Егде және қарт жастағы тұрғындар арасында өмір сүру сапасын бағалау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Егде жастағы адамдардың өмір сүру сапасын жоғарлату барысында мейіргердің рөлі.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 4

1. Теориялық бөлім . . . 4

1. 1. Түркістан қаласындағы егде жастағы адамдардың өмір сүру

сапасын жоғарлататын әлеуметтік-экономикалық факторлар . . . 4

1. 2. Халықтың қартаюдың басты себептері . . . 5

1. 3. Қарт адамдарға әлеуметтік көмек көрсету әр түрлі

әлеуметтік теориялар . . . 10

1. 4. Егде және қарт жастағы тұрғындар арасында өмір сүру

сапасын бағалау . . . 16

2. Тәжірибелік бөлім . . . 24

2. 1. Материалдар мен әдістер . . . 24

2. 2. Зерттеу нәтижесі . . . 25

Қорытынды . . .

Пайдаланған әдебиеттер . . .

1. Кіріспе

Елімізде қарт адамдарға медициналық көмек көрсету еліміздің әлеуметтік саясатының негізгі ұстанымдардың бірі. Қарт адамдар елімізде халқымыздың едәуір бөлігін құрап отырған әлеуметтік топ болып табылады. Халқымызда кәрліктің емі жоқ ауру деген даналық сөзі бар. Қазіргі уақытта оларға медициналық көмек көрсетудің жаңа әдістерін жасау маңызды. Осы бағытта қарттарғамедицналық көмек беруді жоспарлы түрде жүргізу үшін ғылыми әдістемелік негізде жасау керек. Сонымен, қарттық бұл әлеуметтік психологиялық және жас ерекшелік психологиясымен байланысты мәселе болып отыр.

Адамдар қарттық жасқа жеткенде бұрынғы жас жағдайларында елемеген және көңіл бөлмеген сырқаттары көріне бастайды. Бұл жас ерекшелікке сай ағзада болатын өзгерістер, ағзалардың ауруға қарсы тұруының төмендеуі және дұрыс тамақтанбау зейнетақының толық қанды өмір сүруге жетпеуі, қарт адамдардың жүріп тұруындағы қиыншылықтарына байланысты уақытында емханаларға көріне алмауының салдарынан оларға сапалы деңгейде медициналық көмек берілмейді. Біріншіден өтпелі экономикалық жағдайларға сәйкес әл-ауқат пен халықтың денсаулық деңгейі арасында нақты байланыс бар екенін ескере кеткен жөн.

Зерттеудің мақсаты:егде жастағы адамдардың өмір сүру сапасын әсер ететін факторларды анықтау кезіндегімейіргердің рөлі
Зерттеу міндеттері

Егде жастағы науқастардың өмір сүру сапасын жақсартатын факторлар бойынша әдеби шолу жүргізу
Егде жастағы адамдарға сауалнама жүргізу арқылы өмір сүру сапасын жақсартатын факторларды анықтауТәжірибелік маңыздылығы

Қарт адамдардың денсаулығының, өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында басты факторлар анықталды.

1. Теориялық бөлім

1. 1 Түркістанқаласындағы егде жастағы адамдардың өмір сүру сапасын жоғарлататын әлеуметтік-экономикалық факторлар

Бүгінгі таңда Қазақстанда денсаулық сақтауға ерекше көңіл аударып отыр. Елбасымыз өзінің халыққа жолдауында былай деді «Бізде денсаулық сақтау ісі тегін, бірақ, бүгінде зейнетақы қорларында жасалып жатқандай, болашақ - медицинадағы сақтандыруда. Адамның өзі, оған жұмыс беруші және мемлекет жауапкершілікте болады. Адамның денсаулығы неғұрлым нашар болса, ол соғұрлым аз сақтандырылады, неғұрлым жақсы болса, сақтандыру сомасы да соғұрлым көп болмақ. Қазір адамдар сапалы медициналық қызмет көрсетілетін емдеу мекемелерін таңдайды. Олар бұл мәселені анықтап алды, енді одан әрі қозғалу қажет». Сонымен халыққа соның ішінде қарт адамдарға көмек көрсету өзекті екені шындық.

