Шаруашылық серіктестік түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ
Бизнес және құқық факультеті
Құқықтану кафедрасы

Курстық жұмыс
Пәні: Азаматтық құқық
Тақырыбы: Шаруашылық серіктестіктер - азаматтық құқықтық субъектісі ретінде

Орындаған: ЮП-19-5 тобының студенті
Жолдасқалиева Альмира
Рецезент: аға оқытушы
Орамахова М.

Ақтау 2020
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.ШАРУАШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТЕР ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Шаруашылық серіктестік түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Шаруашылық серіктестігінің негізгі ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.ШАРУШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1 Шаруашылық серіктестіктердің түрлері туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... 11
2.2 Шаруашылық серіктестіктердің құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ..18
2.3 Шаруашылық серіктестіктерді тоқтату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..30

КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың жaлпы сипaттaмaсы. Шaруaшылық сeріктeстіктeр бiрлeскeн кәсіпкeрлiктi ұйымдaстырудың көнe нысaндaрының бiрi бoлып тaбылaды. Сoнымeн бiргe, Рeсeйдегi сeрiктeстiктeрдiң құқықтық жaғдaйы уaқыт өтe келe өзгeрдi. Сeрiктeстiктeрдiң құқықтық жaғдaйындaғы мұндaй өзгeрiстeр көбiнeсe зaң шығaрушы қaбылдaғaн құқықтық дoктринaмен aнықтaлды. Қaзaқстaнның рeвoлюцияға дeйiнгi Зaңындa жәнe НЭП кeзiндe экoнoмикaлық серіктестіктер зaңды тұлғaлaр рeтiндe тaнылды, бұл кoнтинeнтaлды құқықтық дoктринaның сaбaқтacтығы турaлы aйтты. ХХ ғaсыpдың 90-жылдaрының бaсындa Қазақстaндa тoлық сeрiктecтiктeр зaңды тұлғaлaр рeтiндe тaнылмaды, aл 1994 жылы Қaзaқстaн Рeспубликacының Азaмaттық кoдeкciнiң eнгiзiлуiмeн тoлық жәнe сeнім сeріктeстіктeрі қaйтaдaн зaңды тұлғaлaр рeтіндe тaнылa бaстaды.
Курстық жұмыстың мақсаты. Уaқыт өтe кeлe мeмлeкeттiң экoнoмикaлық сeрiктeстiктeргe дeгeн көзқарaсы мұндaй ұйымдық-құқықтық фoрмaның өзeктiлiгiн жәнe oны зeрттeу қaжeттiлiгiн көрсeтeдi. Рeвoлюцияғa дейiнгi Рeсeйдe сeрiктeстiктeр жeкe тұлғaлapды кoммерциялық aйнaлымғa тaртудың нeгiзгi ұйымдacтырушылық жәнe құқықтық ныcaндaры рeтіндe қaрaстырылды. Бұл көзқaрac ХХ ғaсыpдың 20-30-шы жылдaры, сoғыcтaн кeйiн жoйылғaн экoнoмикaны қaрқынды қалпынa кeлтiру қaжeт бoлғaн кeздe iшiнaрa сaқтaлды. ХХ ғacыpдың 30-шы жылдaрынaн бaстaп 90-шы жылдaрының бaсынa дeйiнгi кeзeңдe Рeсeйдeгi экoнoмикaлық сeрiктeстiктeр iс жүзiндe қoлдaнылмaды, өйткeні oлaрды қoлдaну мүмкiндiгi әртүрлi мeмлeкeттiк экoномикaлық ұйымдaрдың экoнoмикaлық сaлaсынa мoнoпoлиялық қaтыcумeн aлмaстыpылды. Рeсeйдeгi рeфopмaлapдың бaстaлуымeн, 90-жылдapдың бacындa, нaрықты қaлыптaстыpу қaжeттiлiгi қaйтaдaн пaйдa бoлды, бұл бiрлeскeн кәсiпкeрлiктi жүргiзудiң қoлдaныcтағы ұйымдық-құқықтық ныcaндapын тoлықтыру қaжeттiлігiн тудырды. Шaруaшылық сeрiктестiктeр дәстүрлi түрдe жeкe тұлғaлaрды кәсіпкeрлiк қызмeткe тaртудың бaстaпқы нысaндаpы рeтiндe қaрaстыpылды жәнe олapдың бұл түciнiгiн 1994 жылғы Рeсeй Фeдeрaцияcының Азaмaттық кoдeксi рaстaды, oндa экoнoмикaлық сepiктeстiктeр әдeттe Азaмaттық кодeкстe кoммeрциялық қызмeттi жүзeгe aсыpудың ұйымдық-құқықтық ныcaндaрының тiзiмiн aшaды.
Курстық жұмыстың міндеті. Жоғарыдa көрсeтiлгeн кeзeң iшiндe шaруaшылық сeрiктeстiктeрдiң құқықтық жағдайын реттейтін заңнаманың тұрақсыздығы өз кезегінде серіктестіктерді теориялық зерттеудің өзекті қажеттілігін тудырды. Соңғы уақытта шаруашылық серіктестіктердің құқықтық жағдайының өзгеруі олардың кәсіпкерлер арасында танымал болуына ықпал

3
етпейді және оларды түсінудегі түсініксіздікке әкеледі. Шаруашылық серіктестіктердің құқықтық жағдайын реттейтін заңнаманың айтарлықтай өзгеруі олардың дамуына және кәсіпкерлердің кеңінен қолданылуына ықпал етпейді, бұл Ресей үшін нарықтық экономика елдерімен салыстырғанда ерекше, онда серіктестіктер дәстүрлі түрде бірлескен кәсіпкерлікті бастапқы ұйымдастырудың ең көп қолданылатын нысандарының бірі болып табылады. Халықтың қалың жіктерін шаруашылық серіктестіктерге қатысу арқылы кәсіпкерлік қызметке тарту неғұрлым өркениетті нарық құруға да ықпал етеді, өйткені салымшыларды (сенім білдірушілерді) қоспағанда, серіктестіктерге қатысушылар серіктестік міндеттемелері бойынша өздерінің барлық мүлкімен ортақ субсидиарлық жауаптылықта болады, сол арқылы осындай нарықтың үлкен тұрақтылығына ықпал етіп, тұтынушылардың да, серіктестердің де сенімін оятады.
