Мас күйінде қылмыс жасаған адамдардың қылмыстық жауаптылығы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Махамбет Өтемісұлы атындағы Батыс Қазақстан университеті
Тарих,экономика және құқық факультеті
Құқықтық пәндер кафедрасы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Өмірге қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы

Дайындаған: Нурмуханов Раимбек Куралбайулы
Тексерген: құқықтық пәндер кафедрасының оқытушысы з.ғ.м
Досжанов Қ.М

Орал - 2021 ж

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Қылмыс ұғымы және белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Қылмыстарды жіктеу критерийлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІ. ӨМІРГЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1 Жеке адам өміріне қарсы қылмыс ұғымы және түрлері ... ... ... ... ... ... 13
2.2 Адам өлтіру және абайсызда өлімге апару ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...16
2.3 Өз-өзіне қол жұмсауға жеткізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 0

КІРІСПЕ

Адам өмірі-табиғаттың ең құнды әрі нәзік сыйы. Жер тұрғындарының жартысы мерзімінен бұрын қайтыс болады, олардың едәуір бөлігі зорлық - зомбылықтың салдарынан өмірден өтеді. ХХ ғасырдың 90-жылдары жер бетінде зорлық-зомбылық негізінде жыл сайын 750 мыңға жуық адам қайтыс болды.Яғни, соғыс салдарынан көпшілігі зорлық-зомбылықты өлімге ұшыраған. Әр түрлі тарихи дереккөздердің мәліметтерін ескере отырып, 5500 жыл ішінде Жер бетінде шамамен 14500 соғыс болып, оның барысында шамамен 3 миллиард 640 миллион адам қаза тапты.
Қазақ халықтарының, сондай-ақ бұрынғы КСРО республикаларының тарихында да соғыс салдарынан өлімге ұшырағандар саны да аз емес. Азамат соғысы кезінде жалпы саны шамамен 20 миллион адам қаза тауып, түрлі аурулардан қайтыс болды, 1917 жылдан бастап 50-жылдардың басына дейін лагерьлерде миллиондаған адамдар қайтыс болды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде КСРО-ның 40 миллионнан астам азаматы жойылды. 1945 жылдың қыркүйегінен 1991 жылға дейін Қарулы Күштерде 310 мың адам қаза тапты.
Адам өміріне соғыстан басқа да көптеген қауіптер төніп тұр. Қауіпсіздікті қамтамасыз етуде көп нәрсе адамның өзіне байланысты. Сонымен, халықтың қысқару себептерінің арасында адам өлтіру, суицид, алкогольмен, есірткімен улану және т.б. бұл шығындар көп жағдайда өмірден өткен адамның өз әрекеттерінің нәтижесі болып табылады. Осы топтың құрбандарының саны статистика деректеріне сүйене отырып, жыл сайын шамамен 150-160 мың адамның өмірін құрайды.
Адам өміріне қауіп төндіретіндер арасында кісі өлтіру ерекше орын алады.Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес әр адамның көптеген азаматтар үшін өмір сүру құқығы нақты кепілдіктерге ие емес. Ол кісі өлтіруге кінәлі адамды қылмыстық қудалауда жанама түрде ғана жүзеге асырылады. Бұл жағдайда өмірге тыйым салынған құқық туралы, кісі өлтірген адамды әділ жазалау туралы нақты айтылу қажет, бұл әр азамат үшін және жалпы қоғам үшін маңызды. Кісі өлтіруді ашу және кісі өлтірушіні жазалау азаматтардың өмір сүруге конституциялық құқығын жүзеге асыру мүмкіндігін арттырады.
Өмір мен денсаулыққа қарсы қылмыстар дәстүрлі түрде үш топқа бөлінеді:
1) өмірге қарсы;
2) денсаулыққа қарсы;
3) өмірге немесе денсаулыққа қауіп төндіретін.
Мұндай жіктеу (бөлудің бірыңғай өлшемі қамтамасыз етілмеген), іс жүзінде қылмыстық құқық теориясында жалпыға бірдей қабылданған. Бірінші және екінші жіктеу топтарындағы заңнамалардың аздығына қарамастан, заң шығарушылар адам өмірі мен денсаулығын қорғау мәселелерінде баса назар аударады.
Курстық жұмысының мақсаты: Өмірге қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасын талдау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
Жалпы қылмыс ұғымына түсінік беріп, белгілерін атау;
Қылмыстарды критерийлері бойынша жіктеу;
Өмірге қарсы қылмыстардың қылмыстық-құқықтық сипаттамасын беру;
Жеке адам өміріне қарсы қылмыс ұғымын және түрлерінн зерттеу;
Адам өлтіру мәселесін талдау;
Абайсызда өлімге апарудың себептерін анықтау;
Өз-өзіне қол жұмсауды зерделу.

І. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қылмыс ұғымы және белгілері
Қылмыс дегеніміз - қоғамға, адам өміріне қауіпті әрекет, оны жасау адамға қылмыстық жауаптылық шараларын қолдануға әкеп соғады. Қылмыстар құқық бұзушылықтардың жалпы массасынан формальды белгісі бойынша (олар үшін қылмыстық жаза белгілеу, қылмыстық заңмен тыйым салу), сондай-ақ материалдық белгісі бойынша (олардың қоғам үшін қауіптілігінің жоғары дәрежесі, олар келтіретін құқықтық тәртіпті бұзушылықтардың маңыздылығы) ерекшеленуі мүмкін.
Қылмыс ұғымы қылмыстық құқықтың негізгі категорияларының бірі болып табылады. Қылмыстық заңнама алдында тұрған жеке тұлғаны, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, меншікті, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын, бейбітшілік пен адамзаттың қылмыстық қол сұғушылықтан қауіпсіздігін қорғау, сондай-ақ қылмыстың алдын алу міндеттерін орындау үшін қылмыстық кодекс жеке тұлға, қоғам немесе мемлекет үшін қандай қауіпті әрекеттерді қылмыс деп танитынын анықтайды.
Шынында да, қылмыс тұжырымдамасынсыз қылмыстық құқықтың бүкіл ғылымының болуын елестету мүмкін емес, оның көмегімен қандай әрекеттер заңсыз, әрекетті қылмыс деп тану үшін арнайы шарттарды анықтауға болады, ал бұл әрекетті жасаған адам қылмыскер, қоғам үшін қауіп төндіреді. Заң шығарушы әр түрлі қылмыстар үшін санкциялар белгілей отырып, осы тұжырымдамаға сүйенеді.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінде жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты жасалған қоғамға қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады. Қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға жол берілмейді.
Ресми түрде және осы Кодекстің Ерекше бөлігінде көзделген қандай да бір іс-әрекеттің белгілері бар, бірақ маңызы аз болғандықтан қоғамдық қауіп төндірмейтін, яғни жеке адамға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтірмеген және зиян келтіру қаупін туғызбаған іс-әрекет немесе әрекетсіздік қылмыс болып табылмайды.Сондай-ақ заңнамаға сәйкес екі немесе одан да көп әрекеттерді жасау қылмыстардың бірнеше рет жасалуы деп танылады.
Осы Кодекстің Ерекше бөлімінің әртүрлі баптарында көзделген екі немесе одан да көп қылмыс жасау осы Кодексте арнайы көрсетілген жағдайларда ғана бірнеше рет қылмыс жасау деп танылуы мүмкін.
Егер адам бұрын жасаған қылмысы үшін заңда белгіленген тәртіппен қылмыстық жауаптылықтан босатылса, не адам бұрын жасаған қылмысы үшін сотталғандығы жойылса немесе алынып тасталса, мұндай қылмысы үшін қылмыстық жауаптылыққа тартудың ескіру мерзімі өтіп кетсе, қылмыс бірнеше рет жасалған қылмыс деп танылмайды.
Жалғасатын қылмыс, яғни бір ниетпен және мақсатпен қамтылатын және тұтастай бір қылмысты құрайтын бірқатар бірдей қылмыстық әрекеттерден тұратын қылмыс бірнеше рет жасалған қылмыс деп танылмайды.
Қылмыстардың бірнеше рет жасалуы Қылмыстық Кодексте неғұрлым қатаң жазаға әкеп соқтыратын мән-жай ретінде көзделген жағдайларда, адам жасаған қылмыстар осы Кодекстің Ерекше бөлігі бабының қылмыстарды бірнеше рет жасағаны үшін жаза көзделетін тиісті бөлігі бойынша сараланады.
Осы Кодекстің 12-бабына сәйкес әртүрлі баптарында немесе бабының бөліктерінде көзделген, олардың бірде-біреуі үшін адам сотталмаған немесе заңда белгіленген негіздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылмаған екі немесе одан да көп іс-әрекет жасау қылмыстардың жиынтығы деп танылады. Егер жасалған әрекеттердің белгілері осы Кодекстің бір бабының немесе бабының бір бөлігінің неғұрлым қатаң жазаны көздейтін нормасымен қамтылмаса, қылмыстардың жиынтығы кезінде адам әрбір жасалған қылмыс үшін осы Кодекстің тиісті бабы немесе бабының бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықта болады.
Қылмыстардың осындай жиынтығы кезінде адам, егер бір іс-әрекеттің белгілері осы Кодекстің басқа іс-әрекет үшін неғұрлым қатаң жазаны көздейтін бабының нормасымен қамтылмаса, әрбір қылмыс үшін осы Кодекстің тиісті баптары бойынша қылмыстық жауаптылықта болады.
Егер бір ғана іс-әрекет осы Кодекстің тиісті баптарының жалпы және арнайы нормаларының белгілеріне жататын болса, қылмыстардың жиынтығы жоқ және қылмыстық жауаптылық Осы Кодекстің Ерекше бөлігінің арнайы норманы қамтитын бабы бойынша туындайды.
Бұрын қасақана жасаған қылмысы үшін соттылығы бар адамның қасақана қылмыс жасауы қылмыстардың қайталануы деп танылады.
Қылмыстардың қайталануы қауіпті деп танылады, егер:
а) адам ол үшін бас бостандығынан айыруға сотталған қасақана қылмыс жасаған кезде, егер бұрын бұл адам қасақана қылмысы үшін екі рет бас бостандығынан айыруға сотталған болса;
б) адам ауыр қылмыс жасаған кезде, егер ол бұрын ауыр қылмыс үшін сотталған болса.
Қылмыстардың қайталануына келесілерді жатқыза аламыз:
а) адам ол үшін бас бостандығынан айыруға сотталған қасақана қылмыс жасаған кезде, Егер бұрын бұл адам ауыр қылмыстар немесе ауырлығы орташа қасақана қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруға кемінде үш рет сотталған болса;
б) егер адам бұрын ауыр қылмыс жасағаны үшін екі рет бас бостандығынан айырылса немесе аса ауыр қылмысы үшін сотталған болса, ол үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адам ауыр қылмыс жасаған кезде;