Қарт адамдарға медициналық және әлеуметтік қызмет көрсетудің кейбір жетімсіздігі экологиялық факторлардың әсері, салауатты өмір салтын қалыптастыру және аурудың алдын - алуға байланысты жүргізілетін іс-шаралардың шалғай ауылдарда дұрыс жүргізілмеуі қарт адамдардың сапалы медициналық тұрғыдан толық қамтылуына өз әсерін тигізіп отыр. Шалғай ауылдардың тұрғындарының әлеуметтік тұрғыдан әлсіздігі және жұмыссыздық кейбір жанұяларға толыққанды құнарлы тамақтануына да әсер етеді. Үйішілік тұрмыстық жағдай қарт адамдарға өз өмірін толыққанды өткізуіне әсерін тигізеді.

Сонғы 10 жылда әлемнің дамыған елдерінде байқалып отырған үдеріс бірі- бұл халықтың жалпы санында және оның салмағында қарт адамдардың жылдан жылға өсіп отыруы.

Халықтың жалпы санында балалармен жасөспірімдермен үлес салмағы азайып, қарттардың үлесі көбеюдің түбегейлі процесі айтарлықтай жоғарғы шапшандылықпен жүріп жатыр деп, толық негіз бар.

1. 2. Халықтың қартаюдың басты себептері

Халықтың қартаюдың басты себептері - бала туудың кемуі, медицина прогресінің арқасында жасы үлкен адамдар топтарының өмір сүруінің жалғасуының көбеюі, халықтың өмір сүру деңгейінің артуына байланысты орташа жасы ұзақтылықтың өсуі. Экономикалық бірігіп қызмет істейтін және дамушы елдерде орташа есеппен ерлердің өмір сүру ұзақтығы 30 жыл ішінде 6 жылға, әйелдерде - 6, 5 жылға өскен.

Экономикалық бірлесіп қызмет көрсету және даму елдерінде соңғы 30 жыл ішінде орташа өмір сүру ұзақтығы ерлерде 6 жылға әйелдерде 6, 5 жасқа өсті. Біздің елімізде соңғы 10 жылда ішінде бұл көрсеткіштердің тұрақты түрдің өсу тенденциясы қалыптасқан.

Қарт адамдардың әлеуметтік-демографиялық категорияларға әлеуметтік жұмыстардың мамандары әртүрлі тұрғындағы көзқарастан анықталады: хронологиялық, әлеуметтік, биологиялық, психологиялық, функционалдық және басқалары.

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктеуі бойынша 60 жастағы және одан да жоғары адамдарды үлкен егде жастағы адамдар деп есептейді. Бүгінде іс жүзінде осы мәліметтер қолданылады. Алайда көптеген елдерде зейнетке шығу 60 жастан іске асырылады.

Демографиялық қартаю біздің елімізде балалардың туу санының кемуіне байланысты болып отыр. Соңғы 10 жыл ішінде жас ұрпақтың үлес салмағы 24-44 %-ға қысқарған. Осының нетижесінде зейнеткерлік жастың адамдардың үлес салмағы 15 жасқа дейінгі балалардың үйлесінен асып түсіп отыр. Болашақта бұл жағдай одан ары күрделене түсіп, егде жастағы адамдардың саны арта түседі.

Халықаралың жіктеу көрсетіп отырғандай 2018 жылы өзінде еліміздегі халықтың құрылымы демографиялық қартаю кезеңіне сәйкес келетіндей болады. Балалар мен жасөспірімдердің үлесі 65 және одан да жоғары егдеадамдар үлесіне сәл ғана артылуы мүмкін.