Курстық жұмыстың құрылымы. Шаруашылық серіктестік - азаматтық құқықтың субъектісі ретінде тақырыбына жазылған курстық жұмыс кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

4
1.ШАРУАШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТЕР
1.1 Шаруашылық серіктестік түсінігі

Шаруашылық серiктестiктерi толық серiктестiк, сенiм серiктестiгi, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк, қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк нысанында құрылуы мүмкiн. Шаруашылық серіктестіктігі дегеніміз - ол жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарына (үлесiне) бөлiнген, өз қызметiнiң негiзгi мақсаты пайда түсiру деп есептелетiн және заңды тұлға болып табылатын коммерциялық ұйым шаруашылық серiктестiгi болып танылады. Қазақстан Республикасының шаруашылық серіктестіктері туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді,Қазақстан Республикасы шаруашылық серіктестіктері туралы заңынданан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Сонымен қатар, шаруашылық серіктестіктері өзінің заңы актілеріне сәйкес екі түрге бөлінеді. Ол: толық серіктестігі және сенім серіктестігі болып екі түрге бөлінеді. Толық серiктестiктiң мүлкi жеткiлiксiз болған жағдайда қатысушылары оның мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен ортақтасып жауап беретiн шаруашылық серiктестiгi толық серiктестiк деп танылады.
Шаруашылық серіктестіктер бірлескен кәсіпкерлікті ұйымдастырудың көне нысандарының бірі болып табылады. Сонымен бірге, Ресейдегі серіктестіктердің құқықтық жағдайы уақыт өте келе өзгерді. Серіктестіктердің құқықтық жағдайындағы мұндай өзгерістер көбінесе заң шығарушы қабылдаған құқықтық доктринамен анықталды. Қазақстанның революцияға дейінгі Заңында және НЭП кезінде экономикалық серіктестіктер заңды тұлғалар ретінде танылды, бұл континенталды құқықтық доктринаның сабақтастығы туралы айтты. ХХ ғасырдың 90-жылдарының басында Қазақстанда толық серіктестіктер заңды тұлғалар ретінде танылмады, ал 1994 жылы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің енгізілуімен толық және сенім серіктестіктері қайтадан заңды тұлғалар ретінде таныла бастады.Егер құрамында ең болмағанда бiр толық серiктес пен бiр салымшы қалса, сенiм серiктестiгі сақталады. Сенiм серiктестiгiнде қалған толық серіктестер соңғы салымшы шыққан мезеттен бастап алты айдың iшiнде немесе серiктестiкте қалған салымшылар соңғы толық серiктес шыққан мезеттен бастап алты айдың iшiнде серiктестiктi сақтап қалу мақсатында онда жоқ салымшылар немесе толық серiктестер ретiнде серiктестiкке жаңа қатысушылар қабылдауға құқылы. Бұл жағдайда, сол сияқты толық серiктестер немесе салымшы азаматтар сенiм серiктестiгiн толық серiктестiк етiп қайта құруға құқылы болып танылады.
Заңнамада "шаруашылық серіктестік" ұғымының арнайы анықтамасы жоқ,
5
бірақ онда шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың бірлескен анықтамасы
бар. Жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) үлесіне (салымдарына) бөлінген корпоративтік коммерциялық ұйым шаруашылық серіктестік болып табылады.("Коммерциялық шаруашылық серіктестіктер" деген сөзді пайдалану артық болып табылады, өйткені кез келген шаруашылық серіктестік "анықтамасы бойынша"коммерциялық болып табылады).
Коммерциялық емес ұйымдар болып табылатын заңды тұлғалар жылжымайтын мүлік иелері серіктестіктерінің ұйымдық-құқықтық нысандарында құрылуы мүмкін, оларға соның ішінде тұрғын үй иелері серіктестіктері де жатады.
Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар, өндірістік кооперативтер, шаруа (фермер) қожалықтары, шаруашылық серіктестіктер, мемлекеттік және муниципалдық унитарлық кәсіпорындар ─ бұл коммерциялық ұйымдар болып табылатын заңды тұлғалар құрылуы мүмкін әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысандар.
Құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдары есебінен құрылған, сондай-ақ қызмет процесінде өндірілген және сатып алынған шаруашылық серіктестіктерінің мүлкі меншік құқығымен шаруашылық серіктестіктерге тиесілі болады.

Шаруашылық серіктестіктердің 2 түрі бар:

1.толық серіктестіктер;
2.сенім серіктестігі (сенім).
Толық серіктестік-қатысушылары (толық серіктестері) серіктестік атынан кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және оның міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен зиян келтіру тәуекелін көтеретін серіктестік.Толық серіктестіктер бірнеше қатысушылар (толық серіктестер) арасындағы шарт негізінде пайда болады, олар тек кәсіпкерлер - жеке және ұжымдық бола алады.Шығындарды алған жағдайда толық серіктестіктің қатысушылары өз салымдарын ғана емес, сонымен қатар басқа да ақшалай жинақтарын (жылжымайтын мүлік, көлік құралдары және т. б.) жоғалтуы мүмкін.)
Серіктестіктің жалғыз құрылтай құжаты құрылтай шарты болып табылады. Оған толық серіктестер қол қоюы керек және келесі ақпаратты қамтуы керек: серіктестіктің атауы (фирмалық атауында "Толық серіктестік" немесе "сенім үстіндегі Серіктестік" ("Сенім серіктестігі") деген сөздер, сондай-ақ барлық толық серіктестердің не "және компания"деген сөздермен бір немесе бірнеше адамның есімдері (атаулары) болуға тиіс. Егер салымшының аты бренд атауына енгізілсе, ол толық серіктес болады); серіктестіктің орналасқан жері; серіктестік қызметін басқару тәртібі; қатпар капиталының мөлшері мен құрамы, серіктестікте сенім-салымшылар-қатысушылар енгізетін салымдардың жиынтық мөлшері; толық
6
серіктестердің әрқайсысының үлестерінің мөлшері мен өзгеру тәртібі; толық серіктестердің және қатысушы салымшылардың салымдардың мөлшері, құрамы және тәртібі және осы тәртіпті сақтау үшін жауапкершілік.
Толық серіктестікті сипаттайтын негізгі ұғымдардың бірі-жиналмалы капитал. Ол серіктестік құрылтайшыларының өз салымдарын енгізуі нәтижесінде құрылады және оның бастапқы кезеңдегі мөлшері ұйымның қаржылық мүмкіндіктерін анықтайды. Қатысушылар салымдарының арақатынасы серіктестіктің пайдасы мен залалын бөлуді, сондай-ақ қатысушылардың серіктестіктен шыққан кезде мүліктің бір бөлігін немесе оның құнын алу құқығын анықтайды. Серіктестіктің жиналмалы капиталына салым ақша, бағалы қағаздар, басқа заттар немесе ақшалай бағасы бар мүліктік құқықтар болуы мүмкін. Бағалау құрылтайшылардың (қатысушылардың) келісімі бойынша жүргізіледі. Серіктестік мемлекеттік тіркелген кезде қатысушы өз салымының кемінде жартысын - қатпарлы капиталға, қалған бөлігін құрылтай шартында белгіленген мерзімдерде енгізуге міндетті.Құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдары есебінен құрылған, сондай-ақ серіктестік өз қызметі процесінде өндірген және сатып алған мүлік оған меншік құқығымен тиесілі болады.
Серіктестікке қатысушылардың міндеттері: толық серіктестер серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің барлық жеке мүлкімен жауапты болады;
толық серіктес бірнеше серіктестікте ұқсас сапада бола алмайды;
егер құрылтай шартында өзгеше көзделмесе, әрбір толық серіктес Серіктестік атынан әрекет етуге құқылы; толық жолдастың қалған толық серіктердің келісімінсіз серіктестік қызметінің мәнін құрайтындармен біртектес мәмілелерді өз мүдделері үшін өз атынан жасауға құқығы жоқ.
Толық серіктестіктің қызметін басқару барлық қатысушылардың жалпы келісімі бойынша жүзеге асырылады; әрбір қатысушының, әдетте, бір дауысы болады (сонымен бірге құрылтай шартында өзгеше тәртіп, сондай-ақ көпшілік дауыспен шешім қабылдау мүмкіндігі көзделуі мүмкін).
Сенім серіктестігі (Сенім серіктестігі) - толық серіктестерімен (өз мүлкімен жауап беретін) қатар серіктестіктің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруына қатыспайтын және өздері енгізген салымдар шегінде залалдар тәуекелін көтеретін бір немесе бірнеше қатысушы-салымшылар (сенім білдірушілер) болатын серіктестік. Егер сенім серіктестігіне екі немесе одан да көп қатысушы толық жауапкершілікпен қатысса, олар қоғамның борыштары бойынша ортақ жауапкершілікте болады. Мұнда білім беру мен жұмыс істеудің негізгі принциптері толық серіктестікпен бірдей: бұл жиналмалы капиталға да, толық серіктестердің жағдайына да қатысты. Басқару тәртібі де толық серіктестікте қабылданғанға толығымен ұқсас, тек сенім білдірушілер серіктестіктің істерін басқару және
7
жүргізу жөніндегі толық серіктестердің іс-әрекеттеріне қандай да бір жолмен араласуға құқығы жоқ, бірақ олар сенімхат бойынша оның атынан әрекет ете алады. Командисттің жалғыз міндеті - жиналмалы капиталға үлес қосу. Бұл оған жинақталған капиталдағы үлесіне сәйкес келетін пайданың бір бөлігін алу, сондай-ақ жылдық есептермен және баланстармен танысу құқығын қамтамасыз етеді.

