Мәтінді форматтау тэгтері
Мазмұны
Кіріспе 5
1 Оқу бағдарламасы мен электрондық оқулық жасаудың 7
талаптары
1.1 Электрондық оқулықтардың тиімділігі 7
1.2 Тізбектелген мәтіндік негіздегі оқулық 9
1.3 Мультимедиялық оқыту жүйесі 10
1.4 Гипермәтіндік негіздегі жүйе 11
1.4.1Windows операциялық жүйесінің анықтамалығы 12
1.4.2Гипер Метод пакеті 12
1.5 Оқулыққа қойылатын талаптар 13
2 HTML тілі мен құрылымдық тэгтері 15
2.1 HTML-құжатының негіздері 15
2.2 HTML-тізімін қолдану. Тізімдер анықтамасы 17
2.3 HTML-құжатының түстік гаммасы 27
3 Фрейм түсінігі, оның құрылымы мен мүмкіндіктері 33
3.1 Фрейм туралы түсінік 33
3.2 Гипермәтіндік сілтеме. Қарапайым гиперсілтемені құру. 34
3.2.1Сілтеме ретінде графикалық файлды қолдану 35
3.3 Сүзгілеулер. Сүзгілеуді мәтінге қолдану 37
4 Электрондық оқулықтың құрылымдық беттерін жасау 41
4.1 Жоғарғы деңгейдегі негізгі бетті жасау 41
4.1.1HTML тілінде негізгі беттің жасалуы 42
4.1.2Негізгі беттегі флэштің жасалуы 43
4.1.3Негізгі беттің дизайны 45
4.2 Төменгі деңгейдегі беттерді жасау 46
4.3 Тест парақшасын жасау 48
Программасы 53
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер 64
Кіріспе
Дипломдық жұмысымды бастамас бұрын әртүрлі программалау тілдері мен
олардың жұмыс істеу принциптерімен таныстым. Әрине, күрделі программалау
тілдері Visual Basic, Delphi, C++ сынды басқа да программалау тілдері көп.
Десекте үйренуге қарпайымдылығымен, Интернет жүйесімен жұмыс істегенде
кеңінен қолданылатын HTML тілінің негізінде дипломдық жұмыс жасауға
тоқталдым. Себебі қазіргі қолданылып жүрген электрондық оқулықтардың
көпшілігінде міндетті түрде HTML, XML тілінің элементтері, тақа болмағанда
гиперсілтеме қолданылатындығын байқадым. HTML тілінің аралық тэгтерімен,
олардың жұмыс істеу принциптерін білгенмен, жұмыс жасау барысында ұзақ
уақытты алады. Сондықтан да қазіргі қолданылып жүрген пайдаланушылырға
арналған MS Office бағдарламаларының барлығы дерлік веб-сайт жасау
мүмкіндігін қарастырған. Әрине, олардың әрқайсының өзіндік ерекшеліктері
бар, дегенмен HTML тілінің тэгтерін жазып отырудан, көп уақыт алудан
құтқарады. HTML тілінде жасауды ұйғарғанмен, менің алдымда екінші бір
таңдау тұрды. Дипломдық жұмысымның мазмұны қандай болмақ, қандай бағытта
немесе қандай тақырыпта құрамын деген ой туындады.
Өзімнің болашақ мамандығым ақпараттық технологияға, яғни компьютерге
қатысты болғандықтан, міндетті түрде компьютерді жаңа үйреніп келе жатырған
адамдарға компьютердің құрылғылары туралы түсінік бере кетуді жөн санадым.
Әрі биыл, 2007 жылдан бастап Халықтың ақпараттық сауаттылығын төмендету
бағдарламасы қабылдануына сәйкес қазір барлық жерлерде, әсіресе білім
мекемелерінде халықтың комьютерлік сауаттылығын арттыру бағытында арнайы 40
сағатқа есептелінген курстар ұйымдастырғалы жатыр. Міне, осы сәттерде менің
шағын Компьютерлік құрылымы деген электрондық оқулығым көмекке келеді деп
есептеймін. Дипломдық жұмысымды жазарда ауданның мектептеріндегі
програмистер мен информатика пәні мұғалімдерінен және сонымен қатар биыл
ашылған инженер-техниктермен ақылдасып, олардың жұмыстарымен танысып, кеңес
алып отырдым.
Дипломдық жұмысымның бірінші тарауында оқу бағдарламасы мен электрондық
оқулық жасаудың талаптарына, сонымен қатар мультимедиялық оқыту жүйесіне
тоқталдым. Екінші тарауда HTML тіліне тоқталып, оның негізгі деген
тэгтерімен таныстырып, олардың жұмыс істеу принциптері туралы айтып өтуді
жөн санадым. Ал үшінші тарауда фрейм түсінігі және сілтеме ретінде
графикалық файлды қолдану жайлы сұрақтарға тоқталдым. Дипломдық жұмыстың
төртінші тарауында осы HTML тілінде жасалынған электрондық оқулығымның
жасалу схемасымен, жалпы жасалу барысымен таныстырып, кеңінен тоқталып
өттім. Электрондық оқулықты жасау барысында көбінесе әрбір құрылғының
мәтіндік мазмұнын жинастыру, оны компьютерге теру көп уақытты қажет етті.
Сондықтан мектеп оқушылары тарапынан да осы мәтіндік текстерді теруде де
көп көмегі тиді. Жалпы бағдарламалау барысы мен принциптерін өзім жасадым.
Компьютерлік құрылғылар электрондық оқулығым 3 сатыдан тұрады. Бірінші
негізгі тақырыптар бойынша, одан кейін осы тақарыптардың негізінде
тақырыпшалар, ал тақырыпшалардан кейін компьютердің әрбір жеке, дара
құрылғыларына түсінік беру жұмыстары жүргізілген. Электрондық оқулықты
жасау барысында негізгі Name Web Editor 5.0, FrontPage HTML тілінде веб
бетті жасаушы, графикалық дизайнын жасауда Adobe Photoshop, MS Paint пен
MS PowerPoint, құрылғылардың мәтіндік текстерін теруде MS Word және сонымен
қатар анимациялық элементтер енгізуде GIF Animator, FoboFlash Toolkit,
Adobe Image Ready 7.0 бағдарламаларын пайдаландым.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, төрт тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен және де қосымшадан тұрады.
1. Оқыту бағдарламасы мен электрондық оқулық жасаудың талаптары
1.1 Электрондық оқулықтардың тиімділігі
Қазіргі ақпараттық технологиялардың қарқынды даму кезеңінде орта білім
беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби
дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті ақпараттық-қатынастық
технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетке кеңінен қолдана білу
іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп мұғалімдерінің кәсіби
дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы орайда, жоғары оқу
орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте ақпараттық
технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға ғана емес, осы
құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үдерістері және олармен тығыз байланыстағы
білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру, жаңа ақпараттық және
қатынастық технологияларын (АҚТ) меңгеру және жапай тарату үдерістерімен
сипатталады. Мұндай технологиялар білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы
мен оқушының арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін
белсенді қолданылады. Қазіргі оқытушы АҚТ төңірегіндегі білімдерді игеріп
қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын
маман болуы тиіс. Ашық және басқа білім беру формаларында қолданылатын АҚТ
құралдарының негізгі түрінің бірі элетрондық басылымдар болып табылады.
Компьютерді оқытушы қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалық формулалар, физикалық шамалардьң өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық құбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған кұрылғылардың тізімі, аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Мұғалім араласпай-ақ, оқушылар
өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті ақпараттарды
жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді, қарастырып
отырған кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-анықтамалық
жүйе кұрамында электрондық құрырғылармен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Жаңа ақпараттық технология құралдарын
информатика пәнінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану, оқушының
шығармашылық, интеллектуалдық қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде
пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың
дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалык мақсаттарға қолдану, білім
мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін
тигізеді. Мұндай мүмкіндіктерді қазіргі кездегі бар және жаңадан қалыптасып
келе жатқан электрондық оқыту құралдары бере алады.
Осы келтірілген ережеге сай электрондық оқыту құралдарын (ЭОҚ) компьютерлік
техника көмегімен өңделіп көрсетілетін, кез-келген электрондық
тасымалдаушыда немесе компьютер желісінде жарияланған, білімнің сәйкес
ғылыми-практикалық саласынан оқушыларға білімді, біліктілік пен дағдыларды
шығармашылық тұрғыда белсенді меңгеруді қамтамасыз ететін осы сала бойынша
жүйеленген материалдардан тұратын графикалық, мәтіндік, цифрлық, сөздік,
музыкалық, бейне-, фото- және басқа да ақпараттар жиынтығы ретінде
анықтауға болады.
Сонымен, информатика бойынша электрондық оқыту құралдарын жасау үдерісінде
мұғалім қандай рөл атқармасын, оның мультимедиалық оқыту бағдарламаларын
жасауға қажет мәселелерді жеткілікті кәсіби деңгейде шеше алатындай білім
мен дағдылары болуы тиіс. Алайда, педагогикалық жоғары оқу орындарындағы
информатика саласы маманын педагогтық кәсіби қызметке дайындаудың қазіргі
жүйесінде болашақ мұғалімдер информатика бойынша электрондық құралдар
жасаудың негізін оқып-үйренуден тыс қалып жатады. Осы айтылғандардың бәрі
информатика саласы мамандарына мультимедиалық оқыту бағдарламаларын жасау
мен пайдалануды оқытудың қажеттігін білдіреді.
Электрондық оқулықтар негізгі білім беру электрондық басылымдары болып
табылады. Электрондық оқулықтар жоғары ғылыми және әдістемелік деңгейде
жасалады және бағдарлама мен стандарттың дидактикалық бірліктерін
анықтайтын, мамандықтың білім беру стандарттарына толығымен сәйкес келуі
керек. Одан басқа, электрондық оқулықтар интерактивті кері байланысты
жүзеге асыратын информатиканы оқыту барысында дидактикалық жүйенің
үздіксіздігін және толықтығын қамтамасыз ету керек. Электрондық
оқулықтардың негізгі қасиеттерінің бірі оның мазмұнын қағаз жүзінде
шығаруға мүмкіндік жасау болып табылады.
Электрондық оқулықтардың тиімділігі:
• теориялық материалды өз бетімен оқып үйренуге, зерттеуге мүмкіндік
береді;
• сабақты иллюстрациялық материалдармен жабдықтауға көмектеседі;
• сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әр түрлі деңгейлі
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік береді.
Мультимедиалық технологиялардың қызықты мүмкіндіктері электрондық оқу
құралдарын жасауды және де басқа оқып үйренуге арналған құралдар жасауда
көп қолданылады. Мультимедиялық технологияларды кеңінен қолдану оқытудың
қазіргі компьютерлік технологиялардын дамытудың жаңа бағыттарын дамытуға
зор үлес қосып келеді. Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы
жасалып жатқан оқыту үдерісі оқышуның жаңаша оқу қабілетін қалыптастырып,
оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде -
өздерінің кәсіби потенциалдарының қалыптасуына жол ашуы керек. Оқу
үдерісінде ақпараттық және қатынастық технология құралдарын кешенді
пайдалану мүмкіндігін тәжірибе жүзінде жүзеге асыру бұрыннан таныс
бағдарлама құралдары мен дүниежүзілік алғы шепке сәйкес келетін жаңа
құралдар болып табылатын көп функционалды білім берудің электрондық
басылымдарын жасау және қолдану арқылы да жетуге де болады.
1- сурет. Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
1.2 Тізбектелген мәтіндік негіздегі оқулық
Қазіргі уақытта өте көп көлемде автоматты оқу жүйесі мен оны жасаудың
құралдары жасақталған. Оқу материалдарының берілу тәсілдеріне қарай оларды
негізгі үш түрге: қарапайы, мультимедиялық және гипермәтіндік құжаттар деп
бөлуге болады.
Материалдың берілу тәсілі бойынша қарапайым текстерден тұратын,
тақырыптар мен беттерге бөлінген және бірқатар суреттерден тұратын
оқулықтар жатады. Танысушының материалдарды оқу реті белгілі жүйе бойынша
тізбектеліп отырады, бірақ бұл тізбекті өзгерте алмайды. Мұндай жүйеде
негізгі артықшылық берілетін нәрсе кейінгі бетке өтуге немесе материалдың
басынан бастап қайта қарауға мүмкіншілік береді.
Жүйенің ұйымдастырылуында қандай да болмасын текстік бағдарламалар
болмайды., болған жағдайдың өзінде де оқушының өтілген тақырыпқа қайта
оралуына немесе өтілген материалға баға қою мақсатында жүзеге асырылады.
Тек қана оқылған материалға, өтілменген емес.
Жоғарыда атап өтілгендей, мұндай жүйе оқу процесін ұйымастыруда
айтарлықтай өз нәтижесін бере қоймады.
Информатика бойынша электрондық оқыту құралдарын жасауда пайдаланатын
ақпараттық технология бірнеше басты қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісін жеңілдетіп және алға қойған мақсатқа күш және уақытты
үнемді жұмсап жетуге бейімдейтін компенсаторлық қызмет;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстарция, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет;
• нысана немесе құбылысты біртұтас та, бөлшектеп те қарай алатын
интерактивтік қызмет.
1.3 Мультимедиялық оқыту жүйесі
Мультимедиялық оқыту жүйесі оқу материалының демонстрациялық лекция
түрінде берілуімен қатар, компьютерлік имитация түрінде практикум сабақтар
мен тесттік, сынақтар және барлық материалдар бірін-бірі толықтырып
отыратын біріңғай интерактивті электронды оқулықты құрайды. Мультимедиялық
оқулық оқушыны күнделікті көптеген материалдар жинаудан құтқарып қана
қоймайды, сонымен қатар оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырып, оқу
материалының игерілуін жеделдетеді.