Жетпістен және одан да жоғарғы адамдар аралық халықтың 28, 3 пайызын құрады. Бұл еңбекке жарамды қабілетті жастан біршама жоғары. Көп жасайтындар саланың тұрақты өсуіне байланысты. Жасы үлкен егде жастағы адамдар үшін мемлекеттің жауапкершілігі әсіресе жоғарлай түседі.

-, мен - хронологиялық, социологиялық, биологиялық, психологиялық, . мен сипатталады, онда 60-тан 100 осы бөлігін «жастар» және «қарттар» (немесе «тереңдер») , осығанұқсасФранцияда «үшінші», «төртінші» жасдегентүсініктер бар. «Үшіншіден», «төртіншіден» шекарағаөтужасы 75-80 . «Жас» қартлер «қарт» , «қарт» қартлергеқарағанда - мысалы, еңбекпенайналысу, жанұядабасты болу, .

- [30] . ХХ -. БіріккенұлттарҰйымы Геронтология Ассамблея .

Осы геронтология . ; ; ; ; ; ; білім беру бар. Алайда, [31-35] .

БіріккенҰлттарҰйымы 2002 жылыМадридте геронтология мәселелерібойынша 2-ші Дүниежүзілік Ассамблея өткізді. -гигиеналықсаласында, , мен жұмыскүшініңнарығына, мен қаржылық- БҰҰ сарапшыларытарапынан баса айтылды[36, 37] .

, соныңішінде тек [38, 39] .

Қартадамдарға - денісауғажататындар, мықтықарттар, ауру квалификация . ала отырыпжұмысістемейді.

(сирекжағдайболмаса) (жүректүтікшелері, асқазан-ішектік, геникологиялық, урологиялық, тірек-қимыл аппараты ) . , «шекарадағы» ауруға жатқызуғажеткілікті. Осыданкеліп, оларпсихиатрдың не психтерапевтің бақылауын не . Психожұмыстың психотерапия - , бұлжасәзірге психиатрия бөлігі. Өйткені, тіптібір- () ауру деформациясына, . геронтология зерттейді.

Ұзақжасаушылардың (қартаюшы, егде, қарт) әлеуметтік-медициналық проблемаларыеңалдымен, өте - . Бірақ, , форма бойыншабөлу. Екі проблема да цивилизация мен . - . мен , .

Қарт . . Қартаю бола бермейді. ерекшеленеді.

- , естудің, көрудіңнашарлауы, бар болады.

Қартадамдардың ауру деңгейі, жастарғақарағанда 6 есежоғары.

проблема - материалдықжағдай. , инфекция деңгейіне, . , зейнектерлердің 60%-ы . Қартадамдардың .

Соныменбірге, қартадамдарғаарналған интернат үйлерінде психиатр, психолог, әлеуметтік педагог .

30% тұрғынүй-жайы мен қаражаттық- (жөндеуге, , ), егдежәнеқартадамның - [66, 67] .

80% көбінесекіржуу, үйдіжинастырып - тазалау (2/3 бөлігі), азық-түлік пен дәрілердісатыпалу (32%), тамақдайындау (25%), өзінекүтімжасау, гигиена шараларынжасау (18%) [68, 69] .

52%-ғадейінартыпотыр. Жеке мен орта есеппен 70% дейінжетті [70] .

, оның «құдайғажақындылығымен» тұрады. , дәлелдеді. түсіндіріледі. аурушыға . Автор, әрине, «өлімтурадыойлар» психологиялық, патологияның (, суицидальдықұрылымдар, сандырақжәнетағыбасқа) симптомы .

. . ара қатыннасы, . Соңғы он , . Бұл ситуация құрамындақартадамдар бас .

әлеуметтік- :

- кедейшілік;

- жұмыссыздық;

- көпбалалы болу;

- ауру- сырқат болу т. б

2. 3.

. Олардыңішінде:

;
Халықтың аз бөлігінқұраутеориясы;
стратификация теориясыннегіздеу.

