Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарудың объективті белгілері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарғаны үшін қылмыстық жауапкершілік

Жоспар

Кіріспе . . . 3

1 - тарау. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің мән-мағынасы.

1. 1. Салықтар мен салық жүйесі ұғымдары . . . 8

1. 2. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтару

саласындағы қылмыстармен күрестің жай-күйі . . . 12

2 - тарау. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарудың

қылмыстық - құқықтық сипаттамасы.

2. 1. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарудың

объективті белгілері . . . 16

2. 2. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтару

құрамының субъективті белгілері . . . 25

2. 3. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарғаны

үшін қылмыстық құрамды білдіретін белгілер . . . 30

3 - тарау. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтарудың

алдын алу жөніндегі шаралар жүйесі.

3. 1. Салық саласындағы қылмыстарға мүмкіндік жасайтын

себептер мен жағдайлар . . . 36

3. 2. Салық саласындағы қылмыстардың алдын алудың

жалпы шаралары . . . 42

3. 3. Салық саласындағы қылмыстармен күрестегі қаржы

полициясы органдарының ролі . . . 51

Қорытынды . . . 56

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 62

Жалғамалар

Кіріспе

1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтық дауыс беру жолымен қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы қоғамның, мемлекет пен оның азаматтарының өмір сүру қызметінің негізгі принциптері мен бағыттарын бекітіп берді. Ата заңымыздың бірінші бабында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтыратындығы, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары екендігі жария етілді (1) .

Алайда, бірнеше ондаған жылдар бойы қалыптасып қалған «социалистік» қоғамдық қатынастардың «нарықтық қатынастар» деп аталатын жаңа қоғамға бейімделу процесі, шын мәніндегі тәуелсіздікті жүзеге асыру мен егемендікке қол жеткізу жас мемлекетіміз үшін оңай шаруа болған жоқ және осы жолда көптеген қиындықтар мен проблемалар туындады. Экономиканы дағдарыс меңдеді. Жұмыссыздық белең алды. Еңбекақы мен зейнетақылардың бірнеше айлап төленбеуі нормаға айнала жаздады, соның салдарынан республиканың бірқатар өңірлерінде ереуілдер бой көрсетті. Елімізде қоғамдық және құқықтық тәртіп деңгейінің күрт төмендегенін де мойындауға тура келеді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі және әл - ауқатының жақсаруы» атты Қазақстан халқына жолдауында елімізді осы тығырықтан алып шығудың жолдары, қоғамымыз бен мемлекетімізді дамытудың перспективалық жоспары көрсетілген.

Сонымен бірге, көптеген көнерген көзқарастарды қайта қарау қажеттілігі туындады. Атап айтқанда, қоғамға қарсы құбылыстармен, қылмыспен күрестің әдістерін өзгерту, бұл ретте жинақталған тәжірибені жоғалтып алмас үшін оған тарихи тұрғыда ғылыми талдау жасау қажет болды. Жолдауда атап көрсетілгеніндей, дамуымыздың көптеген келеңсіз көріністері «уақытша және өткінші сипатқа ие, кеңестік мұраның қалдықтары, өтпелі кезеңнің қиыншылықтары болып табылады, алайда біз мүмкіндіктерді қаншалықты пайдаланамыз және қауіптің жолын кесеміз, активтерімізді көтереміз және пассивтерімізді төмендетеміз, ол біздің өзімізге, мақсаттар мен басымдықтарды дәл қоя білуімізге, оларды уақтылы және икемді орындай алуымызға байланысты » (2) .

Елбасымыздың «Еліміздің жаңа ғасырдағы тұрақтылығы мен қауіпсіздігі» атты Қазақстан халқына жолдауында бұл жағдай жөнінде былай делінген: «ашық экономика және әлеуетті әлемдік экономикалық аймаққа кірігу - ұлт пен мемлекеттің тіршілік етуінің жалғыз жолы».

Қазақстан Республикасында қалыптасқан құқық бұзушылықтың, соның ішінде қылмыстың тұрақты өсу тенденциясы қоғамдағы адамгершілік саяси ахуалға аса зиянды әсерін тигізіп отыр, онда адами психологиялық күйзелістің, адамдардың ертеңгі күнге және өзінің қауіпсіздігіне деген сенімсіздігінің күшеюіне жағдай жасайды.

Жалпы қылмыстардың құрамында экономикалық қылмыс елеулі орын алады. Республикадағы экономикалық жағдай кредиттік-қаржылық жүйеде көрініс бермей қалмайтын дағдарыстық құбылыстармен сипатталады. Осы жағдайларда экономика мен қоғам аса ауыр жағдайда тұр. Дағдарыстық хал-ахуал ұлғайып, экономикалық апатқа алып баруы мүмкін. Мемлекет ақша айналымын, бағаны, банктер мен салықтарды елеулі дәрежеде бақылаудан шығарып алды. Осымен байланысты кредиттік - қаржылық қатынастардағы экономикалық қылмыстар банк істері саласында, ақшалай есеп айырысу жүйесінде түрлі қылмыстық формаларда, бәрінен бұрын қаржыны рұқсат етілмеген жолмен қолма қол ақшаға айналдырумен, жалған ақша жасау процестерінің ұлғаюымен, салықтар мен басқа да бюджетке міндетті төлемдерді төлеуден жалтарушылықпен көрініс табуда.

Тұтастай экономикалық қылмыстардың туындауына және жасалуына құныққан пайдакүнемдік қылмыстар, реформалардың құқықтық базасындағы кемшіліктер, мемлекеттік органдардың тарапынан басқару аппараты, кәсіпорындар мен кәсіпкерлер әрекетінің заңдылығын бақылаудың жоқтығы, құқық қорғау органдары жұмысындағы кемшіліктер жағдай жасайды. (3)

Экономикалық қылмыстың өсуіне тағы да бірқатар себептер әсер етеді, олар: әкімшілік - бюрократиялық механизмнің өріс алуы және сыбайлас жемқорлықтың өсуі, екі жүзді мораль, биліктің жоғарғы эшелоны өкілдерінің қылмыстық әрекетіне қатысу, қатардағы азамат пен басшының заң алдында шын мәніндегі теңдігінің жоқтығы, еңбектің нәтижелеріне және мемлекет меншігінің сақталуына шын мәніндегі ынталылықтың болмауы.

Экономикалық қылмыстармен күрес жөніндегі аппараттар объективті және субъективті себептерге байланысты бұған кешігіп ден қойды (4) . Сондықтан келтірілген зиян - орасан зор, ал зиянның орнын толтыру төмен болды. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасының экономикалық әлеуетін талан-таражға салудың жолына сенімді тосқауыл қоюға қабілетті нормативтік-құқықтық база жасау қажет. Бүгінде «фиск» сөзі мемлекеттік қазына дегенді білдіреді. Сондықтан Үкіметтің экономикалық жағдайға қазынаның есебінен (салықтар мен бюджеттік шығындарды өзгертумен) ықпал етуге тырысуы «фискальдық саясат» деген атқа ие болды. Фискальдық (салықтық-бюджеттік) саясат нарықтық экономиканы реттеудің орасан мүмкіндіктерін қолдана алады. 30-40 пайыздан жоғары салықтар салу кәсіпкерліктің іскерлік белсенділігін төмендетіп, жаппай салықтардан «қашуға», яғни олардан жалтаруға жағдай жасайтыны, бұл салықтық базаның азаюына әкеліп соқтыратындығы жалпыға белгілі және тәжірибеде дәлелденген. Республикамызда кәсіпорындар орта есеппен салық түрінде өз пайдасының 30-40 пайыздайын төлейді. Алайда, сонымен бірге, тіркелмеген шаруашылық қызметі- «көлеңкелі экономика» деген болады, ол мемлекетке мүлде ештеңе төлемейді. Қаражаттың экономиканың көлеңкелі бөлігіне ауысуы бюджеттің кіріс бөлігіне елеулі соққы болып табылады.

Құқық қорғау органдарының қызметі айтарлықтай белсенді жүріп жатқанына қарамастан, салық төлеуден жалтарушылықпен күрестің хал-жайын жалпы алғанда қанағаттанарлық деп айтуға болмайды. Өйткені, біріншіден, аталған қылмыстардың 80 пайыздан астамы ашылмай қалып отыр, екіншіден, салықтық тергеулердің нәтижелілігі бұрынғысынша өте-мөте төмен-қозғалған қылмыстық істердің орта есеппен оннан бір бөлігі ғана сотқа жеткізіледі. Бұл бәрінен бұрын салық саласындағы қылмыстармен күреске қатысушы бақылау- тексеру және құқық қорғау органдарының жұмысындағы кемшіліктермен байланысты. Сонымен қатар, салық салу саласындағы қылмыспен күрестің жайына нормативтік (соның ішінде қылмыстық-құқықтық) базаның жетілдірілмегені, оның қылмыстық әрекеттердің әдіс-тәсілдерінде болып жатқан өзгерістерден кейін қалуы мейлінше теріс әсерін тигізіп отыр. Бұл ретте Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық Кодексінде бірқатар заңнамалық олқылықтардың жойылғанына қарамастан, кейбір қоғамдық қауіпті әрекеттер олардың объективті әлеуметтік заңдылығы мен елеулі дәрежеде кең таралуы себепті бұрынғысынша тиісті қылмыстық-құқықтық бағасын алған жоқ. Бұған айқын мысал ретінде салық төлеуден жалтару мақсатында салықтық жеңілдіктердің заңсыз пайдаланылуын келтіруге болады. Осымен байланысты қазіргі жағдайда бірінші кезектегі міндет қылмыстық заңнаманы жетілдірумен қатар, қолданылуы мейлінше тиімді және салық саласындағы қылмыстармен күрестің жайына ықпал ететіндей оңтайлы шаралар шеңберін айқындау болып табылады. Қазіргі уақытта салықтық теріс пайдалануларға қарсы қылмыстық-құқықтық құралдармен пәрменді күрес проблемасының жеткіліксіз әзірленгенін атап көрсету керек. Әрине, қаралып отырған сұрақтарды бұрын да құқықтанушы ғалымдар зерттеген. Алайда, олардың жұмыстарында қылмыстардың біліктілігі мен жазаның жеке-жеке қолданылу проблемалары ғана қозғалды. Салық саласындағы қылмыстармен күресте бүкіл қылмыстық-құқықтық құралдар кешенін пайдалануға (қылмыстардың алдын алу, жолын кесу және қылмыстық жауапкершілікті жүзеге асыру) жататын қалған мәселелер нақты зерттелген жоқ. Салық салу мәселелері жөніндегі конституциялық талаптарды дұрыс және негізді орындау мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғары Сотының Пленумы 1999жылғы 20 желтоқсанда «Соттардың салық заңнамасын қолдануының кейбір мәселелері туралы» № 19 қаулы қабылдады. (5)

Сонымен бірге, қылмыстық заңмен қорғалатын салық салу жүйесіне қылмыстық қолсұғушылықпен күрестің формалары мен әдістерін дәйекті түрде жетілдіру, қылмыстық - құқықтық құралдарды пайдаланудың тиімділігін арттыру қажеттілігі салықтық теріс пайдаланулардың алдын - алу, жолын кесу және аталған қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілікті қолдану мәселелерінің кең ауқымын бүге - шүгесіне дейін зерттеудің өзектілігі мен маңыздылығын айқындайды. Бұдан басқа, осы проблема бойынша тереңдетілген зерттеу жүргізуге деген қажеттілік салық саласындағы қылмыстар үшін жауапкершілікті регламенттеуді елеулі дәрежеде өзгерткен жаңа қылмыстық заңнаманың күшіне енуімен байланысты да туындап отыр.

1 - тарау. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің мән - мағынасы

1. 1. Салықтар мен салық жүйесі ұғымдары

Әркімнің заңды белгіленген салықтар мен алымдарды төлеу міндеті Қазақстан Республикасы Конституциясының 35 - бабында бекітілген. Қазақстанның салықтар туралы заңнамасы - бұл құрамына ҚР заңнамасының салық салу мәселелері туралы заңдары кіретін, үздіксіз өзгеріп отыратын сан мыңдаған нормативтік - құқықтық құжаттардың жиынтығы. Салық төлеушілерден салықтарды алумен байланысты туындайтын қоғамдық қатынастар салықтық құқық қатынастары деп аталады және құқықтың бөлек саласы - салықтық құқықтың нормаларымен реттеледі. Салық заңнамасының міндеті, бір жағынан, салық төлеушілердің, екінші жағынан, мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау болып табылады. Мемлекеттің мүдделерін салық салу саласында жасалатын қылмыстардан қорғауға тиісті қылмыстық заңнама да осы мақсатқа қызмет етеді. Осымен байланысты қылмыстық құқық теориясында «салық саласындағы қылмыстардың» дефинициясына мейлінше дұрыс көңіл бөлінуге тиіс екендігін көреміз. Және бірінші кезекте «салықтар» ұғымының мәнін айқындап алғанымыз жөн болар.

«Салықтар» сөзінің кең түрдегі мағынасын белгіленген тәртіпте алынатын тиісті деңгейдегі бюджетке міндетті жарналар деп түсінеміз. Бірақ бұл ұғымға салықтармен қатар алымдар мен баждар да кіреді.

Салықтар кез келген бюджет кірістерінің негізгі көзі болып табылады. Олар тікелей және жанама салықтар болып бөлінеді. Мұндай бөлудің мәнісі: кім табыс табады, мүлікті иемденеді және т. б., сол тікелей салықтардың түпкілікті төлеушісі болады, ал жанама салықтардың төлеушісі деп тауар тұтынушыларын айтамыз, өйткені оларға салық бағаға үстеме қосу жолымен ауысады.

Салық салудың мақсаты қандай да бір нақты «шығысты» емес, жалпы мемлекеттік шығыстарды қамтамасыз ету болып табылады. Басқаша айтқанда, салық жинаудың мақсаты, ал соған орай салық заңнамасының ортақ міндеті - жалпы шығыстарды жабуға ақша қаражатын іздестіру және қажетті төлем міндеттерін әділетті бөлу.

Салықтардың арнайы мақсаты болады, алайда олар ешқашан жеке төленетін болмайды. Алым немесе баж алудың мақсаты тек қана олар қызметіне байланысты алынатын қандай да бір қоғамдық институттың шығындарын жабуды көздейді. Яғни алымдар мен баждар ортақ мүдделер үшін әрекет ете отырып, өзінің билік функциясын жүзеге асырушы мемлекеттік органдар көрсететін нақты қызметпен байланысты төленеді.

ҚР Салық кодексінде салық пен алымның мынандай анықтамалары берілген: «Салық деп мемлекеттің және (немесе) муниципальды құрылымдардың қызметін қаржымен қамтамасыз ету үшін ұйымдар мен жеке тұлғалардан оларға меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында қарасты ақша қаражатын иеліктен шығару формасында алынатын міндетті, өтеусіз жеке төлемді түсінеміз.

Алым деп ұйымдар мен жеке тұлғалардан алынатын, төленуі мемлекеттік органдар, жергілікті басқару органдары, басқа да уәкілетті органдар мен лауазымды тұлғалардың алым төлеушілердің мүддесіне заңды маңызға ие іс - қимылдар (белгілі бір құқықтар немесе рұқсаттар (лицензиялар) беруді қосқанда) жасауы үшін қажетті шарттардың бірі болып табылатын міндетті жарнаны түсінеміз». Осылайша, салық заңнамасы салықтар мен алымдар ұғымдарының аражігін айқын айырып берді.

Мемлекетте қолданылатын салықтардың жиынтығы салық жүйесі институттарының бірі болып табылады. Оның келесі элементі - мемлекеттің атынан салық төлемдерінің мөлшерін белгілеуді, салық жинауды, есеп пен бақылауды, салық заңнамасын бұзушылықтардың жолын кесуді жүзеге асырушы салық органдары. Салық қатынастары субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын, салық саласында қандай әрекеттер құқыққа қарсы деп танылатындығын бекітетін және сол әрекеттер үшін жауапкершілік мәселелерін реттеп отыратын заң нормаларының жиынтығы салықтық құқық саласын құрайды.

Салық төлеушінің құқықтары мен міндеттері ҚР Салық Кодексінің 11 және 12 - баптарында айқындалған. Салық төлеушінің өз міндеттерін орындамауы салық қатынастарын бұзғандық болып табылады. Салық заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілік (құқық нормаларымен айқындалады) жүйесі салық қатынастары саласындағы мемлекеттік мәжбүрлеуге негізделген.

ҚР Салық Кодексіне сәйкес «салық құқықтарын бұзу деп салық төлеуші, салық агенті мен басқа да тұлғалар қасақана жасаған, сонысы үшін осы Кодекспен жауапкершілік белгіленген құқық бұзушылық (салықтар мен алымдар туралы заңнаманы бұзу) әрекеттер (әрекет немесе әрекетсіздік) танылады». (6) . Салық заңнамасын бұзғаны үшін заңдық жауапкершілік шараларына қылмыстық жауапкершілік те кіреді.

Қылмыстық құқық теориясы курсынан білетініміздей, құқық бұзушылық қылық (аса қауіпсіз құқық бұзушылық) және қылмыс (Қылмыстық кодексте жазалау қаупімен тыйым салынған қасақана жасалған қоғамға қауіпті әрекет) болып бөлінеді. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі ұйымдарға салынатын салықтан қылмыстық жалтару ретінде салық саласындағы қылмысы үшін жауапкершілікті күшейтеді. (ҚРҚК - нің 222 - бабы) .

Алайда салық жүйесінің қарапайым болып көрінетін схемасында, әсіресе мәжбүрлеу механизмін іске қосу және салық саласындағы қылмысы үшін жауапкершілікті жүзеге асыру бөлігінде жүйенің көптеген қарама - қайшылықтары бар екен. Салық төлеуден жалтарушы салық төлеушілер, әрине, оларды пайдаланбай қалмайды.

Салықтардан жалтарушылық көбінесе табысты (пайданы) жасыру, бухгалтерлік немесе салықтық есептің ережелерін өрескел бұзу, есептік деректерді бұрмалау, салықтарды есептен шығаруға және төлеуге қажетті құжаттарды бермеу немесе уақытында бермеу, болмаса жойып жіберу, сондай - ақ салықтық жеңілдіктерді заңсыз пайдалану жолдарымен жасалады.

Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан жаңа инвестициялық саясатпен, сыртқы экономикалық саясатты құрылымдық өзгерту және кеңейтумен, нарық қатынастарын одан әрі дамытумен, халықаралық ұйымдарға кірігумен сипатталатын экономикалық реформалар жағдайында салық төлеушілер мен мемлекеттің мүдделеріне жауап беретін, заңсыз капитал алу проблемаларын тиімді шешуге және оған қарсы тұруға қабілетті қазіргі заманның салық жүйесін құру қажеттілігі туындайды.

Салық саласындағы қылмыстарда жыл сайын елеулі өзгерістер болып тұрады. Мұның өзі салық заңнамасын бұзушылардың өнім (жұмыс, қызмет көрсету) сатудан түсетін табысты жасыру, лицензиясыз қаржы - шаруашылық қызметімен айналысу сияқты салық салудан жалтару әдістерін пайдалануға бағыт ұстайтындығын көрсетсе керек. Қылмыстық әрекеттері мейлінше тұрақты сипат алған коммерциялық құрылымдар мемлекеттің бақылауынан тыс ақша түсімдерін алудың, кірістерін салық салудан жасырудың орайын келтіреді. Сондықтан мемлекеттің міндеті қылмыспен күрестің қылмыстың тежелуі мемлекет мүдделеріне, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне қауіп төндірмейтіндей деңгейде болуын қамтамасыз ететін тактикасын жасау болып табылады. Салық кодексі заңсыз ақша табуды тежеудің негізгі құралдарының бірі болуға тиіс. Өйткені салық салу нысандарын одан жасыру заңсыз капитал алу мен алға қарай жария ету формаларының бірі екендігі сөзсіз.

Нарықтық экономика жағдайларында салық салуды құқықтық реттеу механизмін жетілдіруге салық салудың конституциялық негіздерін дамыту, салықтар мен басқа да бюджетке міндетті төлемдерді алудың мейлінше айқын шарттарын белгілеу арқылы қол жеткізіледі. Қазіргі уақытта мемлекет республиканың салық жүйесін жетілдіру бағытында алға үлкен қадам жасады. Мемлекеттің салық саясатының негізгі бастаулары Салық кодексінің жалпы бөлімінде айқындалған. Ол салықтар мен басқа да бюджетке міндетті төлемдерді белгілеу, енгізу және төлеу жөніндегі қатынастарды, сондай ақ салықтық міндеттемелерді орындауға байланысты мемлекет пен салық төлеуші арасындағы салықтық қатынастарды реттейді.

Салық жүйесінің айқындығы мен тұтастығы принциптерін жүзеге асыру мақсатында Салық кодексінде салықтардың, алымдардың, төлемдердің түрлері айқын белгіленген және бөліп көрсетілген. Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 60 - бабына сәйкес елімізде салықтардың 9 түрі қолданылады.

1. 2. Ұйымдарға салынатын салықтарды төлеуден жалтару саласындағы қылмыстармен күрестің жай - күйі

Құқықтық мемлекет орнату заңдылық пен құқық тәртібін нығайтпайынша, азаматтарды құқықтық мәдениет, заңды құрметтеу, оны бұзушылыққа төзбеу рухында тәрбиелеуді күшейтпейінше еш мүмкін емес. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев атап көрсеткендей, «… тиісті құқық тәртібін құрметтемейінше біз экономиканы реформалай алуымыз, қоғам өмірінде демократиялық нормаларды бекітуіміз екіталай». Елбасымыз өзінің «Қазақстан - 2030» бағдарламасында осы проблемаға орай тағы да былай деп назар аудартады: «Қоғамымыздағы өзгерістердің бірігуі нәтижесінде біз бәріміз, өзіміз көбінесе мұны аңғармастан, құндылықтардың сапалық басқа жүйесіне және адамдық қатынастардың жаңа типіне бой ұра отырып, өзгердік» (11) .

Мемлекет қанша өмір сүрсе, салықтар сонша жыл жасайды. Мемлекет үшін салықтарды белгілеу мен жинау - қажеттілік. Өйткені ол салықтардың арқасында жиналатын қаражаттарсыз өмір сүре алмайды. Салық төлеушілер үшін де салықтарды төлеу - қажеттілік және міндет. Алайда кейбір азаматтар өздерінің ақшасын беруге қимай, салық төлеуді жаманшылық ретінде қабылдап, кірпінің түгіндей көреді. Сондықтан салықтарды азаматтардың әрқайсысы бөлек - бөлек төлегендегіден көп алуға мүдделі мемлекет қатаң салықтық міндеттер белгілеуге мәжбүр. Оларды орындамаушыларға тиісінше қатаң мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Ондай жауапсыз салық төлеуші қылмыстық жауапкершілікке дейін тартылуы мүмкін. Америка мемлекетінің негізін салушы көсемдерінің бірі Бенжамин Франклиннің «Өмірде екі нәрсе күмәніміз: ажал мен салықтар», - деген нақыл сөзі тектен тек айтылмаса керек.

Салық саласындағы қылмыстар Қазақстан үшін - салыстырмалы түрде жаңа құбылыс деуге болады. Өйткені ұзақ тарихи кезең бойына (жаңа экономикалық саясаттың (НЭП) аяқталған уақытынан ХХ ғасырдың 80 - ші жылдарының соңындағы экономикалық өзгерістер басталғанға дейін) негізгі салық төлеушілер мемлекеттік кәсіпорындар болып келді. Олар салықтарды төлеуден жалтаруға мүдделі емес еді. Әміршіл - әкімшілік жүйе кірістердің басым бөлігін салық жүйесінен тыс пайдалануға мүмкіндік жасады. Егер салықтық қылмыстар жасала қалса, олардың бастылары азаматтардың салықтарды төлеу тәртібін бұзуына қатысты болатын.

ХХ ғасырдың 80 - ші жылдарының соңын ала Қазақстанда саяси және әлеуметтік - экономикалық өзгерістер үшін тез қарқынмен алғышарттар жасала бастады. Іле - шала реформалардың өрістеуі заңды түрде бұрынғы шаруашылық жүргізудің әміршіл - әкімшілік жүйесін өзгертіп, жеке меншікке, кәсіпкерлік пен басқа да қызметтердің еркіндігіне негізделген нарықтық экономикаға көшуге алып келді. Мұндай жағдайларда салықтар маңызы шамалы және көбіне формальды құралдан мемлекеттің экономикалық саясатының қуатты тетігіне айналады, мемлекеттің кірістерінің басты көзі ғана болып қоймай, экономикалық процестерді реттеу, әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету, мемлекет егемендігінің материалдық негізін жасау міндеттерін өз мойнына алады. Сонымен бірге, мұндай өзгерістердің болмай қалмайтын көлеңкелі жағы - жаппай салықтар төлеуден жалтару. Ол соңғы үш жылда Маңғыстау облысы бойынша экономикалық және сыбайлас қылмыстармен күрес департаментінде (қаржы полициясы) тіркелген экономикалық қылмыстардың жалпы көлемінің 14 пайызын құрайды (№1 жалғама) .

Сот - тергеу тәжірибесінен салықтық қылмыстардың жағдайы өзгеріссіз екендігін көреміз. Қылмысты жасаудың мейлінше жетілген формалары есебінен олардың қоғамға қауіптілігі мен келтірілген зиянының мөлшері артуда. Бүгінгі күнде экономикалық қылмыстармен, оның ішінде салық саласындағы қылмыстармен күрес мемлекеттің алдында тұрған аса маңызды және күрделі міндеттердің бірі болып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.