Сақтандыру жауапкершілігінің деңгейі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 99 бет
Таңдаулыға:

«НСК Мұнай сақтандыру» СК-ның міндетті сақтандыру қызметінің қазіргі жағдайына талдау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

, Т. А. Ж. )

«___» 2020жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МІНДЕТТІ САҚТАНДЫРУ ҚЫЗМЕТІ БАСЫМДЫҚТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 7

1. 1 Сақтандыру қызметі маңыздылығы және оның түрлері . . . 7

1. 2 Міндетті сақтандыру мәні және оның түрлері . . . 19

1. 3 Қазақстан Республикасындағы міндетті сақтандыру ісін жүргізудегі заңнамалар . . . 35

2 ҚАЗАҚСТАН САҚТАНДЫРУ КОМПАНИЯЛАРЫНЫҢ МІНДЕТТІ САҚТАНДЫРУ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ . . . 42

2. 1 Қазақстандағы сақтандыру компанияларының міндетті сақтандыру қызметінің қазіргі жағдайына талдау жасау . . . 42

2. 2 Қазақстандағы міндетті сақтандыру ағымдағы жағдайын анықтау . . . 49

2. 3 «НСК Мұнай сақтандыру»сақтандыру компаниясы мысалында міндетті сақтандыру қызметін талдау . . . 59

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МІНДЕТТІ САҚТАНДЫРУ ЖЕТІЛДІРУ МЕХАНИЗМІ . . . 67

3. 1 Бәсекелестік жағдайындағы міндетті сақтандыру қызметін дамыту перспективасы . . . 67

3. 2 Қазақстан міндетті сақтандыру қызметін жетілдіру механизмі . . . 74

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 81

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 84

ҚОСЫМШАЛАР

Бәсекелестік жағдайда «Мұнай Сақтандыру компаниясының» міндетті сақтандыру қызметін талдау және жетілдіру
КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Сақтандыру резервтерін және меншік капиталын инвестициялау - сақтандыру компанияларының қаржы-шаруашылық қызметінің маңызды бағыты, жинақтаушы сақтандырудан жиналған сақтандыру сыйақысының бөлігін инвестициялау - сақтандыру шарттарын орындаудың қажетті элементі және сақтандырудың тәуекел түрлері бойынша сақтандыру сыйақысының бөлігін инвестициялау, әсіресе мүліктік тәуекелдерді сақтандыру табыстың қосымша және ауқымды көзі болып табылады.

Сақтандыру операцияларынан кейінгі табыстың екінші басым көзі болып табылатын сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметі әлі күнге дейін дамып-жетілмей келеді. Соған қарамастан, Қазақстандағы сақтандыру қызметі саласындағы күшейіп келе жатқан бәсекелестік және соның салдарынан сақтандыру тарифтерінің төмендеуі, әлуетті сақтанушылардың тәуекелден сақтанудың баламалы тәсілін таңдауы, сақтандырушының инвестициялық белесенділігінің даму мәселесі ең өзекті мәселелер қатарына жатқызады.

Сақтандырудың инвестициялық қызметінің толыққанды дамымауын бірнеше негізгі себептермен түсіндіруге болады.

Біріншіден, Қазақстанда қор рыногы әлі де дамымай отыр, ал сенімді қор құралдарының саны шектеулі. Кепілдемелік табыстылық пен өтімділікті тек ғана мемлекеттің борышқорлық міндеттемесі, табиғи монополиялар мен қаржылық институттардың бағалы қағаздары ғана қамтамасыз етеді.

Екіншіден, еліміздегі тұрақсыз инвестициялық жағдай туғызып отырған инвестициялық үдерістерді мемлекеттік реттеудің жеткіліксіздігі көзге айқын көрініп отыр.

Үшіншіден, шетелдік сақтандыру компанияларымен салыстырсақ, қазақстандық сақтандыру ұйымдарында әлі күнге дейін инвестициялық қызмет саласында қажетті қомақты қаражат көлемі жоқ. Өмірді ұзақ мерзімге сақтандыру және зейнетақыны сақтандырудың аз көлемі инвестициялық қызметтің жоғарылауына септігін тигізбей отыр.

