Мектеп жасына дейінгі топта дидактикалық ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамыту

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І.

Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудың ғылыми-теориялық негіздері

І.: 1. 1.

Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудың ғылыми-теориялық негіздері: Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда дидактикалық ойындарды қолданудың педагогикалық - психологиялық маңызы, мәні . . . 7

1. 2 Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда

қолданылатын дидактикалық ойынның рөлі, олардың түрлері мен

ерекшеліктері . . . 15

ІІ Мектеп жасына дейінгі балалардың дидактикалық ойын арқылы

танымдық қабілеттерін дамытуға бағытталған эксперименттік

жұмыстар

ІІ Мектеп жасына дейінгі балалардың дидактикалық ойын арқылытанымдық қабілеттерін дамытуға бағытталған эксперименттікжұмыстар:

ІІ Мектеп жасына дейінгі балалардың дидактикалық ойын арқылытанымдық қабілеттерін дамытуға бағытталған эксперименттікжұмыстар: 2. 1 Анықтаушы эксперимент жұмыстарын жүргізу, талдау . . . 45

2. 2 Қалыптастырушы эксперимент нәтижелері . . . 51

Қорытынды . . . 61

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 64

Кіріспе

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауы еліміздегі жас ұрпаққа жан-жақты білім мен тәрбие беруде жетілдірудегі толғауы терең қайталанбас дүние. Елбасы Жолдауы өмірдің баға жетпес құндылығы балаға, бала тәрбиесіне, ел болашағына айрықша көңіл бөліп отыр. Отбасы, әке мен бала, бала мен ана мәселесіне қатысты «Бала тәрбиелеу-болашаққа үлкен инвестиция» деуінде үлкен мән жатыр. Мұның барлығы - ұлттық құндылықтарды сақтап, дамытуға бағытталған жоғары мемлекеттік деңгейдегі әрекет [1] .

Әрине, бізге Елбасының ғылым-білімге қатысты айтқан сөздері жақын. Балабақшадан бастап, мектептер, жоғары оқу орындарының болашағы, студенттер стипендиясы, ғылымның дамуы, кәсіптік білімді қалай беру керектігі айтылды. Елбасы Н. Назарбаев өз Жолдауында Қазақстан Республикасының Білім беру жүйесін әрі қарай дамыту, жетілдіру жоспарын құрып, көптеген мақсаттарды көздеп отыр. 2020 жылға қарай Қазақстандағы 3-6 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі біліммен 100 пайыз қамту жоспарланып, оларға заманауи бағдарламалар мен оқыту әдістемелерін, білікті мамандар ұсынудың маңыздылығын айтты. Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керектігіне тоқталып, жалпы мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуге тиіс екендігін ескертті.

Осы орайда мектепке дейінгі мекемелерде күнделікті ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде кез келген басқа оқу пәні сияқты жеке тұлғаның қалыптасуы, сапалы білім мазмұнын меңгеріп көзделген мақсатқа жетудің тиімді құралы - біздің пайымдауымызша, ойын арқылы оқыту болып табылады.

Бүгінде адамзат қоғамына ғылыми жаңалықтар мен инновациялық технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектепке дейінгі мекемелерде оқыту мәселесін де заман талабына сай, уақыт сұранысын қанағаттандыратын жаңа технологиялармен қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Сондықтан әрбір педагогтың алдына оқытудың жаңа технологияларын оқыту үрдісіне енгізу мақсаты қойылды. Бүгінде мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшелігін есепке ала отырып, оларды жеке тұлға ретінде дамытудың тиімді әдіс-тәсілдері мен түрлі жолдары анықталуда. Сондай формалардың бірі - ойын технологиясы , яғни оның мазмұндағы дидактикалық ойындарды пайдалану деп білеміз.

Бұл орайда М. Монтессори, А. А. Столяр, Е. И. Тихеева, Ф. Фребель, Е. И. Щербакова сияқты педагог ғалымдардың еңбегі зор [2; 3; 4] . Балалардың бойында алғашқы математикалық білім мен біліктілікті қалыптастыру барысында оның тікелей тәжірибелік нәтижесі ғана көрінбей кең көлемді дамытушылық нәтижесі де айқындалуы керек.

Мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшелігін ескеретін болсақ, оларға берілетін білімнің күрделілігіне, оның мазмұндық ерекшелігіне, балалардың даму ерекшеліктері мен дайындық деңгейіне, білімді саналы меңгеруге көмектесетін оқыту әдістері мен құралдарының орынды қолданылуына байланысты.

Бұл орайда балаларға оқу процесін түсінікті, әрі қызықты етіп өткізудің бірден-бір жолы - дидактикалық танымдық мақсаттағы ойындарды тиімді пайдалану.

Себебі ойын - мектеп жасына дейінгі баланың даму құралы , таным көзі. Ата-бабамыз ойынды тек баланы алдандыру, ойнату әдісі деп қарамай, ол халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазынасы, баланың көзқарасы, мінез-құлқын қалыптастырып, бір жүйеге келтіретін тәрбие құралы деп санаған. Ойынның балалардың негізгі іс-әрекеті ретінде, психологиялық, анатомиялық-физиологиялық, педагогикалық маңызы зор. Ол мектеп жасына дейінгі балалардың іс-әрекетінің негізгі түрі. Балалар ойын элементтерін оқуда да, еңбекте де қолданады.

Енді осы ойын туралы теориялар тарихына көз жүгіртсек. Ойындар теориясының бірін алғаш рет жасаған - Ф. Врубель болды. Ол ойын арқылы бала өз-өзін көрсеткісі келеді деді. М. Лазарус жұмыстан кейін демалу теориясын, Г. Спенсор ойын арқылы денедегі артық энергияны шығару.

К. Крус тіршілік үшін күреске әзірлеу ойындарының, теорияларын жасады. Ойын туралы қазіргі көзқарастар оның көптеген қызметін анықтап отыр. Ал Д. Б. Эльконин болса, баланың қажеттіліктерін, қызығушылықтарын қанағаттандыра отырып, оның өмірге бейімделуін жеңілдетеді, болмысты тануға көмектеседі деген болатын [5] .

Ал, грузин педагогы Ш. А. Амонашвили ойын арқылы балаларға өте қиын әлемдік танымды түсіндіруге талпынды[6] . Ол өз оқушыларымен ойын ойнағанда өзін балалармен бірдей қоя отырып, олардың көңіліне, ойына, санасына пайдалы ұғымды беріп, өз ісіне сенімді болып, қиындықтарды жеңе білуге үйреттіп, баланың көздерінде білімге деген құштарлықты байқады. Ойын арқылы оқытудың арқасында дидактикалық ойын пайда болды. Ойындарды қолдану іс-әрекеттің әсерлігін арттырып, балалардың логикалық ойлауын, математикалық қабілеттерін дамытады. Жалпы түрлі танымдық мақсатта ойындар ойнау балалардың ойлау, қабылдау, еліктеу қабілеті және заттардың түрін, түсін, көлемін ажырата білуін дамыта түсу үшін өте қажет. Балалар ойнау арқылы белгілі бір білім, білік, дағдыларды және ойын әрекеттерін меңгереді. Әрі дидактикалық ойынның танымдылық және тәрбиелік мазмұны болады. Сол себепті дидактикалық ойындарды білім берудегі тиімді амал - жолы екенін растай отырып, өзекті тақырып ретінде алып отырмыз.

Бүгінгі балабақшадағы мектеп жасына дейінгі балалардың ойын негізінде қызығушылығы мен белсенділігін арттыру арқылы біз сапалы білім нәтижесіне қол жеткізе аламыз.

Сонымен, ғалымдардың, тәжірибелі ұстаздардың еңбектері мен әдістемелеріне, оқу-тәрбие бағдарламаларына жан-жақты талдаулар жүргізе отырып, мектепке дейінгі мекемеде дидактикалық ойындарды жүйелі түрде қолданудың арнайы әдістемесі жеткілікті деңгейде, арнайы зерттеу пәні ретінде толық зерттеліп, қарастырылмағандығын байқадық. Осыдан келіп бүгінгі балабақшалардың тәрбиешілері өз тәжірибелерінде дидактикалық ойындарды мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктеріне сай қолдану қажеттілігін, олардың тиімді нақты әдістеменің жоқтығынан көптеген кедергілер мен қиындықтар көретіндігін сөз етеді. Осындай қарама-қайшылықтардан келіп біздің зерттеу проблемамыз дидактикалық ойындарды қолданудың ғылыми педагогикалық-психологиялық негізін қарастыра отырып, тәжірибеде қолданудың амал-жолдарын айқындау болып анықталды.

Осы проблеманы шешу бізге өзіміздің дипломдық жұмысымыздың тақырыбын « Дидактикалық ойындар - мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамыту құралы » деп таңдап алуымызға мүмкіндік берді.

Зерттеу мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балалардың дидактикалық ойын арқылы танымдық қабілеттерін дамытудың маңызын ғылыми-теориялық тұрғыдан негіздей отырып, тәжірибеде тиімді пайдаланудың әдіс-тәсілдерін айқындау.

Зерттеу міндеттері:

ғылыми талдаулар негізінде дидактикалық ойындардың педагогикалық маңызын, мәнін айқындау;
ойын түрлерін және оларды сабақта қолданудың тәрбиелік маңызын талдап, білім берудегі дидактикалық ойындарды жүйелеу;
дидактикалық ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамытудың жолдарын анықтап, педагогикалық тұрғыдан негіздеу;
тәжірибе барысында орындалған эксперимент жұмыстары бойынша тұжырымдар алып, әдістемелік ұсынымдар жасау.

Зерттеу обьектісі : Мектеп жасына дейінгі балалардың оқу іс-әрекеті.

Зерттеу көздері: Философиялық, педагогикалық, психологиялық ғылыми және әдістемелік әдебиеттер. ҚР Білім және ғылым министрлігінің ресми құжаттары, мектепке дейінгі математика пәні бойынша оқу бағдарламасы, балабақша тәрбиешілерінің педагогикалық іс-тәжірибелері.

Зерттеу болжамы : Егер тәрбиешілер ұйымдастырылған оқу процесінде мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытудың тиімді жолдарын анықтап, балалардың жас ерекшелігіне сай дидактикалық ойындарды тиімді қолдана білсек, онда оқу процесінің нәтижесі жоғары деңгейде болар еді.

Зерттеу пәні : Мектеп жасына дейінгі топта дидактикалық ойындар арқылы балалардың танымдық қабілеттерін дамыту.

Зерттеу әдістері: Тақырып төңірегінде философиялық, педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерді теориялық талдау мен жинақтау, модельдеу; бақылау, сауалнама, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибені зерттеу, зерттеушінің өзіндік тәжірибе жұмысы; математикалық және статистикалық тіркеу, тізбектеу әдістері.

Зерттеу базасы : Ақтөбе қаласы «Медина» МДҰ балабақшасы

Диплом жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде зерттеу жұмысының көкейкестілігі, мақсаты, объектісі, пәні, міндеттері, зерттеу болжамы, зерттеу әдістері баяндалады.

Зерттеу жұмысының теориялық алғашқы тарауында зерттеу тақырыбына сай ғылыми зерттеу еңбектеріне жан-жақты талдау жасалып, мектеп жасына дейінгі балаларға білім беруде ойындарды қолданудың педагогикалық маңызы және мектеп алды даярлық тобында математикалық білімдерді жетілдіруде дидактикалық ойындарды қолданудың педагогикалық және психологиялық мәні, ерекшелігі баяндалады.

Екінші тарауда дидактикалық ойындарды математика сабақтары негізінде мектеп алды даярлық тобы тәжірибесіне енгізудің алғы шарттары мазмұндалып, сабақта дидактикалық ойындарды пайдалану жөніндегі арнайы жүргізілген эксперимент жұмысының мазмұны, нәтижесі сөз етіледі.

Қорытынды бөлімінде зерттеу нәтижелеріне негізделген, тұжырымдар жасалып, әдістемелік ұсыныстар беріледі.

1 Мектеп жасына дейінгі балалардың дидактикалық ойын арқылы танымдық қабілеттерін дамытудың ғылыми-теориялық негіздері

1. 1 Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда дидактикалық ойындарды қолданудың педагогикалық-психологиялық маңызы, мәні

Мектепке дейінгі ұйымдарда білім сапасын арттыру аса маңызды мәселе, ол үшін жалпы және негізгі жағдайларды жақсарту басты міндет болып табылады. Біріншіден, білім мен тәрбие беруге арналған дамытушы ортаны жабдықтау қажет десек, ол мектепке дейінгі кезеңнің өзіндік ерекшелігі мен құндылықтарын сақтайтын, баланың балалығына бағытталуы шарт.

Екіншіден, тәрбие мекемесінің басшысы мен тәрбиеші педагогтар қауымы кәсіби шеберліктерін үнемі шыңдап, білімін жетілдіруге жүйелі көңіл бөліп, ұжымның шығармашылық бағыт-бағдарын айқындап, оны жүзеге асыруға белсенділікпен ат салысуға және жағымды психологиялық ахуалдың тұрақтануына ықпал ету қажет. Сондай-ақ отбасының сұранысы мен талап-тілектерін қанағаттандыру және білім мен тәрбиенің балаға берілген үрдісі жайында ата-анамен үнемі бірлескен ынтымақты негізде жұмыс істеу де өте маңызды.

Үшіншіден, балабақшада еңбек етуге толық жағдай жасалып, тәрбиелеу мен білім берудің технологияларын сауатты меңгеріп, жаңа педагогикалық әдіс-тәсілдер жүйесін кәсіби шеберлікпен игеріп, оны тәжірибеде пайдалануға шығармашылықпен үлес қосу.

Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз байланыста болуы болып табылады.

Бүгінгі білім беру жүйесінің негізгі мақсаты - тұлғаны оқыту, тәрбиелеу, дамыту. Бұл мақсаттар өзара тығыз байланыста болғанда ғана нәтижелі болады. Баланы өмірге дайындау үшін дамытудың маңызы ерекше. Даму барысы:

1. Зердесін дамыту

2. Эмоциясы мен сезімдерін дамыту

3. Күрт қиыншылықтарға төтеп бере алуын дамыту

4. Өзіне-өзінің сенімділігін, өзін-өзі қабылдау, жақсы көруді дамыту

5. Танымдық үрдісін дамыту

6. Өзін-өзі алып жүре алуын, дербестігін дамыту

7. Өзін-өзі көрсете алуына, өзін-өзі жетілдіруге ынтасын дамыту.

Ғалым А. Едігенова бойынша баланың бүкіл өмір бойында оның даму үрдісі жүреді. Даму үрдісінде баланың таным белсенділігі арта түседі. 6 жастағы балалар заттарды түріне, түсіне, көлеміне қарап ажырата бастап, олардың құрлысын, пайдалану тәсілдерін білгісі келеді.

Күнделікті өмір барысында бала шындық дүниенің құбылыстарымен заттарын анықтай білуге, адам баласының жинақтаған бай тәжірибесін үйренуге талаптанады [7] .

Балалардың бір нәрсені құмартып білуге талаптануын таным ынтасы дейді. Балалар өте байқағыш, еліктегіш, әр нәрсеге үңіле қарайды, көп нәрселер оларды ойлантады.

Балалар әдетте өзіне түсініксіз оқиғалардың, құбылыстардың сырын білуге құмартады. Күн сайын олардың алдында жаңа сұрақтар туады. Сол сұрақтардың жауабын ересектерден күтеді, өйткені, олардың түсінігінше, ересектердің білмейтіні болмайды. Мұндай ерекше сұрақтар балалардың ақыл-ой еңбегімен шұғылданудағы ниетін, ықыласын сипаттайды. Сондықтан ересек адамдар бала сұрағын жауапсыз қалдырмауға тырысқан жөн. Себебі сұрағына жауап ала алмаған бала келешекте сұрақ қоюдан жасқаншақтайды және бұл баланы дүниені тануына кері әсер етуі әбден мүмкін.

Сонымен қатар сенсорлық даму, бала заттардың түсін, пішінін, мөлшерін, және олардың кеңістіктегі орналасуын айырып қана қоймай, оларды мөлшеріне қарай сәйкестендіріп (үлкен, кіші, аз, көп) анықтай алады. Зейін тікелей қызығушылықпен байланысты (ырықсыз зейін), өйткені қызықты іске бала көңілі тез ауады. Егер 6 жасар бала ойын ойнаған болса, ол алаңдамай 2, тіпті 3сағат ойнай береді. Алайда, бұлай зейінді шоғырландыру-баланың айналысқан нәрсесіне қызығушылығынан туындайды. Балаға зейінін тәрбиелеуде көмектесу қажет. Үлкендер сөз нұсқаулары арқылы баланың зейінін ұйымдастыра алады. Оларға біркелкі жалықтыратын және тартымдылығы аз іс-әрекетпен айналысу өте қиын. Зейіннің бұл ерекшелігі сабақтарда ойын элементтерін енгізуге және іс-әрекет түрлерін жеткілікті ауыстырып отыруға негізгі себеп болып табылады. Сол себепті де ойын - бала өмірінде маңызды рөл алады.

Балалардың психикасының дамуына ойын әрекетінің әсері туралы отандық педагогика тарихында белгілі ғалымдар: Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, Т. Тәжібаев және т. б. өз еңбектерінде жан-жақты сөз етіп айтып кеткен болатын [8; 9] . Ал, ертедегі ойшылдар Ж. Ж. Руссо мен И. Г. Пестолоций ойын арқылы балаларды болашақ өмірге бейімдеу керек деп түсіндірген [10; 11] .

Ойынның маңыздылығы туралы К. Д. Ушинский мен П. Ф. Лестгафт, тәрбиеде және оқыту барысында ойынның алатын орны туралы В. А. Сухомлинский, С. Т. Шацкий және Н. К. Крупская өз пікірлерін білдірген [12; 13; 14; 15] .

Ал мектеп жасына дейінгі балалармен жүргізілетін педагогикалық үрдісті жетілдіруде ойынның алар орны жөнінде қазақстандық Н. Құлжанова алғашқы зерттеушілердің бірі болып теориялық ғылыми пайымдаулар айтқан болатын. Н. Құлжанованың пайымдауынша ойынды әдептілік, тәрбиелік мақсатқа пайдалану - болашақ өміріне түзу жол салу, үлкендерге еліктеу және баланың өмір сүру талаптарына сай деп түсіндірген [16] .

Ойын - күрделі әлеуметтік мәдени феномен , туғаннан бастап өмірінің соңына дейін бірге жүретін адамның бөлінбес өмірі, - деп көрсетеді адам туралы әртүрлі ғылым саласындағы көптеген зерттеушілер (Н. П. Аникеева, Л. С. Выготский, Д. Б. Эльконин және т. б. ) [17; 18] .

Ойын дегеніміз не? «Ойын», «ойын әрекеті» ұғымына анықтама өте көп. Орыс тілі сөздігінде «ойын» сөзі «белгілі бір ережелер, тәсілдер жиынымен және бос уақытты өткізу, көңіл сергіту үшін жүргізілетін іс-әрекет» деп анықталған.

Бұл сауалға педагогикалық энциклопедияда: «Ойын - үлкендердің істерін, олардың арасындағы қарым-қатынастарын қайталайтын балалардың іс-әрекетінің бір түрі, дене, ақыл-ой және адамгершілік тәрбие құралдарының бірі», - деп анықтама берілген [19] .

Ойын өзін-өзі басқаруда қоғамдық тәжірибені меңгеру ситуациялары жағдайындағы іс-әрекет түрі ретінде қарастырылады.

Ерте уақыттан бері ойын адам өмірінің маңызды бөлігі болып саналады. Ойынның шығу тарихы осы бағыттағы басты мәселелердің бірі. Сондықтан біз ең алдымен осы ойынның пайда болуының қалыптасып, дамуы туралы тұжырымдарға қысқаша талдау жүргізіп кеткенді жөн көрдік.

Зигмунд Фрейд өзінің психоаналитикалық теориясында ойынға көзқарасты биологиялық себептерге (инстинг, қызығу) байланысты, яғни тұрақты, тарихтан тыс сипаттағы іс-әрекетке көзқарас ретінде көрсетеді. Оның теориясының қандайда бір дәрежеде көптеген психологтарға (Коффка К., Левин К., Пиаже Ж. және т. б. ) ықпалы болды. Ол қазірде жеткілікті түрде кеңінен тараған. Т. А. Куликованың пікірінше, мұндай көзқарастардың жарамсыздығын бала ойындары дәлейдейді, олар өздерінің мазмұндары бойынша тарихи дәуірге ғана тәуелді емес, бір дәуірде өмір сүретін, бірақ әртүрлі мәдени, экономикалық, географиялық жағдайларда тұратын адамдарға да байланысты[20] .

ХХ ғасырдың басында зерттеушілерде адамзат тарихында алғашқы болатын еңбек пе ойын ба?-деген сұрақты шешуде ортақ пікір болған жоқ. Ойын еңбектен бұрын пайда болған деген болжамдар айтылады. Ең алғаш бұған қарама-қарсы пікірмен, яғни «ойын - бұл бала еңбегі» деген пікірді неміс психологы және философы В. Вундт, ал кейіннен бұл көзқарасты орыс философы Г. В. Плеханов «Мекенжайсыз хат» деген жұмысында әрі қарай дамытты. Ол балалар ойынын өнердің пайда болуын қарастыра отырып зерттеді. Әр халықтың ойындарының мазмұнын талдау оған ойын адамзат тарихында өнер сияқты еңбектен кейін және соның негізінде пайда болғандығы туралы тоқтамға келуіне мүмкіндік берді. Ойында адамдардың еңбек іс-әрекеті көрініс табады. Еңбек ету процесінде кездескен іс-әрекеттерден алған сезімдерін қайталауға деген ынта ерте дүние адамдарын салт-дәстүр ойындарына, биге, әнге алып келді. Сонымен, Г. В. Плеханов ойынның көпғасырлық тарихы бар және еңбектің негізінде алғашқы қоғамда пайда болған деген қорытындыға келеді.

Жеке адам өмірінде ойын, Г. В. Плехановтың пікірінше, еңбектен бұрын болды. Мұнда ойынның әлеуметтік орны бар: ол «мәдени мұраларды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші құрал» болып саналады, балаларды еңбекке дайындайды.

Г. В. Плехановтың ойлары жаңа буын ғалымдардың еңбектерінде дамытылды, оларды толғандырған мәселе: бала өмірінде оның келешектегі еңбек іс-әрекетке дайындайтындай ойын іс-әрекеті әрқашан да болды ма?

Д. Б. Эльконин рөлдік ойындардың пайда болутарихы мен оның дамуы туралы болжам жасады. Ол адамзат өмір сүре бастағанда балалар ойыны болған жоқ. Еңбектің және оған қажетті құралдардың қарапайымдылығынан балалар үлкендердің жұмысына өте ерте араласа бастады (жеміс, шөптің тамырларын жинау, балық аулау және т. б. ) .

Еңбек құралдарының күрделенуі, аң аулауға, малшылыққа, жер өңдеуге көшу баланың қоғамдағы жағдайының өзгеруіне алып келді: ол енді үлкендердің жұмысына тікелей араласа алмады, өйткені оған білім, білік және т. с. с. қажет болды. Үлкендер балаларды еңбек әрекетінде жаттықтыру үшін ойыншықтар дайындай бастады (садақ, найза, арқан т. б. ) . Ойын - жаттығулар пайда болды, олармен ойнау барысында бала қажетті еңбек құралдарын пайдалануға дағдыланды, өйткені ойыншық солардың моделі болды.

Д. Б. Эльконин әртүрлі кәсіпорындардың пайда болуымен, техника мен күрделі еңбек құралдарының дамуына байланысты ойыншықтар олардың моделі болудан қала бастады деп көрсетеді [18] . Олар функцияларымен емес, сыртынан ғана еңбек құралы сияқты болды. Мұндай ойыншықтармен еңбек ісінде жаттығуға болмайтын болды, бірақ оларды бейнелеуге болады. Рөлдік ойындар пайда болды, одан кішкене балаға тән қанағаттанғандық алады, үлкендердің өміріне белсене қатысуға ұмтылады. Шынайы өмірде мұндай араласу мүмкін болмағандықтан, бала қиялындағы ситуацияда үлкендердің амалдарын, жүріс-тұрысын, өзара қарым-қатынасын қайталайды. Яғни, рөлдік ойын ішкі, туа біткен инстинктің әсерінен емес, қоғамдағы бала өмірінің толығымен анықталған әлеуметтік жағдайларының нәтижесінде пайда болады. Үлкендер өз кезегінде арнайы жасалған ойыншықтардың, ойын техникаларының көмегімен балалар ойынының таралуына ықпал етеді, олар ойынды қоғам мәдениетінің бір бөлігіне айналдыра отырып ұрпақтан- ұрпаққа жеткізеді.

Сонымен, ойын туралы заманауи психологиялық-педагогикалық ғылыми көзқарастар тарихи шығу тегіне, әлеуметтік табиғатына, адамзат қоғамындағы мазмұны мен атқаратын міндетіне негізделеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.