Зырян өндірістік алаңы, Грехов кенішінің өндірістік алаңы және Малеев кенішінің өндірістік алаңы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

АҢДАТПА

Дипломдық жұмыста Қазмырыш ЖШС ЗТКБК Малеев кенішінің шахталық суларын технологиялық тазартудың неғұрлым тиімді әдісін ұсыну мәселелері қаралған.
Жұмыстың міндеттерінің негізінде аумақтың табиғи жағдайлары және оның компоненттерінің жай-күйі туралы ақпарат жиналды. Қазмырыш ЖШС Зырян ТКБК тазарту құрылыстарының жұмысын талдау және су тұтыну және су бұру сипаттамасы туралы мәліметтер және жалпы түсті металлургияның сарқынды сулары туралы мәліметтері жиналды. Ластаушы заттардың ШРТ нормативтері есептеліп, талдау жасалды. Малеев кенішінің ағынды суларын толық тазалау үшін тазарту құрылыстарын қайта жаңарту бойынша жоба енгізілді. Негізгі тазалаушы құрылыс ретінде шунгит минералы таңдалып, оны талдау жұмыстары жүргізілді. Жобаға тиімді нұсқа ретінде Алматы облысында өндірілетін Көксу шунгиттері ұсынылды.
Жобада ұсынылған минералды Қазақстанның басқа өңірлерінде де қолдануға мүмкіндік бар. Бұл экология саласында ауыз су, шаруашылық- тұрмыстық және өндірістік суларды тазалау үшін қолданылатын экологиялық әрі экономикалық тиімді материал болатыны сөзсіз.

АННОТАЦИЯ

В дипломной работе рассмотрены вопросы предоставления наиболее эффективного метода технологической очистки шахтных вод Малеевского рудника ЗГОК ТОО Казцинк.
На основе задач работы была собрана информация о состоянии природных условий территории и ее компонентов. Собраны данные о анализе работы очистных сооружений Зыряновского ГОК ТОО Казцинк и характеристиках водопотребления и водоотведения и данные о сточных водах цветной металлургии в целом. Рассчитаны и проанализированы нормативы ПДК загрязняющих веществ. Внедрен проект по реконструкции очистных сооружений для доочистки сточных вод Малеевского рудника. В качестве основного очистного сооружения был выбран шунгитовый минерал и проведен его анализ. В качестве оптимального варианта проекта были предложены Коксуские шунгиты, производимые в Алматинской области.
Представленный в проекте минеральный комплекс имеет возможность использовать и в других регионах Казахстана. Безусловно, это будет экологически и экономически выгодный материал, используемый для очистки питьевой, хозяйственно-бытовых и производственных вод в области экологии.

ANNOTATION

The thesis deals with the issues of providing the most effective method of technological purification of mine waters maleevsky mine ZMPK MLP Kazzinc.
Based on the objectives of the work, information was collected on the state of the natural conditions of the territory and its components. The data on the analysis of the treatment facilities of Zyryanovsky MPK MLP Kazzinc and the characteristics of water consumption and sanitation and data on wastewater non- ferrous metallurgy as a whole. Standards of PC of pollutants are calculated and analyzed. The project on reconstruction of treatment facilities for complete wastewater treatment of maleevsky mine has been implemented. Shungite mineral was chosen as the main treatment facility and its analysis was carried out. As an optimal variant of the project, Koksu shungites produced in Almaty region were proposed.
The mineral complex presented in the project can be used in other regions of Kazakhstan. Of course, it will be environmentally and economically advantageous material used for cleaning drinking, household and industrial waters in the field of ecology.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
9
1
Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) өндіріс туралы жалпы мәліметтер
10
1.1
Орналасқан жерінің сипаттамасы
10
1.2
Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) орналасқан ауданның табиғи-
климаттық сипаттамасы
10
1.3
Технологиялық өндіріс пен техникалық жабдықтың сипаттамасы
12
1.4
Объектінің қоршаған ортаны ластау көзі ретіндегі сипаттамасы
17
1.5
Объектінің су ресурстарының жай-күйіне әсері
17
2
Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) су тазарту құрылыстары және су бұру,
су тұтынудың сипаттамасы
20
2.1
Тазарту құрылыстарының сипаттамасы
20
2.2
Малеев кенішінің шахталық суларын тазарту жөніндегі тазарту
құрылыстары
21
2.3
Малеев кенішінің шаруашылық-тұрмыст ық канализациясының
тазарту құрылыстары
22
2.4
Ағынды суларды шығару орнына тасымалдау туралы мәліметтер
22
2.5
Өндірістің су тұтыну жолдары
23
2.6
Өндірістің су бұру жолдары
25
3
Малеев кенішінің ағынды суларын тол ық тазалау жобасының
орындалу сипаттамасы
26
3.1
Малеев кеніші үшін ластаушы заттард ың ШРТ нормативтерін
есептеу
26
3.2
Толық тазалау үшін тазарту құрылыстарын қайта жаңарту бойынша
жобаны енгізу
27
3.3
Шунгиттің сипаттамасы
28
3.4
Көксу кен орнының шунгит жыныстары
29
3.5
Түрлі техногенді текті ағынды суларды тазалау кезіндегі сланецті
шунгиттің экологиялық қасиеттері
30
3.6
Әртүрлі техногенді ағынды суларды тазалау кезіндегі карбонатты
шунгит тауритінің экологиялық қасиеттері
31

Қорытынды
33

Пайдаланылған әдебиеттер
34

А қосымшасы
35

КІРІСПЕ
Жұмыстың мақсаты Қазмырыш ЖШС ЗТКБК Малеев кенішінің шахталық суларын технологиялық тазартудың неғұрлым тиімді әдісін ұсыну болып табылады.
Түсті металлургия кәсіпорындарында түзілетін ағынды сулар су қоймаларына түскен кезде адам үшін де, су экожүйелеріне де елеулі қауіп төндіретін элементтер мен олардың қосылыстарынан тұрады. Өндірістің үлкен бөлігінде тазарту құрылыстары бар екеніне қарамастан, осы проблеманы әр түрлі себептерге байланысты толық шешу мүмкін емес. Бұл тазарту құрылыстарының жетілмегендігі, олардың шамадан тыс жүктелуі, бақыланбайтын және ескерілмеген ағындардың болуы, ескі кәсіпорындардың коммуникация жүйелерінің авариялық жағдайы, өнеркәсіп алаңдарынан еріген және жаңбырлы сулардың сапасын қалыптастыратын ластанған аумақтардың болуы, қазіргі уақытта бақылаушы ұйымдардың талаптарын орындауды қамтамасыз ететін ағынды сулардың кейбір санаттарын тазарту технологияларының болмауы және т. б.
Қазіргі кезеңде су ресурстарын ұтымды пайдаланудың мынадай бағыттары анықталады:
тұщы су ресурстарын неғұрлым толық пайдалану және молайту;
су қоймаларының ластануын болдырмауға және таза суды тұтынуды барынша азайтуға мүмкіндік беретін жаңа технологиялық процестерді әзірлеу.
Бұл жұмыста келесі міндеттер қарастырылады :
1) аумақтың табиғи жағдайлары және оның компоненттерінің жай-күйі туралы ақпарат жинау;
2) Қазмырыш ЖШС Зырян ТКБК тазарту құрылыстарының жұмысын талдау және су тұтыну және су бұру сипаттамасы;
3) түсті металлургияның сарқынды сулары туралы мәліметтерді жинау;
4) ластаушы заттардың ШРТ нормативтерін есептеу;
5) ҚазмырышЖШС Зырян ТКБК Малеев к еніші үшін шахталық суларды технологиялық тазарту схемасын әзірлеу.

1 Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) өндіріс туралы жалпы мәліметтер

Орналасқан жерінің сипаттамасы

Скиповая шахтасының алаңы ЗТКБК ҚазмырышЖШС Малеев кенішінде орналасқан.
Алаңды орналастыру ауданында орналасқан:
солтүстікте 100 м қашықтықта Малеев кенішінің өндірістік корпусы (БҚК) орналасқан;
шығыста шөл орналасқан;
батыста 150 м қашықтықта Малеев кенішінің өндірістік ғимараты орналасқан;
оңтүстік-шығыста 250 м қашықтықта шахта суының тұндырғыш тоғаны орналасқан.
Бобровка ауылының жақын тұрғын аймағы Малеев кенішінің алаңынан солтүстік бағытта 1900 м қашықтықта орналасқан.
Су объектісіне дейінгі қашықтық (суық кілт) Малеев кенішінің алаңынан оңтүстік бағытта 230 м құрайды.
Әктас зауытының алаңы Қазмырыш ЖШС Зырян тау-кен байыту фабрикасының аумағында орналасқан.
Алаңды орналастыру ауданында орналасқан:
солтүстікте 280 м қашықтықта Теміржол жолдары өтеді;
шығыста 30 м қашықтықта өндірістік ғимарат орналасқан;
батыста 740 м қашықтықта өндірістік ғимарат орналасқан;
оңтүстікте 80 м қашықтықта өндірістік ғимарат орналасқан.
Зырян қаласының жақын тұрғын аймағы әк зауыты алаңынан батыс бағытта 550 м қашықтықта орналасқан.
Су объектісіне дейінгі қашықтық әк зауыты алаңынан солтүстік - батыс бағытта 110 м құрайды.
Кәсіпорын орман, демалыс аймақтары мен санаторийлерге тікелей жақын жерде орналаспаған.

Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) орналасқан ауданның табиғи- климаттық сипаттамасы

Қазмырыш ЖШС Зырян тау-кен байыту кешені (ЗТКБК) Шығыс Қазақстан облысының Зырян қаласында, облыс орталығы-Өскемен қаласынан
180 км қашықтықта орналасқан. Зырян қаласының облыс орталығымен автомобиль және темір жолдармен байланысқан.
Зырян тау-кен байыту кешені Қазмырыш ЖШС құрамына дербес бөлімше ретінде кіреді. Кешен полим еталл кендерін өндіруге және

Қазмырыш ЖШС кәсіпорындары мен бөгде тұтынушылар үшін түсті металл концентраттарын өндіруге арналған.
ЗТКБК Малеев және Грехов кен орындары өңделетін базасында жұмыс істейді. Байыту фабрикасында өңделетін кеннің жылдық көлемі тасымалданатын кендерді есепке ала отырып, шамамен 3,5 млн.тоннаны құрайды. Қайта өңдеуге түсетін кеннің негізгі бөлігі Малеев кенішінде өндіріледі.
Бұрын, өткен ғасырдың 90-шы жылдарының соңына дейін Зырян қорғасын комбинатымен негізінен Зырян кен орнын өңдеу жүзеге асырылды. Бұл кен орны қазіргі уақытта толығымен өңделді және 2000 жылдан бастап тау- кен жабдығын бөлшектеу, Жер асты тау-кен қазбалары мен карьерді су ағызуды тоқтату және су басу жолымен оны жоспарлы жою жүзеге асырылуда.
Зырян тау-кен байыту кешенінің құрамына Малеев және Грехов жерасты кеніштері, байыту фабрикасы, қосалқы бөлімшелер кіреді.
Жер асты кеніштерінің дайын өнімі полиметалл кендері болып табылады.
ЗТКБК - ның соңғы өнімі-қорғасын, мырыш және мыс концентраттары.
Кешеннің өндірістік объектілері үш негізгі өндірістік алаңдарда орналасқан. Зырян өндірістік алаңы, Грехов кенішінің өндірістік алаңы және Малеев кенішінің өндірістік алаңы.
Зырян өндірістік алаңы қаланың шетінен солтүстік-шығысқа қарай орналасқан. Өнеркәсіп алаңы байыту фабрикасын, қойыртпықөткізгішті, тотықтырғыш тоғаны бар қалдық қоймасын, ұңғымалық бас тоғанын (су деңгейін төмендететін кешен), БТКҚ қосалқы бөлімшелерін қамтиды. ЗТКБК байыту фабрикасы Зырян қаласының солтүстік-шығыс бөлігінде тұрғын үй массивтерінен 300-1400 метр қашықтықта, Зырян кен орнынан солтүстікке қарай байыту фабрикасының қалдық қоймасы - Зубовка ауылынан шығысқа қарай 1,5 км орналасқан.(Объектінің карта-сызбасы 1- сурет).
Грехов кеніші қаладан оңтүстік-шығысқа қарай 15 км жерде орналасқан. Жақын маңдағы селитебті аймақ - Грехов кенті-кеніштің қосалқы объектілерінен 300 метр қашықтықта орналасқан.
Малеев кеніші Зырян қаласынан солтүстікке қарай 16 км жерде орналасқан. Кеніштің объектілері негізгі өндірістік алаңдарда, сондай-ақ
Вентеляционная және Ауа шығаратын шахталардың өнеркәсіптік алаңдарында орналасқан. Кен орнына жақын тұрғын аймақ - Путинцево кенті- негізгі өнеркәсіп алаңынан оңтүстік-шығысқа қарай 4-5 км жерде орналасқан.

1 Сурет - Малеев кенішінің ситуациялық карта-сызбасы

Технологиялық өндіріс пен техникалық жабдықтың сипаттамасы

Қазмырыш ЖШС Зырян ТКБК құрамына кіреді:
Малеев кеніші;
Грехов кеніші;
Байыту фабрикасы;
Қосымша бөлімшелер: энергоцех (электроцех, оттегі-компрессорлық цех), аналитикалық зертхана, технжабдық, жөндеу және сервистік қызмет көрсету бойынша цех (ЖСҚЦ), техникалық бақылау бөлімі (ТББ), жабдықтар қоймасы және т. б.
ЗТКБК аталған бөлімшелері кен өндіру мен түсті металдар концентраттарын - қорғасын, мырыш және мыс алуды қамтитын жұмыстар кешенін орындайды.
Зырян байыту фабрикасы
Байыту фабрикасының(бұдан әрі-БФ) өндірістік алаңы Зырян қаласынан солтүстік-шығысқа қарай орналасқан. БФ қалдық қоймасы Зырян қаласының тұрғын алабынан солтүстік-шығысқа қарай 4,5 км жерде орналасқан.
БФ 1953 жылы Механобр институтының жобасы бойынша пайдалануға берілді.
Қазіргі уақытта зауыт негізінен Малеев кенін өңдейді, ол автокөлікпен жеткізіледі. Бұдан басқа фабрикаға өңдеуге техногенді шикізат жеткізіледі.
Фабриканың дайын өнімі мыс, қорғасын және мырыш концентраттары болып табылады. Концентраттармен қатар күміс, кадмий және алтын алынады.

Фабриканың негізгі құрылыстарының құрамына мыналар кіреді: кенді қайта өңдеу үшін пайдаланылатын аралас ұсақтау корпусы; кен қоймасы және ауыр суспензиялардағы кенді байыту цехы; ұсақтау және флотациялау корпусы және алтын шығару секциясы; № 1 және №2 сүзу корпусы; концентраттарды қоюландыру және тиеу корпусы; реагенттерді дайындау және әкті күйдіру корпусы; қалдық шаруашылық бөлімі; тәжірибелік-эксперименттік бөлімі; қорғасын тозаңдарын өңдеу бөлімі.
Малеев кен орнының мыс-мырыш кені мыс және мырыш концентраттарын және үйінді қалдықтарын ала отырып флотацияның селективті схемасы бойынша байытылады.
Мыс-қорғасын концентраты негізгі, екі бақылау және үш санамаланған мыс флотациясын қамтитын хромпиктік бөлініске түседі. III мыс тізбегінің концентраты тауарлық мыс концентраты болып табылады, ал II бақылау мыс флотациясының камералық өнімі тауарлық қорғасын концентраты болып табылады.
Концентраттарды қоюлатуқоюлатқыштарда, сүзгілеу - барабанды сүзгілерді, сүзгі-престерді және Керамик дискілі сүзгілерді пайдалана отырып жүргізіледі.
Бақылау қоюландырудан кейін мырыш қоюландырғышының төгімі қалдық қоймасына жіберіледі. Қорғасын және мыс қоюландырғыштардың төгілімі гидрометаллургиялық қондырғыда қосымша тазартудан өтеді және қалдық қоймасына түседі.
Қалдықтар қалдық қоймасына гидравликалық көлікпен беріледі.
2008 жылдың шілде айынан бастап зауыт айналмалы сумен жабдықтауда жұмыс істейді. Тотығу тоғанынан тазартылған су шлюз-реттегіш арқылы сорғы бөлмесіне өтеді және БФ-ға (айналмалы сумен жабдықтау) технологиялық циклге беріледі.
Қалдық қоймасының шаю жағажайынан су оның ішкі бөлігіндегі тұндырғыш тоғанға (бастапқы тұндырғыш) ағады, тұндырғыш тоғаннан ағартылған су тастанды коллектор арқылы екінші тұндырғышқа түседі, одан кейін тоған-тотықтырғышқа және одан әрі су айналым суының сорғы станциясына (АССС) айдалады және БФ - на технологиялық процеске қайта беріледі.
Қажет болған жағдайда (көктемгі-жазғы су тасқыны және жаңбырдың көп түсуі кезінде) пайда болатын дебалансты ағынды су тазартылғаннан кейін арнайы қолданыстағы арна бойынша Бұқтырма өзеніне жіберіледі (шығ. №1).
ЗТКБК қосалқы бөлімшелерінініңжәне БФ өндірістік сумен жабдықтау көзі болып өнеркәсіптік су болып табылады, ол су деңгейін төмендететін кешеннің пайдалану ұңғымалары жүйесінен (СТК) беріледі, қалдық қойманың тотығу тоғанынан (қайта пайдалану) айналым суы және Бұқтырма су тоғанынан ішінара шаруашылық-ауыз суы табылады.
2002 жылы пайдалануға берілген су деңгейін төмендететін кешен бұрынғы Березов дренажының Солтүстік желісінің орнында орналасқан және 16 пайдалану және 7 бақылау ұңғымасынан тұрады.

БФ-да қалдық қоймасының тотығу тоғанынан (тұндырғаннан және биохимиялық тазартудан кейінгі айналым суы) және СТК жүйесінен жүзеге асырылатын техникалық сумен жабдықтау, ауыр суспензияларда кенді жуу, ұсақтау, флотациялау және реагенттерді дайындау үшін, сондай-ақ байыту фабрикасының қалдықтарын қалдық қоймаларға тасымалдау үшін пайдаланылады.
Энергия цехының технологиялық процесінде айналым суы да пайдаланылады.
БФ және БТКҚ қосалқы бөлімшелерін шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау Зырян қ. Водоканал МК шарт бойынша Бұқтырма су жинағынан жүзеге асырылады.
2017-2026 ж.ж. кезеңіне ШРТ нормативтерін есептеу үшін БФ өндірістік алаңы бойынша болжамды су балансы ЗТКБК қалдық сақтау байыту фабрикасы. Қалдық қоймасын қайта жаңарту жобасын түзету. Осы жобаға сәйкес Бұқтырма өзеніне №1 шығару бойынша шығару көлемі жылына 144 мың м[3] (100 м[3]сағ) құрайды. Нормалауға қабылданған ШРТ нормативтерінің қолданыстағы жобасына қатысты тастау көлемі өзгермейді
Малеев кеніші
Зырян қаласынан солтүстікке қарай 15 км жерде орналасқан.
Кеніш 2000 жылдың шілдесінде пайдалануға берілді. Кенді өндіру жер асты әдісімен жүргізіледі. Мұнда ЗТКБК кенінде өңделетін кеннің негізгі бөлігі өндіріледі.
Кенді өндіру кезінде кеніште келесі жұмыстар орындалады: ұңғымалық, тазалау, кенді тиеу, тасымалдау және оны оқпан бойынша жер бетіне беру.
Кен қазбаларын қазу процесі қол перфораторларының көмегімен шпурларды бұрғылаудан тұрады. Бұрғыланған ұңғымалар АС-8 гранулит түріндегі жарылғыш заттармен зарядталады және бастамашы құралдардың көмегімен жарылады. Шаң басу үшін шпурға су беріледі, ол пайда болатын шламды жуады.
Тазалау блоктарынан оралған (жарылған және ұсатылған) тау-кен массасы вагондарға скреперлік шығырлар мен тиеу-жеткізу машиналарының (ТЖМ) көмегімен тиеледі. Кен шахта бар бетон алаңына жер бетіне беріледі.
Скипті және Малеевская штольниларымен және одан әрі БФ машиналарымен тасымалданады. Тұқымдар іс жүзінде толық көлемде, оны жер бетіне бермей, өңделген камераларда құрғақ тұқымдық төсеу үшін пайдаланылады және тек шамалы көлемде ғана жер бетіне беріледі.
Кен мен жыныстың қолданыстағы қайта тиеу алаңдарында бетон жабыны және нөсер (жаңбыр және қар) ағындарын жинау және бұру жүйесі болады.
Кеніш атмосферасының қажетті санитарлық-гигиеналық жағдайларын жасау үшін суды пайдалануды көздейтін іс-шаралар кешені орындалады: жарылыс жұмыстары кезінде шпурлар мен скважиналарды гидрожаралау, тиеу- түсіру жұмыстары кезінде тау-кен массасын ылғалдау, қазба бетінен жиналған шаңды шайып алу, кіріс және шығыс ауаны шаңсыздандыру (су шымылдығы),

кен қазу және оқпан маңы ауласында түсіру-тиеу шахта жұмыстарында қолдану. Су перделері бар скипті шаңсорғыштар.
Малеев кен орнын өңдеу кезінде қататын, сондай-ақ өздігінен бекітілген гидравликалық және құрғақ жынысты бетбелгілер, сондай-ақ қалаусыз қабатты қуақаздан кенді уату арқылы ашық өңделген кеңістіктегі жүйе қолданылады.
Кеніште екі бетон қалау кешені бар: БҚК - 1 және БҚК-2, жұмыста БҚК-2
бар.
Бетон-салу жұмыстарын жүргізу кезінде су БҚК-ға БФ қалдықтарын
айдайтын насостардың гидротототнениесальниктерінде, сондай-ақ БҚК-ға қалдықтарды беруді тоқтату және БҚК-ға қалдықтарды беруге арналған насостарды іске қосу алдында құбырларды гидравликалық сынау кезінде құбырды жууға арналған су пайдаланылады.
Суды берудің технологиялық схемасы мынадай түрде: реттелетін электр қозғалысы орнатылған жалпы коллектордан тазартылған шахталық және шаруашылық-тұрмыстық судың бір бөлігі БҚК алаңында орналасқан сыйымдылығы 200 м[3] жинақтау резервуарына айдалады. Бұл резервуардан су бетон-қалау қоспасын дайындаудың технологиялық процесіне түседі.
Кеніштің өнеркәсіптік алаңында Хамир ұңғымалық су тартқыштың жерасты сулары өндірістік және шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көзі болып табылады.
Шахтадағы негізгі су тұтынушылар: перфораторлар, жүк тиейтін машиналар, бұрғылау станоктары, сондай-ақ су көтергіш машина генераторы роторының салқындауына және аударғыштардың, басқа жабдықтың тиеу машиналарының жұмысы кезінде шаң басуға пайдаланылады.
Хамир су тоғаны Малеев кенішінің шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көзі болып табылады. Ұңғымадан алынатын су құбыр жүйесі бойынша кеніштің цехына және бөгде ұйымдарға беріледі.
2012-2016 ж. арналған ШРТ нормативтерінің қолданыстағы жобасына сәйкес № 8 шығарылым арқылы төгінді көлемі жылына 1000 мың[3] (145 м[3]сағ) мөлшерінде бекітілді.
2017-2026 ж. кезеңіне ШРТ нормативтерін есептеу үшін өнеркәсіптік алаңдағы кеніштің болжамды су балансы, оған сәйкес Бұқтырма өзеніне №8 шығару бойынша шығару көлемі жылына 886 мың м[3] шқолығымен бекітілген (142 м[3]сағ): су балансы кеніштің БҚК технологиясында тазартылған шахталық суларды қайта пайдалану жобасын іске асыру есебімен құрылған.
Грехов кеніші
Грехов кенішінің өндірістік алаңы Зырян қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 7,5 км жерде орналасқан.
Кеніштің бетіндегі жою жұмыстары кеніштің, Грехов су тоғаны мен электр станциясын шахталық сулардың тазарту құрылыстарын қоспағанда, жер үсті ғимараттары мен құрылыстарын бұзуды көздейді.
Кеніштің жер асты қазбаларында жабдықтар мен коммуникацияларды бөлшектеу бойынша жұмыстар жүргізіледі, одан әрі барлық кен аймақтарының қазбаларын су басу көзделеді.

Кенішті пайдалану кезеңінде өндірістік және шаруашылық - ауыз сумен жабдықтау көзі Маяк ауылынан шығысқа қарай орналасқан Грехов ұңғымалық су тоғанының жер асты суларының кен орны болып табылады. Грехов ұңғымалық су тоғаны кенішін жоюдың басталуына байланысты Зырян қаласы әкімдігінің ведомствосына берілді.
2012-2016 ж. Ж. арналған ШРТ нормативтерінің бұрын әзірленген жобасына сәйкес №2 шығарылым арқылы төгінді көлемі 225 м[3]сағ және 1420 мың м[3]жыл көлемінде бекітілді. 2017-2026ж.кезеңіне ШРТ нормативтерін есептеу үшін Грехов кенішінің өнеркәсіптік алаңы бойынша болжамды су балансы "Грехов кенішін жою жобасы" негізінде жасалды, онда бөлшектеу жұмыстарын жүргізу мерзімін және келесі кен қазбаларын су басу процесінің қарқындылығын есепке ала отырып, жою және өтуден кейінгі кезеңдерге №2 шығару бойынша ағынды сулардың шығындары бекітілді.:
- 2016 жыл-46,23 м[3]сағ, 405 мың м[3]жыл;
- 2017 жыл-10,43 м[3]сағ, 91,4 мың м[3]жыл;
- 2018 жыл-81,35 м[3]сағ, 712,6 мың м[3]жыл;
- 2019 жыл-95,01 м[3]сағ, 832,3 мың м[3]жыл.
Сондай - ақ, жоғарыда көрсетілген Грехов кенішін жою жобасына сәйкес шахталық суағар тоқтай отырып, техникалық сумен араластырудың тоқтатылуына және тотықтырғыштармен байланыс аймағының ұлғаюына байланысты химиялық құрамының өзгеруіне байланысты, бір жағынан, екінші жағынан-құлау тәсілімен кен өндірудің тоқтатылуына байланысты өлшенген бөлшектердің азаюына байланысты жер асты суларының табиғи деңгейлерін қалпына келтіру басталады.
Грехов кенішінің шахталық суларының тазарту құрылыстары жойылуға жатпайды және өз жұмысын қалпына келтіруден кейінгі кезеңде де жалғастырады (антропогендік бұзылған жыныстардың тотығу процесі аяқталғанға дейін және оларды ауыр металдар түрінде тотығу өнімдерінен толық жуғанға дейін).
Жер асты суларының аймақтық деңгейі анықталған сәттен бастап табиғи шахталық суағарды тазарту құрылыстарына бұру шх оқпанынан өздігінен ағатын болады. Құбыр бойынша" снегиревская".
01.01.2016 ж. бастап Греховка ұңғымалық су тоғаны Зырян қаласы
әкімдігінің ведомствосына берілуіне байланысты шахталық сулардың тазарту құрылыстарында әк сүтін дайындау үшін шахталық суағар пайдаланылады.
Тазартылған суды тазарту және шығару технологиясы Березовка өзеніндегі № 2 су жіберу арқылы қолданыстағы схема бойынша жүзеге асырылады

Объектінің қоршаған ортаны ластау көзі ретіндегі сипаттамасы

Шахталық немесе кеніш суларының шығу тегі табиғи немесе жер асты су болып табылады. Кен өндірудің гидравликалық тәсілін қолдана отырып, жер үсті суларын пайдаланатын шахталар ерекшеленуі мүмкін. Осыған сәйкес шахталық сулар әдеттегідей ірі дисперсті қоспалармен (жыныс бөлшектері, саз, құм), минералды тұздармен (хлоридтер, сульфаттар, силикаттар), катионды ауыр металдармен (мыс, мырыш, қорғасын, темір, кобальт және т. б.) ластанған. pH тиісті металдардың шөгінділердегі гидрокисінің түсу аралығынан төмен болған жағдайда. рH шахталық суларда 6,8 астам ерітіндіде ауыр металл иондары іс жүзінде болмауы тиіс.
Қорғасын-мырыш кендерін өндіретін кеніштерде ірі дисперсті қоспалардың концентрациясы жекелеген жағдайларда 2000 мгл-ға жетеді және суды су қоймасына шығарар алдында міндетті түрде терең ағарту қажет. Құрғақ қалдықтың Жалпы ең жоғары концентрациясы 530 мг л тең.
Бұл ретте оның ерітілген органикалық бөлігі тек 9% - ды құрайды, негізінен сульфаттардың болуына байланысты минералды бөлікке келеді. Аталған ластану өндірілетін кеннің құрамына байланысты емес, кен денелерін қоршаған жыныстарға тән болып табылады, олар қандай да бір кеніштің географиялық жағдайына және кендердің жату тереңдігіне байланысты.
Қаттылық тұздарының концентрациясы Үлкен емес және осы ауданның жер асты суларының құрамына сәйкес келеді. Қорғасын-мырыш кеніштерінің шахталық суларының PH шамасы 2,5-тен 8,8-ге дейінгі шектерде өзгереді және сәйкесінше рН=5 кезінде ауыр металл иондарының концентрациясы: 8,4 мгл Zn[2+], 5 мгл Pb[2+], 350 мгл Fe 9 құрайды, ал рН=9 болғанда 0-ге тең .

Объектінің су ресурстарының жай-күйіне әсері

Облыстың байыту фабрикаларының, жұмыс істеп тұрған және консервіленген кеніштердің қалдық қоймаларының қоршаған ортаға тигізетін теріс әсерін ЖШС ҚазмырышЗТКБК БФ-ның қолданыстағы қалдық қоймасының мысалында көрсетуге болады.
Байыту фабрикасының қалдық қоймасының сипаттамасы.
Зырян полиметалл кен орны, оның базасында 200 жылдан астам уақыт бойы кен өндіру кәсіпорны жұмыс істейді, Шығыс Қазақстан облысының солтүстік-шығысында орналасқан.
Кен орны Кенді Алтайда ірі кен орны болып табылады, кен орнын өңдеуді ЖШС Қазмырыш Зырян тау-кен байыту кешені жүргізеді.
Малеев және Грехов кеніштері аттас полиметалл кен орындарын өңдейді,олардың ішіндегі ең маңыздысы ірі Малеев кен орны болып табылады.
Зырян кенішінің байыту фабрикасы қа зіргі уақытта осы кен орындарының кендерін өңдейді.

Қолданыстағы БФ қалдық қоймасы 1967 жылы ҚҚК пайдалануға берілді . Қалдық қоймасы табиғи сүзгіш топырақтарда салынған, сүзуге қарсы экраны жоқ, Березовка өзенінің су-қорғау аймағында орналасқан, батыс бөлігінде өзен арнасының айтарлықтай бөлігін жабады. Қалдық қойманың ауданы 3 км[2], екі секциядан тұрады.
ЗТКБК байыту фабрикасы мен қалдық қоймасы - Кенді Алтайда сумен жабдықтаудың айналым жүйесі жоқ жалғыз су қоймасы өндірісі, соның нәтижесінде су ресурстарының ғана емес, сонымен қатар, кенді кеніштерден фабрикаға тасымалдау кезінде ауданның кен тозаңымен алаңдық ластануы аясында құрғақ ауа райында оның жағажайларының металлмен ластанған шаңды шламдары таралатын қалдық қоймаларына іргелес жатқан алаңдардағы топырақ жамылғысының да ластануының қуатты және тұрақты ластаушы көзі болып табылады.
Осы ауданда орналасқан Зубовка кентінің тұрғындары соңғы уақытқа дейін тасымалданатын ауыз сумен қамтамасыз етіледі, ал Бұқтырма өзенінің жағалауында және оның аңғарының су тарту су қабатының даму алаңында орналасқан. Сонымен қатар Зубовка кентінің едәуір бөлігі құрамында қорғасын, мыс, мырыш, нитраттар бар жер асты су құдықтарынан және ұсақ ұңғымалардан суммация эффектісі бойынша ішуге жарамайтын ластанған ауыз суды пайдаланады.
Химиялық құрамы бойынша аллювиалды су тұтқыш горизонттың жерасты сулары гидрокарбонатты және сульфатты кальцийлі - магнийліге жатады, құрғақ қалдық 220-350 мгл, қаттылығы 4,5 мг-ға дейін-эквл.
Қалдық қойманың әсер ету аймағындағы ұңғымалар бойынша фонға қарсы құрамында 8-24 фон болғанда сульфаттар мөлшері 313 мг л дейін, құрғақ қалдық мөлшері 818 мгл дейін, қаттылығы 9,1 мг-эквл дейін жоғарылауы белгіленді.
Су тұтқыш горизонттың ауданы бойынша да, тереңдігі 70 м-ге дейін де, жақсы өтетін бөліністің барлық қуатына металдармен ластану фактісі анықталды. Ластану аумағы қалдық қоймасынан Бұқтырма өзеніне дейін бақыланады. Барлық аудан бойынша қорғасынның жоғары құрамы және ауыз судың ШРК-дан 2-5,3 есе асып кетуі көп байқалады.
Тік бөліністе жер асты суларының Pb, Zn, Cu уытты элементтерімен фондық құрамнан жоғары ластануы 69м тереңдікке дейін орнатылған, қалдық қоймадан Бұқтырма өзеніне дейінгі бағытта ластанған жер асты суларының шығыны оның есептік ені 2900 м, қуаты 99,4 М, сүзу коэффициенті 77 мтәулік және гидравликалық еңісі 0,0021 болғанда 44300 м[3]тәулік құрайды.
Ластанған жер асты сулары тәулігіне 10000 м[3] -ге жуық Березовка өз. алқабында Солтүстік-Березовка дренаж желісінің депрессиясы воронкасымен қалдық қоймадан жоғары ұсталады.
Жоғарыда көрсетілген ластану деңгейіне қалдық қоймасының ластанған сарқынды сулары әсер етеді, тотығу тоғанының ағызу каналындағы негізгі металдардың ең көп мөлшері мынадай мәндерге сәйкес келеді: цианидтер 23.4 мгл дейін, мыс 6.1 мгл дейін, қорғасын 0.8 мгл дейін, мырыш 0.7 мг л дейін.

Келтірілген деректер қалдық қоймасының улы ағынды сулары өзенге тікелей ағызумен және жер асты суларының деңгейіне инфильтрлеу жолымен экологиялық нормативтерден ондаған және мың есе асатын ластаушы заттардың концентрациясы кезінде табиғи су көздеріне түсетінін көрсетеді.
Байыту кешенінің тазартылмаған сарқынды суларын жер үсті су айдындарына және жер асты суларының деңгейіне ағызу осы уақытқа дейін жалғасады.
БФ және Зырян кенішінің техникалық сумен жабдықтау және су бұру схемасының өнеркәсіптік алаңдарда арнайы тазарту құрылғылары жоқ. Сарқынды суларды өлшенген заттардан табиғи механикалық тазарту және ерітілген ластаушы заттардан-цианидтер, металдар, қаттылық тұздары және т.б. ішінара физикалық - химиялық тазарту тек ескі және негізгі қалдық қоймаларының тұндырғыш тоғандарында жүргізіледі. Көрсетілген технологиялық схемада Зырян өнеркәсіптік кешенінің ағынды суларын тазарту деңгейі экологиялық талаптарға жауап бермейді, ал байыту фабрикасының қолданыстағы қалдық сақтау қоймасы Ағынды суларды қабылдағыш және жинақтаушы ретінде ауданның су ресурстарын ластаудың негізгі көзі болып табылады.
Кешеннің өнеркәсіптік ағындарын металдардан тазарту жөніндегі құрылыстар ретінде қалдық қойманың жұмыс тиімділігі жеткіліксіз болып отыр. Жер асты суларының деңгейіне келіп түсетін дренажды суларда және Бұқтырма өзеніне арна бойынша келіп түсетін тотығу тоғанының төгінді суларында полиметалдық топтың негізгі металдарының қалдық концентрациялары жер асты суларында олардың фондық концентрацияларынан бірнеше есе асып түседі
Сондай-ақ қалдық қоймасының сарқынды суларында, ауыз су мен балық шаруашылығы су айдындарының ШРК-сынан 2-10 есе асатын концентрациялары бар өткір уытты As, Tl, Cd, Hg, Cr 6+ сияқты элементтердің болуын да атап өту қажет.
Бұқтырма өзені Березовка өзенінің және қалдық қоймасының (тотығу тоғанының ағызу каналы, жер асты сулары) ластанған ағындарын соңғы қабылдағыш болып табылады, осыған байланысты өзен суларының сапасы заңды түрде нашарлайды.

1 Қазмырыш ЖШС (ЗТКБК) су тазарту құрылыстары және су бұру, су тұтынудың сипаттамасы

Тазарту құрылыстарының сипаттамасы

ЗТКБК-де кәсіпорынның ағынды суларын тазалауға арналған тазарту имараттарының екі түрі бар:
өндірістік ағынды суларды тазалауға арналған тазарту құрылыстары;
шаруашылық-тұрмыстық ағынды суларды тазалауға арналған тазарту құрылыстары.
Өндірістік ағынды суларды тазалауға арналған тазарту құрылыстарының құрамына:
байыту фабрикасының тазарту құрылыстары;
Грехов кенішінің шахталық суларын тазарту имараттары;
Малеев кенішінің шахталық суларын тазарту имараттары.
Шаруашылық-тұрмыстық сарқынды суларды тазалауға арналған тазарту құрылыстарының құрамына:
Грехов кенішінің шаруашылық-тұрмыстық канализациясының тазарту құрылыстары;
Малеев кенішінің шаруашылық тұрмыстық канализациясының тазарту құрылыстары

1
3
2
Әк сүті

4

Бұқтырма өзеніне

2 Сурет - Қазмырыш ЖШС ЗТКБК Малеев кенішінің ағынды суларын тазартудың технологиялық схемасы:
1 - нөсерлі ағынды сулар; 2 - шахталық сулар; 3 - тарату торабы; 4 - тұндырғыштар тоғаны.

Малеев кенішінің шахталық суларын тазарту жөніндегі тазарту құрылыстары

Малеев кенішінің кеніштік сутөкпе су жинағыштар тобы, су бұрғыш жыралар желісі, жер асты тау-кен қазбаларындағы дренаждық көтерілістер және ұңғымалар бар 14 горизонттағы басты сорғы станциясын қамтиды.
Малеев кенішінің барлық шахталық сулары (оның ішінде екінші горизонттың Малеевская штольниінің сағасынан шахталық су және
Малеевская штольниінің қайта тиеу алаңынан өнеркәсіптік су) 14 горизонтта тұндырғыштарда жиналады, одан әрі тұндырғыштардан жарықтандырылған шахталық су шахталық суды айдау сорғы станциясының қабылдағыш ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.