Мультимедия – бұл аппараттық комплекс пен құрал-жабдықтар бағдарламасы,
яғни, пайдаланушылардың диалогтiк режимде графикпен жұмыс iстеуiне
мүмкiндiк бередi.
Мультимедия 4 типтi әртүрлi мәлiметтердi бiр арнаға байланыстырады:
1. Мәтiн
2. Бейнелер
3. Қозғалатын бейнелер
4. Дыбыс, әуен.
Электрондық оқулықтың ерекшелiгi құрылымы мен гипермәтiндiк құжатында.
Гипермәтiн – бұл құжат басқа құжаттарға сiлтеме берiп, тек жай ғана
тышқанның көмегiмен секiрiп өте алады. Сiлтеменiң орнына мәтiн, сурет,
түймелер және басқа да объектiлердi бере алады.
Электрондық оқулық интегралдық дайындықты бередi, бiрнеше курстық
бөлiмдерге немесе әртүрлi тәртiптерге де қабылдаулардың тұтастығын
қамтамасыз етедi. Қатынастың да маңызды байланысын анықтау дифференциялды
және индивидуалды оқуға сәйкес келуiн өзiнiң жеке оқытатын картасы
негiзiнде қамтамасыз етуi мүмкiн. Электрондық оқулықтың оқу жүйесiнде
ұйымдастырылған мақсатынан нәтижесiне дейiн көрсетiледi.
Қазiргi жағдайда электрондық оқулықты компьютерлiк жүйеде оқыту
ұйымдастырылып отыр. Байқап отырғанымыздай, электрондық оқулық, оқулыққа
арналған жалпы дидактикалық талаптарға сай құрылады. Сондықтан электрондық
оқулық құрылымы дәстүрлi оқулыққа ұқсас болады.
Қазіргі уақытта электрондық WЕВ оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз-мультимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық білім алушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және білім алушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқынын
оқыту барысында жаңа технологиялық әдістер кең көлемде қолданылуды қажет
етеді. Оқытудың жаңа технологиясының барлығы білім алушылардың өз бетімен
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Оқыту технологиясы оқу мен
мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен
құралдардың жиынтығы. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде қарапайымнан
күрделіге қарай әртүрлі технологияны пайдаланып білім алушылардың білім
деңгейлерін бақылауға болады
1.4 Гипермәтіндік негіздегі жүйе
Оқыту жүйесінің үшінші бір түрі гипермәтіндік жүйеде оқыту.
Ақпаратты басқарудың басқа түрінен (мысалы: СУБД, яғни мәліметтер қорын
жасау) гипермәтіндік жүйе төмендегіше ерекшеленеді: пайдаланушының басты
мақсаты қажетті ақпаратты іздеп табудан ғана тұрмайды, сонымен бірге бір-
бірімен мағынасына сәйкес үйлесіммен байланысқан информацмялық фрагметтерді
қаруға мүмкіншілік береді. Пайдаланушының мақсатына сәйкестелген жүйелі,
бірінен соң бірі орындалатын тізбекті құрылымда жасалған. Тақырыптары
бойынша бір-бірімен гипермәтін бойынша байланысқан өзінің тиімділігі мен
пайдаланушыны қанағаттандыра алады.
Гипермәтіндік жүйе бойынша жасалынған бірқатар бағдарламаларды
қарастырайық.
Электрондық оқулықтың ерекшелiгi құрылымы мен гипермәтiндiк құжатында.
Гипермәтiн – бұл құжат басқа құжаттарға сiлтеме берiп, тек жай ғана
тышқанның көмегiмен секiрiп өте алады. Сiлтеменiң орнына мәтiн, сурет,
түймелер және басқа да объектiлердi бере алады. Электрондық оқулық
интегралдық дайындықты бередi, бiрнеше курстық бөлiмдерге немесе әртүрлi
тәртiптерге де қабылдаулардың тұтастығын қамтамасыз етедi. Қатынастың да
маңызды байланысын анықтау дифференциялды және индивидуалды оқуға сәйкес
келуiн өзiнiң жеке оқытатын картасы негiзiнде қамтамасыз етуi мүмкiн.
Электрондық оқулықтың оқу жүйесiнде ұйымдастырылған мақсатынан нәтижесiне
дейiн көрсетiледi. Қазiргi жағдайда электрондық оқулықты компьютерлiк
жүйеде оқыту ұйымдастырылып отыр. Байқап отырғанымыздай, электрондық
оқулық, оқулыққа арналған жалпы дидактикалық талаптарға сай құрылады.
Сондықтан электрондық оқулық құрылымы дәстүрлi оқулыққа ұқсас болады.
Қазіргі уақытта электрондық WЕВ оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз-мультимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық білім алушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және білім алушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқынын
оқыту барысында жаңа технологиялық әдістер кең көлемде қолданылуды қажет
етеді. Оқытудың жаңа технологиясының барлығы білім алушылардың өз бетімен
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Оқыту технологиясы оқу мен
мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен
құралдардың жиынтығы. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде қарапайымнан
күрделіге қарай әртүрлі технологияны пайдаланып білім алушылардың білім
деңгейлерін бақылауға болады.
1. Windows операциялық жүйесінің анықтамалығы
Windows жүйесінің негізінде құрылған анықтамалық жүйе негізгі құраушы
факторлардың бірі болып табылады. Мұның көптеген плюстері бар, атап айтар
болсақ негізгі сөздер бойынша іздеп табу, автоматты негізде құрылған
глоссарий, құжаттарды баспаға жіберу мүмкіндігі. Анықтамалық жүйеде
форматталған текстпен қатар, графикалық және анимациялық файылдарда
кірістірілген. Бірақ мұндай файылдарды құру арнайы бағдарламалық қамтамасыз
етуді талап етеді, бұл процесс компиляция негізінде жасалады. Анықтамалық
файлдарды сол сәтте өзгерту мүмкіндігі жоқ, себебі ол арнайы
компиляторды талап етеді. Анықтамалық файлдар құрамына программалық
элементтер енгізілмеген және анықтамалық жүйе жасауда өзінің ішкі
бағарламалық тілі жоқ. Бірақ оның орнына локальді компьютердің қатты
дискісіндегі кез-келген орындалатын дайлдарды іске қосу немесе жүктеу
мүміншілігі қарастырылған.
Windows анықтамалық жүйесінің минустарының бірі оны жаңалауға, яғни
модификациялау мүмкін емес, интерфейсін өзгертуге болмайды.Оқулықты қарау
терезесі операциялық жүйенің объектісі ретінде енгізілген және оның
навигациялық механизіміне өзгеріс енгізу мүмкіндігі қарастырылмаған.
1.4.2 Гипер Метод пакеті
Гипер Метод (мұнан әрі қарай – Гипер әдіс) құраушы пакет жүйесі –
электрондық каталогтар, оқулықтар мен CD-дискілердегі жарнамалық баспалар,
Internetжүйесінде жарияланымдар мен көмекші құралдар, сонымен қатар
мультимедиялық және электрондық басылымдар жасауға арналғанг құрал.
Гипер әдіс көркем де күрделі мультимедиялық рпиложенялар жасау мен
қазіргі заман талабына сәйкес келетін, дыбыс, видео, суреттер, анимация,
текст пен гипермәтінді біріктіре алатын пакет.
Бұл пакет арқылы кәсіби мультимедиялық өнімдер жасалынған: Орыс
музейі. Сурет оқыту энциклопедиясы, Ресей софты анықтамалығы, Сіздің
итіңіз дискісі, Әлеуметтік компотенттілік мультимедиялық оқулығы,
сонымен қатар көптеген басқа да электрондық баспалар, өнімдер каталогы,
ақпараттық жүйелер.
Пакеттің стандартты түрі тек қана екі модульюен тұрады –Монтаждау
үстелі, жалпы дизайнын қарау үшін және қосымшалар мен программаны қарауға
арналған, монтаждау үстелі сияқты тек редакторлеу элеметтерінсіз.
Пакеттің профессионал варианты қосымша мына модульдермен толықтырылған:
• Байланысу ассистенті –жасаушының тәртібімен құрылатын автоматты
гипермәтіндік байланыс жасаушы;
• Текстік ассистент – үлкен текстерден гипермәтінді автоматты
генерациялайды;
• Құрылым ассистенті – жасап жатырған қосымшамыздың құрылымын
тексеруге көмектеседі;
• Орнату ассистенті – бағдарламамыздың мультимедиялық CD-ROM-дағы
дистрибутивін жасайды.
Жоғарыда атап көрсетілгендей бұл пакет мультимедия-қосымшалар жасауға
арналған және арнайы оқыту жүйесін жасауға арналмаған. Негізінде оқыту
жүйесін жасауға қажетті кейбір мүмкіндіктер қарастырылған, мысалы құрылым
анализі, гипермәтіндер мен байланыстарды автоматты генерациялау, кемшін
тұсы тесттік, сынақтық бағдарлама қосу мүмкідігі мен нәтижесін бағалау
жүйесі қарастырылмаған.
1.5 Оқулыққа қойылатын талаптар
Жоғарыда айтылған мәселелер төңіреігнде кез-келген электрондық жасауға
арналған жүйенің белгілі бір бағыты бойынша кемшін тұсы болса, кейбір
параметрлері бойынша озық тұратыны анық. Сондықтан электрондық оқулық
жасауға арналған бағдарламалардың өзіндік ерекшеліктері болады. Электрондық
оқулықтарға қойылатын кейбір талаптар тізбесін қарастырайық.
Пайдаланушылар үшін:
1) әр түрлі деңгейде ұйымдастырылуы – бастапқы деңгей мен материалдың
толық игерілуіне арналған үздіксіз жоғарғы деңгей;
2) оқыту мақсатына сәйкес қойлған оқу материалы;
3) материалдарды сынақтық тексеру арқылы компоновка, топтау мүмкіншілігі;
Жасаушылар үшін:
1) Енгізілген анықтамалардың ақиқаттылығы мен дұрыстығына көңіл бөлу;
2) Түсініксіз ұғымдар тізбесін жасау, түсініктеме беру;
3) Барлық оқулықтарға құрылымдық немесе иерархиялық жүйеде құрылған
графтық байланыс орнату.
1. HTML тілі мен құрылымдық тэгтері
2.1 HTML-құжатының негіздері
HTML тілі World Wіde Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web-
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырылып отырылды. Ол World Wіde Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең тарауына себепші болды. World Wіde Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік өрмек болып аударылады. HTML тілінің
мағынасы мен атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.Web-
тораптарындағы құжаттардың негізгі форматы HTML тілі болып табылады. HTML
(Hyper Marker Language) ағылшын тілінен аударғанда мына мағынаны білдіреді:
гипермәтінді белгілеу тілі. Ол құжаттың бастапқы мәніне енгізілетін
қарапайым командалар жиынынан тұрады, олар осы құжаттың экранда көрсетілуін
басқаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, кез келген мәтіндік редакторда
даярланған құжаттар HTML форматы ретінде сақталғаннан кейін Web-бет
түрінде бейнеленеді.
Гипермәтін- бұл қосымша элементереді басқару мақсатында ішінде екпінді
элемент орналасқан мәтін түрі. Ол мәтін ішіне сурет, дыбыс енгізуге,
мәтінді безендіру және форматтау әрекеттерін орындайтын немесе осы құжаттың
басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте ретінде қарастырылатын
белгіленген сөз.
Гипермәтінді бейнелеу үшін браузер деп аталатын арнайы көрсету
программалары қолданылады. Броузер-бұл Web-беттерін (гипермәтіндік беттерді
) қарауға негізделген программа (Internet Explorer, Netscape Navigator).
Графикалық, бейнелік және аудиомәліметтер жеке файлдарға жазылады да,
құжат ішіндегі сілтемелерге сәйкес браузерлер оларды біртіндеп іске қосу
қызметін атқарады. Файлдардағы мәліметтерді қабылдап, браузер оларды реттеп
орналастырады да, HTML тілінің командалары арқылы мәтінге қажетті түстер
енгізіп, терезе көлемін, мәтін қаріпі мен оның мөлшерін және т.б.
әрекеттерді анықтап, нәтижесін экранда көрсетеді.
HTML файлдары *.htm немесе *.html деген кеңейтулер арқылы өрнектеледі.
Оны құрастыру үшін Қолданбалы программасындағы Блокнотты пайдаланамыз. Ал
оның нәтижесін көру үшін Microsoft Internet Explorer браузері қолданылады.
HTML тілінің бастапқы мәтінді белгілейтін командалары белгі немесе
тэг (tag) деп аталады. Тэг символдар тізбегінен тұрады. Тэгтердің көбісі
ашылатын тэг және жабылатын тэг арқылы жазылады. HTML-құжаты
әрқашан HTML тэгімен басаталады және HTML тэгімен аяқталады. Ал ары
қарай беттің тақырыбы жазылады HEAD...HEAD, беттің атын анықтайтын
тэгтер TITLE...TITLE. Тек енді BODY...BODY тэгтерінің ортасына өз
ақпараттарыңызды, суреттеріңізді, видеофайлдарыңызды және
аудиофайлдарыңызды орнатуға болады.
HTML (Hyper Text Markup Language ) тілі – бұл гипермәтінді белгілеу
тілі. Бұл тілде компьютердің программалық және ақпараттық қамтуларының
айырмашылықтарын ойламайтындай құжат құруға болатындай жасалынған.
HTML технологиясы кәдімгі мәтіндік құжатқа басқарушы символдар (тэги-tage)
орналасқан құрылымнан тұрады. Тэгтер мәтінінің өлшемін, сызылмын, түсін,
мәтіннің орналасуын, беттегі графикалық бейнені жасанды қозғалысты дыбыс,
видео енгізу мүмкіндігін береді, сонымен қатар осындай беттермен Web-
беттермен мағыналы байланыс орнатады. Web-бет браузерде HTML тэгі арқылы
берілген түрде қарастырылады. Мұндай Web-бетті HTML-файл деп атаймыз.