в) адам аса ауыр қылмыс жасаған кезде, Егер бұрын ол ауыр немесе аса ауыр қылмыс үшін сотталған болса.
Он сегіз жасқа дейінгі адам жасаған қылмыстар үшін сотталғандар, сондай-ақ осы Кодексте белгіленген тәртіппен алып тасталған немесе жойылған сотталғандар қылмыстың қайталануын тану кезінде ескерілмейді.
Қылмыстардың қайталануы Қылмыстық Кодексте көзделген негізде және шектерде неғұрлым қатаң жазаға әкеп соғады.
Қылмыстық жауаптылыққа жататын адамдар:
1. Белгіленген жасқа жеткен есі дұрыс жеке адам ғана қылмыстық жауаптылыққа жатады.
2. Қылмыс жасаған адамдар тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге жағдаяттарға қарамастан заң алдында тең.
Қылмыстық жауаптылық басталатын жас:
1. Қылмыс жасалған уақытта он алты жасқа толған адам қылмыстық жауаптылыққа жатады.
2. Қылмыс жасалған уақытта он төрт жасқа толған адамдар кісі өлтіргені (96-бап), денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргені (103-бап), ауырлататын мән-жайлар кезінде денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа зиян келтіргені (104-бап, екінші бөлік), зорлау (120-бап), сексуалдық сипаттағы күш қолдану әрекеттері (121-бап), адамды ұрлау (125-бап), ұрлық (175-бап), тонау (178-бап), қарақшылық (179-бап), 181), ауырлататын мән-жайлар кезінде автомобильді немесе өзге де көлік құралын ұрлау мақсатынсыз заңсыз иелену (185-бап, екінші, үшінші, төртінші бөліктер), ауырлататын мән-жайлар кезінде мүлікті қасақана жою немесе бүлдіру (187-бап, екінші, үшінші бөліктер), терроризм (233-бап), кепілге алу (234-бап), терроризм актісі туралы жалған хабарлау (242-бап), қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттар мен жарылғыш құрылғыларды ұрлау не қорқытып алу (255-бап), ауырлататын мән-жайлар 257, екінші, үшінші бөліктер), вандализм (258-бап), есірткі құралдарын немесе психотроптық заттарды ұрлау не қорқытып алу (260-бап), ауырлататын мән-жайлар кезінде қайтыс болғандардың денелерін және олар жерленген орындарды қорлау (275-бап, екінші бөлік), көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз ету (299-бап).
3. Егер кәмелетке толмаған адам осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген жасқа толса, бірақ психикасының бұзылуына байланысты емес психикалық дамуы жағынан артта қалуы салдарынан онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасаған уақытта өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін толық көлемде ұғына алмаса не оларға ие бола алмаса, ол қылмыстық жауаптылыққа жатпайды.

