Аймақтық өсу теориялары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Диплом жұмысы

Аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеудің экономикалық-құқықтық негіздері

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 31АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ОНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1Аймақтық экономика мәні, теориялық аспектілері . . . 5

1. 2 Мемлекеттік реттеу ұғымы және оның ерекше сипаты . . . 10

1. 3 Аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызы және оның құқықтық аспектілері . . . 14

2 АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ ТӘЖІРИБЕСІ

2. 1 Шетелдердегі мемлекеттік реттеу тәжірибесі . . . 20

2. 2 Қазақстанның аймақтық ерекшеліктері және оларды мемлекеттік реттеу нысандары . . . 26

2. 3 Аймақтағы экономикалық қауіпсіздік ерекшеліктері . . . 30

3 АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ ОПТИМАЛДЫ МОДЕЛІН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОНЫ ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНУ

3. 1 Аймақтардағы индустриялық-инновациялық стратегия және инновациялық әлеуетті арттыру мәселелері . . . 41

3. 2 Экономикалық артта қалған аймақтардың экономикалық тиімділігін көтеру және аймақтық басқарудың экономикалық моделін құру. 47

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 50

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 51

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбымыздың өзектілігі. Қазіргі жағдайдағы аймақтарды оңтайлы мемлекеттік реттеудің қажеттілігімен анықталады. Мемлекеттік реттеу және басқару мыңжылдықтар бойы орын алып, қатып сенген бір типті жүйе емес. Ол түпкілікті өзгерістерді бастан кешіре отырып, бүгінгі күні тұрақтану кезеңінде тұр. Аймақтарды мемлекттік басқару тақырыбының маңыздылығын біз Қазақстан аймақтарының жете зерттелмегенінен де көре аламыз. Бұл тұрғыдан алып қарағанда, әсерлі мемлекеттіл реттеу моделін құру өзекті мәселе болып отыр. Елбасының «Қазақстан 2030» халыққа жолдауында біздің қоғамымыздың келеңсіз жақтарының бірі «әсерсіз ұйымдастырылған және жеткіліксіз дайындалған мемлекеттік басқару» деп көрсетілген.

Аймақтық экономика өз атауында бір ғана жеке алынған аймақ түсінігін меңзегенмен бүін ел экономикасын құрайды.

Жұмысымыздың мақсаты. Аймақ тұтас алынған экономиканың құрамдас бөлігі екенін көрсету. Аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеу мемлекеттік басқару институтының негізгі қызметі. өйткені ел экономикасы аймақтарға бөліне отырып тқтас ел эономикасын құрайды. Әр жеке алынған аймақ өз тұрғысында ерекшелене отырып, басқару мен реттеудің оңтайлы тәсілін талап етеді.

Алға қойылған мақсат-міндеттеріміздің бірі дағдарыс жағдайындағы мемлекеттік басқарудың маңыздылығын көрсету. Дағдарыс жағдайында мемлекет өз реттеу механизміне баса назар аударған жөн. дағдарыс мемлекетке басқа кезеңдерге қарағанда көптеген қосымша функцияларды артумен қатар шешәлмеген мәселелердә өткізеді. мемлекеттік реттеу механизмін аймақ көлемінде қолданып іске асырған өте тиімді.

Жұмысымыздың зерттеу нысаны. Аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеу болғандықтан мақсатымыз мемлкеттік реттеудің оңтайлы моделін құру ғана емес, оны аймақтарда қолдану және нәтиже алуда болып отыр. Бұл мәселе өзектілігін ешқашанда жоғалтқан емес, өйткені жаһандану жағдайында мемлекетің әсерлігін күшейту жылдам өзгеретін сыртқы ортаның алдында болуға мүмліндік береді.

Дағдарыс жағдайында еркін нарық қағидалары мемлекеттік реттеуге жол береді. Бастысы патерналистік көзқарастардың мақсатқа айналмауы. Патернализм тек экономикада құрылымдық өзгерістер жасау үшін ғана қажет.

Жұмысымыздың зерттеу пәні- мемлекеттік реттеу механизмдері, экономикалық аймақ құрылымы, аймақ ерекшеліктері болып табылады. Бүгінгі күні реттеудің негізгі механизмі ретіндегі жалпыэкономиалық болжаудың объективті қажеттілігі айдан анық. Бұл ретте алдынғы қатарға ғылыми-методологиялық және ұйымдық түрдегі мәселелер шығады. Реттеу теориясында ең аз ықпал ету, міндеттерді бөлу, басқарылу нормасы қағидалары белгілі. сонымен қатар, ең алдымен қашан және қай жерде орталықтандыру және орталықсыздандыру қажет деген сұраққа жауап берген жөн. әрине соғыс, апат және дағдарыс жағдайында бір орталықтан басқарудан артығы жоқ. Басқару функциясы бойынша орталықтанған стратегиялық экономика мен мемлекеттік даму жоспары анағұрлым әсерлі.

Тақырыптың ғылыми зерттеліну дәрежесі. Мемлекеттік реттеу тақырыбында көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың іргелі жұмыстары болғанымен, дәл осы аймақтады реттеу күңгірт танылған. Мемлекттік реттеу мәселесін зерттеген ғалымдардың ішінде К. Е. Кубаев, Н. К. мамыров, Ж. Ихданов, О. Орманбековты атап көрсетуге болады. Шетел ғалымдарынан Е. Кузнецова, А. Т. Гранберг, Л. И. Абалкинді айтуға болады. Әлде де дәл Қазақстан үшін аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеу мәселесін зерттеу маңызды.

Бітіру жұмысының теориялық-методологиялық және тәжірибелік негізі - ғылыми басылымдар, монографиялар, мерзімді баспасөз, оқулықтар және бүкіләлемдік интернет желісінің материалдары.

Диплом жұмысының құрылымы. Кіріспеден, бірінші бөлім, негізгі бөлім, үшінші бөлім және қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімде жалпы аймақ түсінігі, мемлекеттік реттеу институтының теориялық негіздері, орталықтандыру орталықсыздандыру мәселелері қарастырылады . Сонымен қатар, аймақты мемлекеттік реттеудің құқықтық базасына, бюджетаралық қатынастардың құқықтық қамтамасыз етілуіне талдау жасалады.

Екінші бөлімде аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеудің отандық және шетелдік тәжірибесі қарастырылады. Сонымен қатар Қазақстанның әр аймағын басқарудың экономикалық моделіне көңіл аударылады.

Үшінші бөлімде, аймақтық экономиканы мемлекеттік реттеудің оптималды моделін құруды ұсынумен қатар, оны Қазақстанда қолдану тәжірибесі қарастырылады. Сонымен бірге аймақ дамуы жөніндегі есептіліктің жасалуы, құрамы және құрылымы сарапталады.

1 АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ОНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1Аймақтық экономика мәні, теориялық аспектілері

«Аймақтық экономика», «аймақтық саясат» терминдерінің көп таралғанына қарамастан, оның бір ауызды анықтамасы әлі күнге деиін жоқ. Кейбір жұмыстарда біз оны «аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу» терминінің синонимы ретінде қолданамыз. Батыстық әдебиетте бұл терминге дәл осындай анықтама беріледі.

Аймақтық мәселеге деген жоғарғы қызығушылыққа қарамастан, Қазақстанда аймақтық саясаттың қандай болатындығы туралы анықама жоқ. Аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеуге байланысты пікір-таластардың нәтижесінде бірқатар сұрақтарға жауап табылмай отыр:

аймақтық саясат, экономикалық тұрғыдан артта қалған аймақтардың жедел өсуін қамтамасыз ете ала ма?
аймақтық саясаттың қандай құрамдары экономикалық артта қалған аудандардың жедел өсуіне септігін тигізеді? Салықтық трансферттер әлде инфрақұрылымға инвестициялар?

Бұл сұрақтарға жауап табу өте маңызды және оған біріншіден тиісті теорияларды және әлемдік тәжірибені зерттеу септігін тигізеді.

Аймақтық теорияларды зерттеуге Қазақстанда жете көңіл бөлінбеген, кейбір материалдарды біз Ресей зерттеушілерінің жұмыстарынан кездестіреміз.

Аймақтық реттеу, аймақтық саясат теориялары аймақтардың экономикалық дамуын мемлекттік реттеудің бағыттарын анықтайды. Алайда тек қана оларды зерттеумен шектелу санасыз, өйткені олар аймақтардың өсу теорияларына негізделген.

Аймақтық өсу теорияларын құруда екі негізгі көзқарас бар. Біріншісі - аймақтарға ел экономикасының өсуін түсіндіруге құрылғанға ұқсас экономикалық өсу модельдерін қолдану(development ekonomiks) екіншісі, бөлек алынған кәсіпорындар мен фирмалардың мінез құлығын талдауға негізделеді себебі дәл осылардың іс-әрекеті ең алдымен аймақ дамуын анықтайды. Компаниялардың осы немесе басқа аймақты таңдау себептері орналастыру теорияларымен қарастырылады. Талданылып отырған теорияларды құрумен экономгеографтар мен экономистер айналысты, таң қаларлығы жоқ, өйткені экономикалық география мен аймақтық экономика арасында қатаң шекара жүргізу мүмкін емес.

Әр түрлі елдерде басымдылық аймақтық теорияның түрлі бағыттарына беріліп келді. Ең күшті ғылыми мектептер Германияда, Швецияда, Ұлыбританияда, АҚШ және Францияда құрылды. Германияда дәстүрлі түрде басты назарды орналастыру теорияларына берді. ( И. Г фон Тюнен, В. Лаунхардт, А. Вебер, А. Леш, Р. Гроц және т. б)

хх ғ бірінші ширегінде орналастыру теорияларымен Швециядағы стокгольмдік мектеп аясында белсенді айналысты. 1920-1930 ж . ж. анағұрлым атақты болған Т. Паландер жұмыстары. Кейінірек Г. Мюрдаль аймақтық өсудің базалық моделін жасады. Шведтік ғалым аймақтанушылардың ішінде Т. Хэггерстрандты атап көрсетуге болады. Ол орналастыру және аймақтық дамуды реттеу теорияларында маңызды рөлге ие.

Британдық мектеп аймақтық теорияның барлық бағыттарының өкілдерімен ұсынылған. ( Д. Смит. Х. Ричардсон, С. Дениссон, Э. Робинсон, Г. Камерон және т. б) Бұл тұрғыда ол американдық мектеппен ұқсас. ( орналастыру теориясына өз үлесін қосқандар Х. Хотеллинг, Р. Вернон, М. Сторпер, Р. Уолкер, аймақтық өсу теорияларына Дж. Фридман, Э. Таафе, аумақтық дамуды мемлекеттік реттеу теорияларына Э. Гувер) аймақтық проблематиканы англо-саксондық зерттеулері классикалық германдық орналастыру теориялары сияқты бүтін ғылыми концепцияны құра алмады.

Француздық экономистер және экономгеографтар әрқашанда әлеуметтік салаға баса назар аударып отырған. Аймақтық теорияда олар маңызды үлестерін урбанистика, «өсу полюстері», «даму осьтері» концепцияларына тигізді.

Ресей ғалымдары да ірі зерттеулер жүргізіп отырды. Негізінен олар батыстық ойларды жалғастырумен байланысты. Көрнекті өкілдері: Н. Н Баранский, Н. Н Колосовский, И. А Витвер, Г. Саушкин)

Орналастыру теориялары. Барлық орналастыру теорияларын шартты түрде статикалық және динамикалыққа бөлуге болады. Статикалық теориялар 19 ғ бірінші жартысында ғана пайда болған, динамикалық теориялар 20 ғ басында.

Ең алғашқы орналастыру теориялары қазіргі кезде классикалық штандартты теориялар саналатын И. Г. Фон Тюнен, Лаунхардт және Вебер атымен байланысты. Бұл теориялардың негізгі ерекшеліктері:

Бір бөлек алынған ауылшаруашылық немесе өндірістік кәсіпорынды қарастыру
Барлық орналастыру факторлары туралы мәліметті жинап, жалпылап, кәсіпорынды орналастырудың оптималды жерін табуға болады деген тұжырымдама

Көлік факторларын В. Лаунхардт шешуші деп санаған. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың орналастырудың дұрыс таңдауын ол, шикізат қосалқы материалдар және өнімді өткізуге кететін көлік шығындарын минимизациялаумен негіздеген.

А. Вебер өндірісті орналастырудың ең алғашқы бүтінді теориясын жасаушы болып табылады. Орналастыру оптималдылығының басты критериі өндіріс пен өткізудің соммалық шығындарын азайту. Осы тұрғыда көліктік, еңбек шығындары, шикізат пен энергияға шығындар ескерілуі қажет, сонымен қатар, агломерация факторын естен шығармаған жөн.

Классикалық штандартты теорилар 1920 ж А. Предель және Паландер тұрғысынан сынға алынды. Предель тиімді орналастыру жерлерінің көптігін меңзесе Паландер арнайы және жалпы штандартты теорияны ұсынды. Ол орналастыру факторларынан басқа, сұраныстағы ресурстарға бағаның дифференцияцияларына деген территориялық өзгешіліктерге көңіл бөлді.

Орналастыру теорияларының дамуының жаңа этапқа көшуінің басын А. Леш, Д. Смит бастады. Олардың теорияларын жаңа немесе неоклассикалық штандартты теориялар деп атады.

Штандартты теориялар кәсіпорынды орналастырудың көптеген факторларын ұсынды. А. Леш салық жүйесін, мемлекеттік шекараны, техникалық прогресті назарға алуды ұсынды. Д. Смит қоршаған ортаны қорғауды ескерсе, Б. Зимин орналастыру инерциясы факторын атады.

Статикалық теориялардың дамуы әлі күнге дейін жалғасуда. Ол негізінен кәсіпорынды орналастыруды ескеретін факторладың жайында болмақ. Сонымен бірге бірзауытты кәсіпорындармен бірге көпзауытты мекемелерді қарастырды. (Р. Гроц)

Орналастырудың динамикалық теориялары 20ғ бірінші жартысында пайда болды. Ең алғашқы тұрпайы динамикалық концепция ретінде Х. Хотеллинг моделін атауға болады. Ол екі бәсекелес өндірушілерді оптималды орналастыру туралы айтты.

Динамикалық теориялардың статикалықтан айырмашылығы, ол көпзауытты кәсіпорындарды қарастырады. Орналастырудың динамикалық теориясы ретінде Р. Вернонның тауарлы өндірістік цикл концепциясын көрсетуге болады.

Заманауи динамикалық теориялар саны шамалы және олардың пайда болуы танымал емес зерттеушілер атымен байланысты. Динамикалық концепциялар аясында өндірістік фирмалардың территориалды даму кезеңдері бөлінеді. Әр кезеңде фирма өз іс әрекетін орналастырудың түрлі критериларын басшылыққа алады. Осы тұрғыда Сторпер және Уолкер төрт кезеңді бөледі. Біріншісі-«Локализация», жаңа өнеркәсіптік фирмалар мен кәсіпорындарды жаңа аумақтарда орналастыру. Екіншісі - «Селективті субурбанизация», осы фирмалардың алғашында таңдалған аумақтарда өзінің нарықтағы беделінің өсуіне қарай, күш қуатын арттыру. Үшінші -«Дисперсия» өндірістік фирманың ары қарай периферияға жылжуы. Төртінші -«Орналасудағы ауырлық орталықтарының орын алмасуы» өндірістік құрылымның жаңаруы әсерінен өндірістің алмасуы.

Аймақтық өсу теориялары . Аймақтық өсу теорияларын талдаудан бұрын, біз осымен байланысты екі сұрақты қарастырғанымыз жөн. Біріншісі «өсу» және «даму» категорияларының арақатынасы. Екіншісі- өсу мәселесі тиесілі қарастырылатын аумақтар шекарасын анықтау. Өсу және даму арақатынасын алатын болсақ, мемлекеттік реттеудің жалпы танылған мақсаты болып, өсу ғана емес даму екені анық. Осылайша Самуэльсон, тек өндірістің сандық өсуіне талпыну қажетсіз деп жазған.

Алайда аймақтық теориялар аясында, әсіресе аймақтық саясатты іс жүзінде өмірге асыру шараларында көбінесе экономикалық даму емес өсу туралы айтылған. Біріншіден экономикалық өсу дамуға қарағанда сандық бағалауға келеді, сондықтан оны зерттеулер мен тәжірибеде қолданған анағұрлым ыңғайлы. Екіншіден, бір ел аясында экономикалық өсудегі аумақтық диспропорциялар туралы айтқан жөн. [1]

Аймақтардың шекарасын анықтауды Х. Зиберт кез келген аумақтық даму теориясының алғышарты деп санаған. [2]

Батыс елдерінде дамыған аймақтық өсу теориялары мемлекеттің практикалық жұмысымен байланысты және қолда бар статистикалық мәліметтерге сүйенеді.

Аймақтық өсу теорияларының екі тобын бөлуге болады- неоклассикалық теориялар олар өндірістік функцияға негізделген. Және кумулятивті өсу теориясы. Бұл неокейнсиандық институционалдық және экономика -геогравиялық модельдердің синтезі.

Неокласикалық теорияның анағұрлым жас кемелді концепциясын Х. Зиберт ұсынады. Ол алдағы мүмкін өндіріс көлемі, капитал, еңбек, жер сияқты шығындарға тәуелді деген өндірістік функцияға негізделеді. Аймақтық әлеуметтік жүйесінің ерекшеліктері экономикалық өсудің ішкі детерминанттарымен ескеріледі. Алшақтанған аудандардан бөлек, Зиберт аймақ өсуінің сыртқы да детерминанттарын зерттейді. Осыдан көріп отырғанымыз, аймақтық экономикалардың дамудың ішкі детерминанттарының сандық өзгеру жылдамдығымен анықтайды.

Кумулятивті өсу теорияларында базалық модель авторлығы Г. Мюрдальға тиесілі. Ол бүтін және масштаб әсері көмегімен аумақ басымдылығы уақыт өте өсе беретінін көрсетті

Түрлі экономикалық аудандардың өсу қарқынында айырмашылықтардың сақталуының негізгі факторы болып, ірі қалалық агломерациялардың тартымдылығы табылады.

Ірі өндірістік орталық немесе «өсу полюстеріне» айналатын қалалардың шоғырлануы туралы Х. Ричардсон жазған болатын.

Ал Дж. Фридманның пікірінше экономикалық өсу тек қалаларда болады. Ол өсу орталықтарының құрылуының төрт кезеңін бөледі:

жергілікті өзектердің болуы жәе олар қамтитын аумақтарға әсері аз.
өсу полюсін құратын және ауқымды периферияға әсерін тигізетін қуатты бір өзектің пайда болуы
өсу полюстерінің полицентристік құрылымына әкелетін тағы бірнеше өзектердің дамуы
өзектердің күшті перифериялы урбанистикалық құрылымға қосылуы.

1960 ж аймақтардың экономикалық өсуі экономмикадағы экспорт мәнімен байланысты деген көзқарас кең танымал болды. Бұл концепция ішкі инвестициялар есебінен автономды даму мүмкіндігін терістеді. Аймақтық шаруашылық пен ішкі нарықтың масштабы арасындағы ашық деңгейі байланысын ескермеді.

Аймақтарда елдің әлеуметтік-экономикалық және қоныстану мәселелерінің толық жиынтығы шынайы түрде көрінеді. Экономикадағы бүгінгі күнгі жағдайдың ерекшелігі- экспортқа бағытталған шикізатты салалардың және шекті сұраныста артта қалған аймақтар арасындағы тұрақсыз баланс. Аймақ экономикасының шикізаттық бағдары республиканың тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігін азайтады.

«Территориялық әділділік» деңгейінің қажетті минималды деңгейіне жету мәселесі әрине проблемалы аймақтарға қаржылық көмек көрсету арқылы шешілуге тиіс. Алайда кейбір жағдайларда бұл жеткіліксіз болып қалады, әсіресе әңгіме жұмыссыздықтың жоғарғы деңгейі туралы болған жағдайда.

Аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу шаралары бірегей теориялық концепцияларға бағынбай, мемлекеттердің мәселесіне байланысты ерекшеленеді. Реттеу шараларын таңдағанда, батыстық немесе ресейлік модельдерді қолданбай, Қазақстан аймақтары үшін оптималды модельді таңдаған жөн.

Аймақтардың өзі жүргізетін аймақтық саясат бұл кеңістіктегі аймақтың барлық элементтерінің бірегій дамуы үшін жүргізілетін мәселе. Ал мемлекеттік аймақтық саясат, жергілікті тұрғыда аймақтық саясаттың әрекет қабілеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған. Тек осындай көзқараста, мемлекеттік жергілікті аймақтық саясаттың тұрақтануы өшін нақты негіз қалана алады.

Республиканың қазіргі экономикалық кеңістіктегі әлеуметтік, экономикалы, экологиялық ерекше проблемаларымен сипатталатын әр түрлі аймақтарды қамтиды. Осы тұрғыдан алғанда және аймақтардың мамандандырылу қағидасына сәйекс республика аймақтарын төрт топқ бөлуге болады:

шаруашылықтарының құрылымы экспортқа бағытталған;
индустриялық дамыған;
агроөнеркәсіптік, дағдарыстық немесе экономикалық артта қалған аймақтар.

1. 2 Мемлекеттік реттеу ұғымы және оның ерекше сипаты

Аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу теориялары екі сұраққа жауап беруі тиіс:

қандай аймақтардың экономикалық дамуын мотивациялау қажет және не үшін? Былайша айтқанда, аймақтық саясаттың мақсаты мен обьектісі қандай болуы керек?
таңдалынған аймақтардағы экономикалық дамуды мотивациялау әдістері қандай болуы керек?

Бірінші сұраққа жауап аймақтардың экономикалық дамуын мемлекттік реттеу қажеттілігі, мақсаты және обьектісі жайындағы аймақтық өсу теорияларынан шығады.

Неоклассикалық теориялардың маңызды нәтижелерінің бірі - уақыт өте аймақтардың экономикалық өсуі теңеседі, аймақтық теорияладың дамуының алғашқы кезеңінде бұл ғылыми мектептің жақтастары аймақтардың экономикалық дамуына мемлекеттің араласуы қажетсіз деп санады. Сонымен бірге олар проблемалы аймақтарға әлеуметтік мәселелерд шешу үшін қаржылық көмектің бөлінуін терістеген жоқ.

Кумулятивті өсу теорияларының жақтастары аймақтардың экономикалық дамуының диспропорцияларының ұлғаюы немесе сақталуынан шыға отырып, керісінше белсенді аймақтық саясат жүргізілуін мақұлдады. Аймақтардың экономикалық дамуының арасындағы айырмашылықтарды азайту тұжырымдамасы да оларға тиесілі. Осыдан шығатыны мемлекет артта қалған аймақтардың дамуын ынталандыру керек.

Басында, аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу теориялары осы екі көзқараспен шектелген болатын. Неоклассикалық теория жақтастарының пікірлері уақыт өте шындыққа аспады. Қысқа мерзімде аумақтар арасындағы диспропорциялар азаймады, сондықтанда мемлекетке белгілі шарада аймақтардың дамуына араласуға тура келді. Т. Камерон үш ағымды бөліп көрсетті: «неинтервенционалистер» бұлар, негізінде аймақтық өсуге мемлекеттің араласуын терістеді. «Адапторлар» олар, стихиялық нарықтық күштердің әсерін жұмсартуға, аумақтардың дамуын табиғи үрдістерді жеделдету арқылы мардымсыз коррекциялауды мақұлдады. Және «радикалды қайта құрушылар» олар, интенсивті мемлекттік реттеуді жақтады. [3]

Адапторлар ойларының мәйегі мемлекеттің мемлекеттің қызметі табиғи өтетін үрдістерді олардың бағыттарын өзгертпей жеделдету. Дәлірек айтсақ, экономикалық өсуді мотивациялау кәсіпорындардың дамуы мен орналасуын жалпы дамуға сәйкес болғанда ғана әсерлі. Бұл жеке компаниялардың мүдделерімен анықталады. Ал бұл өз кезегінде, дамымыған индустриалды аудандарда өнеркәсіптің дамуы үшін алғышарттар пайда болғанда ғана болады, және ол мемлекеттің мақсатты бағытталған саясатымен қолпашталып отырады. Егер мемлекет инвестициялар үшін тартымсыз аймақтарды қолдаса, оның талпыныстары көбінесе нәтижесіз болады.

Аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу теорияларының «пионерлері» болып С. Деннисон және А. Леш саналады. Дамуды реттеуде олар екі айырмашылықты көзқарасты қалыптастырды - Деннисон және А. Леш саналады. Дамуды реттеуде олар екі айырмашылықты көзқарасты қалыптастырды- Деннисонды «белсенді қайтақұрушыларға» жатқызуға болады, ал Лешті адапторларға жатқызамыз. Дениссон депрессивті аудандардың реттеуін қарастырған. Негізгі назарды ол өндірістік инвестициялар географиясына әсер етуші факторларға бөлді. Деннисон өнеркәсіптік кәсіпорындардың жергіліктенуіне мемлекеттік ықпалдың әсерлігін салыстырған жоқ, алайда мемлекеттің толық реттеуі инвестицияларды субсидиялаудан әселі екенін атап көрсетті.

Леш аймақтардың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеудің кең аясын, қарастырып, аймақтың экономикалық өзін өзі реттеуге мүмкіндігін жоғары бағалаған. Нақты шаралардың ішінде ол, кеңістіктегі табиғи үрдістердің жүруін жеңілдететін шараларды ұсынды. Ол өндірісті жылжыту, бәсекені мотивациялауға жеңілдікті жағдайлар жасауды меңзеді. Осының бәрі Лештің ойынша, капитал мобильділігін жоғарылата алады, осыны ол аумақтың испропорциясын теңдестіретін негізгі шарт деп санады. Леш, Деннисоннан айырмашылықта, артта қалған аудандарға инвестицияларды мотивациялау әсерсіз деп санады.

Аймақтың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу теорияларына мағызды үлесін қосқан Э. Гувер. Ол мемлекеттік реттеу мақсаттарын жеке кәсіпорындарды кемелдіорналастырумен қатар, проблемлы аймақтардың экономикасына араласуды жатқызды. Реттеу әдістерін Гувер, жауаптыларға, олар стихиялық нарықтық күштерді жақсартады, және алдын алатынға бөлді. Олар ұзақмерзімді болашақта жұмысбастылық жағдайын жақсартады. Сонымен қатар ол шаруашылықтың түрлі салаларына байланысты және экономикалық конъюнктураның жағдайына тәуелді селективті реттеудің қажеттілігін көрсетті. Алайда ұзақмерзімді жоспардағы реттеудің маңыздылығын меңзей отырып, аймақтық іс шараларды ол біріншіден, қысқа мерзімді циклге қары реттеумен байланыстырды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.