HTML- файлының кеңейтілуі .html немесе . html.
HTML-файлдарының жетістігі:
- Аз ақпараттық көлем;
- Кез келген дербес компьютерден көру мүмкіндігі;
- Интерактивтілігі.
HTML гипермәтінінің тіл белгілеу дамуы жалғасуда. Осылайша DHTML
(Dynamic HTML ), XML, VRML және т.б. тілдер пайда болды. Белгілеуі
кеңейтілген XML (Extensible Markup Languаge) тілі HTML гипермәтін
белгілеуінің кеңейтілуі болып табылад, сондай-ақ кеңейтілген басқарушы
символдарды енгізу мүмкіндігі және де құжаттың дұрыстығын тексеру
мүмкіндігі бар. Вертуалды шынайы тіл VRML (Virtual Reality Modeling
Language) HTML гипермәтін тілінің белгілеуімен құрылған, ол көлемі 3D-
графикті пайдалану мүмкіндігігн береді.
Тэг – ол браузерге тэг ішінде орналасқан мәтіндегі бейнелеуді
көрсететін басқарушы символ. Тэг кіші () белгісінен басталады және
үлкен () белгісімен аяқталады (tage).Тэг жазылуында бас және кіші
әріптердің айырмашылықтары болмайды. Тэгтер жұп жұп және жұп емес болады.
Жұп тэг тек ашылатын tage және слэш tage символымен жабылатын
тэгтерді қамтиды. Жұп емес тэг ашылатын тэгті қамтиды. Жұп тэг ашылатын
ьэгтің басынан жабылатын тэгтің арасындағы мәтінге әсер етеді.
Тэгтер: құрылымдық, абзацты форматтау, символдар, гипермәтінді анықтау,
графиканы қою, тізім құру және сол сияқтылар болады.
HTML-файлының құрылымын сипаттау үшін құрылымдық тэгтер қолданылады.:
.HTML HTML-беттің басы мен соңы;
.HEAD HEAD-бетті сипаттау;
TITLE TITLE-бет аты;
BODY BODY-бет мазмұны.
Онда беттің құрылымдық HTML-коды келесі:
HTML
HEAD
TITLE TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
Тек құрылымдық тэгтен тұратын бос Web-бет құру. (Жүктеу)
HTML-коды
HTML
HEAD
TITLE Компьютердің құрылымы TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
Ескерту: Браузер терезесінің аты – Компьютердің құрылымы тақырыбы
алады.
Web-бетте мәтінді безендіру
HTML-файлының негізгі элементі болып абзац табылады. Браузерде мәтін
жазу барысында оны жолдарға бөлу мәтіннің сыртқы түріне әсер етпейді.
Мәтінді тарауларға және тақырыптарға шартпен бөлуге болады. Мәтін тарауы
– бұл беттегі кәдімгі мәтін. Ал, тақырып беттегі мәтін бөліктерін атау үшін
қолданылады. HTML тақырыптың алты түрін бере алады.
2.2 HTML-тізімін қолдану. Тізімдер анықтамасы
Тізімдердің (lіsts) НТМL тіліне енгізілуінің басты себебі – мәтіндік
редакторлардың тізімдермен жұмыс істеу мүмкіндіктерінің мол болуы әсерінен
деп айтуға болады. Тізім құрғанда оның жолдарын нөмірлеу немесе белгілеуді
біртіндеп орындау қажет етілмей, бұл жұмысты программа өз міндетіне алады.
Егер тізім жаңа жолмен толықтырылатын немесе оның бірі қысқартылатын болса,
онда нөмірлеу реттілігі де автоматты түрде түзетіледі. Тізім нөмірленбей,
тек белгіленетін кездерде әрбір жол алдына маркерлеу белгілері: сызықшалар,
дөңгелекшелер, тіктөртбұрыштылар, ромбылар және де басқа да таңбалар
қойылады. Осының нәтижесінде тізім оқуға ыңғайлы түрдегі фирмалық сипатқа
ие болады.
Тізім жасау үшін қолданылатын тэгтерді шартты түрде екі топқа бөлуге
болады: олардың біріншісі – тізімнің жалпы көрінісін анықтайтын атрибуттық
сыртқы белгілер, ал екіншісі – оның құрылымын қалыптастыратын ішкі
белгілер. Соңғы ішкі белгілер үшін тек бір ғана ашылу тэгі қолданылады.
Нөмірленген тізімдер
Нөмірленген тізімдер алдына нөмір қойылады. ОL және ОL сыртқы
тэгтерінің арасында орналасқан мәтін жолдары белгіленген тізім ретінде
қабылданады. Мұнда әрбір белгіленетін мәтін жолын LІ ішкі тэгімен бастап
отыру керек.
OLLIИван;LIДанила;LIИгорь OL Тізім мына түрде көрсетіледі:
Иван;
Данила;
Игорь
Маркерленген тізімдер.
Тізім тэгтерінің ең қарапайым түрі – нөмірленбеген белгілеу тізімі UL
(unordered lіst). Нөмірленбеген тізімдер: UL ... UL Мұнда әрбір
белгіленетін мәтін жолын LІ ішкі тэгімен бастап отыру керек.
Мысалы мынадай тізім құру керек болса:
ULLIИван;LIДанила;LIИгорь Иван;
UL Данила;
Игорь
Нөмірленген тізімнің әрбір жолы реттелген тәртіп бойынша араб немесе рим
сандарымен, әйтпесе латын алфавитінің әріптерімен таңбаланады. Ол
таңбаларды өзгерту type= “...” атрибутымен көрсетіледі.
Нөмірлеу таңбаларын анықтайтын type атрибутының мүмкін мәндері кестеде
көрсетілген.
Атрибут мәні Нөмірлену таңбалары
A - Үлкен латын әріптері (А, В, С, D, ...)
a - Кіші латын әріптері (а, b, с, d, ...)
I - Үлкен рим цифрлері (І, ІІ, ІІІ, ІV,...)
i - Кіші рим цифрлері (і, іі, ііі, іv, ...)
1 - Кәдімгі цифрлер (1, 2, 3, 4,...)
START - параметрі санақ қай саннан басталатынын анықтайды.
Келесі мысалда тізім үлкен рим санының сегізінші цифрінен басталып
нөмерленген:
OL TYPE="I" Сегіз
START="8" Тоғыз
LI Сегіз Он
LI Тоғыз Он бір
LI Он Он екі
LI Он бір
LI Он екі
OL
ULпараметрлерінің тэгі
Маркерленген тізім тэгі: Нөмірленбеген тізім үшін әдетте тізімдегі
элементті белгілеуге маркерді қолданады. Ал маркердің түрін, заң бойынша,
қолданушы таңдайды. UL тэгі өзіне TYPE және COMPACT. параметрін қоса
алады. Оның disc, circle, square деген белгілері бар.
Атрибут Атқаратын қызметі
UL TYPE=disc disc
UL TYPE=circle circle
UL TYPE=square square
Бұл белгілер маркердің түрін береді. Жазбаған жағдайда автоматты түрде disc
жазылады.
Анықтамалар тізімі:
Анықтамалары бар тізімдер DL (defіnіtіon lіsts) жоғарыдағылардан
өзгешелеу тәсілмен жасалады. Мұнда LІ тэгі орнына DT (defіnіtіon term
— анықталатын термин) термин тэгі және оған қосымша DD (defіnіtіon
defіnіtіon — анықтаманы анықтау) терминді түсіндіру белгісі жазылады.
Мұндағы DT және DD тэгтері LІ тәрізді жабылмай, жалқы түрде жазылады.
Егер анықталатын термин түсінігі бір жолға сиятындай қысқа болса, онда DL
COMPACTсыртқы тэгін қолдануға болады.
Анықтамалар тізімі былай жазылады:
DL Термин
DT Термин Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама
DL
DL элементімен бірге COMPACT атрибутын қолдануға болады, сол кезде тізімнің
пункттары жинақы орналасады. DL COMPACT Бұл атрибут тура осылай
қолданылады, ешқандай да сан қойылмайды.
Мысал 2.
html
head
title
Мысал 2
title
head
body bgcolor="#FFFFFF" TEXT="black" LINK="#00FF00" ALINK="#00FF00"
VLINK="blue"
OL TYPE="1"
Font size="6"
liИнформатика
liЭлектронды үкімет
liDelphi программалау тілі
ol
OL TYPE="I"
Font size="6"
liНаркология
liПсихология
liПсихиатрия
ol
OL TYPE="A"
Font size="6"
liФилософия
liСоциология
liҚұқық
ol
body
html
HTML тілі мәтін бөліктерін пішімдеудің логикалық (logіcal), әрі
физикалық (physіcal) стильдерін жүзеге асыра алады.
Логикалық пішімдеу тэгтері
Мәтінді логикалық пішімдеу немесе белгілеу оның бөліктерін ерекшелеп, құжат
құрылымын көрсете алады.
Мұнда мәтіннің екі негізгі бөлігін ерекшелеуге болады:
Құжаттағы тақырыптарды белгілеу;
Мәтін элементтерін белгілеу.
Мұнда ашылу тэгіне сәйкес жабылу тэгі болуы тиіс, олардың бірі болмай
қалса, экрандағы мәтін бейнесі өзгеріп кетеді. Кез-келген тэг алдынан және
артынан автоматты түрде бос жол пайда болады.
Логикалық стильдегі мәтін фрагменттерін енгізу тэгтері төменде көрсетілген.
Атрибут Атқаратын қызметі
EM ... EM Ағылшынның emphasіs — акцент сөзінен шыққан, яғни
курсив түрінде берілетін мәтін бөлігін қоршап
тұратын белгілер болып табылады. (аналогы
i...i)
STRONG ... STRONG Ағылшынның strong emphasіs — күшті акцент дегені,
мәтін ішінде қарайтылған қаріп болып көрсетіледі.
(аналогы b...b) Экранға шығарылатын
хабарлама үлгілерін демонстрациялау үшін
ұсынылады.
CODE ... CODE Программа мәтінін көрсету үшін қолданылатын стиль
түрі.
Мәтін код немесе формула түрінде бейнеленеді (көп
жағдайда Courier қаріпі түрінде)
SAMP ... SAMP Ағылшынның sample — мысал, үлгі деген сөзі,
программа жұмысы нәтижелерін ендері бірдей
моношрифт түрінде экранға шығарарда пайдаланылады
KBD ... KBD Ағылшынның keyboard — пернетақта (клавиатура)
қысқаша сөзі. Пернелерден енгізілетін сөз
тіркестерін көрсету мақсатында қолданылады.
VAR ... VAR Ағылшынның varіable — айнымалы сөзі,
программадағы айнымалы аттарын жазу үшін
енгізілген стиль түрі, қисайтылған курсивке ұқсас
қаріп түрі.
P ... P Мұндай белгі абзацты анықтайды. P және P
тэгтерінің ортасына жазылған мәтін бір абзацқа
бөлінеді.
Көп жағдайларда HTML құжаттарының тақырыптары болады. Олар Hn ... Hn
тэгтер арқылы жасалады, n–нің орнына 1-ден 6-ға дейін сан жазамыз. Осы
тэгтер арасына мәтінімізді орналастырсақ, сізге белгілі көлемді тақырып
шығады. Тақырыптың бірінші деңгейі-өте үлкен, алтыншы деңгейі-өте кіші.
Тақырыптар тэгінің ALІGN атты атрибуты болады, ол абзацтың осындай
атрибутымен бірдей, мәндері мына сөздердің біріне сәйкес келуі тиіс:
ALIGN=”left”-параметрінің мәні мәтінді сол жаққа түзетеді.
ALIGN=”center”-мәтін терезе браузерінің ортасына орналасады.
ALIGN=”right”-мәтінді оң жаққа қарай түзетеді.
ALIGN=”justify”-браузер терезесінің ені бойынша түзетеді.
H1 ... H1 — H6 ... H6
Физикалық пішімдеу тэгтері
1-кесте
Атрибут Атқаратын қызметі
B ... B Қарайтылған қаріп
I ...I Курсивтік қаріп
U ... U Асты сызылған
S ... S Сызылған
strike ... strike Сызылып тастаған(аналогы s...s)
big ... big Негізгі қаріптен мәтін іріленіп жазылады.
small ... small Негізгі қаріптен мәтін майдаланып жазылады.
TT ... TT Баспа машинке-сіндегідей
BLINK...BLINK Ерекшеленген мәтінге жарқырау эффектісін береді,
ол тек Netcape браузерінде орындалады.
font size= “ ”... SІZE=...атрибуты әріптің көлемін (мөлшерін)
font тағайындайды. Әріптердің алдын ала берілетін жеті
түрлі көлемі бар, олар 1-ден 7-ге дейінгі
сандармен белгіленеді. Бұл сандар белгілі бір
өлшем бірліктеріне сәйкес келмейді, тек санның
мәні үлкейген сайын әріптің де мөлшері ұлғаяды.
Егер сан көрсетілмесе, келісім бойынша ол 3-ке
тең болып саналады.
font color= “ COLOR=... атрибуты әріптің түсін таңдау
”...font мүмкіндігін береді, ол ағылшын тіліндегі мағынасы
бар түйінді сөз арқылы (мысалы, RED - қызыл)
немесе RGB жүйесіндегі он алтылық санмен (мысалы,
#FF0000 – бұл да қызыл) берілуі мүмкін
font face= “ FACE=... атрибуты қаріп (шрифт) типін береді. Осы
”...font атрибуттың мәні компьютерде орнатылған қаріптер
атының біріне сәйкес келуі керек.