1.2 Қылмыстарды жіктеу критерийлері
Іс-әрекеттер сипатына және қоғамдық қауіптілік дәрежесіне қарай онша ауыр емес қылмыстар, ауырлығы орташа қылмыстар, ауыр қылмыстар және аса ауыр қылмыстар болып бөлінеді:
1. Жасалғаны үшін ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру екі жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер, сондай-ақ жасалғаны үшін ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру бес жылдан аспайтын абайсызда жасалған іс-әрекеттер онша ауыр емес қылмыстар деп танылады.
2. Жасалғаны үшін ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру бес жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер, сондай-ақ жасалғаны үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсызда жасалған іс-әрекеттер ауырлығы орташа қылмыстар деп танылады.
3. Жасалғаны үшін ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру он екі жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер ауыр қылмыстар деп танылады.
4. Жасалғаны үшін он екі жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза немесе өлім жазасы көзделген қасақана жасалған әрекеттер аса ауыр қылмыстар деп танылады.
Ақылсыздық. Қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған кезде есі дұрыс емес жағдайда болған, яғни өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамға қауіптілігін ұғына алмаған немесе созылмалы психикалық ауруының, психикасының уақытша бұзылуының, ақыл-есі кемдігінің немесе психикасының өзге де сырқатты жай-күйінің салдарынан оған ие бола алмаған адам қылмыстық жауаптылыққа жатпайды.Есі дұрыс емес деп танылған адамға сот Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануы мүмкін (16-бап).
Есінің дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психикасы бұзылған адамдардың қылмыстық жауаптылығы.Қылмыс жасаған кезде психикасының бұзылуы салдарынан өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамға қауіптілігін толық көлемде ұғына алмаған не оларға ие бола алмаған есі дұрыс адам қылмыстық жауаптылыққа жатады.Есінің дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылуын сот жаза тағайындау кезінде жеңілдететін мән-жай ретінде ескереді және Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындау үшін негіз бола алады (17-бап).
Мас күйінде қылмыс жасаған адамдардың қылмыстық жауаптылығы. Алкогольді, есірткі заттарды немесе басқа да есеңгірететін заттарды тұтынудан туындаған мас күйінде қылмыс жасаған адам қылмыстық жауаптылықтан босатылмайды (18-бап).
Қасақана жасалған қылмыс. Тікелей немесе жанама ниетпен жасалған іс-әрекет қасақана жасалған қылмыс деп танылады. Егер адам өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті екенін ұғынған болса, қоғамға қауіпті зардаптардың болу мүмкіндігін немесе болмай қоймайтынын алдын ала болжап білген болса және олардың туындауын қалаған болса, қылмыс тікелей ниетпен жасалған қылмыс деп танылады.Егер адам өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті екенін ұғынған болса, қоғамға қауіпті зардаптардың болу мүмкіндігін алдын ала болжап білген болса, осы зардаптардың туындауын қаламаса, бірақ оған саналы түрде жол берсе не оларға немқұрайлы қараса, қылмыс жанама пиғылмен жасалған қылмыс деп танылады (20-бап).
Абайсызда жасалған қылмыс. Менмендікпен немесе немқұрайлылықпен жасалған әрекет абайсызда жасалған қылмыс деп танылады.Егер адам өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті зардаптар туғызу мүмкіндігін алдын ала болжап білген болса, бірақ бұған жеткілікті негіздерсіз жеңілтектікпен бұл зардаптарды болдырмауға болады деп есептеген болса, қылмыс менмендікпен жасалған қылмыс деп танылады. Егер адам өз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) қоғамға қауіпті зардаптар туғызу мүмкіндігін алдын ала болжап білмесе, бірақ тиісті ұқыптылық пен сақтық танытқанда, бұл зардаптарды алдын ала болжап білуге тиіс және болжап біле алатын болса, қылмыс немқұрайлылықпен жасалған қылмыс деп танылады (21-бап).
Кінәнің екі түрімен жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік. Егер қасақана қылмыс жасау нәтижесінде заң бойынша неғұрлым қатаң жазаға әкеп соғатын және адамның ниетімен қамтылмаған ауыр зардаптар келтірілсе, мұндай зардаптар үшін қылмыстық жауаптылық, егер адам олардың туындау мүмкіндігін алдын ала болжап білген, бірақ бұған жеткілікті негіздерсіз менмендікпен оларды болғызбауға есептеген жағдайда немесе егер адам осы зардаптардың туындау мүмкіндігін алдын ала білмеген, бірақ болжауға тиіс және болжай алған жағдайда ғана туындайды. Тұтастай алғанда, мұндай қылмыс қасақана жасалған деп танылады (22-бап).
Кінәсіз зиян келтіру. Егер әрекет жасаған адамның іс-әрекеті (әрекетсіздігі) және одан туындаған қоғамға қауіпті зардаптар оның ниетімен қамтылмаса, ал осы Кодексте абайсызда осындай іс-әрекет жасағаны және қоғамға қауіпті зардаптар келтіргені үшін қылмыстық жауаптылық көзделмесе, іс-әрекет жазықсыз жасалған деп танылады (23-бап). Егер әрекет жасаған адам өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) қоғамдық қауіптілігін түсінбесе және істің мән-жайлары бойынша ұғына алмаса не қоғамға қауіпті зардаптардың болуы мүмкін екенін алдын ала білмесе және істің мән-жайлары бойынша оларды алдын ала білуге тиіс болмаса немесе біле алмаса, іс-әрекет жазықсыз жасалған деп танылады. Егер әрекет жасаған кезде қоғамға қауіпті зардаптардың туындауын алдын ала білген адам оны болғызбауға жеткілікті негізде сенген болса не өзінің психофизиологиялық қасиеттерінің қысылтаяң жағдайлар талаптарына сәйкес келмеуіне немесе жүйке-психикалық ауыртпалықтарға байланысты бұл зардаптарды болғызбауға шамасы келмесе де, әрекет жазықсыз жасалған деп танылады.

ІІ. ӨМІРГЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Жеке адам өміріне қарсы қылмыс ұғымы және түрлері
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында адам, оның негізгі құқықтары мен бостандықтары мемлекеттің ең жоғары құндылығы болып табылатыны атап көрсетіледі. Мемлекет жеке тұлғаны әкімшілік, азаматтық-құқықтық және тіпті ерекше қылмыстық-құқықтық қорғау аясында қояды. Бұл ретте жеке адамды қылмыскерлер тарапынан ғана емес, мемлекет пен оның өкілдері тарапынан, оның ішінде қылмыстық сот ісін жүргізу процесінде құқық қорғау органдары қызметкерлері тарапынан да қорғау мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
Жеке тұлғаның жалпы құқықтық мәртебесі-бұл адамның негізгі, маңызды, өмірлік құқықтары, міндеттері мен заңды мүдделерінің жиынтығы. Жалпы қылмыстық-құқықтық қолданыста бұл ұжымдық тұжырымдама келесі элементтерді қамтиды: өмір, денсаулық, жыныстық еркіндік, жыныстық тұтастық, жеке бас бостандығы, ар-намыс, қадір-қасиет, іскерлік бедел. Әдетте, қылмыстық сот ісін жүргізуде қол сұғушылық жасалатын жеке тұлғаның элементтері-өмір, денсаулық, жеке бас бостандығы, ар-намыс, қадір-қасиет, іскерлік беделі. Бұл іс-әрекеттерді сот төрелігіне қарсы қылмыстармен және жазаларды орындау тәртібімен жиынтығында саралау туралы мәселе қосымша зерделеуді және заңнамалық деңгейде қарауды талап етеді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 1-тарауында бекітілген қылмыстар үшін мынадай ерекшеліктер тән:
Біріншіден, бұл қылмыстар қылмыстық-құқықтық қорғау объектісі ретінде өмір мен денсаулыққа қауіп төндіреді.
Екіншіден, бұл қосылыстар қауіп туындаған сәттен бастап немесе нақты зиян келтірілген сәттен бастап аяқталды деп саналады.

Үшіншіден, ҚР Қылмыстық Кодексінің 1-тарауында қамтылған қылмыстардың басым бөлігі ауыр немесе аса ауыр санатқа жатады.
Төртіншіден, осы қылмыстардың қауіптілігінің әртүрлі шараларына байланысты адамға қарсы түрлі қылмыстар үшін жазалардың қатаңдығында үлкен алшақтық бар.
1997 жылғы ҚР ҚК-нің "Өмірге қарсы қылмыстар" тарауында жаңа туған нәрестені анасының өлтіргені, транспланттау не өзге де пайдалану үшін ағзаларды немесе тіндерді алуға мәжбүрлеу, медицина қызметкерінің кәсіби міндеттерін тиісінше орындамауы, сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттері, жыныстық қатынас жасауға, еркек пен әйелдің жыныстық қатынас жасауына, әйел мен әйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе сексуалдық сипаттағы өзге де іс-әрекеттерге мәжбүрлеуі, адамдарды пайдалануға тартуы үшін жауаптылықты белгілейтін алты жаңа бап қамтылған. Яғни, аталған әрекеттердің қылмысы орын алады. Сонымен бірге он алты жасқа толған адаммен нақты неке қатынастарына кіру, некеге тұруға мәжбүрлеу, қос әйел алу және көп әйел алу қылмыссыздандырылған. Денсаулыққа келтірілген зиянның ауырлығына, кісі өлтірудің барлық түрлеріне ұқсас жіктелуі сақталды.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 12 нормативтік қаулысына сәйкес жеке адам өміріне қарсы әртүрлі қылмыстар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу ерекше назар аударуға тұрарлық. Аталған өзгерістер аясында құқық қолдану тәжірибесінде сәйкессіздіктерді тудырған көптеген мәселелер түсіндірілді. Атап айтқанда, қылмыстың басқа санаттары бар адамға қарсы қылмыс тарауында қамтылған қылмыстардың жиынтығы бар көптеген жағдайлар түсіндірілді, басқа санаттағы қылмыстарды саралау ережелері көрсетілген, онда әртүрлі ауырлықтағы денсаулыққа зиян келтіру салдары деп аталады.

Жалпы, "Өмірге қарсы қылмыс" тарауы қылмыстық құқықтың Ерекше бөлігінің ең дамыған институттарының бірі екенін атап өтуге болады. Сонымен бірге, кейбір нормалар, біздің ойымызша, жетілдіруді қажет етеді, бұл адамға қарсы қылмыстармен күресті тиімдірек жүргізуге мүмкіндік береді.
Өмірге қарсы қылмыстардың үш түрі бар:
1) кісі өлтіру;
2) абайсызда өлтіру;
3) өзін-өзі өлтіру .
Бұл қылмыстардың ерекшелігі (адам өміріне қол сұғушылық ретінде) олардың әлеуметтік қауіпті әрекеттерін құрайтын өлімнің қажетті себебі болып табылады, оның басталуы міндетті белгі. Сондықтан аталған қылмыстардың барлық құрамдары материалдық ретінде құрастырылған ("материалдық құрамы бар қылмыстардың объективті жағы үш міндетті белгімен сипатталады: әрекетпен (әрекетпен немесе әрекетсіздікпен), қоғамға қауіпті салдармен және құқыққа қарсы әрекет пен оның қоғамға қауіпті салдарлары арасындағы себептік байланыспен).
Өмір-бұл адамның физикалық өмір сүруінің қажетті шартының объективті көрінісі. Өмірдің жалпы маңызды мәні-олардың айналасындағы сыртқы табиғатпен тұрақты алмасу.Адам өмірі, жалпы биологиялық белгілерден басқа, бірқатар ерекшеліктерге ие. Ол жүйке жоғары белсенділігімен сипатталады, шартты және шартсыз рефлекстерде, екінші сигнал беру жүйесінде (сөйлеу) және талдау қабілетінде (дерексіз ойлау) көрінеді. Биологиялық процесс ретінде өмірдің объективтілігі оның бастапқы және соңғы сәттерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл оның қылмыстық-құқықтық қорғалуының шекарасын анықтау үшін қажет, атап айтқанда - өмірді қылмыстық-құқықтық қорғау қай сәттен басталады және ол қай сәттен аяқталады деген мәселелерді шешу үшін қажет.

Қылмыстық Кодекс бойынша топтық объекті тұрғыдан жеке адамға қарсы қылмыстар маңызды орын алады. Тікелей объектісінің ерекшеліктіріне қарай жеке адамға қылмыстар мынадай түрлерге бөлінеді: өмірге қарсы қылмыстар, денсаулыққа қарсы қылмыстар, жеке адамның бас бостандығына карсы қылмыстар, жеке адамның ар-намысына және адамгершілігіне қылмыстар, жыныстық қылмыстар.
Өмірге қарсы қылмыстар өз ішінен: адам өлтіру (96-бап); жаңа туған сәбиді анасының өлтіруі (97-бап); жан күйзелісі жағдайында болған адам өлтіру (98-бап); қажетті қорғаныс шегінен шығу кезінде жасалған кісі өлтіру (99-бап); қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шаралардың шегінен шығу кезінде жасалған кісі өлтіру (100-бап); абайсызда адам өлтіру (101-бап); өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу (102-бап).
Енді біз өмірге қарсы қылмыстар жоғарыдағы түрлерін жекелеп қарастырып көрейік. Мәселен, Қазақ ССР-інің 1959 жылғы Қылмыстық кодексінде адам өлтірудің заңдылық анықтамасы берілмеген еді. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы жаңа Қылмыстық кодексінде тұңғыш рет адам өлтірудің заңдылық түсінігі берілген.

2.2 Адам өлтіру және абайсызда өлімге апару
Кісі өлтіру, яғни басқа адамға заңсыз қасақана өлім келтіру -алты жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Адам өлтіру:
а) екі немесе одан да көп адам;
б) осы адамның қызметтік іс-әрекетін жүзеге асыруына не кәсіптік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты адамға немесе оның жақындарына;
в) кінәлі адамға дәрменсіз күйде екені көрінеу белгілі адамның, сол сияқты адамды ұрлаумен не кепілге алумен ұштасқан;;

г) кінәлі адамға жүктілік жағдайында екені көрінеу белгілі әйел;;
д) ерекше қатыгездікпен жасалған;
е) көптеген адамдардың өміріне қауіпті тәсілмен жасалған;
ж) адамдар тобы, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы немесе ұйымдасқан топ жасаған;
з) пайдакүнемдік ниетпен, сол сияқты жалдау бойынша не қарақшылықпен, қорқытып алумен немесе бандитизммен ұштасқан;
и) бұзақылық ниетпен;
к) басқа қылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңілдету мақсатында жасалған, сол сияқты зорлаумен немесе сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттермен ұштасқан;
л) әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік немесе өшпенділік не қандас кек алу себебі бойынша;
м) жәбірленушінің ағзаларын немесе тіндерін пайдалану мақсатында жасалған;
н) Қылмыстық Кодекстің 97-100-баптарында көзделген әрекеттерді қоспағанда, бұрын кісі өлтірген адам жасаған, - мүлкі тәркіленіп немесе онсыз, не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз өлім жазасына, не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз өмір бойы бас бостандығынан айыруға жазаланады.
"Кісі өлтіру, яғни басқа адамға күқыққа карсы қаза келтіру" деп Қылмыстық кодестің 96- бабында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.