Сенім серіктестігінің салымшылары:
Сенім серіктестігі атынан тек тапсырма болған жағдайда және соған сәйкес әрекет ету;
қоғам таратылған жағдайда бұрын қатысушыларды толық жауапкершілікпен қайтаруды талап ету;
жылдық есептер мен баланстарды ұсынуды талап ету, сондай-ақ оларды жүргізудің дұрыстығын тексеру мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Сенім серіктестігінің салымшылары құрылтай шартында көзделген мөлшерде, тәсілдермен және тәртіппен салымдар мен қосымша жарналар салуға тиіс. Салымшылар бөліктерінің бірлескен мөлшері қоғамның құрылтай шартында белгіленген мүлкінің 50 пайызынан аспауға тиіс. Сенім серіктестігін тіркеу кезінде салымшылардың әрқайсысы өз жарнасының кемінде 25 пайызын енгізуі керек.Серіктестік оған қатысқан барлық салымшылар шығып кеткен кезде сенім негізінде таратылады. Алайда, толық серіктестер таратудың орнына серіктестікті сенім арқылы толық серіктестік етіп қайта құруға құқылы. Егер серіктестікте кем дегенде бір толық серіктес және бір салымшы қалса, серіктестік сенім негізінде сақталады.Серіктестік сеніммен таратылған кезде, оның ішінде банкрот болған жағдайда, салымшылардың толық серіктестер алдында оның кредиторларының талаптары қанағаттандырылғаннан кейін қалған серіктестік мүлкінен салымдар алуға басым құқығы бар.Серіктестіктің осыдан кейін қалған мүлкі, егер құрылтай шартында өзгеше тәртіп көзделмесе, толық серіктестер мен салымшылар арасында олардың серіктестіктің жинақтық капиталындағы үлесіне барабар бөлінеді.

1.2 Шаруашылық серіктестіктердің өзге де ұйымдық-құқықтық нысандардан айырмашылығы

Ұйымдастырушылық-құқықтық нысанды салыстыру кезінде көптеген ұқсастықтары бар экономикалық серіктестіктер мен экономикалық қоғамдардың айтарлықтай айырмашылықтары бар екенін көрсету керек. Біріншіден, экономикалық серіктестіктер - бұл ең алдымен адамдардың бірлестігі (қатысушылар серіктестіктің қызметіне тікелей қатысуы керек), ал экономикалық қоғамдар-бұл капитал бірлестігі (жарғылық капиталға үлес қосу жеткілікті).
8
Екіншіден, серіктестіктің құрылтайшылары тек заңды тұлға құрмай-ақ заңды тұлғалар мен кәсіпкерлер бола алады, ал кез келген адам экономикалық қоғам құра алады.
Үшіншіден, серіктестіктің құрылтайшылары ұйымның міндеттемелері бойынша ортақ субсидиарлық (қосымша) жауаптылықта болады (яғни борышкер-серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда борыштың қалған бөлігі құрылтайшының мүлкі есебінен жабылады), ал шаруашылық қоғамның қатысушылары залалдар тәуекелін жарғылық капиталға енгізілген салым шеңберінде ғана көтереді (қосымша жауапкершілігі бар қоғамды қоспағанда).
Ішкі айырмашылықтар да бар. Осылайша, сенім серіктестігінде (сенім серіктестігінде) толық серіктестіктен айырмашылығы толық серіктестіктермен қатар қарапайым салымшылар - серіктестіктің кәсіпкерлік қызметіне байланысты шығындар тәуекелін өздері енгізген салымдар сомасы шегінде көтеретін жеке немесе заңды тұлғалар бар, бірақ олар бұл қызметке қатыспайды.
Шаруашылық қоғамдарын құру мынадай нысандарда жүргізілуі мүмкін: акционерлік қоғам; жауапкершілігі шектеулі қоғам; қосымша жауапкершілігі бар қоғам. Осы формалардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік дегеніміз-бір немесе бірнеше тұлға құрған қоғам, онда құрылтай капиталы құрылтай құжаттарында белгіленген үлестерге бөлінеді. ЖШС қатысушыларының құқықтары мен міндеттері құрылтай шартында анықталған. Қосымша жауапкершілігі бар қоғам-бұл жарғылық капиталы құрылтай құжаттарында белгіленген үлестерге бөлінетін бір немесе бірнеше адам құрған қоғам. Осы қоғамның қатысушылары міндеттемелер бойынша өз мүлкімен салымдар құнының барлық еселенген мөлшерінде бірдей субсидиарлық жауаптылықта болады. Қоғамның жарғылық капиталының мөлшері ең төменгі жалақының 100 еселенген мөлшерінен кем болмайтындықтан, қоғам өз кредиторларының мүдделерін кепілдендіру үшін көбірек мүмкіндіктерге ие болады. Акционерлік қоғам-бұл жарғылық капитал өз қатысушыларының міндетті құқықтарын растайтын акциялардың белгілі бір санына бөлінетін коммерциялық ұйым.Акционерлік қоғам мемлекеттік тіркеу кезінде заңды тұлға құқығын алады. Акционерлік қоғамның құрылтай құжаты-бұл жарғы. Акционерлік қоғамда жалпы жиналыстан, директорлар кеңесінен және атқарушы органнан тұратын үш буынды басқару жүйесі көзделеді. Акционерлердің жалпы жиналысы: қоғамды қайта ұйымдастыруға және таратуға; жарғылық капиталды ұлғайтуға және азайтуға қатысты мәселелерді шешеді; Жылдық есептерді және өзге де есептерді бекіту, пайданы бөлу және т.б. қарастырылғаннан басқа, шаруашылық қоғамдарында еншілес және тәуелді болып бөлінеді. Еншілес - бұл экономикалық қоғам, оның шешімдерін басқа негізгі қоғам анықтайды. Еншілес қоғам негізгі қоғамның
9
борыштары мен міндеттемелері бойынша жауап бере алмайды. Өз кезегінде негізгі қоғам жасалған мәмілелер бойынша еншілес қоғаммен ортақ жауап береді. Егер басқа қоғамда ақ дауыс беретін акцияларының 20% - дан астамы немесе ЖШС жарғылық капиталының 20% - ы болса, экономикалық қоғам тәуелді болады. Шаруашылық серіктестіктер үлестерге бөлінген қатпарлы капиталы бар коммерциялық ұйымдар болып табылады. Ақша, бағалы қағаздар, басқа да заттар немесе мүліктік құқықтар не ақшалай бағасы бар өзге де құқықтар шаруашылық серіктестігінің мүлкіне салым болуы мүмкін.
Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар ортақ құқықтық қабілетке ие, олардың қызметі нәтижесінде алынған мүлікке меншік құқығына ие болады, ал түпкілікті пайданы өз қатысушылары арасында бөле алады.Барлық шаруашылық серіктестіктері мен қоғамдары үшін олардың жарғылық (жиналмалы) капиталын құқықтары оларға қатысушыларға тиесілі үлестерге бөлу ортақ болып табылады. Жарғылық капиталдағы үлестерді иелену, бір жағынан, ұйымның істерін басқаруға және ол алған пайданы бөлуге қатысуға мүмкіндік береді, ал екінші жағынан, әдетте, серіктестікке (қоғамға) қатысушылардың заңды тұлғаның кәсіпкерлік қызметіне байланысты өз тәуекелдерін шектейді. Осылайша, көрсетілген "үлес" - бұл әр қатысушының шаруашылық серіктестіктің өзіне немесе қоғамға қатысты құқықтары мен міндеттері көлемінің арифметикалық көрсеткіші шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдарға қатысушылардың құқықтары мен міндеттері де ұқсас. Олар заңды тұлғаның ісін басқаруға қандай да бір нысанда қатысуға, оның қызметі туралы ақпарат алуға, пайданы бөлуге қатысуға және тарату қалдығын алуға - таратылған заңды тұлғаның кредиторларымен есеп айырысқаннан кейін қалған заңды тұлға мүлкінің бір бөлігін не осы мүліктің құнын алуға құқылы. Шаруашылық серіктестігі мен қоғамның қатысушылары жарғылық (жиналмалы) капиталға құрылтай құжаттарында белгіленген тәртіппен және мөлшерде салымдар салуға және серіктестіктің немесе қоғамның қызметі туралы құпия ақпаратты жария етпеуге міндетті. Алайда экономикалық серіктестіктер мен экономикалық қоғамдар арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар.
Шаруашылық серіктестіктері заңды тұлға атымен кәсіпкерлік қызметті бірлесіп жүргізу үшін екі немесе одан да көп тұлға құратын шарттық бірлестіктер болып табылады. Кез келген серіктестіктің кем дегенде бір қатысушысы толық серіктес болып табылатындықтан, яғни серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің барлық мүлкімен жауапты болғандықтан, мұндай қатысушылар заңды тұлғаның жеке ісін жүргізуге мүдделі. Сонымен бір мезгілде бұл серіктестік кредиторларының құқықтарына қосымша кепілдіктер жасайды. Серіктестік, қоғамға қарағанда, бір тұлғамен құрыла алмайды ("бір тұлғаның компаниясы"болып табыла алмайды).
10
Шаруашылық қоғамдар дегеніміз-кәсіпкерлік қызметті жүргізу үшін мүліктің бір бөлігін біріктіру және бөлу арқылы бір немесе бірнеше адам құрған ұйымдар. Мұнда заңды тұлғаның мүлкі (атап айтқанда, оның жарғылық капиталы) кредиторлар құқықтарының кепілі болып табылады, өйткені құрылтайшылардың мүлкі есебінен емес, оның есебінен ғана қоғам кредиторларының талаптары қанағаттандырылуы мүмкін. Осылайша, экономикалық қоғамдарда заңды тұлғаның мүлкін құрылтайшылардың мүлкінен оқшаулау дәрежесі (және нәтижесінде мүліктік жауапкершілік)шаруашылық серіктестіктерге қарағанда едәуір жоғары. Бұл олардың ыңғайлылығын кәсіпкерлік қызметті ұйымдастырудың бір түрі және қазіргі айналымда кең таралуы ретінде түсіндіреді.
Экономикалық қоғамдар дәстүрлі түрде капитал бірлестіктері деп аталады, ал экономикалық серіктестіктер - бұл адамдар бірлестіктері.серіктестіктің қатысушылары арасындағы қатынастар, олардың әрқайсысы өз істерін жүргізуге құқылы (егер толық серіктестер туралы айтатын болсақ), экономикалық қоғам қатысушылары арасындағы қатынастарға қарағанда сенімдірек деп саналады. Жарғылық капитал шаруашылық қоғамдарда қалыптасады; шаруашылық серіктестіктерде ол қатпарлы капитал деп аталады. Жарғылық (қоймалық) капитал заңды тұлға құрылтайшыларының оның құрылтай құжаттарында көрсетілген барлық салымдары сомасының ақшалай көрінісін білдіреді. Ол мүліктің, мүліктің немесе ақшалай бағасы бар басқа құқықтардың есебінен құрылуы мүмкін. Шаруашылық қоғамдарындағы несие берушілердің құқықтарын қорғау қажеттілігі заңнамада олардың жарғылық капиталының мөлшері туралы арнайы ережелердің болуын анықтайды. Әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысандағы шаруашылық қоғамдары үшін жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері тиісті заңды тұлғалар туралы заңдармен белгіленеді. Мысалы, жауапкершілігі шектеулі қоғамдар туралы Заңның 14-бабының 1-тармағына сәйкес мұндай қоғамдардың жарғылық капиталы қоғамды мемлекеттік тіркеу үшін құжаттарды ұсыну күніне белгіленген 100 ең төмен жалақыдан кем болмауы керек.

2.ШАРУШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ
2.1 Шаруашылық серіктестіктердің түрлері туралы түсінік
Шаруашылық серіктестіктердің жекелеген түрлерінің құқықтық жағдайын қарауға көшкенде, құқықтық реттеудің бір кемшілігін - реттеудің кешенділігінің жоқтығын, азаматтық құқықтың құқық пен заңнаманың басқа салаларымен әлсіз ұштасуын атап өткен жөн. Егер әкімшілік те, салық заңнамасы да оларды осыған итермелемейтін болса, неге кәсіпкерлер шаруашылық серіктестіктерін құрып, мүліктік жауапкершіліктің осындай ауыр ауыртпалығын өз мойнына алады?
Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары оның
11
міндеттемелері бойынша өздеріне тиесілі барлық мүлікпен ортақ жауапты болатын серіктестік Толық серіктестік деп танылады (АК-нің 63-бабының 1-тармағы; Жарлықтың 10-бабы). Толық серіктестік-шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың барлық ұйымдық-құқықтық нысандарының ішіндегі ең көнесі. Бұл формада жеке элемент айқын көрінеді және, керісінше, серіктестік міндеттемелері бойынша қатысушылардың жауапкершілігін шектеу жоқ. Алғаш рет толық (сенім серіктестіктері сияқты) серіктестіктер Қазақстанның заңнамалық кеңістігінде 1991 жылғы 21 маусымдағы "Шаруашылық серіктестіктер және Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақ ССР Заңының арқасында пайда болды, ол 1993 жылғы 12 сәуірдегі ҚР Заңымен "шаруашылық серіктестіктер және Акционерлік қоғамдар, компаниялар туралы"Қазақ ССР Заңы болып өзгертілді. Бұл Заңның күші ҚР Президентінің 1995 жылғы 2 мамырдағы "шаруашылық серіктестіктер мен Акционерлік қоғамдар, компаниялар туралы "Қазақ ССР Заңының күші жойылды деп тану туралы"Жарлығымен жойылды. Бұл Жарлық жарияланған күнінен бастап, яғни 1995 жылғы 17 мамырдан бастап күшіне енді. Сонымен бір мезгілде "шаруашылық серіктестіктері туралы"Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 2 мамырдағы Жарлығы күшіне енді. Толық серіктестіктің қатысушылары кез-келген корпоративтік ұйым үшін дәстүрлі құқықтар мен міндеттер жиынтығына ие. Бұл олардың келесі құқықтары: серіктестікті басқаруға қатысуға құқығы бар. Бұл ретте, егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, әрбір қатысушы жоғары органда дауыс беру кезінде бір дауысқа ие болады; серіктестіктің қызметі туралы толық ақпарат алуға; егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, жарғылық капиталдағы үлес мөлшеріне қарай таза табыстың бір бөлігін алуға; серіктестіктен шығуға; серіктестік таратылған жағдайда мүліктің бір бөлігін (оның құнын) кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін жарғылық капиталдағы үлесіне барабар алуға құқылы.
Толық серіктестіктің қатысушылары міндетті: құрылтай құжаттарының ережелерін сақтау; серіктестіктің қызметіне қатысу, оның ішінде серіктестіктің атынан іс жүргізу немесе оның қызметін жүзеге асыруына жәрдемдесу; құрылтай құжаттарында көзделген тәртіп, тәсіл және мөлшерде салымдар салу;
-- серіктестік қызметінің мәнін құрайтын біртекті мәмілелерді өз атынан және өз мүдделерінде жасаудан тартыну;
-- серіктестік қызметі туралы коммерциялық ақпаратты жария етпеуге;
Құқықтар мен міндеттердің аталған тізбесі толық болып табылмайды: ол Жарлықпен, өзге де заң актілерімен және құрылтай құжаттарымен кеңейтілуі мүмкін. Қатысушы серіктестікке немесе оның қатысушыларына зиян келтірген өз міндеттерін орындамаған жағдайда, басқа қатысушылар мұндай қатысушыдан зиянның орнын толтыруды, ал елеулі зиян келтірілген жағдайда оны серіктестіктен
12
сот тәртібімен шығаруды талап етуге құқылы. Жарлық, жалпы қаулыдан басқа, толық серіктестіктің атауына қосымша талаптар қояды. Сонымен, онда оның барлық қатысушыларының есімдері, сондай-ақ "толық серіктестік" деген сөздер немесе "және компания" деген сөздер қосылған бір немесе бірнеше қатысушының аты, сондай-ақ "толық серіктестік"деген сөздер болуы керек.
Бұл ретте АК-нің 15-бабының ережелерін ескеру керек, оның 1-тармағына сәйкес азаматтың аты-жөні мен өз есімін6 сондай-ақ қалауы бойынша әкесінің атын қамтиды. Сондықтан "Арман мен Қайрат "толық серіктестігі", "Байманов пен компания "толық серіктестігі" және т. б. сияқты атаулар заң талаптарына сәйкес келмейді. Толық серіктестікке қатысушылардың мәртебесі мен саны туралы мәселе ерекше қарауды талап етеді. Олар тек жеке тұлғалар ғана бола алады, ал азамат бір ғана толық серіктестіктің қатысушысы бола алады. Бұл ретте ол бір мезгілде сенім серіктестігінің толық қатысушысы бола алмайды. Қатысушылардың максималды шегі шектелмейді. Қатысушылардың ең аз санына келетін болсақ, 1998 жылғы 2 наурыздағы Заңның "арқасында" кейбір проблемалар туындады. Аталған Заңмен АК-нің 58-бабынан мынадай мазмұндағы 3-тармақтың екінші бөлігі алып тасталды: "толық серіктестікте кемінде екі қатысушы болуға тиіс". Бұл жағдай толық серіктестікке қатысушылардың ең аз саны туралы сұраққа жауап беруді талап етті. Әйтпесе, егер қатысушылар санына қойылатын талаптарды өзгертпесе, мұндай түзетудің мәні неде? Сонымен бірге, түзетілуі керек сияқты заңнаманың басқа нормалары өзгеріссіз қалды. Мәселен, Жарлықтың 3-бабының 3-тармағына сәйкес толық серіктестікте кемінде екі қатысушы болуға тиіс. Мұндай ереже АК-нің ережелері мен Жарлықтың арасындағы ықтимал қайшылық туралы ойға жетелейді, оны шешу АК-нің 3-бабының 2-тармағына сәйкес Кодекстің пайдасына жасалуы тиіс. Алайда АК-нің 71-бабының 1-тармағы, егер ол алты ай ішінде серіктестікті қайта құрмаса немесе жаңа қатысушыларды қабылдамаса, онда жалғыз қатысушы қалған жағдайда да толық серіктестік таратылатындығын белгілейді. Осылайша, аталған заңнамалық актілердің нормаларын жүйелі түрде түсіндіру қойылған сұрақтың жауабына әкеледі: толық серіктестікті бір адам құра алмайды. Оған тағы бір дәлел: ҚР Әділет министрлігі Тіркеу қызметі комитетінің 1999 жылғы 23 сәуірдегі бұйрығымен бекітілген заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу Ережесінің № 1 қосымшасының 13 тармағына сәйкес толық серіктестікті тіркеу үшін басқа құжаттардан басқа құрылтай шарты ұсынылады.
Алайда, заң шығарушыға Азаматтық кодекстің 58-бабының 3-тармағына түзетулер енгізу не үшін қажет екені белгісіз. Мүмкін, заңнамада тағы бір нақты емес жағдай жасау үшін шығар? Толық серіктестікте жеке элемент өте маңызды рөл атқаратындығы Жарлықпен реттелетін үлесті иеліктен шығару процедурасымен дәлелденеді. Осыған байланысты толық серіктестіктің ерекшелігі
13
мынада: үлесті иеліктен шығару, оның үстіне Жарлықтың мағынасы бойынша кез келген нысанда және оны кімге (басқа қатысушыға немесе үшінші тұлғаға) иеліктен шығаруға қарамастан, қалған барлық қатысушылардың келісімімен ғана мүмкін болады. Сондай-ақ серіктестіктің қызметіне әрекетке қабілетсіз немесе хабар-ошарсыз кеткен деп танылған не қатысушының әрекет қабілеті шектеулі қатысушының қорғаншысының (оның мүлкінің) қатысуына барлық қатысушылардың келісімі талап етіледі (егер бұл ретте серіктестік тоқтатылмаса -- Жарлықтың 15-бабы). Барлық қатысушылардың келісімінсіз серіктестікке және жаңа қатысушыларды қабылдау мүмкін емес (Жарлықтың 22-бабы). Сонымен қатар, Жарлықтың 15-бабының 1-тармағына сәйкес толық серіктестік оған қатысушылармен байланысты мынадай шарттардың ең болмағанда біреуі болған кезде тоқтатылуға тиіс:қатысушының серіктестіктен шығуы;оны банкрот деп тану;кредиторлардың қатысушының үлесінен өндіріп алуды өтінуі;қатысушының қайтыс болуы немесе оның қайтыс болды деп жариялануы;оны хабар-ошарсыз кетті деп тану;оны әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп тану.
Аталған мән-жайлар болған кезде, егер құрылтай құжаттарында немесе қатысушылардың келісімінде өзгеше белгіленбесе, толық серіктестіктің тоқтатылуына жол беріледі.
Жарлықтың 20-бабына сәйкес қатысушының кредиторлары осындай қатысушының жеке борыштары бойынша серіктестіктегі үлесінен өндіріп алуды талап етуге құқылы. Үлеске айналысқа қатысушының борыштарын өтеу үшін өзге мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда ғана жол беріледі.Бұл мәселені біз бұрын талдадық. Осыған ұқсас норма өндірістік кооператив туралы заңда да бар. Біз өндіріп алу үшін басым объектіні таңдау құқығы кредиторға тиесілі болуы тиіс деп санаймыз.Жоғарыда айтылғандай, толық серіктестіктің қатысушылары үшін заң шығарушы серіктестіктен еркін шығу құқығын сақтап қалды. Бұл жағдайда оған жалпы ереже бойынша (Жарлықтың 16-бабы) 6 айдан кешіктірмей тиісті мәлімдеме жасау жеткілікті. Серіктестіктен шыққан кезде қатысушы мүліктің бір бөлігінің құнын жарғылық капиталға салымға бара-бар алуға құқылы.
Қатысушы қалған қатысушылардың дәлелді себептері, атап айтқанда, оның өз міндеттерін өрескел бұзуы немесе істі орынды жүргізуге қабілетсіздігі байқалған жағдайда, бірауыздан қабылданған шешімі бойынша сот тәртібімен толық серіктестіктен шығарылуы мүмкін (Жарлықтың 19-бабы). Қатысушының серіктестіктен шығуының заңды мәні, сондай-ақ оны алып тастау, шығу тәртібі, салдары және алып тастау және басқа да тиісті мәселелер біздің егжей-тегжейлі талдауымыздың тақырыбы болды, сондықтан бұл мәселеге оралудың орынды еместігі айқын болып көрінеді. Толық серіктестікке қатысушылар жауапкершілігінің жалпы формуласы мынаған саяды: егер серіктестік таратылған
14
кезде оның барлық борыштарын өтеу үшін қолда бар мүлік жетіспейтіні анықталса, серіктестік үшін жетіспейтін бөлігінде оған қатысушылар заң актілеріне сәйкес өндіріп алуға болатын өзінің барлық мүлкімен ортақ жауапкершілікте болады. Бұл: толық серіктестікке қатысушылардың жауапкершілігі шектеусіз және іс жүзінде жеке кәсіпкерлердің жауапкершілік режиміне теңестіріледі; серіктестіктің несие берушілері серіктестік үшін міндеттемелерді орындауды барлық борышқорлардан да, олардың кез келгенінен де жеке-жеке, сонымен қатар толық та, борыш бөлігінде де талап етуге құқылы. Қатысушылардың бірінен толық қанағаттанбаған кредитордың қалған қатысушылардан толық алынбаған талап етуге құқығы бар. Толық серіктестіктің борыштарын толық немесе ішінара өтеген қатысушы өзінің алдында серіктестік мүлкіндегі өз үлесінің мөлшеріне бара-бар үлестік жауапкершілікті мойнына алатын басқа да қатысушыларға тиісті бөлігінде кері талап қоюға құқылы.
Қатысушылар санатының рухынан тұратын шаруашылық серіктестік: оның міндеттемелері бойынша өз мүлкімен ортақ субсидиарлық жауапты толық жолдастар (комплементарийлер) және кәсіпорынның міндеттемелері бойынша жауап бермейтін салымшы жолдастар (командистер) Сенім серіктестігі (немесе сенім серіктестігі) деп аталады. Толық серіктестікке ұқсас сенімдегі серіктестіктің фирмалық атауында барлығының немесе кем дегенде бір толық серіктестің атаулары (атаулары) болуға тиіс (соңғы жағдайда - "... және компания"деген сөздер қосылып).
Тарихи тұрғыдан алғанда, коммерциялық кәсіпорынның бұл түрі Орта ғасырларда пайда болды және белгісіз салымшылардың капиталын сауда кәсібіне тарту әдісі ретінде кеңінен таралды[4] . Командистердің анонимділік принципі қандай-да бір түрде немесе қазіргі заманғы шетелдік құқықта жүзеге асырылады, бірақ отандық заң шығарушы оны қисынды аяқтауға қол жеткізді. Мәселен, АК-нің 83-бабының 1-тармағына сәйкес серіктес-салымшылар құрылтай шартына қол қоюға да қатыспауы мүмкін (дегенмен, бұдан әрі көрсетілгендей, бұл аса қажет). Бірақ сенім серіктестігі-бұл адамдардың шарттық бірлестігі, сондықтан құрылтай шарты оның жалғыз құрылтай құжаты болып табылады. Толық жолдастар мен командирлердің өзара құқықтары мен міндеттері қандай? МК-да құрылтай шартымен қатар қаттау капиталына салым енгізілгенін куәландыратын қатысу туралы куәлік аталады (АК-нің 85-бабының 1-тармағы). Көрсетілген куәлік бағалы қағаз болып табылмайды, өйткені ол бағалы қағаздар туралы заңдармен (АК-нің 143-бабы), сондай-ақ куәлікпен куәландырылған салым ішінара берілуі мүмкін болғандықтан (АК-нің 143-бабы). Азаматтық кодекстің 85-бабы 2-тармағы). Сонымен, қатысу туралы куәлік серіктестіктің командирлік мүшелік құқығын растайтын жалғыз құжат бола алмайды. Сонымен қатар, Азаматтық кодекстің
15
85-бабының 1-тармағы командистің өз үлесін қосу міндеті туралы нақты айтады, сондықтан ол енгізілгенге дейін де бар. Мұның бәрі серіктес-салымшылар мен толық серіктестердің қарым-қатынасы келісім-шартпен реттелуі керек деген қорытындыға әкеледі. Егер бұл құрылтай шарты болмаса, онда шартты түрде серіктестікке қатысу туралы шарт деп аталатын басқа шарт. Мұндай заңды дизайн командир тұлғасының (тіпті мемлекеттен) абсолютті құпиясын сақтауға мүмкіндік береді, бірақ әлі де өте қайшылықты болып көрінеді.Бейнелеп айтқанда, сенімдегі серіктестік екі салыстырмалы тәуелсіз құрылымды қамтиды: толық серіктестік және (немесе бір) серіктес-салымшылар тобы. Екінші жағынан, командирлер серіктестіктің істерін басқаруға және жүргізуге қатысудан толығымен шеттетілді. Екінші жағынан, олар өз үлестерін толық жолдастарына қарамастан басқарады. Командирлердің жолдастарының мүлкіне құқықтарының айрықша ерекшелігі, кәсіпорыннан шыққан кезде ол компания мүлкіндегі тиісті үлесті алуға емес, тек өз үлесін қайтаруға құқылы. 4 б. Азаматтық кодекстің 85-бабы). Алайда фирма таратылған жағдайда салымшы-жолдас толық жолдастарымен бірдей тарату қалдығын бөлуге қатысады.Серіктестікті тарату негіздерінің айтарлықтай ерекшелігі бар. Атап айтқанда, егер серіктестікте кемінде бір толық жолдас және бір командист қалса, серіктестік сенім негізінде сақталады (АК-нің 86-бабының 1-тармағының 2-бөлігі). Сонымен, қатысушылардың жеке құрамы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.