FONT FACE= “Tahoma”, “Arial”, “Verdana”Бұл
мәтін көрсетілген 3 қаріптің біреуімен
көрсетіледі. FONT
SUP ... SUP Жоғарғы мәтін -- xиндекс
SUВ...SUВ Төменгі мәтін -- xиндекс
Мәтінді форматтау тэгтері.
1-кесте
Тэг Тағайындама Нұсқау
Құжат тақырыбы анықталады. Н
HIHI Тақырып(1-6 деңгей)әріпінен кейін (1-6)
тақырыпша көрсетіледі.
Тақырыпшаны көрсететін цифра
көп болған сайын, қаріп түрі
үлкен болады.
PP Параграф,абзац Абзацтарды бір-бірінен бөліп,
абцац соңына қойылады.
BR Жолдарды аудама Тэг-тен кейін орналасқан бет
жасау мазмұны жаңа беттен
басталады.
HR Көлденең бөлгіш Экранның барлық жерінде жүре
алатын көлденең сызық
көрінеді.
CENTERCENTER Ортасына туралау
LEFTLEFT Сол жаққа туралау
RIGHTRIGHT Оң жаққа туралау
Web-бетті форматтау
HTML-коды
HTML
HEAD
TITLE Компьютердің құрылымы TITLE
HEAD
BODY
H1 ALIGN=CENTERҚорықтық аппаратың конфигурация H1
BR
HR
H2ALIGH=LEFT Жүйелік блок H2
H2 Монитор H2
H2 Пернетақта H2
H2 Тышқан H2
BR
P Жүйелік блок негізгі құрылғы болып табылады, онда негізгі бөлшектер
орналасқан. Олар сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Сыртқы қосымша енгізу,
шығару және сақтау құрылғылары перифериалық деп аталды. Жүйелік блоктың
түрі оның сыртқы қорбының формасымен де ерекшкленеді. Дербес компьютердің
сыртқы қорабы тігінен (desktop) және көлденеңнен (tower) жасалуы арқылы
шығарылады. Олар үлкен ( big tower) және кіші (mini tower) деп аталады.
P
P Монитор – деректерді көру құрылғысы. Монитор өлшемі қарама-қарсы
бұрыштар арқылы өтетін диоганал ұзындығымен өлшенеді. Өлшем бірлігі – диюм.
Стандартты өлшемдер:14"; 15"; 17"; 20"; 21".Қазіргі уақытта көп
қолданылатындары 15 және 17 диюмдықтар, ал графикалық мәліметтер үшін 19,
21 диюмдықтар дұрыс. Монитор экранында кескіндеулер вакуумдық түтік арқылы
енген әртүрлі электрондардың люминофорлы шағылусыдан пайда болады.
Кескіннің түрлі-түсті суретін алу үшін люминофорлы жабуда үш түрлі жолақтан
тұратын нүктелер қолданылады. Ол түрлер: қызыл, жасыл және көк. Осы үш
сәуле экранда бір нүктеде қиылысып, біркелкі түсуі үшін және анық көрінуі
үшін люминофоор алдына перде қояды.
Перденің тесіктері болады. Тесіктердің қадамы неғұрлым аз болса,
соғұрлым кескін дұрыс болады. Перде қадамы миллиметрмен өлшенеді. Қазіргі
уақытта перде қадамы 0,25-0,27 мм мониторлар көп қолданылады. Ескіген
мониторлалдың қадамы 0,43 мм тең, олар қолднаушының көзін ауыртады.
Монитордың қорғау класы техника қауіпсіздігінің шарттарымен дәл келу керек
және стандарт бойынша анықтау керек. Қазіргі таңда дүниежүзілік стандарт
былай анықталады: MPR-ІІ. Стандарт MPR-ІІ электромагниттік зақымданудан
сақтайды, адам өміріне қауіп төндірмейді. Экран мониторында көрсетілген
кескіндеудің көптеген параметрлерін пограмма рақылы басқаруға болады. Осы
жұмысқа арналған программалар жүйені жабдықтау программаларының ішіне
кіреді. P
P Перне – дербес компьютерді басқаруға арналған пернелік тақта.
Алфавиттік-сандық белгілерді шығаруға және басқару командаларын роындауға
арналған. Пренелік тақта арқылы компьютер жүесін бсақарамыз, ал моонитор
арқылы деректерді аламыз. Жұмыс істеу приципі. Пернелік тақта дербес
компьютердің стандартты құрылғысына жатады. Оның негізгі жұмысы арнайы
жүйелік бағдарламаны қажет етпейді. Негізгі жұмыспен қамтамасыз ету
бағдарламасы микросхеманың ТСҚ (тұрақты сақтау құрылғысында), енгізу-шығыру
құрылғысының базалық жүйесінде жазылған және компьютер тоқ көзіне қосылған
бірден пернелік басуларды қабылдайды. Перненің жұмыс істеу принцмпі мынаған
негізделген: Пернені немесе пернелер комбинациясын басқанда, арнайы
құрылған микросхема скан-код береді. Скан-код перненің портына белгі
береді. Порт – арнайы жасалған процессормен басқа құрылғыларды
байланыстыратын логикалық-аппараттық құрылғы. Микросхема жүйелік блоктың
ішіндегі компьютердің негізгі палатасында орналасқан. Перненің порты
фиксироваланған номер арасында үзілісті қалыпқа келтіреді. Перненің үзіліс
жасау номері -9 (Interrupt 9, Int 9). Процессор үзілісті қабылдағаннан
кейін кезекті жұмысты тоқтатады және үзіліс номеріне байланысты ішкі сақтау
жадына хабарлайды. Онда үзіліс-векторы сақталған. Үзіліс векторы –
фиксироваланған номер арқылы жазылған деректер адрестерінің тізімі. Әрбір
жазуда бағдарламаның адресі бар онда жазу номеріне келетін үзіліс жасау
номері орналасқан.
Адресті өңдеу бағдарламасының алғашқы номерін анықтап, процессор оны
орныдауға кіріседі. ТСҚ орналасқан қарапайым пернелік үзілістерді өңдейтін
бғдарламаны, кез келген програмист басқаша өзгерте алады, ол үшін үзіліс
векторының деректерін өзгерту керек. P
P Тышқан –қолға ұсталатын басқару құрылғысы. Үстінгі бетінде 2 немесе
3 батырмасы бар. Жазық беттегі тышқанның қозғалысы монитор экранындағы
графикалық объектінің ( тышқан нұсқаушасының ) қозғалысымен сәйкеседі.
Жұмыс принципі. Тышқан компьютердің стандарт құрылғысы болып есептелмейді.
Компьютер жұмысқа қосылғанда тышқан бірден жұмыс істемейді. Тышқан жұмыс
істеу үшін арнаулы басқару программасы – тышқан драйвері жұмысқа қосылуы
керек. Курсор көрсеткіштері. Басқару құрылғысы ретінде тышқанның жазық
беттегі жылжумен және оң немесе сол жақ батырмаларын қысқа уақытта басу
қолданылады. Тышқанды жұмыста пайдаланудың мынадай түрлері бар: Оң жақ
батырмасын 1-рет басу, сол жақ батырмасын 1-рет басу, сол жатырмасын 2-рет
басу, сол жақ батырманы басып тұрып жылжыту. Бұл жұмыс түрлерінің
қолданылуы операциялық жүйемен қолданбалы программаларда нұсқалған
объектімен не істеу керек екенін анықтайды. Тышқан батырмасын 2-рет
қайталап басу болып табылады. Егер 1 не 2-рет басудың аралығындағы уақыт
созылып кеткен болса, онда ол 2-рет басу емес, 1-реттен 2 басу болып
табылады. P
PP
BODY
HTML
1-сурет. 2-мысалдың Браузердегі түрі.
Web-беттерді қаріптерді форматтау
Тэг Тағайынамасы Түсініктеме
BB Қарайтылған Тэг-тер арсындағы сөз
қарайтылып жазылады.
II Қисайтылған Тэг-тер арасындағы сөз
қисайтылып жазылады.
UU Асты сызылған Тэгтер арасындағы сөз
асты сызылып жазылады.
FONT SIZE=1FONT Қаріп өлшемі 1 цифрлы қаріп өлшемін
көрсетеді. Өлшемдер 1-7
аралығында өзгере алады
FONT COLOR=түс Қаріп түсі Қаріп түсі түсті ағылшын
атыFONT тіліндегі атауымен
немесе 16-биттік кодымен
беріледі.
FONT FACE="TIMES NEW Қаріп гарнитурасы Қаріп түрінің
ROMAN"FONT гарнитурасын тырнақшада
береді
HTML-код
H1 ALIGN=CENTERFONT COLOR=blue SIZE=7Қорықтық аппаратың
конфигурация
FONTH1
BR
HR
H2 ALIGH=LEFT FONT COLOR=red SIZE=6Жүйелік блок
FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Монитор FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Пернетақта FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Тышқан FONT H2
BR
P FONT FACE="TIMES NEW ROMAN" SIZE=3
Жүйелік блок негізгі құрылғы болып табылады, онда негізгі бөлшектер
орналасқан. Олар сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Сыртқы қосымша енгізу,
шығару және сақтау құрылғылары прифериялық деп аталады. Жүйелік блоктың
түрі оның сыртқы қорабының формасымен де ерекшеленеді. Дербес компьютердің
сыртқы қорабы тігінен (desktop) және көлденеңнен (tower) жасалуы арқылы
шығарылады. Олар үлкен (big tower), орташа (midi tower) және кіші (mini
tower) деп аталады. FONTP
2.3 HTML-құжатының түстік гаммасы
Құжаттың негізгі бөлігі BODY тэгінің ортасына HTML-құжатының түстік
гаммаларын, келесі атрибуттармен анықтауға болады. Олар төмендегі түрде
жазылады:
Атрибут Атқаратын қызметі
BGCOLOR Құжаттың жалпы фон түсін анықтайды.
TEXT Мәтін әріптерінің түсін анықтайды.
BACKGROUND Мәтіннің фонында орналасатын суретті анықтайды, ол
түсқағаз (обои) рөлін атқарады. Суреттік файлдың
типі gіf немесе jpg болуы тиіс. Суреттің
мекен-жайы көрсетілсе, ол Интернет желісінен тауып
алынады. Мысалы:
body bgcolor=lіghtyellow text=red
background="face.jpg"
HTML тілінде түрлі түстер он алтылық сандар түріндегі RGB тәсілімен берілуі
де (COLOR="#C0FFC0"), мүмкін, оның мүмкіндігі өте мол. Мұндағы алғашқы екі
сан қызыл түс бөлігін, келесі екі сан – жасыл түс бөлігін, соңғы екі сан
көк түс бөлігін анықтайды.
Жоғарыдағы көптеген параметрлер түсті пайдаланады, олар ағылшын тіліндегі
негізгі он алты түс атымен немесе солардың кодтарымен төмендегідей түрде
беріледі.
Аты коды Аты Коды
Blaсk (қара) “#000000” Green (жасыл) “#008000”
Silver (күміс “#C0C0C0” Lime (лимон “#00FF00”
түсті) түсті)
Gray (сұр) “#808080” Olive (кофе “#808000”
түсті)
White(ақ) “#FFFFFF” Yellow (сары) “#FFFF00”
Maroon (қызыл “#800000” Navy (қара-көк) “#000080”
күрең)
Red (қызыл) “#FF0000” Blue (көгілдір) “#0000FF”
Purple (күлгін) “#800080” Teal (шәй түсті) “#008080”
Fuchsia(қызғыш) “#FF00FF” Aqua (көк ) “#00FFFF”
HTML-құжатында суреттерді бейнелеу.
Суреттік бейнелер Web-парақтарды әшекейлеп безендіру кезінде маңызды
құралдар рөлін атқарады. Суреттердің өздері HTML құжаттарынан бөлек
орналасқан жеке файлдарда сақталады, алайда олар браузер арқылы Web-
парақтардың ішінде бейнеленеді. Суреттерді бейнелеу ережелерін былай беруге
болады.
Суреттерді құжаттардың ішіне орналастыру үшін ІMG ... жеке, яғни
жабылмайтын жалқы тэг қолданылады.
Бұл тэгте міндетті түрде SRC= “...” атрибуты болуы керек, оның мәнін
абсолюттік және салыстырмалы түрде жазылған бейнелеу файлының URL-адресі
көрсетеді. Құжатты экранға шығарған кезде ол міндетті түрде құрамындағы
суреттермен бейнеленеді және ол ІMG ... тэгі тұрған орыннан көрінеді.
Оның жазылу синтаксисі төмендегідей:
ІMG 1-атрибут=1-мәні [ ... N-атрибут=N-мәні]
ІMG тэгінің атрибуттары мен олардың мәндері келесі кестеде көрсетілген.
Атрибут Атқаратын қызметі
SRC Суреттің URL-мекен-жайын береді (оның абсолюттік
немесе салыстырмалы мекен-жайы көрсетіледі; егер ол
HTML-құжат тұрған бумада болса, тек файл аты ғана
жазылады); бұл атрибут міндетті түрде көрсетіледі.
BORDER Сурет жақтау сызығының қалыңдығын пиксельмен береді.
WІDTH=n(%) Суреттің енін пиксельмен не терезе енінің пайызымен
береді.
HEІGHT=n(%) Суреттің биіктігін пиксельмен немесе терезе
биіктігінің пайызымен береді.
ALІGN="тип" Мәтінге байланысты суреттің орналасуын көрсетеді,
төмендегі сөздердің бірін мән ретінде қабылдайды:
ТОР, MІDDLE, BOTTOМ, LEFT, RІGHT.
ALT = "сөз тіркесі" Сурет көрсетілмейтін броузерде оның аты мәтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 5
1 Оқу бағдарламасы мен электрондық оқулық жасаудың 7
талаптары
1.1 Электрондық оқулықтардың тиімділігі 7
1.2 Тізбектелген мәтіндік негіздегі оқулық 9
1.3 Мультимедиялық оқыту жүйесі 10
1.4 Гипермәтіндік негіздегі жүйе 11
1.4.1Windows операциялық жүйесінің анықтамалығы 12
1.4.2Гипер Метод пакеті 12
1.5 Оқулыққа қойылатын талаптар 13
2 HTML тілі мен құрылымдық тэгтері 15
2.1 HTML-құжатының негіздері 15
2.2 HTML-тізімін қолдану. Тізімдер анықтамасы 17
2.3 HTML-құжатының түстік гаммасы 27
3 Фрейм түсінігі, оның құрылымы мен мүмкіндіктері 33
3.1 Фрейм туралы түсінік 33
3.2 Гипермәтіндік сілтеме. Қарапайым гиперсілтемені құру. 34
3.2.1Сілтеме ретінде графикалық файлды қолдану 35
3.3 Сүзгілеулер. Сүзгілеуді мәтінге қолдану 37
4 Электрондық оқулықтың құрылымдық беттерін жасау 41
4.1 Жоғарғы деңгейдегі негізгі бетті жасау 41
4.1.1HTML тілінде негізгі беттің жасалуы 42
4.1.2Негізгі беттегі флэштің жасалуы 43
4.1.3Негізгі беттің дизайны 45
4.2 Төменгі деңгейдегі беттерді жасау 46
4.3 Тест парақшасын жасау 48
Программасы 53
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер 64
Кіріспе
Дипломдық жұмысымды бастамас бұрын әртүрлі программалау тілдері мен
олардың жұмыс істеу принциптерімен таныстым. Әрине, күрделі программалау
тілдері Visual Basic, Delphi, C++ сынды басқа да программалау тілдері көп.
Десекте үйренуге қарпайымдылығымен, Интернет жүйесімен жұмыс істегенде
кеңінен қолданылатын HTML тілінің негізінде дипломдық жұмыс жасауға
тоқталдым. Себебі қазіргі қолданылып жүрген электрондық оқулықтардың
көпшілігінде міндетті түрде HTML, XML тілінің элементтері, тақа болмағанда
гиперсілтеме қолданылатындығын байқадым. HTML тілінің аралық тэгтерімен,
олардың жұмыс істеу принциптерін білгенмен, жұмыс жасау барысында ұзақ
уақытты алады. Сондықтан да қазіргі қолданылып жүрген пайдаланушылырға
арналған MS Office бағдарламаларының барлығы дерлік веб-сайт жасау
мүмкіндігін қарастырған. Әрине, олардың әрқайсының өзіндік ерекшеліктері
бар, дегенмен HTML тілінің тэгтерін жазып отырудан, көп уақыт алудан
құтқарады. HTML тілінде жасауды ұйғарғанмен, менің алдымда екінші бір
таңдау тұрды. Дипломдық жұмысымның мазмұны қандай болмақ, қандай бағытта
немесе қандай тақырыпта құрамын деген ой туындады.
Өзімнің болашақ мамандығым ақпараттық технологияға, яғни компьютерге
қатысты болғандықтан, міндетті түрде компьютерді жаңа үйреніп келе жатырған
адамдарға компьютердің құрылғылары туралы түсінік бере кетуді жөн санадым.
Әрі биыл, 2007 жылдан бастап Халықтың ақпараттық сауаттылығын төмендету
бағдарламасы қабылдануына сәйкес қазір барлық жерлерде, әсіресе білім
мекемелерінде халықтың комьютерлік сауаттылығын арттыру бағытында арнайы 40
сағатқа есептелінген курстар ұйымдастырғалы жатыр. Міне, осы сәттерде менің
шағын Компьютерлік құрылымы деген электрондық оқулығым көмекке келеді деп
есептеймін. Дипломдық жұмысымды жазарда ауданның мектептеріндегі
програмистер мен информатика пәні мұғалімдерінен және сонымен қатар биыл
ашылған инженер-техниктермен ақылдасып, олардың жұмыстарымен танысып, кеңес
алып отырдым.
Дипломдық жұмысымның бірінші тарауында оқу бағдарламасы мен электрондық
оқулық жасаудың талаптарына, сонымен қатар мультимедиялық оқыту жүйесіне
тоқталдым. Екінші тарауда HTML тіліне тоқталып, оның негізгі деген
тэгтерімен таныстырып, олардың жұмыс істеу принциптері туралы айтып өтуді
жөн санадым. Ал үшінші тарауда фрейм түсінігі және сілтеме ретінде
графикалық файлды қолдану жайлы сұрақтарға тоқталдым. Дипломдық жұмыстың
төртінші тарауында осы HTML тілінде жасалынған электрондық оқулығымның
жасалу схемасымен, жалпы жасалу барысымен таныстырып, кеңінен тоқталып
өттім. Электрондық оқулықты жасау барысында көбінесе әрбір құрылғының
мәтіндік мазмұнын жинастыру, оны компьютерге теру көп уақытты қажет етті.
Сондықтан мектеп оқушылары тарапынан да осы мәтіндік текстерді теруде де
көп көмегі тиді. Жалпы бағдарламалау барысы мен принциптерін өзім жасадым.
Компьютерлік құрылғылар электрондық оқулығым 3 сатыдан тұрады. Бірінші
негізгі тақырыптар бойынша, одан кейін осы тақарыптардың негізінде
тақырыпшалар, ал тақырыпшалардан кейін компьютердің әрбір жеке, дара
құрылғыларына түсінік беру жұмыстары жүргізілген. Электрондық оқулықты
жасау барысында негізгі Name Web Editor 5.0, FrontPage HTML тілінде веб
бетті жасаушы, графикалық дизайнын жасауда Adobe Photoshop, MS Paint пен
MS PowerPoint, құрылғылардың мәтіндік текстерін теруде MS Word және сонымен
қатар анимациялық элементтер енгізуде GIF Animator, FoboFlash Toolkit,
Adobe Image Ready 7.0 бағдарламаларын пайдаландым.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, төрт тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен және де қосымшадан тұрады.
1. Оқыту бағдарламасы мен электрондық оқулық жасаудың талаптары
1.1 Электрондық оқулықтардың тиімділігі
Қазіргі ақпараттық технологиялардың қарқынды даму кезеңінде орта білім
беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби
дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті ақпараттық-қатынастық
технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетке кеңінен қолдана білу
іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп мұғалімдерінің кәсіби
дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы орайда, жоғары оқу
орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте ақпараттық
технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға ғана емес, осы
құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үдерістері және олармен тығыз байланыстағы
білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру, жаңа ақпараттық және
қатынастық технологияларын (АҚТ) меңгеру және жапай тарату үдерістерімен
сипатталады. Мұндай технологиялар білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы
мен оқушының арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін
белсенді қолданылады. Қазіргі оқытушы АҚТ төңірегіндегі білімдерді игеріп
қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын
маман болуы тиіс. Ашық және басқа білім беру формаларында қолданылатын АҚТ
құралдарының негізгі түрінің бірі элетрондық басылымдар болып табылады.
Компьютерді оқытушы қосымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден ақпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалық формулалар, физикалық шамалардьң өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық құбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған кұрылғылардың тізімі, аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Мұғалім араласпай-ақ, оқушылар
өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті ақпараттарды
жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді, қарастырып
отырған кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-анықтамалық
жүйе кұрамында электрондық құрырғылармен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Жаңа ақпараттық технология құралдарын
информатика пәнінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану, оқушының
шығармашылық, интеллектуалдық қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде
пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың
дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалык мақсаттарға қолдану, білім
мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін
тигізеді. Мұндай мүмкіндіктерді қазіргі кездегі бар және жаңадан қалыптасып
келе жатқан электрондық оқыту құралдары бере алады.
Осы келтірілген ережеге сай электрондық оқыту құралдарын (ЭОҚ) компьютерлік
техника көмегімен өңделіп көрсетілетін, кез-келген электрондық
тасымалдаушыда немесе компьютер желісінде жарияланған, білімнің сәйкес
ғылыми-практикалық саласынан оқушыларға білімді, біліктілік пен дағдыларды
шығармашылық тұрғыда белсенді меңгеруді қамтамасыз ететін осы сала бойынша
жүйеленген материалдардан тұратын графикалық, мәтіндік, цифрлық, сөздік,
музыкалық, бейне-, фото- және басқа да ақпараттар жиынтығы ретінде
анықтауға болады.
Сонымен, информатика бойынша электрондық оқыту құралдарын жасау үдерісінде
мұғалім қандай рөл атқармасын, оның мультимедиалық оқыту бағдарламаларын
жасауға қажет мәселелерді жеткілікті кәсіби деңгейде шеше алатындай білім
мен дағдылары болуы тиіс. Алайда, педагогикалық жоғары оқу орындарындағы
информатика саласы маманын педагогтық кәсіби қызметке дайындаудың қазіргі
жүйесінде болашақ мұғалімдер информатика бойынша электрондық құралдар
жасаудың негізін оқып-үйренуден тыс қалып жатады. Осы айтылғандардың бәрі
информатика саласы мамандарына мультимедиалық оқыту бағдарламаларын жасау
мен пайдалануды оқытудың қажеттігін білдіреді.
Электрондық оқулықтар негізгі білім беру электрондық басылымдары болып
табылады. Электрондық оқулықтар жоғары ғылыми және әдістемелік деңгейде
жасалады және бағдарлама мен стандарттың дидактикалық бірліктерін
анықтайтын, мамандықтың білім беру стандарттарына толығымен сәйкес келуі
керек. Одан басқа, электрондық оқулықтар интерактивті кері байланысты
жүзеге асыратын информатиканы оқыту барысында дидактикалық жүйенің
үздіксіздігін және толықтығын қамтамасыз ету керек. Электрондық
оқулықтардың негізгі қасиеттерінің бірі оның мазмұнын қағаз жүзінде
шығаруға мүмкіндік жасау болып табылады.
Электрондық оқулықтардың тиімділігі:
• теориялық материалды өз бетімен оқып үйренуге, зерттеуге мүмкіндік
береді;
• сабақты иллюстрациялық материалдармен жабдықтауға көмектеседі;
• сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әр түрлі деңгейлі
шығармашылық тапсырмалар орындауға мүмкіндік береді.
Мультимедиалық технологиялардың қызықты мүмкіндіктері электрондық оқу
құралдарын жасауды және де басқа оқып үйренуге арналған құралдар жасауда
көп қолданылады. Мультимедиялық технологияларды кеңінен қолдану оқытудың
қазіргі компьютерлік технологиялардын дамытудың жаңа бағыттарын дамытуға
зор үлес қосып келеді. Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы
жасалып жатқан оқыту үдерісі оқышуның жаңаша оқу қабілетін қалыптастырып,
оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде -
өздерінің кәсіби потенциалдарының қалыптасуына жол ашуы керек. Оқу
үдерісінде ақпараттық және қатынастық технология құралдарын кешенді
пайдалану мүмкіндігін тәжірибе жүзінде жүзеге асыру бұрыннан таныс
бағдарлама құралдары мен дүниежүзілік алғы шепке сәйкес келетін жаңа
құралдар болып табылатын көп функционалды білім берудің электрондық
басылымдарын жасау және қолдану арқылы да жетуге де болады.
1- сурет. Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
1.2 Тізбектелген мәтіндік негіздегі оқулық
Қазіргі уақытта өте көп көлемде автоматты оқу жүйесі мен оны жасаудың
құралдары жасақталған. Оқу материалдарының берілу тәсілдеріне қарай оларды
негізгі үш түрге: қарапайы, мультимедиялық және гипермәтіндік құжаттар деп
бөлуге болады.
Материалдың берілу тәсілі бойынша қарапайым текстерден тұратын,
тақырыптар мен беттерге бөлінген және бірқатар суреттерден тұратын
оқулықтар жатады. Танысушының материалдарды оқу реті белгілі жүйе бойынша
тізбектеліп отырады, бірақ бұл тізбекті өзгерте алмайды. Мұндай жүйеде
негізгі артықшылық берілетін нәрсе кейінгі бетке өтуге немесе материалдың
басынан бастап қайта қарауға мүмкіншілік береді.
Жүйенің ұйымдастырылуында қандай да болмасын текстік бағдарламалар
болмайды., болған жағдайдың өзінде де оқушының өтілген тақырыпқа қайта
оралуына немесе өтілген материалға баға қою мақсатында жүзеге асырылады.
Тек қана оқылған материалға, өтілменген емес.
Жоғарыда атап өтілгендей, мұндай жүйе оқу процесін ұйымастыруда
айтарлықтай өз нәтижесін бере қоймады.
Информатика бойынша электрондық оқыту құралдарын жасауда пайдаланатын
ақпараттық технология бірнеше басты қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісін жеңілдетіп және алға қойған мақсатқа күш және уақытты
үнемді жұмсап жетуге бейімдейтін компенсаторлық қызмет;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстарция, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет;
• нысана немесе құбылысты біртұтас та, бөлшектеп те қарай алатын
интерактивтік қызмет.
1.3 Мультимедиялық оқыту жүйесі
Мультимедиялық оқыту жүйесі оқу материалының демонстрациялық лекция
түрінде берілуімен қатар, компьютерлік имитация түрінде практикум сабақтар
мен тесттік, сынақтар және барлық материалдар бірін-бірі толықтырып
отыратын біріңғай интерактивті электронды оқулықты құрайды. Мультимедиялық
оқулық оқушыны күнделікті көптеген материалдар жинаудан құтқарып қана
қоймайды, сонымен қатар оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырып, оқу
материалының игерілуін жеделдетеді.
Мультимедия – бұл аппараттық комплекс пен құрал-жабдықтар бағдарламасы,
яғни, пайдаланушылардың диалогтiк режимде графикпен жұмыс iстеуiне
мүмкiндiк бередi.
Мультимедия 4 типтi әртүрлi мәлiметтердi бiр арнаға байланыстырады:
1. Мәтiн
2. Бейнелер
3. Қозғалатын бейнелер
4. Дыбыс, әуен.
Электрондық оқулықтың ерекшелiгi құрылымы мен гипермәтiндiк құжатында.
Гипермәтiн – бұл құжат басқа құжаттарға сiлтеме берiп, тек жай ғана
тышқанның көмегiмен секiрiп өте алады. Сiлтеменiң орнына мәтiн, сурет,
түймелер және басқа да объектiлердi бере алады.
Электрондық оқулық интегралдық дайындықты бередi, бiрнеше курстық
бөлiмдерге немесе әртүрлi тәртiптерге де қабылдаулардың тұтастығын
қамтамасыз етедi. Қатынастың да маңызды байланысын анықтау дифференциялды
және индивидуалды оқуға сәйкес келуiн өзiнiң жеке оқытатын картасы
негiзiнде қамтамасыз етуi мүмкiн. Электрондық оқулықтың оқу жүйесiнде
ұйымдастырылған мақсатынан нәтижесiне дейiн көрсетiледi.
Қазiргi жағдайда электрондық оқулықты компьютерлiк жүйеде оқыту
ұйымдастырылып отыр. Байқап отырғанымыздай, электрондық оқулық, оқулыққа
арналған жалпы дидактикалық талаптарға сай құрылады. Сондықтан электрондық
оқулық құрылымы дәстүрлi оқулыққа ұқсас болады.
Қазіргі уақытта электрондық WЕВ оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз-мультимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық білім алушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және білім алушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқынын
оқыту барысында жаңа технологиялық әдістер кең көлемде қолданылуды қажет
етеді. Оқытудың жаңа технологиясының барлығы білім алушылардың өз бетімен
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Оқыту технологиясы оқу мен
мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен
құралдардың жиынтығы. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде қарапайымнан
күрделіге қарай әртүрлі технологияны пайдаланып білім алушылардың білім
деңгейлерін бақылауға болады
1.4 Гипермәтіндік негіздегі жүйе
Оқыту жүйесінің үшінші бір түрі гипермәтіндік жүйеде оқыту.
Ақпаратты басқарудың басқа түрінен (мысалы: СУБД, яғни мәліметтер қорын
жасау) гипермәтіндік жүйе төмендегіше ерекшеленеді: пайдаланушының басты
мақсаты қажетті ақпаратты іздеп табудан ғана тұрмайды, сонымен бірге бір-
бірімен мағынасына сәйкес үйлесіммен байланысқан информацмялық фрагметтерді
қаруға мүмкіншілік береді. Пайдаланушының мақсатына сәйкестелген жүйелі,
бірінен соң бірі орындалатын тізбекті құрылымда жасалған. Тақырыптары
бойынша бір-бірімен гипермәтін бойынша байланысқан өзінің тиімділігі мен
пайдаланушыны қанағаттандыра алады.
Гипермәтіндік жүйе бойынша жасалынған бірқатар бағдарламаларды
қарастырайық.
Электрондық оқулықтың ерекшелiгi құрылымы мен гипермәтiндiк құжатында.
Гипермәтiн – бұл құжат басқа құжаттарға сiлтеме берiп, тек жай ғана
тышқанның көмегiмен секiрiп өте алады. Сiлтеменiң орнына мәтiн, сурет,
түймелер және басқа да объектiлердi бере алады. Электрондық оқулық
интегралдық дайындықты бередi, бiрнеше курстық бөлiмдерге немесе әртүрлi
тәртiптерге де қабылдаулардың тұтастығын қамтамасыз етедi. Қатынастың да
маңызды байланысын анықтау дифференциялды және индивидуалды оқуға сәйкес
келуiн өзiнiң жеке оқытатын картасы негiзiнде қамтамасыз етуi мүмкiн.
Электрондық оқулықтың оқу жүйесiнде ұйымдастырылған мақсатынан нәтижесiне
дейiн көрсетiледi. Қазiргi жағдайда электрондық оқулықты компьютерлiк
жүйеде оқыту ұйымдастырылып отыр. Байқап отырғанымыздай, электрондық
оқулық, оқулыққа арналған жалпы дидактикалық талаптарға сай құрылады.
Сондықтан электрондық оқулық құрылымы дәстүрлi оқулыққа ұқсас болады.
Қазіргі уақытта электрондық WЕВ оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз-мультимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық білім алушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және білім алушының ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпал етеді. Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқынын
оқыту барысында жаңа технологиялық әдістер кең көлемде қолданылуды қажет
етеді. Оқытудың жаңа технологиясының барлығы білім алушылардың өз бетімен
білім алу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Оқыту технологиясы оқу мен
мазмұнын өңдеуге, көлемі мен мақсатын тұжырымдауға арналған әдістер мен
құралдардың жиынтығы. Оқытудың жаңа технологиясы негізінде қарапайымнан
күрделіге қарай әртүрлі технологияны пайдаланып білім алушылардың білім
деңгейлерін бақылауға болады.
1. Windows операциялық жүйесінің анықтамалығы
Windows жүйесінің негізінде құрылған анықтамалық жүйе негізгі құраушы
факторлардың бірі болып табылады. Мұның көптеген плюстері бар, атап айтар
болсақ негізгі сөздер бойынша іздеп табу, автоматты негізде құрылған
глоссарий, құжаттарды баспаға жіберу мүмкіндігі. Анықтамалық жүйеде
форматталған текстпен қатар, графикалық және анимациялық файылдарда
кірістірілген. Бірақ мұндай файылдарды құру арнайы бағдарламалық қамтамасыз
етуді талап етеді, бұл процесс компиляция негізінде жасалады. Анықтамалық
файлдарды сол сәтте өзгерту мүмкіндігі жоқ, себебі ол арнайы
компиляторды талап етеді. Анықтамалық файлдар құрамына программалық
элементтер енгізілмеген және анықтамалық жүйе жасауда өзінің ішкі
бағарламалық тілі жоқ. Бірақ оның орнына локальді компьютердің қатты
дискісіндегі кез-келген орындалатын дайлдарды іске қосу немесе жүктеу
мүміншілігі қарастырылған.
Windows анықтамалық жүйесінің минустарының бірі оны жаңалауға, яғни
модификациялау мүмкін емес, интерфейсін өзгертуге болмайды.Оқулықты қарау
терезесі операциялық жүйенің объектісі ретінде енгізілген және оның
навигациялық механизіміне өзгеріс енгізу мүмкіндігі қарастырылмаған.
1.4.2 Гипер Метод пакеті
Гипер Метод (мұнан әрі қарай – Гипер әдіс) құраушы пакет жүйесі –
электрондық каталогтар, оқулықтар мен CD-дискілердегі жарнамалық баспалар,
Internetжүйесінде жарияланымдар мен көмекші құралдар, сонымен қатар
мультимедиялық және электрондық басылымдар жасауға арналғанг құрал.
Гипер әдіс көркем де күрделі мультимедиялық рпиложенялар жасау мен
қазіргі заман талабына сәйкес келетін, дыбыс, видео, суреттер, анимация,
текст пен гипермәтінді біріктіре алатын пакет.
Бұл пакет арқылы кәсіби мультимедиялық өнімдер жасалынған: Орыс
музейі. Сурет оқыту энциклопедиясы, Ресей софты анықтамалығы, Сіздің
итіңіз дискісі, Әлеуметтік компотенттілік мультимедиялық оқулығы,
сонымен қатар көптеген басқа да электрондық баспалар, өнімдер каталогы,
ақпараттық жүйелер.
Пакеттің стандартты түрі тек қана екі модульюен тұрады –Монтаждау
үстелі, жалпы дизайнын қарау үшін және қосымшалар мен программаны қарауға
арналған, монтаждау үстелі сияқты тек редакторлеу элеметтерінсіз.
Пакеттің профессионал варианты қосымша мына модульдермен толықтырылған:
• Байланысу ассистенті –жасаушының тәртібімен құрылатын автоматты
гипермәтіндік байланыс жасаушы;
• Текстік ассистент – үлкен текстерден гипермәтінді автоматты
генерациялайды;
• Құрылым ассистенті – жасап жатырған қосымшамыздың құрылымын
тексеруге көмектеседі;
• Орнату ассистенті – бағдарламамыздың мультимедиялық CD-ROM-дағы
дистрибутивін жасайды.
Жоғарыда атап көрсетілгендей бұл пакет мультимедия-қосымшалар жасауға
арналған және арнайы оқыту жүйесін жасауға арналмаған. Негізінде оқыту
жүйесін жасауға қажетті кейбір мүмкіндіктер қарастырылған, мысалы құрылым
анализі, гипермәтіндер мен байланыстарды автоматты генерациялау, кемшін
тұсы тесттік, сынақтық бағдарлама қосу мүмкідігі мен нәтижесін бағалау
жүйесі қарастырылмаған.
1.5 Оқулыққа қойылатын талаптар
Жоғарыда айтылған мәселелер төңіреігнде кез-келген электрондық жасауға
арналған жүйенің белгілі бір бағыты бойынша кемшін тұсы болса, кейбір
параметрлері бойынша озық тұратыны анық. Сондықтан электрондық оқулық
жасауға арналған бағдарламалардың өзіндік ерекшеліктері болады. Электрондық
оқулықтарға қойылатын кейбір талаптар тізбесін қарастырайық.
Пайдаланушылар үшін:
1) әр түрлі деңгейде ұйымдастырылуы – бастапқы деңгей мен материалдың
толық игерілуіне арналған үздіксіз жоғарғы деңгей;
2) оқыту мақсатына сәйкес қойлған оқу материалы;
3) материалдарды сынақтық тексеру арқылы компоновка, топтау мүмкіншілігі;
Жасаушылар үшін:
1) Енгізілген анықтамалардың ақиқаттылығы мен дұрыстығына көңіл бөлу;
2) Түсініксіз ұғымдар тізбесін жасау, түсініктеме беру;
3) Барлық оқулықтарға құрылымдық немесе иерархиялық жүйеде құрылған
графтық байланыс орнату.
1. HTML тілі мен құрылымдық тэгтері
2.1 HTML-құжатының негіздері
HTML тілі World Wіde Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web-
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырылып отырылды. Ол World Wіde Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең тарауына себепші болды. World Wіde Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік өрмек болып аударылады. HTML тілінің
мағынасы мен атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.Web-
тораптарындағы құжаттардың негізгі форматы HTML тілі болып табылады. HTML
(Hyper Marker Language) ағылшын тілінен аударғанда мына мағынаны білдіреді:
гипермәтінді белгілеу тілі. Ол құжаттың бастапқы мәніне енгізілетін
қарапайым командалар жиынынан тұрады, олар осы құжаттың экранда көрсетілуін
басқаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, кез келген мәтіндік редакторда
даярланған құжаттар HTML форматы ретінде сақталғаннан кейін Web-бет
түрінде бейнеленеді.
Гипермәтін- бұл қосымша элементереді басқару мақсатында ішінде екпінді
элемент орналасқан мәтін түрі. Ол мәтін ішіне сурет, дыбыс енгізуге,
мәтінді безендіру және форматтау әрекеттерін орындайтын немесе осы құжаттың
басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте ретінде қарастырылатын
белгіленген сөз.
Гипермәтінді бейнелеу үшін браузер деп аталатын арнайы көрсету
программалары қолданылады. Броузер-бұл Web-беттерін (гипермәтіндік беттерді
) қарауға негізделген программа (Internet Explorer, Netscape Navigator).
Графикалық, бейнелік және аудиомәліметтер жеке файлдарға жазылады да,
құжат ішіндегі сілтемелерге сәйкес браузерлер оларды біртіндеп іске қосу
қызметін атқарады. Файлдардағы мәліметтерді қабылдап, браузер оларды реттеп
орналастырады да, HTML тілінің командалары арқылы мәтінге қажетті түстер
енгізіп, терезе көлемін, мәтін қаріпі мен оның мөлшерін және т.б.
әрекеттерді анықтап, нәтижесін экранда көрсетеді.
HTML файлдары *.htm немесе *.html деген кеңейтулер арқылы өрнектеледі.
Оны құрастыру үшін Қолданбалы программасындағы Блокнотты пайдаланамыз. Ал
оның нәтижесін көру үшін Microsoft Internet Explorer браузері қолданылады.
HTML тілінің бастапқы мәтінді белгілейтін командалары белгі немесе
тэг (tag) деп аталады. Тэг символдар тізбегінен тұрады. Тэгтердің көбісі
ашылатын тэг және жабылатын тэг арқылы жазылады. HTML-құжаты
әрқашан HTML тэгімен басаталады және HTML тэгімен аяқталады. Ал ары
қарай беттің тақырыбы жазылады HEAD...HEAD, беттің атын анықтайтын
тэгтер TITLE...TITLE. Тек енді BODY...BODY тэгтерінің ортасына өз
ақпараттарыңызды, суреттеріңізді, видеофайлдарыңызды және
аудиофайлдарыңызды орнатуға болады.
HTML (Hyper Text Markup Language ) тілі – бұл гипермәтінді белгілеу
тілі. Бұл тілде компьютердің программалық және ақпараттық қамтуларының
айырмашылықтарын ойламайтындай құжат құруға болатындай жасалынған.
HTML технологиясы кәдімгі мәтіндік құжатқа басқарушы символдар (тэги-tage)
орналасқан құрылымнан тұрады. Тэгтер мәтінінің өлшемін, сызылмын, түсін,
мәтіннің орналасуын, беттегі графикалық бейнені жасанды қозғалысты дыбыс,
видео енгізу мүмкіндігін береді, сонымен қатар осындай беттермен Web-
беттермен мағыналы байланыс орнатады. Web-бет браузерде HTML тэгі арқылы
берілген түрде қарастырылады. Мұндай Web-бетті HTML-файл деп атаймыз.
HTML- файлының кеңейтілуі .html немесе . html.
HTML-файлдарының жетістігі:
- Аз ақпараттық көлем;
- Кез келген дербес компьютерден көру мүмкіндігі;
- Интерактивтілігі.
HTML гипермәтінінің тіл белгілеу дамуы жалғасуда. Осылайша DHTML
(Dynamic HTML ), XML, VRML және т.б. тілдер пайда болды. Белгілеуі
кеңейтілген XML (Extensible Markup Languаge) тілі HTML гипермәтін
белгілеуінің кеңейтілуі болып табылад, сондай-ақ кеңейтілген басқарушы
символдарды енгізу мүмкіндігі және де құжаттың дұрыстығын тексеру
мүмкіндігі бар. Вертуалды шынайы тіл VRML (Virtual Reality Modeling
Language) HTML гипермәтін тілінің белгілеуімен құрылған, ол көлемі 3D-
графикті пайдалану мүмкіндігігн береді.
Тэг – ол браузерге тэг ішінде орналасқан мәтіндегі бейнелеуді
көрсететін басқарушы символ. Тэг кіші () белгісінен басталады және
үлкен () белгісімен аяқталады (tage).Тэг жазылуында бас және кіші
әріптердің айырмашылықтары болмайды. Тэгтер жұп жұп және жұп емес болады.
Жұп тэг тек ашылатын tage және слэш tage символымен жабылатын
тэгтерді қамтиды. Жұп емес тэг ашылатын тэгті қамтиды. Жұп тэг ашылатын
ьэгтің басынан жабылатын тэгтің арасындағы мәтінге әсер етеді.
Тэгтер: құрылымдық, абзацты форматтау, символдар, гипермәтінді анықтау,
графиканы қою, тізім құру және сол сияқтылар болады.
HTML-файлының құрылымын сипаттау үшін құрылымдық тэгтер қолданылады.:
.HTML HTML-беттің басы мен соңы;
.HEAD HEAD-бетті сипаттау;
TITLE TITLE-бет аты;
BODY BODY-бет мазмұны.
Онда беттің құрылымдық HTML-коды келесі:
HTML
HEAD
TITLE TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
Тек құрылымдық тэгтен тұратын бос Web-бет құру. (Жүктеу)
HTML-коды
HTML
HEAD
TITLE Компьютердің құрылымы TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
Ескерту: Браузер терезесінің аты – Компьютердің құрылымы тақырыбы
алады.
Web-бетте мәтінді безендіру
HTML-файлының негізгі элементі болып абзац табылады. Браузерде мәтін
жазу барысында оны жолдарға бөлу мәтіннің сыртқы түріне әсер етпейді.
Мәтінді тарауларға және тақырыптарға шартпен бөлуге болады. Мәтін тарауы
– бұл беттегі кәдімгі мәтін. Ал, тақырып беттегі мәтін бөліктерін атау үшін
қолданылады. HTML тақырыптың алты түрін бере алады.
2.2 HTML-тізімін қолдану. Тізімдер анықтамасы
Тізімдердің (lіsts) НТМL тіліне енгізілуінің басты себебі – мәтіндік
редакторлардың тізімдермен жұмыс істеу мүмкіндіктерінің мол болуы әсерінен
деп айтуға болады. Тізім құрғанда оның жолдарын нөмірлеу немесе белгілеуді
біртіндеп орындау қажет етілмей, бұл жұмысты программа өз міндетіне алады.
Егер тізім жаңа жолмен толықтырылатын немесе оның бірі қысқартылатын болса,
онда нөмірлеу реттілігі де автоматты түрде түзетіледі. Тізім нөмірленбей,
тек белгіленетін кездерде әрбір жол алдына маркерлеу белгілері: сызықшалар,
дөңгелекшелер, тіктөртбұрыштылар, ромбылар және де басқа да таңбалар
қойылады. Осының нәтижесінде тізім оқуға ыңғайлы түрдегі фирмалық сипатқа
ие болады.
Тізім жасау үшін қолданылатын тэгтерді шартты түрде екі топқа бөлуге
болады: олардың біріншісі – тізімнің жалпы көрінісін анықтайтын атрибуттық
сыртқы белгілер, ал екіншісі – оның құрылымын қалыптастыратын ішкі
белгілер. Соңғы ішкі белгілер үшін тек бір ғана ашылу тэгі қолданылады.
Нөмірленген тізімдер
Нөмірленген тізімдер алдына нөмір қойылады. ОL және ОL сыртқы
тэгтерінің арасында орналасқан мәтін жолдары белгіленген тізім ретінде
қабылданады. Мұнда әрбір белгіленетін мәтін жолын LІ ішкі тэгімен бастап
отыру керек.
OLLIИван;LIДанила;LIИгорь OL Тізім мына түрде көрсетіледі:
Иван;
Данила;
Игорь
Маркерленген тізімдер.
Тізім тэгтерінің ең қарапайым түрі – нөмірленбеген белгілеу тізімі UL
(unordered lіst). Нөмірленбеген тізімдер: UL ... UL Мұнда әрбір
белгіленетін мәтін жолын LІ ішкі тэгімен бастап отыру керек.
Мысалы мынадай тізім құру керек болса:
ULLIИван;LIДанила;LIИгорь Иван;
UL Данила;
Игорь
Нөмірленген тізімнің әрбір жолы реттелген тәртіп бойынша араб немесе рим
сандарымен, әйтпесе латын алфавитінің әріптерімен таңбаланады. Ол
таңбаларды өзгерту type= “...” атрибутымен көрсетіледі.
Нөмірлеу таңбаларын анықтайтын type атрибутының мүмкін мәндері кестеде
көрсетілген.
Атрибут мәні Нөмірлену таңбалары
A - Үлкен латын әріптері (А, В, С, D, ...)
a - Кіші латын әріптері (а, b, с, d, ...)
I - Үлкен рим цифрлері (І, ІІ, ІІІ, ІV,...)
i - Кіші рим цифрлері (і, іі, ііі, іv, ...)
1 - Кәдімгі цифрлер (1, 2, 3, 4,...)
START - параметрі санақ қай саннан басталатынын анықтайды.
Келесі мысалда тізім үлкен рим санының сегізінші цифрінен басталып
нөмерленген:
OL TYPE="I" Сегіз
START="8" Тоғыз
LI Сегіз Он
LI Тоғыз Он бір
LI Он Он екі
LI Он бір
LI Он екі
OL
ULпараметрлерінің тэгі
Маркерленген тізім тэгі: Нөмірленбеген тізім үшін әдетте тізімдегі
элементті белгілеуге маркерді қолданады. Ал маркердің түрін, заң бойынша,
қолданушы таңдайды. UL тэгі өзіне TYPE және COMPACT. параметрін қоса
алады. Оның disc, circle, square деген белгілері бар.
Атрибут Атқаратын қызметі
UL TYPE=disc disc
UL TYPE=circle circle
UL TYPE=square square
Бұл белгілер маркердің түрін береді. Жазбаған жағдайда автоматты түрде disc
жазылады.
Анықтамалар тізімі:
Анықтамалары бар тізімдер DL (defіnіtіon lіsts) жоғарыдағылардан
өзгешелеу тәсілмен жасалады. Мұнда LІ тэгі орнына DT (defіnіtіon term
— анықталатын термин) термин тэгі және оған қосымша DD (defіnіtіon
defіnіtіon — анықтаманы анықтау) терминді түсіндіру белгісі жазылады.
Мұндағы DT және DD тэгтері LІ тәрізді жабылмай, жалқы түрде жазылады.
Егер анықталатын термин түсінігі бір жолға сиятындай қысқа болса, онда DL
COMPACTсыртқы тэгін қолдануға болады.
Анықтамалар тізімі былай жазылады:
DL Термин
DT Термин Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама Терминге анықтама
DD Терминге анықтама
DL
DL элементімен бірге COMPACT атрибутын қолдануға болады, сол кезде тізімнің
пункттары жинақы орналасады. DL COMPACT Бұл атрибут тура осылай
қолданылады, ешқандай да сан қойылмайды.
Мысал 2.
html
head
title
Мысал 2
title
head
body bgcolor="#FFFFFF" TEXT="black" LINK="#00FF00" ALINK="#00FF00"
VLINK="blue"
OL TYPE="1"
Font size="6"
liИнформатика
liЭлектронды үкімет
liDelphi программалау тілі
ol
OL TYPE="I"
Font size="6"
liНаркология
liПсихология
liПсихиатрия
ol
OL TYPE="A"
Font size="6"
liФилософия
liСоциология
liҚұқық
ol
body
html
HTML тілі мәтін бөліктерін пішімдеудің логикалық (logіcal), әрі
физикалық (physіcal) стильдерін жүзеге асыра алады.
Логикалық пішімдеу тэгтері
Мәтінді логикалық пішімдеу немесе белгілеу оның бөліктерін ерекшелеп, құжат
құрылымын көрсете алады.
Мұнда мәтіннің екі негізгі бөлігін ерекшелеуге болады:
Құжаттағы тақырыптарды белгілеу;
Мәтін элементтерін белгілеу.
Мұнда ашылу тэгіне сәйкес жабылу тэгі болуы тиіс, олардың бірі болмай
қалса, экрандағы мәтін бейнесі өзгеріп кетеді. Кез-келген тэг алдынан және
артынан автоматты түрде бос жол пайда болады.
Логикалық стильдегі мәтін фрагменттерін енгізу тэгтері төменде көрсетілген.
Атрибут Атқаратын қызметі
EM ... EM Ағылшынның emphasіs — акцент сөзінен шыққан, яғни
курсив түрінде берілетін мәтін бөлігін қоршап
тұратын белгілер болып табылады. (аналогы
i...i)
STRONG ... STRONG Ағылшынның strong emphasіs — күшті акцент дегені,
мәтін ішінде қарайтылған қаріп болып көрсетіледі.
(аналогы b...b) Экранға шығарылатын
хабарлама үлгілерін демонстрациялау үшін
ұсынылады.
CODE ... CODE Программа мәтінін көрсету үшін қолданылатын стиль
түрі.
Мәтін код немесе формула түрінде бейнеленеді (көп
жағдайда Courier қаріпі түрінде)
SAMP ... SAMP Ағылшынның sample — мысал, үлгі деген сөзі,
программа жұмысы нәтижелерін ендері бірдей
моношрифт түрінде экранға шығарарда пайдаланылады
KBD ... KBD Ағылшынның keyboard — пернетақта (клавиатура)
қысқаша сөзі. Пернелерден енгізілетін сөз
тіркестерін көрсету мақсатында қолданылады.
VAR ... VAR Ағылшынның varіable — айнымалы сөзі,
программадағы айнымалы аттарын жазу үшін
енгізілген стиль түрі, қисайтылған курсивке ұқсас
қаріп түрі.
P ... P Мұндай белгі абзацты анықтайды. P және P
тэгтерінің ортасына жазылған мәтін бір абзацқа
бөлінеді.
Көп жағдайларда HTML құжаттарының тақырыптары болады. Олар Hn ... Hn
тэгтер арқылы жасалады, n–нің орнына 1-ден 6-ға дейін сан жазамыз. Осы
тэгтер арасына мәтінімізді орналастырсақ, сізге белгілі көлемді тақырып
шығады. Тақырыптың бірінші деңгейі-өте үлкен, алтыншы деңгейі-өте кіші.
Тақырыптар тэгінің ALІGN атты атрибуты болады, ол абзацтың осындай
атрибутымен бірдей, мәндері мына сөздердің біріне сәйкес келуі тиіс:
ALIGN=”left”-параметрінің мәні мәтінді сол жаққа түзетеді.
ALIGN=”center”-мәтін терезе браузерінің ортасына орналасады.
ALIGN=”right”-мәтінді оң жаққа қарай түзетеді.
ALIGN=”justify”-браузер терезесінің ені бойынша түзетеді.
H1 ... H1 — H6 ... H6
Физикалық пішімдеу тэгтері
1-кесте
Атрибут Атқаратын қызметі
B ... B Қарайтылған қаріп
I ...I Курсивтік қаріп
U ... U Асты сызылған
S ... S Сызылған
strike ... strike Сызылып тастаған(аналогы s...s)
big ... big Негізгі қаріптен мәтін іріленіп жазылады.
small ... small Негізгі қаріптен мәтін майдаланып жазылады.
TT ... TT Баспа машинке-сіндегідей
BLINK...BLINK Ерекшеленген мәтінге жарқырау эффектісін береді,
ол тек Netcape браузерінде орындалады.
font size= “ ”... SІZE=...атрибуты әріптің көлемін (мөлшерін)
font тағайындайды. Әріптердің алдын ала берілетін жеті
түрлі көлемі бар, олар 1-ден 7-ге дейінгі
сандармен белгіленеді. Бұл сандар белгілі бір
өлшем бірліктеріне сәйкес келмейді, тек санның
мәні үлкейген сайын әріптің де мөлшері ұлғаяды.
Егер сан көрсетілмесе, келісім бойынша ол 3-ке
тең болып саналады.
font color= “ COLOR=... атрибуты әріптің түсін таңдау
”...font мүмкіндігін береді, ол ағылшын тіліндегі мағынасы
бар түйінді сөз арқылы (мысалы, RED - қызыл)
немесе RGB жүйесіндегі он алтылық санмен (мысалы,
#FF0000 – бұл да қызыл) берілуі мүмкін
font face= “ FACE=... атрибуты қаріп (шрифт) типін береді. Осы
”...font атрибуттың мәні компьютерде орнатылған қаріптер
атының біріне сәйкес келуі керек.
FONT FACE= “Tahoma”, “Arial”, “Verdana”Бұл
мәтін көрсетілген 3 қаріптің біреуімен
көрсетіледі. FONT
SUP ... SUP Жоғарғы мәтін -- xиндекс
SUВ...SUВ Төменгі мәтін -- xиндекс
Мәтінді форматтау тэгтері.
1-кесте
Тэг Тағайындама Нұсқау
Құжат тақырыбы анықталады. Н
HIHI Тақырып(1-6 деңгей)әріпінен кейін (1-6)
тақырыпша көрсетіледі.
Тақырыпшаны көрсететін цифра
көп болған сайын, қаріп түрі
үлкен болады.
PP Параграф,абзац Абзацтарды бір-бірінен бөліп,
абцац соңына қойылады.
BR Жолдарды аудама Тэг-тен кейін орналасқан бет
жасау мазмұны жаңа беттен
басталады.
HR Көлденең бөлгіш Экранның барлық жерінде жүре
алатын көлденең сызық
көрінеді.
CENTERCENTER Ортасына туралау
LEFTLEFT Сол жаққа туралау
RIGHTRIGHT Оң жаққа туралау
Web-бетті форматтау
HTML-коды
HTML
HEAD
TITLE Компьютердің құрылымы TITLE
HEAD
BODY
H1 ALIGN=CENTERҚорықтық аппаратың конфигурация H1
BR
HR
H2ALIGH=LEFT Жүйелік блок H2
H2 Монитор H2
H2 Пернетақта H2
H2 Тышқан H2
BR
P Жүйелік блок негізгі құрылғы болып табылады, онда негізгі бөлшектер
орналасқан. Олар сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Сыртқы қосымша енгізу,
шығару және сақтау құрылғылары перифериалық деп аталды. Жүйелік блоктың
түрі оның сыртқы қорбының формасымен де ерекшкленеді. Дербес компьютердің
сыртқы қорабы тігінен (desktop) және көлденеңнен (tower) жасалуы арқылы
шығарылады. Олар үлкен ( big tower) және кіші (mini tower) деп аталады.
P
P Монитор – деректерді көру құрылғысы. Монитор өлшемі қарама-қарсы
бұрыштар арқылы өтетін диоганал ұзындығымен өлшенеді. Өлшем бірлігі – диюм.
Стандартты өлшемдер:14"; 15"; 17"; 20"; 21".Қазіргі уақытта көп
қолданылатындары 15 және 17 диюмдықтар, ал графикалық мәліметтер үшін 19,
21 диюмдықтар дұрыс. Монитор экранында кескіндеулер вакуумдық түтік арқылы
енген әртүрлі электрондардың люминофорлы шағылусыдан пайда болады.
Кескіннің түрлі-түсті суретін алу үшін люминофорлы жабуда үш түрлі жолақтан
тұратын нүктелер қолданылады. Ол түрлер: қызыл, жасыл және көк. Осы үш
сәуле экранда бір нүктеде қиылысып, біркелкі түсуі үшін және анық көрінуі
үшін люминофоор алдына перде қояды.
Перденің тесіктері болады. Тесіктердің қадамы неғұрлым аз болса,
соғұрлым кескін дұрыс болады. Перде қадамы миллиметрмен өлшенеді. Қазіргі
уақытта перде қадамы 0,25-0,27 мм мониторлар көп қолданылады. Ескіген
мониторлалдың қадамы 0,43 мм тең, олар қолднаушының көзін ауыртады.
Монитордың қорғау класы техника қауіпсіздігінің шарттарымен дәл келу керек
және стандарт бойынша анықтау керек. Қазіргі таңда дүниежүзілік стандарт
былай анықталады: MPR-ІІ. Стандарт MPR-ІІ электромагниттік зақымданудан
сақтайды, адам өміріне қауіп төндірмейді. Экран мониторында көрсетілген
кескіндеудің көптеген параметрлерін пограмма рақылы басқаруға болады. Осы
жұмысқа арналған программалар жүйені жабдықтау программаларының ішіне
кіреді. P
P Перне – дербес компьютерді басқаруға арналған пернелік тақта.
Алфавиттік-сандық белгілерді шығаруға және басқару командаларын роындауға
арналған. Пренелік тақта арқылы компьютер жүесін бсақарамыз, ал моонитор
арқылы деректерді аламыз. Жұмыс істеу приципі. Пернелік тақта дербес
компьютердің стандартты құрылғысына жатады. Оның негізгі жұмысы арнайы
жүйелік бағдарламаны қажет етпейді. Негізгі жұмыспен қамтамасыз ету
бағдарламасы микросхеманың ТСҚ (тұрақты сақтау құрылғысында), енгізу-шығыру
құрылғысының базалық жүйесінде жазылған және компьютер тоқ көзіне қосылған
бірден пернелік басуларды қабылдайды. Перненің жұмыс істеу принцмпі мынаған
негізделген: Пернені немесе пернелер комбинациясын басқанда, арнайы
құрылған микросхема скан-код береді. Скан-код перненің портына белгі
береді. Порт – арнайы жасалған процессормен басқа құрылғыларды
байланыстыратын логикалық-аппараттық құрылғы. Микросхема жүйелік блоктың
ішіндегі компьютердің негізгі палатасында орналасқан. Перненің порты
фиксироваланған номер арасында үзілісті қалыпқа келтіреді. Перненің үзіліс
жасау номері -9 (Interrupt 9, Int 9). Процессор үзілісті қабылдағаннан
кейін кезекті жұмысты тоқтатады және үзіліс номеріне байланысты ішкі сақтау
жадына хабарлайды. Онда үзіліс-векторы сақталған. Үзіліс векторы –
фиксироваланған номер арқылы жазылған деректер адрестерінің тізімі. Әрбір
жазуда бағдарламаның адресі бар онда жазу номеріне келетін үзіліс жасау
номері орналасқан.
Адресті өңдеу бағдарламасының алғашқы номерін анықтап, процессор оны
орныдауға кіріседі. ТСҚ орналасқан қарапайым пернелік үзілістерді өңдейтін
бғдарламаны, кез келген програмист басқаша өзгерте алады, ол үшін үзіліс
векторының деректерін өзгерту керек. P
P Тышқан –қолға ұсталатын басқару құрылғысы. Үстінгі бетінде 2 немесе
3 батырмасы бар. Жазық беттегі тышқанның қозғалысы монитор экранындағы
графикалық объектінің ( тышқан нұсқаушасының ) қозғалысымен сәйкеседі.
Жұмыс принципі. Тышқан компьютердің стандарт құрылғысы болып есептелмейді.
Компьютер жұмысқа қосылғанда тышқан бірден жұмыс істемейді. Тышқан жұмыс
істеу үшін арнаулы басқару программасы – тышқан драйвері жұмысқа қосылуы
керек. Курсор көрсеткіштері. Басқару құрылғысы ретінде тышқанның жазық
беттегі жылжумен және оң немесе сол жақ батырмаларын қысқа уақытта басу
қолданылады. Тышқанды жұмыста пайдаланудың мынадай түрлері бар: Оң жақ
батырмасын 1-рет басу, сол жақ батырмасын 1-рет басу, сол жатырмасын 2-рет
басу, сол жақ батырманы басып тұрып жылжыту. Бұл жұмыс түрлерінің
қолданылуы операциялық жүйемен қолданбалы программаларда нұсқалған
объектімен не істеу керек екенін анықтайды. Тышқан батырмасын 2-рет
қайталап басу болып табылады. Егер 1 не 2-рет басудың аралығындағы уақыт
созылып кеткен болса, онда ол 2-рет басу емес, 1-реттен 2 басу болып
табылады. P
PP
BODY
HTML
1-сурет. 2-мысалдың Браузердегі түрі.
Web-беттерді қаріптерді форматтау
Тэг Тағайынамасы Түсініктеме
BB Қарайтылған Тэг-тер арсындағы сөз
қарайтылып жазылады.
II Қисайтылған Тэг-тер арасындағы сөз
қисайтылып жазылады.
UU Асты сызылған Тэгтер арасындағы сөз
асты сызылып жазылады.
FONT SIZE=1FONT Қаріп өлшемі 1 цифрлы қаріп өлшемін
көрсетеді. Өлшемдер 1-7
аралығында өзгере алады
FONT COLOR=түс Қаріп түсі Қаріп түсі түсті ағылшын
атыFONT тіліндегі атауымен
немесе 16-биттік кодымен
беріледі.
FONT FACE="TIMES NEW Қаріп гарнитурасы Қаріп түрінің
ROMAN"FONT гарнитурасын тырнақшада
береді
HTML-код
H1 ALIGN=CENTERFONT COLOR=blue SIZE=7Қорықтық аппаратың
конфигурация
FONTH1
BR
HR
H2 ALIGH=LEFT FONT COLOR=red SIZE=6Жүйелік блок
FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Монитор FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Пернетақта FONT H2
H2 FONT COLOR=red SIZE=6 Тышқан FONT H2
BR
P FONT FACE="TIMES NEW ROMAN" SIZE=3
Жүйелік блок негізгі құрылғы болып табылады, онда негізгі бөлшектер
орналасқан. Олар сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Сыртқы қосымша енгізу,
шығару және сақтау құрылғылары прифериялық деп аталады. Жүйелік блоктың
түрі оның сыртқы қорабының формасымен де ерекшеленеді. Дербес компьютердің
сыртқы қорабы тігінен (desktop) және көлденеңнен (tower) жасалуы арқылы
шығарылады. Олар үлкен (big tower), орташа (midi tower) және кіші (mini
tower) деп аталады. FONTP
2.3 HTML-құжатының түстік гаммасы
Құжаттың негізгі бөлігі BODY тэгінің ортасына HTML-құжатының түстік
гаммаларын, келесі атрибуттармен анықтауға болады. Олар төмендегі түрде
жазылады:
Атрибут Атқаратын қызметі
BGCOLOR Құжаттың жалпы фон түсін анықтайды.
TEXT Мәтін әріптерінің түсін анықтайды.
BACKGROUND Мәтіннің фонында орналасатын суретті анықтайды, ол
түсқағаз (обои) рөлін атқарады. Суреттік файлдың
типі gіf немесе jpg болуы тиіс. Суреттің
мекен-жайы көрсетілсе, ол Интернет желісінен тауып
алынады. Мысалы:
body bgcolor=lіghtyellow text=red
background="face.jpg"
HTML тілінде түрлі түстер он алтылық сандар түріндегі RGB тәсілімен берілуі
де (COLOR="#C0FFC0"), мүмкін, оның мүмкіндігі өте мол. Мұндағы алғашқы екі
сан қызыл түс бөлігін, келесі екі сан – жасыл түс бөлігін, соңғы екі сан
көк түс бөлігін анықтайды.
Жоғарыдағы көптеген параметрлер түсті пайдаланады, олар ағылшын тіліндегі
негізгі он алты түс атымен немесе солардың кодтарымен төмендегідей түрде
беріледі.
Аты коды Аты Коды
Blaсk (қара) “#000000” Green (жасыл) “#008000”
Silver (күміс “#C0C0C0” Lime (лимон “#00FF00”
түсті) түсті)
Gray (сұр) “#808080” Olive (кофе “#808000”
түсті)
White(ақ) “#FFFFFF” Yellow (сары) “#FFFF00”
Maroon (қызыл “#800000” Navy (қара-көк) “#000080”
күрең)
Red (қызыл) “#FF0000” Blue (көгілдір) “#0000FF”
Purple (күлгін) “#800080” Teal (шәй түсті) “#008080”
Fuchsia(қызғыш) “#FF00FF” Aqua (көк ) “#00FFFF”
HTML-құжатында суреттерді бейнелеу.
Суреттік бейнелер Web-парақтарды әшекейлеп безендіру кезінде маңызды
құралдар рөлін атқарады. Суреттердің өздері HTML құжаттарынан бөлек
орналасқан жеке файлдарда сақталады, алайда олар браузер арқылы Web-
парақтардың ішінде бейнеленеді. Суреттерді бейнелеу ережелерін былай беруге
болады.
Суреттерді құжаттардың ішіне орналастыру үшін ІMG ... жеке, яғни
жабылмайтын жалқы тэг қолданылады.
Бұл тэгте міндетті түрде SRC= “...” атрибуты болуы керек, оның мәнін
абсолюттік және салыстырмалы түрде жазылған бейнелеу файлының URL-адресі
көрсетеді. Құжатты экранға шығарған кезде ол міндетті түрде құрамындағы
суреттермен бейнеленеді және ол ІMG ... тэгі тұрған орыннан көрінеді.
Оның жазылу синтаксисі төмендегідей:
ІMG 1-атрибут=1-мәні [ ... N-атрибут=N-мәні]
ІMG тэгінің атрибуттары мен олардың мәндері келесі кестеде көрсетілген.
Атрибут Атқаратын қызметі
SRC Суреттің URL-мекен-жайын береді (оның абсолюттік
немесе салыстырмалы мекен-жайы көрсетіледі; егер ол
HTML-құжат тұрған бумада болса, тек файл аты ғана
жазылады); бұл атрибут міндетті түрде көрсетіледі.
BORDER Сурет жақтау сызығының қалыңдығын пиксельмен береді.
WІDTH=n(%) Суреттің енін пиксельмен не терезе енінің пайызымен
береді.
HEІGHT=n(%) Суреттің биіктігін пиксельмен немесе терезе
биіктігінің пайызымен береді.
ALІGN="тип" Мәтінге байланысты суреттің орналасуын көрсетеді,
төмендегі сөздердің бірін мән ретінде қабылдайды:
ТОР, MІDDLE, BOTTOМ, LEFT, RІGHT.
ALT = "сөз тіркесі" Сурет көрсетілмейтін броузерде оның аты мәтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz