Сойғанға дейінгі малды ұстау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

С. СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИСЕРСИТЕТІ

Ет және ет өнімдерінің технологиясы

ДӘРІС №1

Пән Ет және ет өнімдерінің технологиясы
(таңдау бойынша компонент)
Модульдік білім беру бағдарламасы Ет және ет өнімдерінің технологиясы
Мамандық 5В072700 - Азық-түлік өнімдерінің
технологиясы
Мамандықтар тобы Техникалық ғылым және технология

Нұр-Сұлтан

Дәріс № 1
Тақырыбы: Кіріспе. Сойғанға дейінгі малды ұстау. Малды тасымалдау.

Жоспар:

1. Кіріспе.

2. Малдың түрлері, оларды тасымалдау және қабылдау- өткізу ережелері.

3. Көлік түрлері

Ет және құсты ұқсату өнеркәсібінде шикізат ретінде ауыл шаруашылығы
малдары, құстар және қояндар пайдаланылады. Ет комбинаттарында негізінен
ірі қара, шошқа, ұсақ мал, жылқы сойылады. Кейбір өңірлерде түйе, бұғы,
буйвол, т.б. жануарлар ет алу үшін қолданылады.
Ет өнеркәсібінде шығарылатын өнімдердің сапасы малдың тұқымына, жасына,
жынысына және қоңдылығына байланысты. Ірі қара малдың өсірілетін
тұқымдарының саны 50-ден асады. Өнімділігіне байланысты оларды еттік,
сүттік-еттік және сүттік бағытта өсірілетін ірі қара малдарға бөледі.
Орташа қоңдылықтағы ірі қара малдан 47-49 % ет ұшасы және 4-6 % май
шикізаты алынады, ал жас малдан сәйкесінше - 48-50 және 2-4 %.
Қазақстанда ең көп тараған ірі қара малдың тұқымдары – қазақтың ақ бас
сиыры, герефорд, шортгорн, қазақ, әулие ата т.б.
Қазақстанда ерте заманнан бері тарихи қалыптасқан сала – қой өсіру.
Өткен ғасырдың 90-шы жылдары еліміз қой саны жағынан ТМД елдерінде 2-ші,
бүкіл әлемде 8-ші орын алды. Республикамызда ғалымдар мен ауыл шаруашылығы
мамандарының күшімен соңғы жылдары қойдың 9 жаңа тұқымдары шығарылды.
Жеке шаруа қожалығы және ауыл шаруашылығы кәсіпорындарынан қойды
сатып алуды (өткізу және қабылдау) жүргізу тәртібі арнаулы құжатпен
анықталады. Ет өнеркәсібі кәсіпорындары мен мал дайындау мекемелері қойды
мемлекеттік және жекеменшік ауыл шаруашылығы кәсіпорындарынан белгіленген
тәртіпке сай жасалған сатып алу жоспары мен келісім- шарттарының негізінде
сатып алады.
Мемлекеттік сатып алу бойынша жас еттің және шаруашылықта амалсыздан
сойылған малдың тұздалған етінің де қабылдануы мүмкін. Мұндай еттерді
комбинаттарда мал дәрігері қол қойған малдың амалсыздан сойылу себебін
көрсететін актының қосымшасымен, мал дәрігерлік куәлікпен, мал дәрігерлік
лабораториясының бактериологиялық зерттеу нәтижесі қорытындысымен
қабылдайды. Егер бактериологиялық зерттеу нәтижелері мен ветеринариялық
байқауда ет тамаққа пайдалануға жарамды деп табылса, ол шартты түрде
жарамды деп қабылданады да, ветеринариялық-санитариялық сараптаманың
ережесінде көрсетілген тәртіп бойынша залалсыздандыруға жіберіледі.
Ет сатып алу жоспарын орындау үшін малдың тірідей салмағын есептеу
төмендегідей коэффициент бойынша есептелінеді: қой, және ешкі етінің
бірінші категориясы – 2,1, екінші категориясы - 2,2.
Қырқылғаннан кейін қойды егер биязы, биязылау және ұяң жүнді қой
жүнінің ұзындығы 1 сантиметрден, ал қылшықты қой жүнінің ұзындығы 2,5
сантиметрден асқанда етке тапсырады және қабылдайды.
Етке өткізілетін әрбір қой тобына белгіленген пішінде ветеринариялық
куәлік пен ветеринариялық бақылау анықтамасын, отардың тізімдемесін, малды
темір жолмен жөнелткен кездегі жол журналын беруге міндетті. Ал малды
айдаған кезде мал өткізушілер ондай жол бір тәуліктен асып кетсе ғана
береді.
Шаруашылықтар отардың тізімдемесін үш дана етіп жасайды да, оның
біреуі аға мал айдаушыға (отарды басқарушыға) тапсырылады. Ал екінші данасы
конвертке салынып, қабылдау пунктіне немесе ет комбинатына берілуге тиісті.
Отар тізімдемесінің үшінші данасы мал қабылдап алған қабылдаушының тиісті
белгісімен шаруашылыққа қайтарылады.
Отардың тізімдемесі қоңдылығы мал топтары бойынша ірі қойға бір бөлек
жасалады. Етке өткізілетін мал шаруашылықта соңғы рет азықтандырылып-
суарылғаннан кейін кемінде үш сағаттан соң өлшенеді.
Қойды сою пунктіне өткізерде мал басын сақтау және кей жағдайларда
бордақылау мен жайып семірту нәтижелерін жақсарту үшін мал айдауды жақсы
ұйымдастыру қажет. Айдалатын малдың денсаулығы мықты әрі семіз болуға
тиісті. Ауру, буаз және аяқтарының жарақаты бар ақсақ малды алысқа айдауға
болмайды.
Айдалатын отар мүмкіндігіне қарай түрі, жынысы, жасы бірдей малдан
жинақталғаны дұрыс. Қажет болған реттерде бір отарға саулықтар мен
ісектерді, қошқарлар мен ісектерді ғана жіберуге болады. Ашық даламен
айдалса 1 отардың мөлшері 800-1000 қойдан, ойлы-қырлы немесе жайылымы онша
емес жерлермен айдалса - 500-600 кейде бұдан аз қойдан тұрады.
Әуелі малды жай, тәулігіне 6-8 километрлік жылдамдықпен ғана айдайды,
содан соң оны 10-12 километрге дейін көбейтеді. Сонымен бірге жолдың
жекелеген жерлерінде жылдамдық та әр түрлі болады, яғни жайылымы жақсы
жерлерде қойды баяу айдайды да, жайылымы нашар, суаты жоқ жерлерден тез
айдап өтеді. Малды айдау кезінде төмендегідей күн тәртібін сақтау керек.
Күн шыға малды суарып алып айдайды.
Егер жайылым жақсы болса, қойды жая отырып жылжытады. 1,2-2 сағат
айдағаннан кейін қойды аздап (30-40 минут) тынықтырады. Тал түсте және
ыстық қайтқанша біраз уақыт (4-5 сағат) тынықтыруға болады.
Жолдың шөбі шұрайлы жерлерде күндіз әрбір 4-5 сағат айдаған сайын малды
тынықтырып отырады. Егер қой салқын күндері айдалса, түстегі тынықтыру
уақыты 1,5-2 сағатқа дейін қысқартылады. Тынығып болғаннан кейін отарды қас
қарайғанша жайлап айдай береді. Қойдың түнегіне ыстық күндері биік, жел
жақсы соғып тұратын, күн түспейтін жерлер, ал салқын күндері, керісінше
ойлы, жел соқпайтын жерлер таңдалып алынады.
Малды айдаған кезде оны суаруға көп көңіл бөлу қажет. Тәжірибелердің
көрсетуінше ыстық күндері және құрғақ шөпті жайылымдарда бағылғанда қойды
күніне 2-3 рет, балғын шөпті жайылымда және салқын күндері баққанда күніне
1-2 рет, онда да тек қана малды тынықтырып барып суарады.
Өйткені мал ыстықтай суарылса, оларға суық тез тиеді. Малға бұлақ суы
мен өзен суын пайдаланғанда суды таза ұстау үшін отарды жоғары, алысқа
қарай қозғайды.
Егер айдау кезінде қой қоңдылығы мен тірілей салмағын төмендетіп алса,
әр қойға тәулігіне 0,2-0,4 кг есебімен жем беріледі. Жолдың жайылымы нашар
жерлерінде күні бұрын ірі, балғын және жемазықтары бар жем-шөп алаңын
ұйымдастыру керек.
Соңғы жылдары малды сою пунктеріне автокөлікпен: кәдімгі жүк таситын
машинамен, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.