. - қатынастардаболмайды. . , сонда- де қатарласажүрген. , процесс ретіндеқаралады. . Бірқатарсыншылар, . Ал , бұл процесс универсалдыжан- шара ретіндедәлелдейді.

. Жеке , , оларбелсендіөмірден бас тартпаукерек. Керісінше, .

Әлеуметтікрөлі бар , , .

, . . , бар . консерватизм , бола алмай, .

Қоғамолардыкемсітіп, . , , , .

Осы , бірін- біріқабылдап, тез тілтабысып кету;
- .

, -.

Осы түрі, , . . .

стратификация . тек бар дептұжырымдалған.

, бұл процесс .

- мен мақсаты, жақсылық пен . Адамныңөмірсүрусалты да өзгереді. , өндіріспен, . Ал -қатынастыжоғалтады. .

Зейнеткешығу, әсіресе, . психикасына, керіәсерінтигізеді.

бос . , . , , қартадамдарғаарналған теле, радио .

Өндірістегіеңбегінен бос . мен .

. Таңертеңертетұрып, . . «демалыс» да байланыстыболыпкеледі. , қазіргікезде, да байланыстыболыпкеледі. Мысалға, революция . . , .

Геронтология мен генетика , гериатрия () .

. (60 жасқакеліп, ешқандайқайғы, ешқандай стресс ) . Алайда, . Адам үшінеңжаманы - , . , . Осы социопаттардың үлкенармиясынұсынады. Қартадамныңмінез-. процесс болады. Әлеуметтікжұмысшылар арқылыберілген шешуінің жақтарынсақтайды. , басқашаайтқанда, акцентуациясы күмәнданғыштық, ашуланшақтық, жараланғыштық, қобалжушылық, толқушылық, өкпелегіштік, эмоционалдымобилділік, мінегіштік, долылық, жүдеушілік, тұйықтық, -, стереотипті қайталанатын «жаралайтын ситуацияларда» ақыл-ой қабілеттерінің реактивті .

Ал , жерлеуге тура келгенболса, оныңпсихикасы мен мінезі «қалыпты» бола қоймас. , сөзсіз ерекшеорыналады. сыйымсыз, . Сонда да «клиникалық», «геронтологиялық» әлеуметтік норма депайтуғаболмайды.

Бұлжердетағы да әлеуметтік- . Біріншіден, (, сонда да ; отбасы бала-шағасы, жұмысыжәнетағыбасқасы бар) . Екіншіден, . , аффективті-. .

Адамныңжай-күйінбағалаудың, . Бұл термин , 1960 жылдарданбері медицина [1] .

1980-жылдардан , апробация сынақтанөткізіліп, тәжірибегеенгізілуде [2] .

(ДДҰ) (ӨСС) - қоғамөміріндегі, - мәтінінде, өзініңжағдайының осы , оныңжоспарлары, [3] .

Сонымен, ӨСС - . , психологиялық хал-күйімен, тәуелсіздікдеңгейімен, қоғамдағыорнымен, қоршаған орта . Соныменбірге, ӨСС [4-6] .

XXI ғасырдыңбасында «Өмірсүрусапасы» . «» - , [7-9] .

Медицина -. , жалпыкөңіл-күйгеәсеретеді. , . Ал, [10-12] .

ӨСС критериі - тез , оған аса мәнаудармайды, ал, әлсірегенін білдіре отырып, өлім қаупінің артқанын көрсетеді. Ұлыбритания мемлекетінде жүргізілген 40-79 жас аралығындағы 18101 ер және әйел адамдардан тұратын когортты зерттеуде 4397 өлім жағдайы тіркелген, осы жағдайдың ӨСС бағалау шкалаларында шаршағыштықты жасы, жынысы, білім деңгейі, әлеуметтік жағдайы, жүрек тамыр жүйесі ауруларының болуы, қалқанша безінің қызметімен, қандағы гемоглобин, СРП-мен өзара байланысын тексергенде өлім қаупінің жоғарылауы жүрек қан тамыр жүйесі ауруларында және қалқанша безінің қызметінің бұзылысымен шаршағыштық шкаласының айқын өзара байланысының жоғарылауы байқалды [13] .

2. 4. Егде және қарт жастағы тұрғындар арасында өмір сүру сапасын бағалау

Егде және қарт жастағы тұрғындар арасында өмір сүру сапасын бағалау үшін жүргізілген сауалнамаларының тиімділігін бағалау үшін мета анализдік шолу жасағанда өмір сүру сапасын бағалайтын бірнеше ShortForm 12 (SF12), EuroQol (EQ5D), Life-Quality- (LGC-Scale) және QualityofLife-Alzheimer'sDisease (QoL-AD) сауалнамаларымен салыстырғанда қарт жастағы тұрғындар үшін ең тиімдісі - ShortForm 36 (SF36), яғни Халықаралық стандартталған сауалнама MOSSF 36 сауалнамасы екені дәлелденді [14] .

Ревматоидты артритпен сырқаттанатын қабынуға қарсы препараттармен бірге Ритуксимаб дәрмегін қолдану нәтижесін бағалауға бағытталған орта жасы 49 жасты құрайтын 10 (8 әйел, 2 ер адам) науқастан тұратын проспективті зерттеу нәтижесінде ӨСС бағалау нәтижесінде SF-36 балл нәтижесі 24, 8 ден 38, 3-ге дейін жоғарылаған (р=0, 008), аурудан туындаған еңбекке жарамсыздығы аздап төмендеген, сонымен қатар, қанның анализінде ЭТЖ, СРБ мөлшері де азайған[15] .

2004 жылы Жапонияда Доктор Мурашима және әріптестерімен бірге егде және қарт жастағы тұрғындардың арасында жүргізілген зерттеуде дені сау қарттар мен деменциясы бар қарттардың өмір сүру сапасын салыстырғанда, дененің физикалық функциясы мен өміршеңдік шкалалары дені сау қарттарда жоғары екені анықталса, ал, деменциясы бар қарттарда денсаулығын субьективті бағалау шкалалары дені сау қарттармен салыстырғанда жоғары көрсеткен. Ғылыми зерттеу нәтижесінде гериатриялық қызметті стандартизациялау мақсатында арнайы көмекке мұқтаж науқас қарттардың күтімінде бірнеше маманнан тұратын топтық медициналық көмек көрсету жүйесінің тиімділігі анықталған [16] .

2001 жылы жүргізілген 12 айлық зерттеу жұмысында қарттардың денсаулығына үй жағдайында көрсетілетін біріктірілген медициналық және әлеуметтік көмектің тиімділігін бағалау үшін ӨСС бағалау сауалнамасы арқылы анықталғаны - неғұрлым дер кезінде тиімді ұйымдастырылған медициналық - әлеуметтік көмек қарттардың өмір сүру сапасы мен денсаулығына оңтайлы әсер етке [17] .

2001 жылы Ресей Федерациясының Денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау министрлігі әзірленген өмір сүру (ӨС) сапасын зерттеу бағдарламасы бекітілді. Осы бағдарлама бойынша ӨС сапасын тексерудің басымдығы әлеуметтік салада екендігі және аймақтық және тілдік өзгешеліктердің талаптарына сай жүргізілуі тиіс кешенді құралдарды пайдалану керектігі баяндалды. Алайда, ӨС сапасын бағалау бойынша зерттеу жұмыстары Қазақстан Республикасында жеткіліксіз дәрежеде орындалуда. Десек те, соңғы жылдары әлеуметтік гигиена және денсаулық сақтау саласында бұл ғылыми бағдарлама үлкен қызығушылық туғызуда және зерттеудің ауқымы кеңеюде [18] .

