбай айтуға, сөйлеу мәдениетін меңгеруге бағыттайды. - Өз ойынан ойын ойлап табу, ұйқастар табу, жұмбақтар шешу, үйренуге тәрбиелеу баланы сабақта ойсыз, бейғам отырудан сақтайды. Тәрбиелеу және оқыту формалары және әдістері
Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру барысында жүргізілетін ойындар мен сабақтар балаларды дербестікке тәрбиелеуге негізделеді.
Балаларды тәрбиелеу мен оқытуға бағытталған іс-әрекет түрлері: - балалардың өз бетінше еркін іс-әрекеті: ойын, сурет салу, мүсіндеу, жапсыру, көркемдік-тілдік әрекет, құрастыру, дидактикалық ойындар мен жаттығулар, т.б.; - үлкендердің балалармен бірлескен іс-әрекеті: ойын, сурет салу, танымдық-зерттеу, тәжірибе жасау, қатынас жасау, музыкалық-сергіту, мерекелер мен сауықтар, дене шынықтыру-сауықтыру, жобалау және т.б.
Күн тәртібінде педагогтің бейресми қарымқатынас негізінде әр баламен жеке байланыс жасауына да уақыт қарастырылуы керек. Сонымен қатар, күнделікті үлкендермен ойнауына да арнайы уақыт бөлінуі тиіс. Бұл ойындар баланың қалауымен ұйымдастырылып, үлкендер тарапынан қолдау көрсетілуі керек. Ұйымдастырылатын ойын және оқу іс-әрекеттері күн сайын өзінің ұйымдастырылу сипатымен, өткізілетін орнымен, түрлерімен ерекшеленіп, баланы жалықтырмайтындай, қызықты етіп жүргізілуі қажет. Әртүрлі қозғалыс түрлеріне жаттықтыра отырып, балалардың оны түсініп, дұрыс, дәл орындауын қадағалау керек. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін арнайы ережелері бар қозғалыс ойындары ойнатылады.Оқу мен ойын әрекеттерін де баланы жалықтырмайтындай тартымды, мейлінше түрлендіріп ұйымдастырған жөн. Өйткені осы әрекеттер арқылы бала жаңа ұғымдармен танысады, өзіне таныс емес заттардың қызметі мен оларды қолдану тәсілдерін меңгереді. Сондықтан да тәрбиешінің алдында баланың шығармашылығын, дербестігін, ерік-жігерін шыңдауға бағытталған түрлі ойындарды ұйымдастырып, оны дұрыс, тиімді тәсілдерді қолданып жүргізу міндеті тұр. Бала әрекетінің жүйелі даму үлгісін көрсететін, бағдарлау мен әрекет кеңістігін ашатын, вариативтілігімен және баланың тікелей қатысуымен ерекшеленетін дамытушы орта құру - оқыту мен тәрбиелеу үдерісінде өте маңызды рөл атқарады.
Баланың тындалым, айтылым, тілдесім әрекеттерін қалыптастырады. Бала ойындарының мазмұны келесідей кезектілікпен дамиды [12]: - дидактикалық (ой-өрісті кеңейту, танымдық іс-әрекет; практикалық іс-әрекетте қажет белгілі бір қабілеттер мен дағдыларды қалыптастыру және т.б.); - дамытушылық (назарды, есте сақтауды, сөйлеуді, ойлауды, көз алдына елестетуді, қиялды, шығармашылық идеяны, заңдылықтарды орнату, оңтайлы шешімді табу қабілетін және т.б. дамыту); - тәрбиелеуші (өз еріктерін тәрбиелеу, мінез-құлық, эстетикалық және дүниетанымдық позицияларын қалыптастыру, ынтымақтастықты, бірлестікті, тіл табысушылықты және т.б. тәрбиелеу);
Қосымша білім беру - балабақшадағы баланы тәрбиелеу мен оқытудың негізгі компонентінің құрамдас бөлігі. Қосымша білім берудің мақсаты - жалпы білім беру үдерісінде жеке педагогикалық психологиялық жас ерекшеліктерін ескере отырып, баланың үйлесімді дамуы. Қосымша білім беру жүйесіндегі баланың қызметі олардың өз халқының өнері мен мәдениетіне, әртүрлі білім салаларына деген қызығушылығын дамытуға мүмкіндік береді. Қосымша білім беру бойынша жұмыс балалармен күннің екінші бөлігінде мектеп жасына дейінгі балаларға арналған тиісті деңгей көлемінде жүргізіледі. Сабақты жоғары білікті мамандар жүргізеді. Мектепке дейінгі ұйымдардағы жабдықталған жағдай әрбір баланың дамуына және жақсы бейімделуіне, қажетті білім мен білік алуға көмектеседі.
Балалар сәбилер жүрегінде әдемілікке деген махаббатты жандыратын, өнердегі алғашқы қадамдарын жасауға көмектесетін тамаша педагогтармен кездеседі. Сабақ балалар шығармашылық әлеміне жақындай алатын және оның тікелей қатысушысы болатын арнайы жабдықталған кабинеттерде өткізіледі. Егер мектепке дейінгі ұйымдарда балаларға тіл үйретуде ойын технологиясын пайдалану негізінде тындалым, айтылым, тілдесім әрекеті қалыптасатын болса, баланың белсендік тілдік әрекеті дамиды.Мектепке дейінгі ересек жастағы баланы тәрбиелеу мен дамытудың қорытынды нәтижесі - үлкендермен және құрдастарымен қалыпты қарым-қатынаста бола алатын,негізгі құзыреттілікті және дене тәрбиесі, салауатты өмір салты негіздерін меңгерген, мектепте оқуға дайын тұлғаны қалыптастыру болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жалпы мәдениетті қалыптастыруға, дене, зияткерлік, адамгершілік, эстетикалық және жеке қасиеттерін дамытуға, оқу әрекетінің алғы шартын қалыптастыруға, мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулықтарын нығайтуға және сақтауға бағытталған.
Мектепке дейінгі сапалы тәрбие мен оқыту және балалардың қабілеттерін дамыту, балалар еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы болғандықтан қоғам үшін өте маңызды болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың басты міндеті Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын жаңарту негізінде мектепке дейінгі білім беру қызметтерінің сапасын жетілдіру және білім беру үдерісіне инновациялық әдістер мен технологияларды ендіру [13].
Осы мақсатқа сәйкес жаңа технологиялар мен әдістерді қолданып, отандық шығармалардың көлемін арттырумен мектепке дейінгі білім беру мазмұнына бірыңғай талаптарды, жүйелілікті, тұтастықты, сабақтастықты және үздіксіздікті қамтамасыз ететін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) әзірленді.
Аталған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына арналған әдістемелік нұсқаулық Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты (бұдан әрі - Стандарт) талаптарына сәйкес мектепке дейінгі ұйымдардың педагогтарына әдістемелік көмек көрсетуге арналған және Бағдарламаның құрамдас бөлігі болып табылады.
Нұсқаулық сабақтастық, жүйелілік, бірізділік, вариативтік, кіріктіру педагогикалық ұстанымдары, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың тәрбиелік, дамытушы және оқыту мақсаттарының бірлігі негізінде жасалған [14].
Әрбір жасқа арналған әдістемелік жұмыстың бөлімдерінде білім беру салаларының мазмұны және балалардың бағдарлама мазмұнын игерудегі жоспарланған күтілетін нәтиже ашылған.
Білім беру қызметі балаларға шамадан тыс салмақ салмай, тәрбиелік, дамытушылық, білімдік мақсаттар мен міндеттердің бірлігін қамтамасыз етуі тиіс.
Сонымен бірге бағдарламалық білім беру міндеттерін шешу тек қана ұйымдастырылған оқу қызметінің көлемінде ғана емес, сондай-ақ режимдік сәттерді өткізу кезінде де ересек пен балалардың бірлескен әрекеті ретінде және мектеп жасына дейінгі балалардың дербес әрекеттерінде де қамтамасыз етіледі.
Білім беру үдерісін құру балалардың жастарына сәйкес түрлеріне негізделеді.
Жұмыс түрін педагог мектепке дейінгі ұйымның бағыттарының ерекшелігіне, жабдықталуына (материалдық-техникалық қор), мәдени және аймақтық ерекшеліктерге, педагогикалық үдеріске қатысушылардың тәжірибесіне, педагогтардың шығармашылық әлеуетіне сәйкес өздігінен таңдайды.
Білім беру үдерісі келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:
1. Дене дамуы: кешенді шынықтыру шаралары, таңертеңгі жаттығу, күннің екінші жартысындағы жаттығулар мен қимылдық ойындар;
2. Әлеуметтік - тұлғалық даму: режимдік сәттерді өткізуде жағдаяттық әңгімелесу, олардың қажеттілігін түсіндіру; тапсырмалар арқылы еңбек дағдыларын дамыту (кезекшілік, өзіне-өзі қызмет ету дағдылары, ересектерге көмектесу; сабаққа қажетті мүліктер мен құрал-жабдықтарды орналастыру, жинастыру, қимылдық ойындар мен жаттығуларға арналған құрылымдарды құрастыруға балаларды қатыстыру); режимдік сәттерді өткізуде қауіпсіз жүріс-тұрыс дағдыларын қалыптастыру;
3. Танымдық - тілдік даму: тілдік дамытушы ортаны құру (ойындарда, бақылауларда балалармен еркін диалогтар, балалармен жағдаяттық әңгімелер, еңбек қимылдары мен гигиеналық шараларды атау); балалардың сөйлеу белсенділігін ынталандыру.
4. Көркем - эстетикалық даму: балалардың күнделікті тіршілігінде музыканы қолдану (ойында, қолы бос кезінде, серуенде, бейнелеу әрекетінде); қоршаған ортадағы әртүрлі дыбыстарға, бөлмелерді безендіруге, жабдықтардың тартымдылығына, бөлменің, заттардың, ойыншықтардың әсемдігі мен тазалығына балалардың назарын аудару [15].
Дұрыс күн тәртібі - бұл балалардың күні бойғы әртүрлі әрекет түрлері мен демалысының тиімді ұзақтығы және жүйелі ауысуы. Күн тәртібін дұрыс құрудың негізгі ұстанымы оның балалардың жас психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкестігі болып табылады.
Режимдік сәттерді жүзеге асыру кезінде, сондай-ақ баланың жеке ерекшеліктерін (ұйқының ұзақтығы, талғамдарын, іс-әрекеттің қарқыны және т.б.) ескеру қажет. Балабақшаның күн тәртібі баланың жеке ерекшеліктеріне сәйкес жасалған болса, онда ол өзін жайлы сезінеді, оның көңіл - күйі мен белсенділігі де жоғары болады.
Білім беру салаларының мазмұнын кіріктіру:
- тұтас үдеріс аясында білім беру салаларының мазмұнын іске асыруды;
- баланың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және оның әлеуметке үйлесімді енуін қамтамасыз етеді.
Білім беру міндеттері бағдарламалық материалды беруде кешенді тәсілді мақсатқа бағыттап қолданғанда тиімді шешіледі.
Кіріктіру ұстанымына сәйкес, бір саланың білім беру әрекеті барысында басқа білім беру салаларының міндеттерін бір мезгілде шешу қажет. Денсаулық білім беру саласының міндеттерін шешкен кезде бір мезгілде Әлеумет білім беру саласының дағдылары қалыптасады, Таным, Коммуникация білім беру салаларына қатысты білім мен білік қаланады және т.б [16].
Әр білім беру саласының мазмұнында балалардың жарты жылдықтар бойынша игеретін негізгі білім, білік және дағдыларының күтілетін нәтижелеріанықталған.
Бағдарлама мазмұнын іске асыру баланың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне, оның жан-жақты үйлесімді дамуына бағытталған педагогикалық үдерісті ұйымдастыруға заманауи тәсілдерді қолдануды көздейді.
Ойын әрекетін ұйымдастыру
Ойын - мектепке дейінгі жастағы балалардың қоғамдық өмірінің ерекше түрі, олардың қалауы бойынша біріктіретін, өз бетінше әрекет ететін, өзінің ойларын жүзеге асыратын, әлемді танитын әрекетінің негізгі түрі болып табылады. Ойын әрекеті әрбір баланың физикалық және психологиялық дамуына, адамгершілік - жігерлі қасиеттерді, шығармашылық қабілеттерді тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Ойын - балалардың тіршілік әрекетінің негізгі түрі ретінде қарауға болатын, қайталанатын құбылыс.
Бағдарламада балалардың жастарын ескере отырып, сюжетті-рөлдік, дидактикалық, қимылды ойындар, драмалық ойындар, өз бетінше ойындар, сондай-ақ заттарды алмастыратын ойыншықтармен және ойын қимылдарымен барлық ойын түрлерін дамыту мен қолдану әдістері анықталған. Барлық ойын түрлері танымдық, шығармашылық әрекетті және балалардың әлеуметтенуін ұйымдастыруда кеңінен қолданылады.
Еңбек әрекетін ұйымдастыру
Еңбек әрекеті - мектепке дейінгі тәрбиенің құрамдас бөлігі, еңбек дағдыларын қалыптастырудың негізі, тұлға аралық қарым-қатынас мәдениетін дамытудың маңызды құралы болып табылады. Бағдарламада балалардың жас мүмкіндіктерін ескеріп еңбексүйгіштікті, ересектердің еңбегіне қызығушылықты дамыту, еңбек етуге ынталану; табиғат бұрышындағы жануарлар мен өсімдіктерге күтім жасаудың қарапайым еңбек әрекеттері дағдыларына тәрбиелеу міндеттері қойылған.
Балаларды еңбектің қоғамдық бағытының рөлімен, оның әлеуметтік маңыздылығымен таныстыруға, еңбек адамдарына сыйластық қарым-қатынас қалыптастыруға, қоршаған ортадағы заттар адамның қолымен жасалғанын сезінуге және оларға ұқыптылықпен қарауға басымдық берілген.
Күтілетін нәтижелер жас ерекшелік кезеңдеріне сәйкес, аталған жастың балаларының тіршілік әрекетінде қолданатын, нәтижесінде білім, білік, дағдыларының деңгейлері анықталатын білім беру салалары мазмұнын меңгеруді қарастырады.
Ата-аналармен жұмыстарды ұйымдастыру
Бала үшін отбасы - бұл қоғамдық тәжірибенің қайнар көзі. Отбасында ол үлкендерге еліктейді, мұнда оның әлеуметтік болмысы қалыптасады. Егер біз дені сау ұрпақ өсіргіміз келсе, онда бұл мәселені бүкіл әлеммен: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз керек.
Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешісінің басты мақсаты - балаларды тәрбиелеуде отбасына кәсіби тұрғыдан көмек көрсету, оны ауыстырмай, толықтырып және оның тәрбиелік қызметін толықтай іске асыруды қамтамасыз ету.
Жоғарыда аталған отбасылық қарым-қатынастарды іске асыруды қамтамасыз ету үшін келесі тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыс жүргізілуі қажет:
- балалар мен ата-аналарға сыйластықты тәрбиелеу;
- отбасылық шағын ортаны зерделеу үшін ата-аналармен өзара әрекеттестік;
- отбасының жалпы мәдениетін және ата-аналардың психологиялық құзыреттілігін арттыру;
- балалармен тәжірибелік жұмыстың біліктері мен дағдыларын қалыптастыру және теориялық білімдердің негізі арқылы ата-аналарға тәжірибелік және теориялық көмек көрсету;
- отбасын жеке - саралау тәсілі арқылы ата-аналармен ынтымақтастық және бірлескен шығармашылық түрлерін қолдану.
1.2 Мемлекеттік стандарттың мектепке дейінгі ұйымдардың үлгілік оқу жоспарындағы вариативтік бөлімнің құрылымы мен мазмұныны
Меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесі [17]:
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына (одан әрі-Стандарт) (2018 ж. 31 қазандағы ҚР БҒМ № 604 бұйрығы);
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарына 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 557 бұйрығы (өзгерістермен және толықтырулармен 2018 жылғы 10 қазандағы №556 бұйрығы);
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына;
- Мектепке дейінгі ұйымдар қызметінің үлгілік қағидаларына (ҚР БҒМ 2018 жылғы 30 қазандағы №595 бұйрығы) сәйкес жүзеге асырылады.
Стандартта мектеп жасына дейінгі балалардың дайындық деңгейіне, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына және оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар айқындалған.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұны балалардың жас ерекшеліктері мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жан-жақты дамуына бағытталып, Денсаулық, Қатынас, Таным, Шығармашылық, Әлеумет білім беру салаларына негізделеді.
Денсаулық білім беру саласы.
Денсаулық білім беру саласы дене бітімі қасиеттерін дамытуды; негізгі қимыл түрлерін жетілдіруді; қимыл дағдыларын қалыптастыруды; қимыл ойындарының түрлерін ұйымдастыруды және өткізуді; спорттық жаттығуларды орындауды (шанамен, шаңғымен сырғанау, велосипед тебу, жүзу); спорттық ойындардың (футбол, баскетбол, бадминтон және басқалар) элементтерімен танысуды қамтиды.
Денсаулық білім беру саласының мазмұны баланың денсаулығын сақтауға және нығайтуға; тұрмыста, көшеде, табиғат жағдайларында қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға және балалардың қимыл-қозғалыс тәжірибесін негізгі қимылдарды жетілдіру арқылы байытуға; шығармашылық, танымдық және сөйлеу қабілеттерін пайдалана отырып, тәрбиеленушілердің қимыл белсенділігіне сұраныстарын жетілдіруге бағытталған.
Денсаулық білім беру саласындағы ұйымдастырылған оқу қызметі:
* дене шынықтыру;
* қауіпсіз мінез-құлық негіздері.
Коммуникация білім беру саласы.
Коммуникация білім беру саласы балалар әрекетінің әртүрлі нысандары мен түрлерінде ауызша және байланыстырып сөйлеуді, шығармашылық сөйлеу әрекетін дамытуды; тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеуді; белсенді сөздікті байытуды, тілдің грамматикалық жағын қалыптастыруды, балалар әдебиетімен таныстықты дамытуды, мәнерлеп оқуды және мазмұндауды; мемлекеттік, орыс, ағылшын және басқа тілдерді дамытуды қамтиды.
Коммуникация білім беру саласының мазмұны ересектермен және балалармен еркін араласу дағдыларын дамытуға; зейінділікке, сөйлеуге, балалар әдебиетіне қызықтыруға бағытталған.
Коммуникация білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* сөйлеуді дамыту;
* көркем әдебиет;
* сауат ашу негіздері;
* қазақ (орыс тілінде оқытылатын топтарда), орыс (қазақ тілінде оқытатын топтарда) және шет тілдерінің бірі;
* драма.
Таным білім беру саласы.
Таным білім беру саласы қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыруды: жиынтық туралы түсініктерді, сандық есептеу дағдыларын жетілдіруді, геометриялық пішіндер туралы түсініктерді қалыптастыруды, кеңістікті және уақытты бағдарлауды; құрылыс, табиғи және қалдық материалдар және конструктордың бөліктерінен құрастыруды; тірі және өлі табиғат заттары мен маусымдық құбылыстар, өсімдіктер туралы білімін кеңейтуді, қазақ және басқа халықтардың әлеуметтік-мәдени құндылықтары, дәстүрлері мен мерекелері туралы, адамдардың ортақ мекені ретінде Жер планетасы, оның табиғатының ерекшеліктері туралы түсініктерін кеңейтуді қамтиды.