Төртіншіден, осы салада білікті мамандар мен сақтандырудың инвестициялық қызметінің тиімділігін арттыру мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер жоқтың қасы. Мысалы, сақтандыру бизнесінің инвестициялық моделінің, инвестициялардың тиімділігін бағалау әдісінің болмауы, сондай-ақ сақтандыру компанияларының инвестициялық саясатын ашу механизміне қатысты ғылыми әдебиеттерде зерттеулердің аздығын және т. б. айтуға болады.

Дипломдық зерттеудің ғылыми жаңалығы. Сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметінің концептуалдық жай-күйін әзірлеу және маңызды бағыттарын негіздеу болып табылады. Ғылыми жаңалықтың негізгі элементтері мыналардын тұрады:

- теориялық аспектілерді ғылыми жүйелендіру мен зерттеудің негізінде «инвестициялық портфель» ұғымына авторлық анықтама берілген, яғни ол сақтандыру компанияларына тән қаржылық инструменттердің жиынтығы деп түсіндіріледі;

- сақтандыру компаниялары қызметінің ерекше түрі ретіндегі портфельдік инвестициялаудың концептуалдық және ұйымдастырушылық негіздері зерттелген;

- сақтандыру компанияларының қаржылық ресурстарын қалыптастыру жүйесіндегі қаржылық қорғау институты ретінде сақтандыру резервтерін инвестициялық басқару жүйесінің қызмет ету ерекшелігі анықталған;

- сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелінің тәуекелдерін төмендету әдісі ретіндегі «сыни сызығы» әдісіне ғылыми баға берілді және іс жүзінде мақұлданды;

- сақтандыру компанияларының қаржылық тұрақтылығын бағалау параметрлері, олардың ЕуроОдақ стандартына бейімделуінің қажеттігі айқындалды;

- автормен әзірленген сақтандыру резервтерін орналастырудың экономика-математикалық моделін қолдануда халықтың жинақтарының ағындарын көбейтуге мүмкіндік туғызатын механизмдер ұсынылған.

Зерттеу нәтижесінің практикалық маңыздылығы дипломдағы теориялық жағдайлар мен практикалық ұсыныстарды сақтандыру ұйымдары мен брокерлік компаниялар қызметтерінде, сақтандыру резервтерін басқарушылар кеңінен пайдалануы мүмкін. Ғылыми зерттеудің материалдары «Сақтандыру» курсы бойынша лекцияда және семинарлық сабақ жүргізуде пайдаланылуы мүмкін.

Тақырыптағы ғылыми мәселелердің ахуалын бағалау. Қазіргі таңда сақтандыру рыногының Қазақстанда дамуы барысында сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметін жақсарту өте маңызды болып табылады. Соңғы жылдарда институционалдық инвесторлардың (бұған сақтандыру компаниялары да жатады) активтерін басқарудың портфельді әдістерін қолдану және теория, практикалық негіздеу саласында үлкен өзгерістер болып жатыр.

Сақтандыру резервтерін портфельді басқару мәселесіне ғана қатысты емес, сонымен қатар бүкіл қор рыногына қатысты, оның ішінде инвестициялық менеджмент, портфельді инвестиция, пайыздық мөлшерлеме және келтірінді құн теориясы туралы Ч. Доудың, Б. Грэхэмнің, Д. Доддтың, И. Фишердің, Р. Элиоттың, Г. Марковицтің, Д. Тобиннің, У. Шарптың, Ф. Розенфельдтің, Р. Эдвардстың, Ю. Фаманың, Дж. Линтнердің, Р. Претчердің және Дж. Мейджидің қомақты, терең еңбектерін жатқызуға болады.

Жалпы инвестициялық қызметтер және портфельді инвестициялар теориясына қатысты үлкен үлес қосқан қазақстандық экономист-ғалымдар: О. Баймуратов, М. Кенжегузин, Ч. Атаниязов, Л. Жексебаева, Г. Абдрахманова, Б. Жұманова, А. Кәрімжанов және т. б.

Сақтандыру резервтерін инвестициялық басқару мәселесіне тікелей қатысты жұмыс жазған авторлар - У. Искаков, В. Мельников, В. Ли, К. Жүйріков, В. Додонов, Н. Нурланова, Ж. Құрманов, А. Назина, А. Құрманғалиева, Н. Батыргожин, Г. Маянлаева.

Дегенмен, Қазақстандық экономика мектебінде инвестициялық портфельдің тәуекелін бағалау және Қазақстанда сақтандыру компанияларының инвестициялық портфельдер жүйесіндегі кейбір инструменттерді бағалауға арналған зерттеулер жоқтың қасы. Сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелінің тиімділігін бағалаудың математикалық әдістері нашар дамыған. Сондықтан, бұл бағытта әлі де болса кешенді талдау жүргізу қажеттігін және зерттеу аясының кеңдігін көрсетеді. Осыған байланысты бұл мәселе бойынша тоериялық, практикалық және әдістемелік тұрғыдан кешенді талдау мен саралау қажеттігі зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін анықтауға түрткі болды.

Дипломдық зерттеудің мақсаты және міндеттері. Дипломдық зерттеудің мақсаты - сақтандыру компанияларының инвестициялық погртфелін талдау, сақтандыру компанияларының инвестициясын оңтайландыру әдістерін және осылардың негізінде сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелін жетілдіру бойынша қорытындылар мен ұсыныстар жасау болып табылады.

Аталған мақсатқа жету үшін зерттеудің логикалық тұтастығын қамтамасыз ететін келесі міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады:

- Қазақстанның экономикалық мектептерінде портфельдік талдауды құру мен даму кезеңдерін қадағалау;

- қазіргі порфельдік теория негізінде сақтандыру компаниясының инвестициялық портфелінің қалыптасуын талдау;

- шетелдердегі инвестициялық ағымдардағы сақтандыру резервтерінің мағынасы мен рөлін нығайту кезеңдерін айқындау;

- Қазақстанның сақтандыру және қор рыноктарының қазіргі кездегі жай-күйі мен даму перспективаларын талдау;

- Қазақстанның сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелінің инструменталдық құрылымына баға беру;

- Қазақстанның сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметінің негізгі бағытын зерттеу, институционалды инвесторлардың портфельдік инвестицияларының көлемін бағалау;

- Қазақстанның сақтандыру компаниясының инвестициялық портфелінің құрылымының перспективалық моделін жасау.

Зерттеу объектісі - Қазақстанның сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметі болып табылады және «НСК Мұнай сақтандыру»сақтандыру компаниясы мысалында міндетті сақтандыру қызметін талданады.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі - отандық және шетелдік сақтандыру рыногының дамуының теориялық және практикалық аспектілерімен айналысатын отандық және шетелдік экономистер мен қаржыгерлердің классикалық және қазіргі таңдағы еңбектерінде ұсынылған және дәлелденген теориялар мен гипотезалар, тұжырымдамалар, қазақстандық ғалымдардың қор рыногының дамуы мен портфельді талдау мәселелері бойынша зерттеу жұмыстары жатады.

Осы зерттеулерде монографиялық зерттеу әдісі, ғылыми-абстрактілік әдісі, байқаулар, зерттеулер, салыстырмалар, жүйелі және факторлық талдау, негіздеу, салыстырмалы көрсеткіштер, баланстық әдіс қолданылды. Жұмыста, сонымен қатар, қаржы рыногына қолданбалы және техникалық талдау жүргізілді.

Зерттеудің ақпаратттық базасы ретінде статистикалық мәліметтер, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісінің мәліметтері, Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің, Қазақстан Республикасының Заңнамалық актілері, Қаржы рыногы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау бойынша Агенттік, Қазақстан Республикасында қаржы рыногының жекелеген агенттерін реттейтін құқықтық және нормативтік құжаттар, осы проблемалар бойынша басылымдар мен монографиялар болып табылады.

Жұмыста Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісінің есептері, Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногының даму бағдарламасының жүзеге асуы туралы есептер, Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы мен сақтандыру рыногын дамыту бағдарламасын жүзеге асыру бойынша іс-шаралар жоспары кеңінен пайдаланылды.

Диломдық жұмыстың тәжірибелік базасы. Ғылыми-практикалық әзірлемелерді енгізетін сақтандыру компанияларының портфельдік инвестициялау бойынша теориялық жағдайларын, оның тиімділігін арттыру бойынша практикалық тұжырымдамалар қорғауға ұсынылады. Тақырыпты зерттеу барысында жаңа көзқарастар, ұсыныстар мен тұжырымдар жасалған, соның ішінде маңыздылары мыналар:

1) сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелін қалыптастырудың теориялық-әдістемелік жағынан қарастырылуы;

2) тәуекелді басқарудағы талаптарды, тәуекелді бағалаудың кезеңдері мен әдістерін қосатын тәуекел-менеджменттің көпвекторлы жүйесі;

3) Қазақстанның сақтандыру компанияларының инвестициялық портфелін қалыптастыру механизмін оңтайландырудың экономика-математикалық моделі;

4) Сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметінің тиімділігін арттыру бойынша заңнамалық, нормативтік, ұйымдастырушылық сипаттағы бірқатар ұсыныстар.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломның құрылымы зерттеудің мақсатымен және міндеттерімен анықталып, тақырыпты ашуға негізделген. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады, 7 кесте, 12 сурет 4 қосымшалары қамтиды.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МІНДЕТТІ САҚТАНДЫРУ ҚЫЗМЕТІ БАСЫМДЫҚТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Сақтандыру қызметі маңыздылығы және оның түрлері

Ежелгі заманнан бері адам «тағдыр соққысын» - су тасқындарын, өрт, жарақат және басқа да оның денсаулығы немесе мүлкіне зиян тигізетін жағдайларды жұмсартудың әдістерін іздеуде болған. Алайда біздің бабаларымыз ешбір адам жалғыз өзі табиғат апаттары мен жазатайым жағдайларға қарсы тұра алмайтынын білетін. Күндердің күнінде адам- зат күштерін жұмылдырып, қиындықтарға қарсы тұру абзал екенін түсінді. Осылайша сақтандыру пайда болды.

Сақтандыру ежелгі заманда туындады. Саудагерлер қарақшылардың шабуылынан қорқып, ақша қорын құратын болған. Олардың жалпы қаражаты (сақтандыру сыйлықақылары) сенімді жерде сақталатын, ал егер біреудің басына сақтандыру жағдайы (қарақшылардың тонауы) түссе, ол осы қордан өтемақы алатын болған. Әрине, қарақшылар құрығына түспегендерге сақтандыру жарналары қайтарылған жоқ. Ал басына іс түскендерге олардың қорға енгізген сомала- рынан едәуір көп ақша берілетін еді. Уақыт өте келе жиналған ақшаларды сақтаумен және сақтандыру өтемдерін (өтемақыларын) сақтаумен айналы- сатын арнайы ұйымдар пайда болды.

Сақтандыру iсі бұл - сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттарын жасау мен орындауға байланысты, Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына сәйкес уәкiлеттi мемлекеттiк органның лицензиясы негiзiнде не Қазақстан Республикасының өзара сақтандыру туралы заңнамалық актiсiне сәйкес лицензиясыз жүзеге асырылатын қызметi [1] .

Сақтандыру ісі ұлттық экономиканың маңызды саласы және тәуекелден қаржылық қорғау институты ретінде әрдайым дамып келеді. Зерттеу тақырыбын таңдап алу осымен байланысты.

Сақтандыру ісін ұйымдастырудың бірінші жағдайлары біздің жыл санауымызға дейін 4-3 мың жылдықтарда Шумерде байқалған. Шумерлер «танымал әлемнің» барлық бөліктерімен, соның ішінде Мысырмен, Финикиямен, Үндістан мен Қытаймен белсенді сауда- саттық жасады. Жүктердің жоғалу шығындарын азай ту үшін шумерлер келісімдер мен шарттар жүйесін ой лап тапты, оларға сәйкес саудагерге капитал ұсынушы тарап егер саудагер ұрлыққарлық жағдайында өз тау арын жоғалтқан болса, қарызын қайтаруды талап ет пеуге келісетін. Осы қызмет үшін саудагер - заем алушы қарапайым және қосымша сақтандыру сыйақысынан тұратын жоғары қарыздық пайыз төлейтін болған. Осылайша саудагер тауарын жоғалтқан жағдайда өз шығындарын азайтқан. Сонымен қатар, несие беруші басқа қатысушылардан қосымша сақтандыру жарна ларын жинап, табыс тапқан, егер олардың арасындағы біреу сәтсіздікке ұшырағанның өзінде - қалған сома қомақты болған.

Шумерлік несие берушілер мен саудагерлер арасындағы келісімнің аталған түрі финикиялықтарға, гректер мен үндістерге белгілі болды, содан соң ежелгі Родоста да кеңінен дамып, қолданыла бастады. Дәл сонда «жүкті кеме сыртына тастау» немесе «ортақ жалпы сан» ере желерін қамтитын, «Теңіз заңдарының жан-жақты ко дексі» жазылған. Аталған ережелердің мәні мынада - егер кемені жеңілдету үшін тауарды суға тастау қажеттілігі туындаса, онда шығынды өтеу өз жүктерін теңіз арқылы тасымалдауды жүзеге асырушы саудагерлердің жарна ларынан құралған ортақ қор есебінен жүзеге асырыл ды. Дәл сол кезде «шығындарды бөлу», яғни бір адамның шығынын көп адамдардың ресурстары есебінен өтеу қағидасы туындады. Кейіннен, аталған қағида гректің Солон заңдарында, сондай-ақ ежелгі римдік азаматтық кодексте және Византия империясының заңдарында көрініс тапты. Адамзаттың дамуына байланысты сақтандыру өз қолданысының жаңа формаларына ие болды [2] .

Осылайша, Ежелгі Грецияда және Римде «шығындарды бөлу» қағидасы тікелей адамдарға қатысты қолданыла баста ды. Атап айтқанда, сонда «жерлеу қоғамдары» құрылды, олар қаза болған адамның жерленуіне байланысты шығындар қорлары есебінен қаржыландырылды. Сақтандыру ісінің даму тарихын парақтап отырсақ, Ии сус туылған соң 1430 жылы сақтандыру қоғам өмірінің әртүрлі салаларында зиянды өтеудің жеткілікті түрде дамыған әрі күрделі жүйесіне айналды. Мысалы, дәл осы уақытта Генуя қаласында сақтандыру ісі босана тын әйелдерге қатысты қолданылды. Сәл кейінірек, 1435 жылы Барселонада сақтандыруға байланысты бірінші «Заңдардың жан-жақты кодексі» пайда болды.

Мүліктік және жеке сақтандыру орта ғасырлардан бас тап кеңінен дамыды. Біріншісі теңіз қауіп-қатерлеріне байланысты туындаған. Сонымен қатар мүліктік сақтандырудың негізгі түрлерінің бірі - «өрттен сақтандыру» дамыды. Бұл орайда 1765 жылы құрылған Өрттен өзара сақтандыру Римдік қоғам дәл осыған бай ланысты деуге болады.

Өрттен сақтандырудың туындау тарихына қатысты, Англияда өртке байланысты тәуекелдерді сақтандыру 1666 жылғы лондондық қайғылы оқиғалардан кейін туындағанын атап өту қажет, сол жылы 436 акр аумағында орналасқан 13200 ғимарат өрт құшағына ора нып, күлге айналды. Осы оқиғалардан кейін апат әсерінен есеңгіреген Лондон тұрғыны Николас Барбон Англияда бірінші сақтандыру компаниясының негізін қалады, ол өрттен сақтандыруға маманданған болатын.

Тарихтың барысымен сақтандыру ісі қоғамның әртүрлі зияндарын өтеу қажеттілігін қамтамасыз ете оты рып, адамзаттың ғылым мен техника, өнеркәсіп пен ауылшаруашылық өндірісі, қызметтер мен көлік және т. б. саласындағы жетістіктерімен қатар дамып отыр ды. Бүгінгі таңда қоғамды адамзат тіршілігінің әртүрлі салаларын қамтитын сақтандыру ісінсіз елестету мүмкін емес.

Қазақстанның ұлттық сақтандыру нарығының туын дауы ХІХ ғасырдың екінші жартысына тұс келеді. Бұл ретте осы кезеңнің сақтандыру нарығы акционерлік сақтандыру компанияларымен ұсынылған, бірақ олармен қатар мемлекеттік сақтандыру да болды [3] .

1917 жылғы революциядан соң барлық түрдегі және формадағы сақтандыру Қазақстанда мемлекеттік монополия болып жарияланды. Сақтандыру ісінің коммерциялық нарығы Республикада тек ХХ ғасырдың соңында ғана пайда болды. Олардың ұйымдық құрылымы кооперативтерден және серіктестіктерден акционерлік қоғамдарға дейін дамыды.

Сақтандыру қатынастарын реттеуші заңнамалық базаның болмауы сақтандыру нарығының даму процессін тежеді. Тек 1992 жылдың шілде айында Қазақстан Республикасының «Сақтандыру туралы» Заңы күшіне енді. Бұл ұйымдардың құрылу және сақтандыру нарығына кіру процессін барынша қарапайым еткен либералды заң болатын. Сол кезде Қазсақтанқадағалау - Қазақстанның сақтандыру ісін қадағалау жөніндегі федералды ісі құрылды, оған отандық сақтандыру нарығын бақылау құзыреті берілді. 1996 жылы Қазсақтан қадағалау ҚР Қаржы министрлігінің Сақтандыруды қадағалау де партаменті болып қайта құрылды [4] .

1993 жылы Қазақстан Республикасының «Сақтандыру туралы» заңының қабылдануымен мемлекеттік сақтандыру заңнамаларының негізі қаланғанда, сақтандыру ұйымдарының саны 900-ге жетті, өкінішке орай олардың көбісін сақтандырумен тек атауы байланыстырушы еді.

Заңмен қойылған талаптарды тек 13 сақтандырушы орындай алды. Сол жылы 38 сақтандыру компаниялары ның бастамасымен Қазақстанның Сақтандырушылар Одағы құрылды. Қазақстан Республикасы Президентінің «Сақтандыру нарығын құру және дамыту жөніндегі ұйымдастырушылық-құқықтық шаралар туралы» 1994 жылғы 19 сәуірдегі жарлығы сақтандыру ісіне мемлекеттік реттеу жүйесін енгізуге құқық берді.

1994-2009 жылдар аралығында «Сақтандыру туралы» жаңа Заң қабылданды және көлік құралдарының иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін мін детті сақтандыру енгізілді. Республиканың сақтандыру нарығын дамытудың алғашқы тұжырымдамасы жарық көрді. Осы кезеңде сақтандыру компанияларының саны 70-150 аралығында ауытқып тұрды.

Отандық сақтандыру индустриясының қалыптасуы Қазақстан Республикасы Президентінің «Мемлекеттік басқару органдарын оңтайландыру бойынша алға қойылған шаралары туралы» 2009 жылғы 30 маусымдағы жарлығы арқасында жаңа кезеңге аяқ басты. Аталмыш жарлыққа сәйкес сақтандыру органының қызметтері мен құзыреті Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне берілді.

Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігінің берген лицензияларына сәйкес 2018 жылдың 12 желтоқсанында республиканың қаржы нарығында 44 сақтандыру компаниялары қызмет етеді.

Сақтандыру қызметтерінің көшбасшыларының бестігіне кіретіндер: «Евразия» СК, «Виктория» СК, «Қазақсақтандыру» ИСК, «Альянс-Полис», «Казкоммерц- Полис».

Қазақстанда сақтандыру нарығының қалыптасуын үш кезеңге бөлуге болады.

Бірінші кезең (1988-1994жж. ) . Қазақстанда алғашқы жеке сақтандыру ұйымдарының пайда болуы осы жылдары еді. Бұл сақтандыру ісін жүзеге асыру спецификасын ескеретін, сақтандыруға арнайы нормативтік құқықтық актілердің жоқтығы, сақтандыруға мемлекеттік монополия жағдайында болған кез.

Қазақстанның өзінің тәуелсіздігін алуы мен суверенді мемлекет ретінде оның қалыптасуы сақтандыру қызмет нарығын қосатын, нарықтық экономика инфрақұрымының дамуы мен тез қалыптасу қажеттілігін туындатты. Отандық сақтандыру нарығының қалыптасуы, экономиканың жалпы құлдырау мен шаруашылықтың жаңа шарттарында сақтандыру индустриясының әрекет етуін қамтамасыз ететін заңнаманың әлсіздігін қосатын, қиын өтпелі кезең жағдайында болды.

Республикада кооператив формасында туындаған ең алғашқы сақтандыру ұйымының бірі "Үміт" сақтандыру компаниясы (1989 жылы қарашада тіркелген) . Кәсіпкерлікті қолдау мен дамытуға бағытталған, республикамен бірнеше заң актілерін қабылдау, көптеген өндіріс пен қызмет сферасына жеке бизнестің келуін ынталандырды. Осылайша, 1991 жылдың аяғында АКСК "Коммеск Өмір", КСК "Авиаполис" қалыптасты.

Ұлттық сақтандыру заңнамасының негізі 1992 жылы маусымның 3 күні "Сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының қабылдаған заңда салынған. Оның басты мақсаты сақтандыру қызмет нарығын қалыптастыру мен кәсіпкерлік қызмет субьектілер мен азаматтарды сақтандыру қорғанысын кеңейту. Аталған заң сақтандыруға мемлекеттік монополияны алып тастады және оны кәсіпкерлік қызмет ретінде анықтады. Заңға сәйкес сақтанушы ретінде орнатылған тәртіпте тіркелген кез келген заңды тұлға. Сақтанушының жарғылық капитал мөлшері, оның меншік және ұйымдық формасынан тәуелсіз, 100, 0 мың рубльден кем емес болу керек. Сақтанушыға, сақтандырудан басқа, басқадай кәсіпкерлік ісімен айналысуға рұқсат берілді. Өзінің қаржылық тәуекелін қамтамасыз ету үшін сақтандыру ұйымдары, салыққа жатпайтын, негізгі, резервтік, валюталық қорларды құру тиіс.

Сонымен бірге, Заң мазмұнында сақтандыру шартымен байланысты және сақтандыруды ынталандыруға бағытталған, шарт қатынастарын реттеу бойынша ереже болды. Өйткені кәсіпорынмен сақтандыру төлемдерін төлеу щығындары шығысқа жатқызылып, ал сақтандыру сомалары мен сақтандырылушымен алынған сақтандыру өтемдер табыс ретінде қарастырылмады және табыстан салыққа жатпады.

Нарықтық қатынастардың даму шамасына қарай мемлекет нарықтық құралдарды, әсіресе, халықтың бөлек категориясына әлеуметтік қорғау бойынша өз ісін жүзеге асыруда сақтандыруды белсене қолдана бастады. 1992 жылы Әскери қызметкерлер мүдделерін қорғауға кепілдікті көтеруге бағытталған, әскери қызметкерлерді мемлекеттік міндетті сақтандыру енгізілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.