Әлеуметтік -медициналық зерттеулерде әртүрлі адамдар тобында өмір сүру сапасын бағалау ғылыми негіздеме және жоспарлы, ұйымдастырылған бақылау жүйесі мен деректі материалдарды жинау және талдау арқылы жүзеге асырылады. Көптеген зерттеушілер көрсеткіштердің көп түрлілігімен айқындалатын «Өмір сүру сапасы» түсінігінің әртүрлі сипатты түсінік екендігін айтады. Кешенді көрсеткіштер келесі индекстерді қамтиды: денсаулық (өмір сүрудің барлық сатыларында салауатты өмір салтын сақтау мүмкіндігі, жеке адамдар организміне денсаулық бұзылыстарының әсері) ; жекелей даму ерекшеліктері; жұмыспен қамтылу; еңбек ету сапасы және тағы басқа көрсеткіштер бар[19] .

Біріккен Ұлттар Ұйымына қарасты Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы өмір сүру сапасының негізгі өлшемдерін жасады және ӨСС туралы ғылыми бағдарламаны даярлауға елеулі үлес қосты. Өмір сүру сапасына төмендегідей элементтер жатады: дененің қалыптасуы (күш, қуат, шаршау, қажу, ауыру, жайсыздық, ұйқының қалпы, тынығу дәрежесі) ; психологиялық (жағымды және жағымсыз эмоциялар, ойлау, сараптау, зерделеу, өзін-өзі бағалау, сыртқы пішін, уайымдау) ; еркіндік деңгейі (күнделікті белсенділік, жұмысқа қабілеттілік, денсаулық, дәрі-дәрмектерге мұқтаждық, емделуге тәуелділік) ; қоғамдық өмір (жеке қарым-қатынастар, субъектінің қоғамдық ортадағы құндылығы, жыныстық қатынастағы белсенділік) ; қоршаған орта (тұрмыс- тіршілік, аман-есендік, қауіпсіздік, медициналық және әлеуметтік көмектің сапасы және қолжетімділігі, тұрмыстық қамтамасыз етілу, экология, оқу мүмкіндігі, ақпараттың қол жетімділігі) ; руханилық (діни қатынас, жеке рухани сенімдер) [20] .

Ғалымдардың пайымдауынша, денсаулықпен байланысқан ӨСС өзінің жеке субъективтік түсінігі бар. Сау немесе ауру адамның дене, психологиялық, эмоциялық және әлеуметтік сипаттары қимыл-қозғалыстардың жиынтықтық сипаттамасы болып табылады[21] .

Өмір сүру сапасының (ӨСС) түсініктемесі Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының денсаулық туралы анықтамасымен байланысады және құрылымдық бірлігі бар. «Денсаулық - бұл адам ағзаларында аурудың немесе дене бітімінде кемшіліктердің бар не жоқтығы ғана емес, сонымен бірге, адамның ағзасының толық психологиялық және әлеуметтік саулығы» [22] .

Зерттеу тәсілдерін дұрыс таңдау - ӨСС бағалау әдістемесінің негізі болып табылады. Оның негізінде келесі элементтерді қамтитын көп құрамдылық жатыр: зерттеу бағдарламасын әзірлеу; зерттеу тәсілдерін таңдау; науқастарды қарау; деректі материалдарды жинау; деректер базасын қалыптастыру; сауалнама деректерін шкалалау; сауалнама деректерін статистикалық өңдеу; алынған зерттеу нәтижелерін талдау және тұжырымдама жасау [23] .

Денсаулық сақтау ісіне байланысты ӨСС анықтау сауалнаманың сұрақтарына жауап толтыруға негізделген. Анкеталық сауалнамаға қатысты жауаптарды дәрігер (реципиент) немесе пациент толтырады. Сауалнамадағы сұрақтар ағзаның әлеуметтік, психологиялық және басқа құрамдас бөліктерінің толығымен тіршілік әрекетін жүргізу қабілетіне, яғни тамақтануға, қозғалысына, адамдармен қарым-қатынасын орнатуға, әртүрлі әлеуметтік қызметтерді орындауға, әртүрлі аурулардың немесе жеке сырқаттардың ағзаға әсер ететін белгілерін анықтауға қажет[24] .

Өмір сүру сапасы мен денсаулық жағдайын бағалау үшін әртүрлі сауалнамаларды жүргізу барысында адамдардың сенімділік және сезімдік сияқты психометриялық және физиометриялық қасиеттеріне назар аудару керек. Сенімділік нақты және шынайы болуы үшін өлшеу дәлдігін көрсететін бағананы қолданады. Сезімділік көрсеткіші - зерттелетін адамның көңіл- күйінде туындауы мүмкін өзгерістерге сәйкес ӨСС көрсеткіштерінің ауытқуын анықтау. Валидтік - белгіленген негізгі сипаттаманы сауалнама көмегімен анық өлшеу болып табылады[25] .

Өмір сүру сапасын анықтауда қолданылатын барлық сауалнамаларды мынандай топтарға жатқызады: жалпы қолданылатын сауалнамалар (балалар және ересектер үшін; науқастар және дені сау адамдар үшін және т. б. ) және арнайы жағдайда қолданылатын сұрақнамалар. Арнайы сауалнамаларды (анкеталарды) медицина салаларын (онкология, неврология, ревматология және т. б. ), адамдардың нозологиясын (сүт безінің қатерлі ісігі, ойық жара ауруы, ревматоидты артрит және т. б. ) таңдай отырып жіктейді. Жеке нозологияға арналған немесе пациенттің белгілі бір жағдайына сай айрықша құрастырылған арнайы сауалнамалар (анкеталар) да кездеседі.

Құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты сауалнамалар (анкеталар) жеке бағананың мағынасынан құрылған немесе бірнеше цифрлық сауалнамаларға және бірыңғай цифрлық мағыналық-индекстерге бөлінеді.

Медицина саласында ӨСС зерттеу мақсатында ең жиі қолданылатын жалпы сауалнамаларға MOS-SF-36, QualityofWell-Beingindex, , SicknessimpactProfile, EUROQOL (), , QualityofLifeindex, PedsQL атты сауалнамалар жатады.

Медициналық мақсатта қолданылатын жоғарыда аталған жалпы сауалнамалар (анкеталар) сау адамдардың да, пациенттердің де ӨСС бағалауға арналған. Жоғарыда аталған сауалнамалар денсаулықтан тыс тәуелсіз ересек адамдардың арасында қолданылуы мүмкін. Соңғы аталған екі сауалнама әртүрлі жастық топтарының арасында өзге мақсатта пайдаланылуы мүмкін [26] .

Денсаулық көрсеткіштерін бағалау үшін тиімді болып есептелетін ӨСС бағалау үшін «Алтын стандарт» немесе - 1992 жылы J. E. Ware құрастырған Халықаралық ұйымдармен стандартталған сауалнама MOSSF-36 (MedicalOutcomesStudy-ShortForm) қолданылады. Бұл сауалнама өмір сүру сапасынбағалаудың дербес ұлтаралық орталығының (Санкт-Петербург, 1998ж. ) зерттеушілерінің .

ӨСС арналған сауалнама 8 бағана бойынша бағалауға мүмкіндік беретін 36 сұрақтан құрастырылған, оның ішінде, дене әрекеті, рольдік (дене) әрекет, ауыру, жалпы денсаулық, өмір сүруге қабілеттілік, әлеуметтік қимыл, эмоциялық жауап және психологиялық денсаулық бар. Сараптау барысында әрбір көрсеткіш санның мағынасы балл бойынша көрсетіледі (О-ден 100-ге дейін) :есептеу баллы жоғарылаған сайын өмір сүру сапасын бағалау дәрежесі де жоғары болады. Зерттеу барысында оны сау адамдар арасында да, науқас адамдар арасында да, халықтың дербес (жас, жыныс және т. б. бойынша) топтарында да, сондай-ақ, жеке адамдарға да қолдануға болады. Халықаралық стандартталған сауалнама MOSSF 36 ӨСС көрсеткіштерінің өзгерісінің даму бағытын анықтауға мүмкіндік береді[26] .

ӨСС бағалау үшін басты құрал болып сипаттамалар (ӨСС әрбір құрамдас бөліктерін жеке бағалау) және сауалнамалар (кешенді бағалау үшін) табылады. Олар өз кезегінде, жалпылама (тұтастай денсаулықты бағалау) және арнайы (нақты нозологияны зерттеу үшін) сипатта болуы мүмкін. Сонымен қатар, олардың барлығы аурудың клиникалық ауыртпалық дәрежесін бағаламайды, тек науқастың өз ауруын бағалау дәрежесін көрсетеді[27] .

Медицинада ӨСС зерттеу әртүрлі мақсаттарға сай жүзеге асырылған. Осындай зерттеулердің нәтижелері диагностика әдістерінің тиімділігін, емдеуді, профилактика мен оңалтуды, науқастың ауырлық дәрежесін, аурудың одан ары даму болжамын анықтауға қолданылады. Бұдан ӨСС жеке сауықтыруды іріктеу мен еңбекке қабілеттілік қасиетін сараптау үшін, шығындар мен медициналық көмек тиімділігінің арақатынасын талдауға арналған қосымша бағаналық көрсеткіш болып табылады. ӨСС бағалау нәтижелерін медициналық аудитті жүргізгенде, психологиялық мәселелерді зерттегенде, науқастарды бақылағанда, емдеу шараларын жеке түрде қалыптастыруда (нақты науқас үшін оңтайлы препаратты таңдау) қолдануға болады[28] .

Ғылыми әдебиеттерде өмір сүру сапасы тұжырымдамасының3 негізгі құрамдас бөліктерін анықтау жүйесі қабылданған: көп өлшемділік, белгілі бір уақытта өлшеу, өзінің хал-күйін бағалауда адамның (науқастың) қатысуы [29] . ӨСС анықтаудың көп өлшемділігі адамның тіршілік әрекетінің дене, психологиялық, әлеуметтік, рухани және экономикалық секілді негізгі салаларыбойынша деректерді қолданылады.

Денсаулықты зерттеуге байланысты ӨСС аурумен байланысты және онымен байланысы жоқ компоненттерді бағалайды. Сонымен қатар, ауру мен оны емдеудің науқастың денсаулық жағдайына әсерін сараптауға анықтауға мүмкіндік береді [30] .

Белгілі бір уақыт ішінде эндогендік және экзогендік себептердің науқастың хал-күйіне тигізетін әсеріне байланысты ӨСС-ның өзгеруі мүмкін. жүргізуге және қажет болған жағдайда оған берілетін емдеу шараларын түзетуге мүмкіндікбереді.

Пациенттердің өзінің көңіл-күйін анықтауға қатысуы, өмір сүру сапасын бағалаудың маңызды құрамдас бөлігі болып есептеледі. Респонденттердің өздері жасаған ӨСС бағалау сараптамасы, оның жалпы жағдайының бағалы және сенімді көрсеткіші болып табылады. ӨСС анықтауды науқастың өзі жасайды және дәрігер жасаған ӨСС науқастың анықтамасымен сәйкес келмейді. ӨСС көрсеткіштері нәтижелік қорытындымен бірге, әрбір науқастың жағдайы мен кеселі туралы толық және нақты бағасын жасайды[31] .

Қазіргі таңда медициналық тәжірибеде сауалнамалармен зерттеу жүргізу кеңінен қолданылады. Сырқаттан зардап шеккен науқасты анықтауға, патологияның әр түрлі белгілері бар пациенттің жағдайына сипаттама беруге жол ашады [32] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.