Таным білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, бөбек жасы топтарында (1 жастан 3 жасқа дейін) - сенсорика;
* құрастыру;
* жаратылыстану.
Шығармашылық білім беру саласы.
Шығармашылық білім беру саласы сурет салу; мүсіндеу, жапсыру және өнер туындыларын қабылдау мен түсінуді дамытуды, қоршаған ортаға эстетикалық қатынасты қалыптастыруды; өнер түрлері туралы қарапайым түсініктерді қалыптастыруды; музыканы, отандық композиторлардың шығармаларын, ұлттық музыкалық аспаптарды, көркем әдебиетті, фольклорды қабылдауды; көркем шығармалардың кейіпкерлеріне жанашырлықты ынталандыруды; балалардың өзіндік шығармашылық қызметін іске асыруын қамтиды.
Шығармашылық білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* сурет салу;
* мүсіндеу;
* аппликация;
* музыка.
Әлеумет білім беру саласы.
Әлеумет білім беру саласы қоғамда өзін ұстаудың адамгершілік нормаларын, сондай-ақ жалпы адамзаттық құндылықтарды меңгеруді, баланың ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасай білуін; дербес болуын, өзінің қылықтарына жауап беруін, өзінің қимылдарының мақсаттылығы мен реттеуді; адамгершілік қасиеттерін: елгезектікті, жанашырлықты, өзінің туыстары мен жақындарына құрметпен қарауды, өзінің отбасын жақсы көруін дамытуды; салт-дәстүрлерді сақтауды, тарихты, қазақ халқының тұрмысын білуді және құрметтеуді; Қазақстан біздің ортақ үйіміз екені туралы түсініктерін кеңейтуді, сондай-ақ басқа халықтардың мәдениетін, дәстүрлерін құрметтеуді; еңбек пен шығармашылықтың әртүрлі түрлеріне қызығушылықтарын қалыптастыруды; тұрмыста, қоғамда және табиғатта қауіпсіз мінез-құлық негіздерін тәрбиелеуді қамтиды.
Әлеумет білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* өзін-өзі тану;
* қоршаған ортамен танысу;
* экология негіздері.
Балаларды тәрбиелеу мен оқыту деңгейлерін қадағалау баланың жасына сәйкес жетістіктерінің мониторингі негізінде жүзеге асырылады:
* 1-деңгей - бала белгілі бір қимыл мен біліктерді жаңғырта алады;
* 2-деңгей - бала не істеп жатқанын түсінеді, белгілі білім қорына ие;
* 3-деңгей - бала өзінің білетінін және жасай алатынын қолданады, білімін өз бетінше және шығармашылықпен қолдана алады.
Индикаторлар көрсеткіш ретінде баланың даму мониторингін қамтамасыз етеді және оның жеке дамуын жоспарлауға негіз болып табылады [18].
Елбасы Н. Назарбаевтың 2018 жылғы 10 қаңтардағы Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері және 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Қазақстан халқына Жолдауларындағы тапсырмаларын орындауда негізгі міндеттер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың сапасын арттыру және мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесінде ерте жастағы балалардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру болып табылады [1].
Білім берудің жаңартылған мазмұны жағдайында Стандартқа туғаннан бастап 1 жасқа дейінгі жас кезеңділігі бөлігіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Жас кезеңдері және жас топтары мынадай:
1) бөбек жасы - туғаннан бастап 3 жасқа дейін:
* нәрестелік жас - туғаннан бастап;
* ерте жас - 1 жастан (ерте жас тобы).
* кіші жас-2 жастан бастап (кіші жас тобы).
2) мектепке дейінгі жас -3-6 жас
* мектепке дейінгі орта жас - 3 жастан (ортаңғы топ);
* мектепке дейінгі ересек жас - 4 жастан (ересек топ);
* мектепалды даярлық - 5 жастан (мектепалды тобы, сыныбы).
Стандартқа сәйкес Балаларды ерте жастан дамуы үшін олардың әлеуметтік дағдыларын өз бетінше оқу дағдыларын дамытатын бағдарлама әзірленді (ҚР БҒМ 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 668 бұйрығы). Бұл бағдарлама ерте жастағы балаларды әлеуметтендіру бойынша педагогтар мен ата-аналардың әдістемелік құралы болып табылады [19].
Бағдарламаның мазмұны туғаннан бастап үш жасқа дейінгі балаларды әлеуметтендіру міндеттерін іске асыруға, педагог пен ата-аналардың бірлескен іс-әрекетінде оқушының табысты, сенімді және позитивті болашағы үшін қажетті әлеуметтік дағдылар мен өз бетінше оқу дағдыларын дамытуға бағытталған, балалардың өзара іс-қимылын, бейімделуін, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуын, қоршаған ортаға (отбасына, әлеуметке, табиғатқа) ізгілікті қарым-қатынасын, қауіпсіз мінез-құлық негіздері бойынша әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз етеді, мектепке дейінгі ұйымда педагогтың, отбасында және мектепке дейінгі ұйымда ата - ананың жетекші рөліне назар аударылады.
Бағдарламаға бала туғаннан бастап 3 жасқа дейінгі тұлғаның психологиялық әлеуметтік дамуының негізгі кезеңдері енгізілген, бағдарламаның мазмұнын меңгеру нәтижесінде қалыптасуға тиісті білім беру салалары бойынша күтілетін нәтижелер ұсынылған.
Критериалда бағалау жүйесі (бала қандай да бір іс-әрекеттерді ойлап табады, ол өз бетінше не істей алатынын түсінеді және қолданады), балалардың әлеуметтік дайындығын, көшбасшылығын, төзімділігін, өзін-өзі оқытуы деңгейін бағалауға және олардың дамуын түзету бойынша жұмысты жоспарлауға мүмкіндік береді.
Бағдарлама Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына қосымша бағдарлама ретінде әзірленді және педагогтар үшін де, ата-аналар үшін де ерте жастағы балаларды әлеуметтендіру құралы болып табылады.
Бұдан басқа, балаларды мемлекеттік тілге табысты оқыту үшін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларына вариативтік компонент есебінен ересек топтарда қазақ тілін оқытуды 1 сағатқа көбейту бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізілді (ҚР БҒМ 2018 жылғы 10 қазандағы № 556 бұйрығы).
Сондай-ақ мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиелеу білім беру процесінде балаларды тәрбиелеу мен оқытудың классикалық және заманауи технологиялары (М. Монтессори, Ф. Фребель, Вальдорф педагогикасы, Н. Зайцев жүйесі, В. Воскобовичтің әдістемесі және т. б.) (мультимедиялық, анимациялық, дамыту ойындары және т. б.) қолданылады [20].
Қазақстан Республикасында үздiксiз бiлiм беру жүйесiнiң мектепке дейiнгi бiлiм беру сатысында баланың жас шамасын және өзiндiк ерекшелiктерiн ескере отырып, оның жеке адам ретiнде қалыптасуы мен дамуына жағдай жасауға бағыт беретiн мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандартының жобасы 1998 жылы жасалды. Дер кезінде берілген мектепке дейінгі білім әрбір бала үшін қандай маңызды болса, елдің өркендеуі үшін де сондай құнды. Мектепке дейінгі балаларды дамыту мәселесін ұлттық дамудың стратегиясы тығыз байланыста және мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылатынын ескерсек, қолданыстағы мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік стандартын жаңарту қажеттігі туындайды.
Қазiргi уақытта бiлiм мазмұнын өзгермелi әлеуметтiк жағдайларға сәйкестендiруге байланысты бiлiм беру сапасын көтеру мақсатында оны жетiлдiру жұмысы жүргiзiлуде. Стандартты қайта өңдеп, жетiлдiрудiң қажеттiлiгiнiң басты ғылыми әлеуметтiк негiздемесi - демократияландыру, iзгiлендiру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ө.А.Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті АҚ
Педагогика, психология және филология кафедрасы
Масабаева Гүлім Ұланқызы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық
білім беру іс-әрекетін дамыту
5В010200 - Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Жезқазған, 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті АҚ
Гуманитарлық-педагогтік институты
Қорғауға жіберілді_________
ПП және Ф кафедра меңгерушісі
_____________З.Ж.Кашкинбаева
5В010200 - Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық
білім беру іс-әрекетін дамыту
Орындаған
Масабаева Г.Ұ.
ПМНО-17-1 тобының студенті
Ғылыми жетекшісі
п.ғ.к., доцент
Абитаева Р.Ш.
Жезқазған 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Сабақта оқушылардың әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетін дамытуды қалыптастыру, және оның маңызы
1.1 Сабақта оқу технологиялары мен стратегияларын, сонымен қатар тілдік дағдыларды пайдалана отырып әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетін дамытуды қалыптастыру
1.2 Мемлекеттік стандарттың талаптарына сай, оқушылардың сабақта әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекеттерін дамытудың маңызы
2. Жаңартылған білім беру бағдарламасының өзгерістеріне байланысты сабақты ұйымдастыру формасы, типтері мен құрылымы
2.1 Сабақты ұйымдастыру формасы мен типтеріне байланысты оқушының әмбебаптық танымдық оқу іс-әрекетінің беретін нәтижесі
2.2 Сабақта оқушының әмбебаптық танымының қалыптасуы, алған білімін өмірде қолдана білуі
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі ұлттық даму стратегиясымен тығыз байланысты мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Бала - біздің болашағымыз. Олай болса, мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту баланың ғана емес, еліміздің де жарқын болашағының кепілі. Ол - үздіксіз білім берудің алғашқы деңгейі. Сондықтан, мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың негізгі мақсаты - баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы болып отыр.
Елбасы Н. Назарбаевтың 2018 жылғы 10 қаңтардағы Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері және 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Қазақстан халқына Жолдауларындағы тапсырмаларын орындауда негізгі міндеттер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың сапасын арттыру және мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесінде ерте жастағы балалардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру болып табылады [1].
Қазақстан республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты халыққа жолдауында балаларды мекепке дейінгі оқыту мен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған 2020 жылға қарай орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін Үкімет барлық қажетті шараларды қабылдауы тиіс. Қоғам дамуындағы, заман ағымындағы болып жатқан соңғы өзгерiстер мен бiлiм беру саласының алғашқы сатысы болып саналатын мектепке дейiнгi ұйымдарда болашақ ұрпақтың дүниетанымын дамытуға, жеке тұлға ретiнде қалыптастыруға сәбилiк шақтан бастап толық жағдай жасауды, тәрбиелеу мен бiлiм беруге аса жауапты қарауды басты мiндет етiп қойып отыр. Аталған мiндеттердi шешуде кезек күттiрмейтiн мәселелердiң бiрi ретiнде мектепке дейiнгi кезеңде білім мазмұнын жаңартуды қамтамасыз етудiң жолдарын нақтылаудың маңызы зор [2].
Білім мазмұнының қалыптасуының материалдық теориясының негізін Я.А.Коменский салған. Оның Ұлы дидактика атты еңбегінде бәрін бәріне оқыту өнері ретінде және оның құрамында жан-жақты моральдікке бағытталған ойлардың қалыптасуы туралы оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін қарастырған. Я.А.Коменскийдің мектеп жасына дейінгі балаларға тәрбие беру туралы Ана мектебі деген арнаулы еңбегі мектепке дейінгі тәрбие жөнінен дүние жүзінде бірінші бағдарламалық құрал болды. Ол балалардың денсаулығына және дене дамуына мұқият қамқорлық жасауға, жаңа туған сәбиді күтіп, баптауға, баланың тамағы, киімі, күн режимі туралы халық тәжірибесі мен өз заманындағы медицинаға сүйенетін ұсыныстар жасады. Ол адамгершілік нормаларды игерту, іс - әрекет етуге талаптанушылық, еңбек сүйгіштік, шыншылдық, мұнтаздай таза жүрушілік, сыпайылық т.б қасиеттерді тәрбиелеу жөніндегі ұсыныстары құндылығын жойған жоқ. Сондай - ақ, мектепке дейінгі балалық шақты мектепте онан әрі жүйелі оқытудың даярлық кезеңі ретінде қарады және мектеп жасына дейінгі бала игеруге тиісті қарапайым білімдердің неғұрлым кең шеңберін егжей - текжейлі белгілеп берді. Бұл бүгінгі таңда біздің зерттеуімізге сәйкес білім мазмұнын жаңарту бағытын айқындауға негіз болмақ [3].
Мемлекеттік стандартпен оқу жоспарларының талаптарының біржақтылығы мен балаға берілетін білім мазмұнына қойылатын талаптардың үйлесімділігінің сақталмауы, балаларға білім беру мазмұны негізінде білім, білік, дағдылардың өмірлік дағды ретінде қалыптастыруда тәрбиеші педагогтардың шығармашылық ізденістері мен кәсіби шеберлігін шыңдай түсу қажеттілігі мектепке дейінгі кезеңдегі жеке тұлғаға бағытталған тұтастық парадигмасын жаңа сапалық деңгейде жүзеге асыруды қажет етеді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының сапасын арттыру мақсатында негізінде Үлгілік оқу жоспары, Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы әзірленген, Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты жаңартылды және бекітілді [4].
Осыған байланысты біздің зерттеуіміздің өзекті мәселесін айқындап, тақырыпты: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктері, - деп алуымызға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу объектісі: мектепалды даярлық үрдісі.
Зерттеу пәні: Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктеріне қойылатын талаптар мен жолдары
Зерттеудің міндеттері:
1. Қазақстанда мектепке дейінгі кезеңде білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен қалыптасуын қарастыру;
2. Мемлекеттік стандарттың мектепке дейінгі ұйымдардың үлгілік оқу жоспарындағы вариативтік бөлімнің құрылымы мен мазмұнына сипаттама беру;
3. Мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлімді жоспарлауға қойылатын талаптарын көрсету;
4. Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың тиімді жолдарын анықтау.
Зерттеудің жаңалығы: Мектепке дейінгі ұйымдардың білім мазмұнын таңдаудың бағыттары мен вариативтік бөліктің мазмұны қарастырылды. Мемлекеттік стандарттың вариативтік бөлігі бойынша білім мазмұнын таңдаудың ерекшеліктеріне қойылатын талаптар мен жолдары анықталды.
Зерттеу нәтижесінің тәжірибелік мәнділігі: зерттеу жұмысындағы еңбектерді мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы бойынша оқитын студенттерге басшылыққа алуға болады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Мектепке дейінгі ұйымдардың білім мазмұнын таңдаудың бағыттары мен вариативтік бөліктің мазмұны
1.1 Қазақстанда мектепке дейінгі кезеңде білім мазмұнын жаңартудың басым бағыттары мен қалыптасуының қазіргі жайы
Қазақстан республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу - қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты халыққа жолдауында балаларды мекепке дейінгі оқыту мен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған Балапан арнайы бағдарламасын әзірлеп, іске асыруға кірісуді тапсырамын. 2020 жылға қарай орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін Үкімет барлық қажетті шараларды қабылдауы тиіс. Олардың отандық білім беру жүйесінің флагманы болып, осы заманғы оқу бағдарламаларын кейіннен оларды бүкіл республика бойынша енгізетіндей етіп әзірлеу мен байқап көру жөніндегі басты алаңға айналуы үшін қолдан келгеннің бәрін жасау қажет - деп атап көрсеткен еді. Аталған стратегияны жүзеге асырудағы басым бағыт білім беруді жаңарту - Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік туғызатын маңызды құрал болуында [2].
Білім берудің бағыт - бағдары Қазақстан Республикасының Ата Заңында, Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасында, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында, Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында және басқа мемлекеттік құжаттарда негізделген [5].
Қоғам дамуындағы, заман ағымындағы болып жатқан соңғы өзгерiстер мен бiлiм беру саласының алғашқы сатысы болып саналатын мектепке дейiнгi ұйымдарда болашақ ұрпақтың дүниетанымын дамытуға, жеке тұлға ретiнде қалыптастыруға сәбилiк шақтан бастап толық жағдай жасауды, тәрбиелеу мен бiлiм беруге аса жауапты қарауды басты мiндет етiп қойып отыр. Аталған мiндеттердi шешуде кезек күттiрмейтiн мәселелердiң бiрi ретiнде мектепке дейiнгi кезеңде білім мазмұнын жаңартуды қамтамасыз етудiң жолдарын нақтылаудың маңызы зор.
Ұлттық негіздегі білім беру ұйымдарының мәнi өз шәкiрттерiне халқының мәдениетiн терең де жан-жақты үйрету, олардың санасына ұлтына деген құрмет пен мақтаныш сезiмiн сiңiре бiлудi басқа ұлттардың мәдениетiн қадiрлей бiлумен ұштастыру болып табылады. Осы орайда, өз заманымыздағы ғылым салаларынан түгелдей хабардар болған аты әйгiлi ақын, философ, қоғам қайраткерлерi түркi халықтарының мәдени рухани мұраларымен таныстыруды жөн көрген, қасиетті қағидалар мен өсер ұрпаққа өсиет қалдырған Әл-Фараби, Ж.Баласағұни, Науаи, Қожа-Ахмет Яссауи, М.Қашқари, М.Х.Дулати сынды т.б ойшылдардың педагогикалық ой тұжырымдарынан нәр аламыз. Өткеннiң тәжiрибесiн бүгiнмен жалғастыра озық өнегелi рухани дәстүрдi ұрпақтан-ұрпаққа жеткiзу үдерiсi үнемі жүрiп отырады. Бұл үдерiссiз қоғамның өркениеттi елдер деңгейiне жету мүмкiн емес.
Ұлт мәдениетiнiң маңызы және оның жеке тұлғаның рухани дамуына тигiзер әсерi, білім беру туралы ой-пiкiрлердiң қалыптасуына Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, Т.Шонанов, Ә.Бөкейханов сынды халқымыздың ағартушылары мен өнер қайраткерлерiнiң қосқан үлесi зор болды. Өз халқына бiлiм мен өнер сәулесiн шашқан Н.Құлжанова, М.Бегалиева, М.Ниязова, Ш.Иманбаева сияқты қазақ әйелдерiнен шыққан алғашқы қарлығаштар өз еңбектерiнде жас ұрпақ тәрбиесiнiң өзектi мәселелерiне байланысты айтқан құнды пiкiрлері әр кезеңдердегі білім мазмұнын жаңартуға негіз болмақ [6].
Педагогика ғылымының дамуы барысында тәрбиенің мақсаттары туралы мәселені қоғамның даму заңдылықтарымен байланыстырды және жас ұрпақтың жан - жақты дамуын педагогикалық тұрғыда дәлелдеп берген ағартушы - педагогтар: Т.Мор, Т.Кампанелла, Р.Оуэн, Сен - Симон, Ш.Фурье, Ж.Ж.Руссо,
И.Ф.Гербарт, И.Г.Песталоции, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский, Д.Дьюи, Г.Кершенштейнер, В.Лай т.б зор еңбек сіңірді.
Х1Х - ХХ ғғ. аралығында дидактиканың дамуына үлес қосқан ғалымдар: П.Ф.Каптерев, С.Т.Шацкий, П.П.Блонский, А.К.Гастев, А.П.Пинкевич, М.М.Пастрак, П.Н.Груздев, А.М.Данилов, Ш.И.Ганелин, Е.Я.Голант, Л.В.Занков, Б.П.Есипов, М.Н.Скаткин т.б оқытудың ғылыми негіздемесіне, обьектісі мен пәнін анықтауға, педагогикалық емес ғылымдармен байланысын табуға, зерттеудің әдіснамасын, оқыту әдістері мен дидактиканың басқа да мәселелерінің дамуына В.С.Ильин, В.И.Загвязинский, В.В.Краевский, И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.И.Махмутов, П.И.Пидкасистый, И.Ф.Харламов т.б маңызды үлес қосты. Олардың дидактикаға қосқан үлесі басқа зерттеушілер сияқты, қазіргі уақытта білім мазмұнын жаңартуда туындайтын көкейкесті мәселелерге жауап табуға мүмкіндік жасайды [7].
