Гекатей Милетскийдің картасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

СӨЖ №1
Тақырыбы: Антикалық кезеңіндегі картография және географиялық картаның даму ерекшеліктері
Орындаған: Қасен Әлия
Мамандығы: Жерге орналастыру
Курс: 3
Тексерген: Кожахметов Б.Т.

Алматы 2020
Жоспары:
I. Кіріспе
1.1. Картография туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II. Негізгі бөлім
2.1. Картографияның даму кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.2. Ең алғашқы атақты карталар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.3. Антикалық кезеңдегі картаның дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...6
2.4. Алғашқы грек географы Анаксимандр еңбектері ... ... ... ... ... ... .. ... ... .6
2.5. Гекатей Милетскийдің картасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.6. Тарихтың атасы Геродоттың картографияға қосқан үлесі ... ... ... ... ... 9
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

Кіріспе
Карта дегеніміз - Жер бетінің, басқа аспан денесінің немесе ғарыш кеңістігінің математикалық анықталған, кішірейтілген, жалпыластырылған суреті. Карта термині Орта ғасырлардың жаңару заманында пайда болды. Бұған дейін tabula және descriptions (сурет) сөздері пайдаланылған. Термин сондай - ақ грек тіліндегі хартес сөзі папирустан жасалынған қағаз дегенді білдірген.
Картография - табиғат пен қоғамның объектілері мен құбылыстарының кеңістіктік орналасуын, үйлесуі мен өзара байланысын зерттеу, модельдеу және бейнелеу туралы ғылым, адам өмірі мен тарихының ажырамас бөлігі болып табылады. Үңгірлердің суреттерінен, ежелгі Вавилонның карталарынан, Греция мен Азияның карталарынан, Ұлы географиялық ашылулар дәуірінен бастап, бүгінгі күнге дейін адамдар өздерінің орналасқан жерін анықтап, бүкіл әлем бойынша жолын жалғастыру үшін карталарды жасап, қолданады.
Кейбір ғалымдардың пікірінше, картаға түсіру адамзаттың интеллектуалды дамуындағы маңызды қадам болып табылады. Айта кету керек, картография, мүмкін, ең алғашқы қоғамда жазу пайда болғанға дейін пайда болған. Бұған, мысалы, ашылған кезде жазуы жоқ халықтардың дамыған картографиялық дағдылары болғандығы дәлел бола алады. Солтүстік Американың эскимостарынан айналадағы аралдар мен жағалаулардың орналасқан жері туралы сұраған саяхатшылар олардан қабықтың бөліктеріне, құмға немесе қағазға (егер болса) салынған карталар түрінде салыстырмалы түрде нақты сипаттама алды. Карталардың тарихы екі өлшемді сызбалардан басталды. Қазіргі заманғы графика үлкен өлшемді карталарды құруға мүмкіндік берсе де, көптеген карталар әлі де жазықтықта өрнекпен сипатталады. Алғашқы түсті картаны XI ғасырда ғалым М.Қашқари жасаған.

(М.Қашқари бойынша Түркі әлемі-ғылымға белгілі түркі тайпаларын қоныстандырудың алғашқы картасы)
Картографияның даму кезеңдері

Ежелгі замандағы картография
Карта ежелгі қоғамда жазу пайда болғанға дейін пайда болған, бұған жазуы болмаған халықтардың дамыған картографиялық дағдылары болғандығы дәлел бола алады. Солтүстік Американың эскимостарынан айналадағы аралдар мен жағалаулардың орналасуы туралы сұраған саяхатшылар олардан салыстырмалы түрде нақты сипаттамаларды алды, олар көбіне қабықтың бөліктері мен тастарды карта ретінде пайдаланған.
Жартастағы бейнелерден басқа, б.з. д. 3-1 мыңжылдыққа жататын ежелгі Египет және Вавилон карталары сақталған.

Алғашқы белгілі карталар
Ең алғашқы карталар жерге емес, аспан әлеміне тән болған. Алғашқы карталарт тасқа жазылды. Осылайша тайпалар өз жерлерінің картасын белгіледі. Ласко үңгірінің қабырғаларында табылған және б.з.д. 16500 ж. нүктелер (жартастағы сурет) түнгі аспанның бір бөлігін, оның ішінде Вега, Денеб және Альтаир (жазғы Үшбұрыш шоқжұлдызы), сондай-ақ плеяда жұлдыздарының кластерін бейнелейді. Испаниядағы Эль-Кастильо үңгірінің қабырғаларында Солтүстік Корона шоқжұлдызын бейнелейтін нүктелер табылған (шамамен б.з. д. 12000 ж. жатады).

Үңгірлердің суреттері қарапайым көрнекі элементтер ретінде пайдаланылды, олар ландшафттың ерекшеліктерін, мысалы, төбелер немесе тұрғын үйлер сияқты тануға көмектесуге арналған. Павлов қаласының (Чехия) маңында табылған таулар, өзендер, аңғарлар және маршруттар сияқты карталарға ұқсас бейнелер шамамен 25 мыңжылдыққа жатады. Испан Наваррындағы үңгірден құмтастың жылтыратылған бөлігі табылды, ол карта да, ұқсас суреттер де болуы мүмкін, олар көбіне жануардың бейнесіне ұқсайды.
Бірақ біз қазір көретін стандартты карта жақында жасалды. Картаға ұқсайтын тағы бір ежелгі сурет б.з.д. 7 мыңжылдықтың соңында Чатал-Хююкте (Анадолы, қазіргі Түркия) жасалды. Бұл жартастағы сурет неолит дәуіріндегі ауылдың жоспарын білдіруі мүмкін, алайда соңғы кездегі зерттеулер бұл суреттің карта ретінде анықталуына күмән келтіреді.
Чатал-Хююктегі "картаны" көргендер көбінесе бірге топтастырылған үйлердің бейнесін көргендей сезінеді, ал үйлерге кіреберістер тегіс шатырлармен жабылған.

Антикалық кезеңдегі карта тарихы

* Ежелгі Грециядағы зияткерлік ойдың дамуындағы алғашқы қадамдар иондықтарға Кіші Азиядағы әйгілі Милет қаласымен тиесілі. Милет географиялық тұрғыдан Вавилонның білімін сіңіру және Жерорта теңізіндегі сауданың кеңеюінен пайда табу үшін өте ыңғайлы болды. Әлем картасын жасаған гректер арасында бірінші болып Милеттен келген Анаксимандр (б.з.д. 611-546 ж. ж.), Талестің шәкірті деп аталады. Ол жердің цилиндрлік пішіні кеңістікте жүзетін тас баған тәрізді, ал оның қоныстанған бөлігі дөңгелек, диск тәрізді және цилиндрдің жоғарғы беті деп санайды.
Шамасы, Анаксимандр әлем картасын бейнелеген алғашқы ежелгі грек географы болған. Дәл осы себепті оны көптеген адамдар алғашқы картограф ретінде қарастырады. Алайда археологиялық және жазбаша дәлелдердің жетіспеушілігі оның картасына нақты баға беруге кедергі келтіреді. Ол жер мен теңізді карта түрінде бейнелеген деп болжауға болады. Өкінішке орай, осы картаға қатысты кез-келген белгілі бір географиялық білім де жоғалады.
* Анаксимандр картасы сақталмаса да, Гекатей Милетский (б.з.д. 550-475 жж.) елу жылдан кейін ол өзінің әйгілі алдындағы картаның жетілдірілген нұсқасын білдіретін жаңа картаны жасады. Гекатей картасы жерді Грекия орналасқан мұхитпен қоршалған дөңгелек диск ретінде сипаттайды. Бұл идея қазіргі Грецияның дүниетанымының өте танымал элементі болды, бастапқыда Гомердің өлеңдерінде айтылған. Сонымен қатар, ежелгі көптеген басқа карталар сияқты, оның картасында масштаб сақталмаған. Өлшем бірлігі ретінде теңіз арқылы "жүзу күндері" және құрлықта "жүру күндері" қолданылды. Бұл карта "Periodos Ges" немесе "әлем бойынша саяхат" деп аталатын Гекатейдің географиялық жұмысына қосымша болуы керек еді.
"Periodos Ges "екі кітапқа бөлінді

" Еуропа" "Азия"
"Азия" кітабы Ливияны да қамтыды -- бұл термин ежелгі уақытта сол кездегі белгілі Африкаға қатысты қолданылған.
Гекатей картасы автордың әлем екі құрлыққа -- Азия мен Еуропаға бөлінгенін көрсетеді. Олардың арасындағы шекара ретінде ол Геркулес тіректері арасында, Босфор арқылы, Дон өзенінің бойымен сызық сызады. Гекатей Каспий теңізі жерді қоршап тұрған мұхитқа құяды деп сенген алғашқы танымал автор-эллинизм кезеңінде ұзақ уақыт бойы сақталған идея. Ол әсіресе Қара теңіз туралы хабардар болды, картаға гректерге отарлау арқылы белгілі болған көптеген географиялық жерлерді қосты. Дунайдың солтүстігінде, Гекатейге сәйкес, гипербореялар өмір сүрген таулы таулар -- қиыр солтүстіктің халқы болды. Гекатей дөңгелек мұхиттың оңтүстік бөлігінде Ніл өзенінің бастауын бейнелеген. Осы болжаммен Гекатей Нілдің жыл сайынғы төгілуінің құпиясын түсіндіруге тырысты. Бұл құбылыстың себебі ол мұхиттардың толқындарын қарастырды. Айта кету керек, Гекатейдің дамуына негізделген ұқсас картаны құру саяси шешімдер қабылдауға көмектесуге бағытталған. Геродоттың айтуы бойынша, оны қола тақтайшаға ойып салған және б.з.д. 499-дан 494-ке дейінгі парсы билігіне қарсы иондық қалалардағы көтерілістер кезінде Аристагор Спартаға берген.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.