Зерттеу мәселесінің әдіснамалық, теориялық негіздері философия ғылымы бойынша: Ә.Нысанбаев, Қ.Шүленбаев, А.Кішібеков, Ғ.Есімов, С.Нұрматов, А.Қапышев, М.Орынбеков т.б, шетел философтары: Л.М.Архангельский, Б.С.Гершунский, Г.Гегель, Декарт; Д.Дьюи, Г.Н.Исаенко, Г.Л.Смирнова, И.Кант, С.Ю.Колчагин, А.Г.Харчаева, В.Я.Ядова еңбектерінде көрніс тапқан.
Тәуелсiз мемлекеттер достастығы елдерiнде балабақшадағы білім мазмұнына байланысты мәселелерді әр қырынан қарастырған ғалымдар: Р.Абдухадирова, З.Д.Киекбаева, Э.Х.Мурадов (Өзбекстан), А.М.Магомедов, (Дағстан), Ж.М.Оразбаева, М.Рахимова (Қырғызстан), С.М.Раймова (Татарстан) т.б. Бұл зерттеулердiң бiз үшiн құндылығы, әр ұлттың білім беру мен тәрбие мәселесіндегі белгiлi бiр мақсатқа жету барысында пайдаланған мазмұндары мен әдiс-тәсiлдерiн көрсететiн жетекшi құрал бола алатындығында [8].
Қазақстанның білім саласының жағдайы мен болашағы жайлы ғалымдар өз зерттеулерінде жан-жақты зерделеген. Атап айтқанда: педагогика ғылымының дамуы мен қалыптасуын, А.І.Сембаев, Қ.Бержанов, К.Қ.Құнантаева, А.І.Ілиясова, Г.М.Храпченков, К.Ж.Ибраева т.б қарастырса, жоғары мектепте педагог мамандарды кәсіби дайындауға байланысты проблемалардың бірқатар аспектілерін қарастырған ғалымдар: Т.С.Садықов, Т.С.Сабыров, М.Н.Сарыбеков, М.Ә.Құдайқұлов, Қ.К.Жампейісова, Г.А.Уманов, К.Успанов т.б болашақ мамандарды дайындаудағы біртұтас педагогикалық үдерістің теориясы мен әдістемесін: Г.К.Ахметова, Қ.А.Аймағамбетова, А.А.Бейсенбаева, Ғ.Кертаева, Л.К.Керімов, Е.Ө.Жұматаева, Б.Ы.Мұқанова т.б, мұғалімдердің зерттеушілік мәдениетін қалыптастыруға байланысты: Ш.Т.Таубаева, З.Исаева, кәсіптік білім беру және оны жетілдіру жолдары жайында: С.Ә.Аманжолов, С.Б.Ә.Әбдікәрімов, Ә.Б.Әлмұхамбетов, А.П.Сейтешов, Б.К.Момынбаев, К.Ө.Өстеміров т.б, салыстырмалы педагогика мәселелерін: А.Қ.Құсайынов, Қ.Мусин, Г.Қ.Нұрғалиева т.б, қазақ этнопедагогикасы негізінде жеке тұлғаны дамыту мәселелерін: Қ.Б.Жарықбаев, С.Қ.Қалиев, Ә.О.Қамақов, С.Ғ.Ғаббасов, С.А.Ұзақбаева, К.Ж.Қожахметова, Р.К.Төлеубекова, Ж.Ж.Наурызбай, Ә.Табылдиев, Х.Қ.Шалғынбаева т.б еңбектерінде кеңінен талдау жасалған [9].
Мектепке дейінгі білім мазмұнын балалардың қабылдауы, есте сақтауы және қарым - қатынастың танымдық рөлі, баланың қызығушылығы мен талап тілектерін орындауға байланысты зерттеу жүргізген психолог ғалымдар: Б.Г.Ананьев, Л.С.Выготский, М.И.Божович, А.В.Запорожец, Е.Е.Кравцова, Л.А.Венгер, А.Н.Леонтьев, Г.А.Урунтаева, Е.О.Смирнова, В.Д.Шадриков т.б.
Республика көлемiнде мектепке дейiнгi тәрбиенiң ғылыми-теориялық және әдiстемелiк мәселелерiн зерттеген еңбектерде атап айтарлық. Олар: В.Андросова, Р.К.Аралбаева, Б.О.Арзанбаева, Ә.С.Әмiрова, Б.Б.Баймұратова, Н.Б.Баримбеков, С.Г.Бәтiбаева, Л.А.Давиденко, М.С.Сәтiмбекова, Р.Ж.Жұмағожина, А.К.Меңжанова, Қ.М.Меңдаяқова, Г.Ж.Меңлiбекова, А.Е.Манкеш, М.Т.Тұрыскелдина, Т.Ж.Қалдыбаева, Н.Д.Храпченкова, Т.И.Иманбеков, Ж.А.Исмайлова, Ш.С.Сапарбаева, Т.А.Левченко, Ғ.З.Таубаева, С.Н.Жиенбаева, Г.М.Метербаева, А.Ж.Салиева, Н.С.Сайлауова т.б.
Бұл ғылыми педагогикалық еңбектердiң құндылығы олардың өте бай архивтiк материалдар негiзiнде жазылғандығында және республикамыздағы мектепке дейiнгi ұйымдардың iс-тәжiрибесiнiң жетiстiктерi мен кемшiлiктерiн талдап, оқу-тәрбие жұмыстарының мазмұнын, әдiс-тәсiлдерiн жаңартуда басшылыққа алатын оқу-әдiстемелiк құралдары мiндетiн атқаруында.
Мектеп жасына дейiнгi балаға көркемөнер арқылы, яғни бейнелеу іс-әрекеті мен музыка сабақтары негізінде эстетикалық тәрбие беру мазмұнын ғалымдар: Т.Н.Доронова, В.С.Ветлугина, В.А.Езикеева, В.М.Изгаршева, В.Б.Косминская, Т.С.Комарова, Т.Г.Казакова, Н.П.Сакулина, Н.Б.Халезова, С.Г.Якобсон т.б. зерттедi. Көркемөнер мен эстетикалық тәрбиенiң психологиялық аспектiлерiн: Б.Г.Ананьев, Л.Выготский, Е.И.Игнатьев, А.Н.Леонтьев, Б.М.Теплов, П.М.Якобсон, А.В.Запорожец, В.С.Мухина, А.Люблинская, В.Кравцова зерттеулерiнде қарастырылған. Қазақстанда психологиялық мәселелердi зерттеуде С.Балаубаев, Т.Тәжiбаев, М.Мұқанов, Қ.Жарықбаев, Х.Шерязданова, М.Жакупов, Ж.Намазбаева, А.А.Нурахунова т.б еңбектерi жарық көрген [9].
Мектепке дейінгі балалардың бойында бұрын қалыптасқан дағдыларын өзіндік іс-әрекет жағдайларында қолдану мүмкіндіктерін арттыру арқылы шығармашылыққа тәрбиелеу. Сол арқылы қалыптан тыс міндеттер мен проблемалық жағдайлардың шешімін өздігінен таба білу қажеттіліктерін қолдап, одан әрі жетілдіруге ынталандыру.
Баланың нақты ақыл-ойы мен тәжірибелік әрекетін іске асыра отырып, оның бойына ұйымшылдық, тәртіптілік, ұқыптылық, жауапкершілік қасиеттерін қалыптастыру; Ойын арқылы оқыту технологиясы мектепке дейінгі ұйымдарда кеңінен қолданылады. Әр мұғалім технологияның нәтижесін дұрыс болуы үшін мынандай жағдайларды ескеруі қажет [10].
1. Әр ойынның тәрбиелік, білімділік, дамытушылық маңызын алдын-ала жете түсініп, оның балаларға қандай нәтиже беретіндігін анықтау
2. Ойын жүргізетін орынның мүмкіндігі, ойын жабдықтарының эстетикалық талаптарға сай болуы, алдын - ала әзірлеу.
3. Балалардың жас, психологиялық ерекшеліктеріне, білім деңгейлеріне, сөздік қорына сәйкес келуі.
4. Ойын кезіндегі қозғалыс, техникалық қауіпсіздіктен қамтамасыз ету.
5. Ойынның, сабақтағы ойын элементтерінің балалардың ынтасын тартып, пәнге деген қызығушылығын арттыруға бағытталуы. Мектепке дейінгі ұйымдарда қазақ тілін оқып үйрету барысында ойындардың алатын орны ерекше. Әр сабақтың тақырыбына сай ойындарды пайдаланып отыру балалардың тіл үйренуге деген қызығушылығын, ынтасы мен зейінін арттырады. Тәрбиелік аспект: Осы бағдарлама мектепке дейінгі 4-6 жастағы балаларды тәрбиелеу мен дамытудың мазмұндық аспектілерін ашады. Ойын баланың білім-білік дағдысын қалыптастыратын тәрбие құралы. Мектепке дейін мекемелерде адамкершілік тәрбиесі тәрбиелеу және білім беру үрдісінде ір түрлі ісәрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Олар мен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді тәрбиелеуге болады.
Мақсаты: Мемлекеттік тілді үйренуге дайын, ересектер мен және құрдастарымен қарым-қатынас жасауға талпынысы бар мектепке дейінгі кіші жастағы бала тұлғасын қалыптастыру. Тілдік қарым-қатынас іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру Ойын технологиясын қолдану арқылы баланың тілге деген қызығушылығын дамытып қалыптастыру және ұлттық ойын элементтерін қолдану арқылы салт-дәстүрді білуге, сүюге тәрбиелеу.
Міндеттері: - Баланың сөздер мен дыбыстарды дұрыс айтуға әзірлігін дамыту - Сөздік қорын байытып, сөйлеу барысында қолдану - Тілдің грамматикасын дұрыс сақтау дағдысын қалыптастыру - мектепке дейінгі кіші жастағы баланың қызығушылығын қазақтың ұлттың ойыны арқылы арттыру - бала бойында маңызды, шешуші құзыреттіліктерді қалыптастыруға мүмкіндік туғызатын қолайлы пәндік-даму ортасын құру; - тәжірибелік, танымдық, шығармашылық іскерлігі мен басқа да бала әрекеті түрлерін қалыптастыру; - ұлтжандылық пен халқымыздың мәдени-тарихи дәстүрлері негізінде тәрбиелеу арқылы бала бойына жалпыадамдық, мәдени және адамгершілік құндылықтарды дарыту; - полиэтникалық және полимәдени мегаполисте ұлтаралық қатынастардың үйлесімділігін сақтауға негіз болатын ұлтаралық қатынас мәдениеті негіздерін қалыптастыру; - баланы дүниежүзілік және жалпыұлттық құндылықтар рухында тәрбиелеу мақсатында отбасы мен мектепке дейінгі ұйымның бірлескен мүмкіншіліктерін пайдалану; - әр баланың тұлғалық қасиеті және оны ауыспалы өмір жағдайында әрі қарай сәтті дамыту мақсатында өзін-өзі тану, өз ойын еркін білдіру және оны іске асыру дағдыларын жетілдіру; - Қазақстан Республикасының патриоттық, мәдени-тарихи салт-дәстүрлер негізінде мәдени және адамгершілік құндылықтарды дарыту [11].
Сабақ өту кезеңінде сабақты қатаң ережемен өте бермей, бір мезгіл еркін тақырыпта ойын, сұрақ-жауап арқылы өту балаларға еркін ойлауға, өз ойларын тартынбай айтуға, сөйлеу мәдениетін меңгеруге бағыттайды. - Өз ойынан ойын ойлап табу, ұйқастар табу, жұмбақтар шешу, үйренуге тәрбиелеу баланы сабақта ойсыз, бейғам отырудан сақтайды. Тәрбиелеу және оқыту формалары және әдістері
Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру барысында жүргізілетін ойындар мен сабақтар балаларды дербестікке тәрбиелеуге негізделеді.
Балаларды тәрбиелеу мен оқытуға бағытталған іс-әрекет түрлері: - балалардың өз бетінше еркін іс-әрекеті: ойын, сурет салу, мүсіндеу, жапсыру, көркемдік-тілдік әрекет, құрастыру, дидактикалық ойындар мен жаттығулар, т.б.; - үлкендердің балалармен бірлескен іс-әрекеті: ойын, сурет салу, танымдық-зерттеу, тәжірибе жасау, қатынас жасау, музыкалық-сергіту, мерекелер мен сауықтар, дене шынықтыру-сауықтыру, жобалау және т.б.
Күн тәртібінде педагогтің бейресми қарымқатынас негізінде әр баламен жеке байланыс жасауына да уақыт қарастырылуы керек. Сонымен қатар, күнделікті үлкендермен ойнауына да арнайы уақыт бөлінуі тиіс. Бұл ойындар баланың қалауымен ұйымдастырылып, үлкендер тарапынан қолдау көрсетілуі керек. Ұйымдастырылатын ойын және оқу іс-әрекеттері күн сайын өзінің ұйымдастырылу сипатымен, өткізілетін орнымен, түрлерімен ерекшеленіп, баланы жалықтырмайтындай, қызықты етіп жүргізілуі қажет. Әртүрлі қозғалыс түрлеріне жаттықтыра отырып, балалардың оны түсініп, дұрыс, дәл орындауын қадағалау керек. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін арнайы ережелері бар қозғалыс ойындары ойнатылады.Оқу мен ойын әрекеттерін де баланы жалықтырмайтындай тартымды, мейлінше түрлендіріп ұйымдастырған жөн. Өйткені осы әрекеттер арқылы бала жаңа ұғымдармен танысады, өзіне таныс емес заттардың қызметі мен оларды қолдану тәсілдерін меңгереді. Сондықтан да тәрбиешінің алдында баланың шығармашылығын, дербестігін, ерік-жігерін шыңдауға бағытталған түрлі ойындарды ұйымдастырып, оны дұрыс, тиімді тәсілдерді қолданып жүргізу міндеті тұр. Бала әрекетінің жүйелі даму үлгісін көрсететін, бағдарлау мен әрекет кеңістігін ашатын, вариативтілігімен және баланың тікелей қатысуымен ерекшеленетін дамытушы орта құру - оқыту мен тәрбиелеу үдерісінде өте маңызды рөл атқарады.
Баланың тындалым, айтылым, тілдесім әрекеттерін қалыптастырады. Бала ойындарының мазмұны келесідей кезектілікпен дамиды [12]: - дидактикалық (ой-өрісті кеңейту, танымдық іс-әрекет; практикалық іс-әрекетте қажет белгілі бір қабілеттер мен дағдыларды қалыптастыру және т.б.); - дамытушылық (назарды, есте сақтауды, сөйлеуді, ойлауды, көз алдына елестетуді, қиялды, шығармашылық идеяны, заңдылықтарды орнату, оңтайлы шешімді табу қабілетін және т.б. дамыту); - тәрбиелеуші (өз еріктерін тәрбиелеу, мінез-құлық, эстетикалық және дүниетанымдық позицияларын қалыптастыру, ынтымақтастықты, бірлестікті, тіл табысушылықты және т.б. тәрбиелеу);
Қосымша білім беру - балабақшадағы баланы тәрбиелеу мен оқытудың негізгі компонентінің құрамдас бөлігі. Қосымша білім берудің мақсаты - жалпы білім беру үдерісінде жеке педагогикалық психологиялық жас ерекшеліктерін ескере отырып, баланың үйлесімді дамуы. Қосымша білім беру жүйесіндегі баланың қызметі олардың өз халқының өнері мен мәдениетіне, әртүрлі білім салаларына деген қызығушылығын дамытуға мүмкіндік береді. Қосымша білім беру бойынша жұмыс балалармен күннің екінші бөлігінде мектеп жасына дейінгі балаларға арналған тиісті деңгей көлемінде жүргізіледі. Сабақты жоғары білікті мамандар жүргізеді. Мектепке дейінгі ұйымдардағы жабдықталған жағдай әрбір баланың дамуына және жақсы бейімделуіне, қажетті білім мен білік алуға көмектеседі.
Балалар сәбилер жүрегінде әдемілікке деген махаббатты жандыратын, өнердегі алғашқы қадамдарын жасауға көмектесетін тамаша педагогтармен кездеседі. Сабақ балалар шығармашылық әлеміне жақындай алатын және оның тікелей қатысушысы болатын арнайы жабдықталған кабинеттерде өткізіледі. Егер мектепке дейінгі ұйымдарда балаларға тіл үйретуде ойын технологиясын пайдалану негізінде тындалым, айтылым, тілдесім әрекеті қалыптасатын болса, баланың белсендік тілдік әрекеті дамиды.Мектепке дейінгі ересек жастағы баланы тәрбиелеу мен дамытудың қорытынды нәтижесі - үлкендермен және құрдастарымен қалыпты қарым-қатынаста бола алатын,негізгі құзыреттілікті және дене тәрбиесі, салауатты өмір салты негіздерін меңгерген, мектепте оқуға дайын тұлғаны қалыптастыру болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жалпы мәдениетті қалыптастыруға, дене, зияткерлік, адамгершілік, эстетикалық және жеке қасиеттерін дамытуға, оқу әрекетінің алғы шартын қалыптастыруға, мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулықтарын нығайтуға және сақтауға бағытталған.
Мектепке дейінгі сапалы тәрбие мен оқыту және балалардың қабілеттерін дамыту, балалар еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы болғандықтан қоғам үшін өте маңызды болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың басты міндеті Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын жаңарту негізінде мектепке дейінгі білім беру қызметтерінің сапасын жетілдіру және білім беру үдерісіне инновациялық әдістер мен технологияларды ендіру [13].
Осы мақсатқа сәйкес жаңа технологиялар мен әдістерді қолданып, отандық шығармалардың көлемін арттырумен мектепке дейінгі білім беру мазмұнына бірыңғай талаптарды, жүйелілікті, тұтастықты, сабақтастықты және үздіксіздікті қамтамасыз ететін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) әзірленді.
Аталған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына арналған әдістемелік нұсқаулық Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты (бұдан әрі - Стандарт) талаптарына сәйкес мектепке дейінгі ұйымдардың педагогтарына әдістемелік көмек көрсетуге арналған және Бағдарламаның құрамдас бөлігі болып табылады.
Нұсқаулық сабақтастық, жүйелілік, бірізділік, вариативтік, кіріктіру педагогикалық ұстанымдары, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың тәрбиелік, дамытушы және оқыту мақсаттарының бірлігі негізінде жасалған [14].
Әрбір жасқа арналған әдістемелік жұмыстың бөлімдерінде білім беру салаларының мазмұны және балалардың бағдарлама мазмұнын игерудегі жоспарланған күтілетін нәтиже ашылған.
Білім беру қызметі балаларға шамадан тыс салмақ салмай, тәрбиелік, дамытушылық, білімдік мақсаттар мен міндеттердің бірлігін қамтамасыз етуі тиіс.
Сонымен бірге бағдарламалық білім беру міндеттерін шешу тек қана ұйымдастырылған оқу қызметінің көлемінде ғана емес, сондай-ақ режимдік сәттерді өткізу кезінде де ересек пен балалардың бірлескен әрекеті ретінде және мектеп жасына дейінгі балалардың дербес әрекеттерінде де қамтамасыз етіледі.
Білім беру үдерісін құру балалардың жастарына сәйкес түрлеріне негізделеді.
Жұмыс түрін педагог мектепке дейінгі ұйымның бағыттарының ерекшелігіне, жабдықталуына (материалдық-техникалық қор), мәдени және аймақтық ерекшеліктерге, педагогикалық үдеріске қатысушылардың тәжірибесіне, педагогтардың шығармашылық әлеуетіне сәйкес өздігінен таңдайды.
Білім беру үдерісі келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:
1. Дене дамуы: кешенді шынықтыру шаралары, таңертеңгі жаттығу, күннің екінші жартысындағы жаттығулар мен қимылдық ойындар;
2. Әлеуметтік - тұлғалық даму: режимдік сәттерді өткізуде жағдаяттық әңгімелесу, олардың қажеттілігін түсіндіру; тапсырмалар арқылы еңбек дағдыларын дамыту (кезекшілік, өзіне-өзі қызмет ету дағдылары, ересектерге көмектесу; сабаққа қажетті мүліктер мен құрал-жабдықтарды орналастыру, жинастыру, қимылдық ойындар мен жаттығуларға арналған құрылымдарды құрастыруға балаларды қатыстыру); режимдік сәттерді өткізуде қауіпсіз жүріс-тұрыс дағдыларын қалыптастыру;
3. Танымдық - тілдік даму: тілдік дамытушы ортаны құру (ойындарда, бақылауларда балалармен еркін диалогтар, балалармен жағдаяттық әңгімелер, еңбек қимылдары мен гигиеналық шараларды атау); балалардың сөйлеу белсенділігін ынталандыру.
4. Көркем - эстетикалық даму: балалардың күнделікті тіршілігінде музыканы қолдану (ойында, қолы бос кезінде, серуенде, бейнелеу әрекетінде); қоршаған ортадағы әртүрлі дыбыстарға, бөлмелерді безендіруге, жабдықтардың тартымдылығына, бөлменің, заттардың, ойыншықтардың әсемдігі мен тазалығына балалардың назарын аудару [15].
Дұрыс күн тәртібі - бұл балалардың күні бойғы әртүрлі әрекет түрлері мен демалысының тиімді ұзақтығы және жүйелі ауысуы. Күн тәртібін дұрыс құрудың негізгі ұстанымы оның балалардың жас психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкестігі болып табылады.
Режимдік сәттерді жүзеге асыру кезінде, сондай-ақ баланың жеке ерекшеліктерін (ұйқының ұзақтығы, талғамдарын, іс-әрекеттің қарқыны және т.б.) ескеру қажет. Балабақшаның күн тәртібі баланың жеке ерекшеліктеріне сәйкес жасалған болса, онда ол өзін жайлы сезінеді, оның көңіл - күйі мен белсенділігі де жоғары болады.
Білім беру салаларының мазмұнын кіріктіру:
- тұтас үдеріс аясында білім беру салаларының мазмұнын іске асыруды;
- баланың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және оның әлеуметке үйлесімді енуін қамтамасыз етеді.
Білім беру міндеттері бағдарламалық материалды беруде кешенді тәсілді мақсатқа бағыттап қолданғанда тиімді шешіледі.
Кіріктіру ұстанымына сәйкес, бір саланың білім беру әрекеті барысында басқа білім беру салаларының міндеттерін бір мезгілде шешу қажет. Денсаулық білім беру саласының міндеттерін шешкен кезде бір мезгілде Әлеумет білім беру саласының дағдылары қалыптасады, Таным, Коммуникация білім беру салаларына қатысты білім мен білік қаланады және т.б [16].
Әр білім беру саласының мазмұнында балалардың жарты жылдықтар бойынша игеретін негізгі білім, білік және дағдыларының күтілетін нәтижелеріанықталған.
Бағдарлама мазмұнын іске асыру баланың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне, оның жан-жақты үйлесімді дамуына бағытталған педагогикалық үдерісті ұйымдастыруға заманауи тәсілдерді қолдануды көздейді.
Ойын әрекетін ұйымдастыру
Ойын - мектепке дейінгі жастағы балалардың қоғамдық өмірінің ерекше түрі, олардың қалауы бойынша біріктіретін, өз бетінше әрекет ететін, өзінің ойларын жүзеге асыратын, әлемді танитын әрекетінің негізгі түрі болып табылады. Ойын әрекеті әрбір баланың физикалық және психологиялық дамуына, адамгершілік - жігерлі қасиеттерді, шығармашылық қабілеттерді тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Ойын - балалардың тіршілік әрекетінің негізгі түрі ретінде қарауға болатын, қайталанатын құбылыс.
Бағдарламада балалардың жастарын ескере отырып, сюжетті-рөлдік, дидактикалық, қимылды ойындар, драмалық ойындар, өз бетінше ойындар, сондай-ақ заттарды алмастыратын ойыншықтармен және ойын қимылдарымен барлық ойын түрлерін дамыту мен қолдану әдістері анықталған. Барлық ойын түрлері танымдық, шығармашылық әрекетті және балалардың әлеуметтенуін ұйымдастыруда кеңінен қолданылады.
Еңбек әрекетін ұйымдастыру
Еңбек әрекеті - мектепке дейінгі тәрбиенің құрамдас бөлігі, еңбек дағдыларын қалыптастырудың негізі, тұлға аралық қарым-қатынас мәдениетін дамытудың маңызды құралы болып табылады. Бағдарламада балалардың жас мүмкіндіктерін ескеріп еңбексүйгіштікті, ересектердің еңбегіне қызығушылықты дамыту, еңбек етуге ынталану; табиғат бұрышындағы жануарлар мен өсімдіктерге күтім жасаудың қарапайым еңбек әрекеттері дағдыларына тәрбиелеу міндеттері қойылған.
Балаларды еңбектің қоғамдық бағытының рөлімен, оның әлеуметтік маңыздылығымен таныстыруға, еңбек адамдарына сыйластық қарым-қатынас қалыптастыруға, қоршаған ортадағы заттар адамның қолымен жасалғанын сезінуге және оларға ұқыптылықпен қарауға басымдық берілген.
Күтілетін нәтижелер жас ерекшелік кезеңдеріне сәйкес, аталған жастың балаларының тіршілік әрекетінде қолданатын, нәтижесінде білім, білік, дағдыларының деңгейлері анықталатын білім беру салалары мазмұнын меңгеруді қарастырады.
Ата-аналармен жұмыстарды ұйымдастыру
Бала үшін отбасы - бұл қоғамдық тәжірибенің қайнар көзі. Отбасында ол үлкендерге еліктейді, мұнда оның әлеуметтік болмысы қалыптасады. Егер біз дені сау ұрпақ өсіргіміз келсе, онда бұл мәселені бүкіл әлеммен: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз керек.
Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешісінің басты мақсаты - балаларды тәрбиелеуде отбасына кәсіби тұрғыдан көмек көрсету, оны ауыстырмай, толықтырып және оның тәрбиелік қызметін толықтай іске асыруды қамтамасыз ету.
Жоғарыда аталған отбасылық қарым-қатынастарды іске асыруды қамтамасыз ету үшін келесі тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыс жүргізілуі қажет:
- балалар мен ата-аналарға сыйластықты тәрбиелеу;
- отбасылық шағын ортаны зерделеу үшін ата-аналармен өзара әрекеттестік;
- отбасының жалпы мәдениетін және ата-аналардың психологиялық құзыреттілігін арттыру;
- балалармен тәжірибелік жұмыстың біліктері мен дағдыларын қалыптастыру және теориялық білімдердің негізі арқылы ата-аналарға тәжірибелік және теориялық көмек көрсету;
- отбасын жеке - саралау тәсілі арқылы ата-аналармен ынтымақтастық және бірлескен шығармашылық түрлерін қолдану.
1.2 Мемлекеттік стандарттың мектепке дейінгі ұйымдардың үлгілік оқу жоспарындағы вариативтік бөлімнің құрылымы мен мазмұныны
Меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесі [17]:
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына (одан әрі-Стандарт) (2018 ж. 31 қазандағы ҚР БҒМ № 604 бұйрығы);
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарына 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 557 бұйрығы (өзгерістермен және толықтырулармен 2018 жылғы 10 қазандағы №556 бұйрығы);
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына;
- Мектепке дейінгі ұйымдар қызметінің үлгілік қағидаларына (ҚР БҒМ 2018 жылғы 30 қазандағы №595 бұйрығы) сәйкес жүзеге асырылады.
Стандартта мектеп жасына дейінгі балалардың дайындық деңгейіне, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнына және оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар айқындалған.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұны балалардың жас ерекшеліктері мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жан-жақты дамуына бағытталып, Денсаулық, Қатынас, Таным, Шығармашылық, Әлеумет білім беру салаларына негізделеді.
Денсаулық білім беру саласы.
Денсаулық білім беру саласы дене бітімі қасиеттерін дамытуды; негізгі қимыл түрлерін жетілдіруді; қимыл дағдыларын қалыптастыруды; қимыл ойындарының түрлерін ұйымдастыруды және өткізуді; спорттық жаттығуларды орындауды (шанамен, шаңғымен сырғанау, велосипед тебу, жүзу); спорттық ойындардың (футбол, баскетбол, бадминтон және басқалар) элементтерімен танысуды қамтиды.
Денсаулық білім беру саласының мазмұны баланың денсаулығын сақтауға және нығайтуға; тұрмыста, көшеде, табиғат жағдайларында қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға және балалардың қимыл-қозғалыс тәжірибесін негізгі қимылдарды жетілдіру арқылы байытуға; шығармашылық, танымдық және сөйлеу қабілеттерін пайдалана отырып, тәрбиеленушілердің қимыл белсенділігіне сұраныстарын жетілдіруге бағытталған.
Денсаулық білім беру саласындағы ұйымдастырылған оқу қызметі:
* дене шынықтыру;
* қауіпсіз мінез-құлық негіздері.
Коммуникация білім беру саласы.
Коммуникация білім беру саласы балалар әрекетінің әртүрлі нысандары мен түрлерінде ауызша және байланыстырып сөйлеуді, шығармашылық сөйлеу әрекетін дамытуды; тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеуді; белсенді сөздікті байытуды, тілдің грамматикалық жағын қалыптастыруды, балалар әдебиетімен таныстықты дамытуды, мәнерлеп оқуды және мазмұндауды; мемлекеттік, орыс, ағылшын және басқа тілдерді дамытуды қамтиды.
Коммуникация білім беру саласының мазмұны ересектермен және балалармен еркін араласу дағдыларын дамытуға; зейінділікке, сөйлеуге, балалар әдебиетіне қызықтыруға бағытталған.
Коммуникация білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* сөйлеуді дамыту;
* көркем әдебиет;
* сауат ашу негіздері;
* қазақ (орыс тілінде оқытылатын топтарда), орыс (қазақ тілінде оқытатын топтарда) және шет тілдерінің бірі;
* драма.
Таным білім беру саласы.
Таным білім беру саласы қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыруды: жиынтық туралы түсініктерді, сандық есептеу дағдыларын жетілдіруді, геометриялық пішіндер туралы түсініктерді қалыптастыруды, кеңістікті және уақытты бағдарлауды; құрылыс, табиғи және қалдық материалдар және конструктордың бөліктерінен құрастыруды; тірі және өлі табиғат заттары мен маусымдық құбылыстар, өсімдіктер туралы білімін кеңейтуді, қазақ және басқа халықтардың әлеуметтік-мәдени құндылықтары, дәстүрлері мен мерекелері туралы, адамдардың ортақ мекені ретінде Жер планетасы, оның табиғатының ерекшеліктері туралы түсініктерін кеңейтуді қамтиды.
Таным білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, бөбек жасы топтарында (1 жастан 3 жасқа дейін) - сенсорика;
* құрастыру;
* жаратылыстану.
Шығармашылық білім беру саласы.
Шығармашылық білім беру саласы сурет салу; мүсіндеу, жапсыру және өнер туындыларын қабылдау мен түсінуді дамытуды, қоршаған ортаға эстетикалық қатынасты қалыптастыруды; өнер түрлері туралы қарапайым түсініктерді қалыптастыруды; музыканы, отандық композиторлардың шығармаларын, ұлттық музыкалық аспаптарды, көркем әдебиетті, фольклорды қабылдауды; көркем шығармалардың кейіпкерлеріне жанашырлықты ынталандыруды; балалардың өзіндік шығармашылық қызметін іске асыруын қамтиды.
Шығармашылық білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* сурет салу;
* мүсіндеу;
* аппликация;
* музыка.
Әлеумет білім беру саласы.
Әлеумет білім беру саласы қоғамда өзін ұстаудың адамгершілік нормаларын, сондай-ақ жалпы адамзаттық құндылықтарды меңгеруді, баланың ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасай білуін; дербес болуын, өзінің қылықтарына жауап беруін, өзінің қимылдарының мақсаттылығы мен реттеуді; адамгершілік қасиеттерін: елгезектікті, жанашырлықты, өзінің туыстары мен жақындарына құрметпен қарауды, өзінің отбасын жақсы көруін дамытуды; салт-дәстүрлерді сақтауды, тарихты, қазақ халқының тұрмысын білуді және құрметтеуді; Қазақстан біздің ортақ үйіміз екені туралы түсініктерін кеңейтуді, сондай-ақ басқа халықтардың мәдениетін, дәстүрлерін құрметтеуді; еңбек пен шығармашылықтың әртүрлі түрлеріне қызығушылықтарын қалыптастыруды; тұрмыста, қоғамда және табиғатта қауіпсіз мінез-құлық негіздерін тәрбиелеуді қамтиды.
Әлеумет білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:
* өзін-өзі тану;
* қоршаған ортамен танысу;
* экология негіздері.
Балаларды тәрбиелеу мен оқыту деңгейлерін қадағалау баланың жасына сәйкес жетістіктерінің мониторингі негізінде жүзеге асырылады:
* 1-деңгей - бала белгілі бір қимыл мен біліктерді жаңғырта алады;
* 2-деңгей - бала не істеп жатқанын түсінеді, белгілі білім қорына ие;
* 3-деңгей - бала өзінің білетінін және жасай алатынын қолданады, білімін өз бетінше және шығармашылықпен қолдана алады.
Индикаторлар көрсеткіш ретінде баланың даму мониторингін қамтамасыз етеді және оның жеке дамуын жоспарлауға негіз болып табылады [18].
Елбасы Н. Назарбаевтың 2018 жылғы 10 қаңтардағы Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері және 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Қазақстан халқына Жолдауларындағы тапсырмаларын орындауда негізгі міндеттер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың сапасын арттыру және мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиелеу білім беру процесінде ерте жастағы балалардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру болып табылады [1].
Білім берудің жаңартылған мазмұны жағдайында Стандартқа туғаннан бастап 1 жасқа дейінгі жас кезеңділігі бөлігіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Жас кезеңдері және жас топтары мынадай:
1) бөбек жасы - туғаннан бастап 3 жасқа дейін:
* нәрестелік жас - туғаннан бастап;
* ерте жас - 1 жастан (ерте жас тобы).
* кіші жас-2 жастан бастап (кіші жас тобы).
2) мектепке дейінгі жас -3-6 жас
* мектепке дейінгі орта жас - 3 жастан (ортаңғы топ);
* мектепке дейінгі ересек жас - 4 жастан (ересек топ);
* мектепалды даярлық - 5 жастан (мектепалды тобы, сыныбы).
Стандартқа сәйкес Балаларды ерте жастан дамуы үшін олардың әлеуметтік дағдыларын өз бетінше оқу дағдыларын дамытатын бағдарлама әзірленді (ҚР БҒМ 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 668 бұйрығы). Бұл бағдарлама ерте жастағы балаларды әлеуметтендіру бойынша педагогтар мен ата-аналардың әдістемелік құралы болып табылады [19].
Бағдарламаның мазмұны туғаннан бастап үш жасқа дейінгі балаларды әлеуметтендіру міндеттерін іске асыруға, педагог пен ата-аналардың бірлескен іс-әрекетінде оқушының табысты, сенімді және позитивті болашағы үшін қажетті әлеуметтік дағдылар мен өз бетінше оқу дағдыларын дамытуға бағытталған, балалардың өзара іс-қимылын, бейімделуін, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуын, қоршаған ортаға (отбасына, әлеуметке, табиғатқа) ізгілікті қарым-қатынасын, қауіпсіз мінез-құлық негіздері бойынша әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз етеді, мектепке дейінгі ұйымда педагогтың, отбасында және мектепке дейінгі ұйымда ата - ананың жетекші рөліне назар аударылады.
Бағдарламаға бала туғаннан бастап 3 жасқа дейінгі тұлғаның психологиялық әлеуметтік дамуының негізгі кезеңдері енгізілген, бағдарламаның мазмұнын меңгеру нәтижесінде қалыптасуға тиісті білім беру салалары бойынша күтілетін нәтижелер ұсынылған.
Критериалда бағалау жүйесі (бала қандай да бір іс-әрекеттерді ойлап табады, ол өз бетінше не істей алатынын түсінеді және қолданады), балалардың әлеуметтік дайындығын, көшбасшылығын, төзімділігін, өзін-өзі оқытуы деңгейін бағалауға және олардың дамуын түзету бойынша жұмысты жоспарлауға мүмкіндік береді.
Бағдарлама Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына қосымша бағдарлама ретінде әзірленді және педагогтар үшін де, ата-аналар үшін де ерте жастағы балаларды әлеуметтендіру құралы болып табылады.
Бұдан басқа, балаларды мемлекеттік тілге табысты оқыту үшін Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларына вариативтік компонент есебінен ересек топтарда қазақ тілін оқытуды 1 сағатқа көбейту бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізілді (ҚР БҒМ 2018 жылғы 10 қазандағы № 556 бұйрығы).
Сондай-ақ мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиелеу білім беру процесінде балаларды тәрбиелеу мен оқытудың классикалық және заманауи технологиялары (М. Монтессори, Ф. Фребель, Вальдорф педагогикасы, Н. Зайцев жүйесі, В. Воскобовичтің әдістемесі және т. б.) (мультимедиялық, анимациялық, дамыту ойындары және т. б.) қолданылады [20].
Қазақстан Республикасында үздiксiз бiлiм беру жүйесiнiң мектепке дейiнгi бiлiм беру сатысында баланың жас шамасын және өзiндiк ерекшелiктерiн ескере отырып, оның жеке адам ретiнде қалыптасуы мен дамуына жағдай жасауға бағыт беретiн мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандартының жобасы 1998 жылы жасалды. Дер кезінде берілген мектепке дейінгі білім әрбір бала үшін қандай маңызды болса, елдің өркендеуі үшін де сондай құнды. Мектепке дейінгі балаларды дамыту мәселесін ұлттық дамудың стратегиясы тығыз байланыста және мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылатынын ескерсек, қолданыстағы мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік стандартын жаңарту қажеттігі туындайды.
Қазiргi уақытта бiлiм мазмұнын өзгермелi әлеуметтiк жағдайларға сәйкестендiруге байланысты бiлiм беру сапасын көтеру мақсатында оны жетiлдiру жұмысы жүргiзiлуде. Стандартты қайта өңдеп, жетiлдiрудiң қажеттiлiгiнiң басты ғылыми әлеуметтiк негiздемесi - демократияландыру, iзгiлендiру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz