Дене шынықтыру тәрбиесінің міндеттері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 289 бет
Таңдаулыға:

Мухамеджанова У. Ж. , Жубандыкова А. М.

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕСІ

Алматы 2018

Баспаға ұсынылады

Пікір жазғандар

А. Е. Манкеш - Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетінің п. ғ. д., профессоры

Н. С. Сайлауова - Х. Досмухамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің п. ғ. д., профессоры

С. Н. Жиенбаева - Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің п. ғ. д., профессоры

Мухамеджанова У. Ж. , Жубандыкова А. М.,

Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі теориясы және әдістемесі: Оқу құралы/ Жубандыкова А. М., Мухамеджанова У. Ж. - Алматы: 2018 - 230 б.

Оқу құралы «Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесі» оқу курсына арналған. Оқу құралында дәріс тақырыптары, дене тәрбиесі теориясының негіздері және мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесін оқыту әдістемесі беріледі.

Оқу құралы жоғары оқу орындары мен педагогикалық колледж оқытушыларына, студенттеріне, магистранттарға, мектепке дейінгі ұйым тәрбиешілеріне, дене шынықтыру нұсқаушыларына арналған.

Кіріспе

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту - баланы жасына және жеке мүмкіндіктеріне сәйкес, жан-жақты дамытуға, адамгершілік нормаларын қалыптастыруға бағытталған, әлеуметтік дағдыларға қол жеткізуді қамтамасыз ететін білім беру жүйесінің негізі.

Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында айқындалған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың негізгі міндеттері:

- мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнын жаңарту;

-балаларды сапалы мектепке дайындауға бағытталған инновациялық әдістер мен технологияларды енгізу;

- мектеп жасына дейінгі балалардың біліктері мен дағдыларының дамуын бақылау бойынша индикаторлар жүйесін енгізу.

Мектепке дейінгі ұйымдар меншік нысанына қарамастан нормативтік құқықтық құжаттарды басшылыққа ала отырып, келесі міндеттерді орындайды:

балалардың психикасы мен денсаулығын нығайту;
балаларды ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарға баулу;
рухани және адамгершілік негіздерін қалыптастыру;
балалардың жеке қабілеттері мен дарынын дамыту;
әрбір баланың жағымды көңіл-күйде болуы мен өзін-өзі жағымды сезінуін қамтамасыз ету;
баланы мектепте оқуға мақсатты түрде дайындау.

Мектепке дейінгі ұйымдардың барлық түрлерінде білім беру процесі Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына (2016 жылғы 13 мамырдағы №292 ҚРҮҚ), Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарына (ҚР БҒМ 2016 жылғы 22 маусымдағы №391 бұйрығына 1-қосымша), Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына (ҚР БҒМ 2016 жылғы 12 тамыздағы №499 бұйрығы) сәйкес ұйымдастырылады.

Білім беру реформасында: «Еліміздің болашақ ұрпақты денсаулығы мықты, еңбек ете және Отанын қорғай алатын болып өсуіне деген міндетті арттырып отыр. Осы аталған міндеттерді іске асыруда білім беретін педагогтік оқу орындарының негізгі мақсаты - мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту мамандығы бойынша мектепке дейінгі ұйымдарға педагог мамандар даярлау болып табылады. Ал еліміздегі мектепке дейінгі мамандарының алдында тұрған міндет болашақ ұрпақты жас ерекшеліктеріне қарай білім, білік, дағдыларын, рухани-адамгершілік қасиеттерін тәрбиелей отырып, оқытудың негізгі іргетасын қалау болмақ. Мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту мамандығы бойынша оқытылатын негізгі пәндердің бірі - дене тәрбиесінің теориясы және әдістемесі пәні.

Аталған пәнді оқыту барысында мектепке дейінгі ұйымдарда «Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұнының дене шынықтырудан балалармен ұйымдастырылатын оқу әрекетінің мақсаты мен міндеттері, принциптері, сауықтыру жұмыстары, күн тәртібіндегі мектепке дейінгі ұйымдарда дене шынықтырудан ұйымдастырылатын жұмыс формалары, тәрбиеленушілердің күнделікті өмірдегі іс-әрекетінің сипаттамасы, мектеп жасына дейінгі балалар қимылының даму ерекшеліктері, дене шынықтыру бөлімі бойынша жылдық жоспар, дене шынықтыру білім беру саласындағы балалардың білімді меңгеру мониторингі, қажетті іскерліктер мен дағдылардың сапалық интеграциясы, баланың даму көрсеткіштерін анықтау мониторингі жөнінде мәселелер қарастырылған. Курсты оқу барысында студенттер мектепке дейінгі ұйымдарда дене тәрбиесіне үйрету әдіс-тәсілдерімен қоса қажетті біліммен қамтамасыз етіледі. Курсты оқыту барысында дене тәрбиесі, жас ерекшелік психология, мектепке дейінгі педагогика, анатомия, физиология, балалар гигиенасы, қоғам ғылым негіздері, жаратылыстану ғылымдарымен байланыстырып оқыту қарастырылған. Алға қойылған міндеттерді шешу үшін дене шынықтыру құралдарын кешенді пайдаланған жағдайда күтілетін нәтиже шешімін табады.

Осы оқу құралы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сәйкес құрастырылып, дайындалған. Оқу курсы арқылы педагогикалық оқу орындарының болашақ түлектері әдістемелік, педагогтік және ұйымдастырушылық қызметке қажетті теориялық білім мен тәжірибелік дағдыларды меңгерулері тиіс. Болашақ мамандардың теорияда алған білімдерін жүзеге асыру мақсатында, сондай-ақ педагогикалық шеберлік пен дағдыны қалыптастыруда педагогикалық тәжірибенің алатын орны ерекше.

Оқу құралы он екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда дене тәрбиесі теориясының жалпы мәселелері бойынша сұрақтар берілген. Дене тәрбиесі теориясының негізгі ұғымдары, антропометрия, биометриялық көрсеткіштері сипатталған. «Дене тәрбиесі» пәнінің адам денесін жетілдіру процесін басқарудың жалпы заңдары туралы ғылымдағы орны, олардың өзара байланыстылығы берілген. Мектепке дейінгі ұйымдарда «Денсаулық» білім саласының базалық мазмұны жүзеге асырылу қажеттігі көрсетілген. Зерттеу әдістеріне анықтама берілген.

Дене тәрбиесі жүйесі тақырыптарға бөлініп, пәннің баланы тәрбиелеудегі орны мазмұндалған. Дене тәрбиесінің жүйесіне, дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттеріне, негізгі белгілеріне, жалпы принциптерін ашуға байланысты сұрақтар құрастырылып, ұсынылған.

Екінші тарауда мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі теориясы және әдістемесінің даму тарихына, ғылыми зерттеулер мен озық тәжірибелер жөнінде мәлімет берілген. Қазақстандағы мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы мен қалыптасу кезеңдері қарастырылған. Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттеріне, дене тәрбиесінің жүйесінің негізгі белгілеріне, жалпы принциптеріне сипаттама берілген.

Үшінші тарауда мектеп жасына дейінгі балалар дене тәрбиесінің теориясы мазмұндалған.

Мектеп жасына дейінгі балалар дене тәрбиесі теориясы еліміздің болашақ негізі - баланың дене тәрбиесінің жалпы заңдылықтары жайындағы ғылым екендігіне тоқталған. Балалар дене тәрбиесінің теориясы дене тәрбиесі жүйесінің жалпы идеологиялық және әдіснамалық негіздерінен шығатыны және оның бір бөлігі болып табылатындығы анықталған.

Төртінші тарауда дене тәрбиесі құралдарының жалпы сипаттамасы қарастырылған. Сонымен қатар дене жаттығуларының дене тәрбиесіндегі өзіндік орны, жаттығулармен қалай айналысу жолдары, денсаулыққа әсері, психикалық қасиеттерді дамытудың жолдары сипатталған.

Дененің сапалық қасиеттерін дамыту, қозғалыстардың жарасымдылығын, еркіндігін, мәнерлілігін қалыптастыру жолдары мазмұндалған. Дене жаттығуларының техникасына, формасына, техника негізіне, анықтауыш буынына, бөлшектеріне, фазаға, қозғалыс бағытына, амплитудаға, қарқынға, ырғаққа, денеге әсер ететін күштерге, дене жаттығуларының жіктелуіне анықтама берілген.

Бесінші тарауда туғаннан бастап 7 жасқа дейінгі балалар дамуының ерекшеліктері, сәби жастағы балалардың дене тәрбиесі, мектеп жасына дейінгі бала ағзасының дамуы жөніндегі мәселелер қарастырылған. Бір, екі жасар баланың дене тәрбиесіне көңіл бөлудің маңызы, мазмұны, кезеңдеріне қарай үйрету, тәрбиелеу әдістері туралы мәселелер қарастырылған. Мектеп жасына дейінгі бала ағзасының дамуы, баланың алғашқы жеті жылы барлық ағза мен жүйелердің қарқынды дамуымен сипатталатыны баяндалған. Белгілі бір туа бітетін биологиялық қасиеттері, оның ішінде негізгі жүйке процестерінің типологиялық ерекшеліктері (күш, ұстамдылық және ширақтық) бар тәрбиеленушілер үшін бұл пәннің бала денсаулығын реттеуге көмектесетіні туралы да сөз болған.

Мектеп жасына дейінгі кіші топ, ортаңғы, ересек, мектепалды даярлық тобы (сыныбы) балаларының дене қимылы дамуының ерекшеліктері мен олардың атқаратын міндеттері айтылған.

Алтыншы тарауда дене тəрбиесі процесінде баланы үйрету, тəрбиелеу жəне дамыту бірлігіне анықтама берілген. Дене тәрбиесінің қыр-сырын үйрету - білім беру үдерісінің бір бөлігі екендігі сөз етілген. Қимыл-қозғалыстық əрекеттерді үйрену барысында баланың танымдық, еріктік жəне эмоциялық дамуы жəне оның іс жүзіндегі қимыл-қозғалыс дағдыларының қалыптасуы жөніндегі білім негізі берілген. Үйрету әдістері мен тәсілдері сипатталған. Қимыл-қозғалыс дағдыларын қалыптастыру және дененің сапалық қасиеттерін тәрбиелеу әдістеріне тоқталған. Үйрету үдерісінде балалардың қимыл-қозғалыс дағдыларын қалыптастыру заңдылықтары, дене жаттықтыруға үйрету кезеңдері баяндалған

Жетінші тарауда гимнастиканың дене тәрбиесі құралдарының маңызы, үйрету әдістері, дене тәрбиесінің тәрбиелеу мен оқытудың бір саласы ретіндегі міндеттері, гимнастиканы үйрету үдерісі негізінде білім беру сипаты, гимнастиканың түрлері және олардың сипаттамалары топтастырылған. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі процесінде гимнастиканы қолдану әдіс-тәсілдері анықталған.

Сегізінші тарауда қимыл-қозғалыс ойындары және спорттық ойын элементтері бар ойындардың маңызы, міндеттері, мазмұны сипатталған. Қимыл-қозғалысты дене тәрбиесінің негізгі құралдары мен әдістерінің бірі деп танып, сауықтыру және тәрбие, білім беру міндеттерін шешудегі рөліне тоқталған. Қимыл-қозғалыс ойындарының теориясы мен әдістемесінің жасалу жолдары, жіктелуіне, жас ерекшеліктеріне қарай басқару әдістемесі мазмұндалған.

Тоғызыншы тарауда спорттық жаттығуларды жасау техникалары берілген, мектепке дейінгі жаста жаттығулар түрлерінің техникасын дұрыс игеру, дене қасиеттерін жетілдіру, сондай-ақ моральдық ерік-жігер қасиеттері қалыптасу жолдары игеріледі, олар дене шынықтыру жаттығулары және спорттың сан алуан түрлерімен біреудің басқаруынсыз өздері айналысуға мүмкіндік беретіні анықталған. «Денсаулық» білім беру саласы бойынша шаңғы, коньки, шана, велосипед, самокат, спортроллер, тербеткіш, әткеншек, карусель тебу, сондай-ақ жүзу және басқа да спорттық жаттығуларға үйретудің әдіс-тәсілдері қарастырылған.

Оныншы тарауда мектепке дейінгі ұйымдарда дене тәрбиесін ұйымдастыру формалары жөнінде баяндалған. Дене тәрбиесін ұйымдастыру формалары балалардың сан алуан іс-әрекетінің тәрбие, білім беру кешені болып табылатыны, бұл іс-әрекеттің негізі баланың қимыл белсенділігінен құралатыны сипатталған. Бұл формалардың жиынтығын балалардың толық дәрежеде денесін дамыту және денсаулығын нығайту үшін қажетті белгілі бір қимыл тәртібін құрайтынын негізге ала отырып, жұмыс формаларының түрлеріне, жас ерекшеліктеріне қарай әр топта өткізу әдіс-тәсілдеріне сипаттама берілген.

Он бірінші тарауда мектепке дейінгі ұйымдарда дене тәрбиесі жөніндегі жұмыстарды жоспарлау мен мониторинг жүргізудің әдістері берілген. Жоспарлаудың белгілі бір уақыт аралығында қандай құралдармен, әдістермен, қандайда бір ұйымдастыру түрлерінде дене шынықтыру міндеттерін шешетінін, сондай-ақ одан қандай нәтижелер алынуға тиісті екенін алдын-ала көрсету болып табылатыны анықталған.

Дұрыс жоспарлау белгілі бір жүйеде және бірізділікте дене шынықтыру жаттығуларын қолдана отырып, көзделген мерзімде оқу тәрбие жұмыстарында мейлінше жоғары нәтижелерге жетуге көмектесетіні айтылған.

Мониторинг - бұл денсаулық жағдайын, дененің даму деңгейі мен дайындығын анықтайтын, есепке алудың негізінде әрі қара қалай жұмыс жүргізу қажеттігін айқындайтын бағыт-бағдар. Мониторинг жүргізу арқылы балалардың дене тәрбиесі көрсеткіштерінің жоғарылауын бақылап, нәтижеге бағытталған жұмыс жүргізуге мүмкіндік беретіні сипатталған.

Он екінші тарауда мектепке дейінгі ұйымдардағы дене тәрбиесінен ұйымдастырылатын жұмыс түрлеріне барлық ұжым қызметкерлерімен бірлесіп жүргізілетіні қарастырылған. Мектепке дейінгі ұйымдарда сол мекеменің әрбір қызметкерінің баланың денсаулығына жауапты екендігі және дене тәрбиесінің басқа да міндеттерін шешуге жәрдемдесуге міндетті екені анықталған.

Оқу құралы мазмұнына қарай әдістемені тиімді пайдалану үшін кестелер, суреттер, қосымша материалдар берілген.

Бірінші тарау

Дене тәрбиесі теориясының жалпы мәселелері

§1. Дене тәрбиесі теориясының негізгі ұғымдары

Дене тәрбиесі теориясында әртүрлі ұғымдар қолданылады: дене дамуы, дене әзірлігі, дене жетілуі, дене тәрбиесі, дене машықтығы, дене тәрбиесі білімі, дене жаттығулары, спорт, дене тәрбиесі мәдениеті және т. б. (1-кесте) .

Әртүрлі құбылыстарды көрсете отырып, олар бір-бірімен тығыз байланыста болады. Қазіргі кезде қолданылып жүрген ұғымдар қоғамның тарихи дамуының әр дәуірінде пайда болған. Олардың мазмұны дене тәрбиесі жөніндегі ғылымның және оның іс-жүзінде жүзеге асырылуының дамуына қарай бағытталып келеді.

Дене дамуы ұғымын кең түсінікте қолданғанда дене қасиеттері (жылдамдық, төзімділік, икемділік, көзбен шамалау, тепе-теңдік сақтау, күш-қуат) кіреді (2-кесте) .

Антропометрия - адамның дене мүшелерін өлшеу арқылы оның дене құрылысына тән жыныстық, нәсілдік және жас ерекшеліктеріне жан-жақты анықтамалар беретін антропологиялық зерттеудің негізгі тәсілдерінің бірі. Антропометрия тәсілінің негізін алғаш рет француз антропологтары ХІХ ғасырда қалаған. Антропометрия өлшеу балдық бағалар арқылы жүргізіледі. Антропологияда адамның бас, бет, дене салмағы, бойы т. б. түрлі өлшемдер бойынша анықталады. Сонымен қатар бассүйек, қаңқа сүйектерге, көз, шаш, тері түстеріне де өлшеу жұмыстары жүргізіледі. Сөйтіп, антропометриялық материалдарға жан-жақты статистикалық сипаттамалар беріледі. Антропометрия көрсеткіштерін қолдану салалары өте көп: адамға киім тігу, аяқ киімдерін, өндіріс станоктарын, жиһаздардың түрлерін т. б. адам денесіне ыңғайлы етіп жасау кезінде антропометриялық деректер ескеріледі.

Биометрия (био және грек. metreo - өлшеу, есептеу) - жүргізілетін биологиялық тәжірибелердің санын анықтайтын және оларға математикалық, статистикалық әдіспен дәл, дұрыс қорытынды жасай алатын биология ғылымының бір саласы. Биометрияның негізін XIX ғасырдың аяғында ағылшын ғалымдары Ф. Гальтон мен К. Пирсон қалады. Биологияда математикалық, статистикалық әдістер белгілі бір статистикалық үлгі жасау арқылы қолданылады.

1-кесте. Дене тәрбиесі теориясының негізгі ұғымдары

2-кесте

§2. Дене тәрбиесі теориясының пәні

Дене тәрбиесі теориясы - адам денесін жетілдіру процесін дамытудың жалпы заңдылықтары туралы ғылым . Дене тәрбиесінің теориясы дене тәрбиесі жүйесінің мақсатын міндеттерін, принциптерін зерттейді.

3-кесте

Дене тәрбиесі құралдарын оқып, дене жаттығуларын үйрету принциптері мен әдістерін көрсетуге, қозғалыс дағдыларын қалыптастыруға және қасиеттерін дамытуға, спорттық жаттығулардың жалпы негіздерін, денені жаттықтыру оқу әрекетінің әртүрлі формасын (дене тәрбиесі оқу әрекетін, ертеңгілік бой сергіту жаттығулары, қозғалыс ойындары т. б. ) сондай-ақ дене тәрбиесі жөніндегі жұмысты жоспарлауға және есепке алуға көп көңіл бөледі. Мектеп жасына дейінгі, мектеп жасындағы балалардың, ересек және жасы ұлғайған адамдардың дене тәрбиесінің өзіндік ерекшеліктері анықталады.

Дене тәрбиесінің теориясы үнемі жан-жақты тәжірибемен байланыс, бірлікте дамып келеді. Ол ғылыми озат тәжірибе жетістіктерін таратады, өткен жылдардағы озық тәжірибемен қоса қазіргі дүниежүзілік ғылымдағы игіліктің бәрін қолдап отырады. Дене тәрбиесі теориясы практиканы ғылыми негіздерімен қамтамасыз етеді, сөйтіп практика теориямен тығыз ұштасады да, одан ары дамуына көмектеседі, ол сондай-ақ тәжірибеге жол ашуға, адамның күш-қуатын кемелдендіруде қандай құралдар және әдістер арқылы жақсы нәтижелерге жетуге болатындығын қолдауға мүмкіндік береді. Дене тәрбиесі теориясы қоғамдық, жаратылыстану және педагогика ғылымдарымен байланысты. Мектепке дейінгі ұйымдарда дене шынықтыру пәні арнайы оқу үдерісі негізінде жүзеге асырылады. Білім мазмұны жеке тұлғаның түрлі дене жаттығуларына, дене шынықтыру тәрбиесінен ұйымдастырылатын жұмыс формалары түрлеріне негізделеді: мектепке дейінгі ұйымдарда ұйымдастырылған оқу әрекеті, күн кестесіндегі дене шынықтыру тәрбиесінен-сауықтыру шаралары (ертеңгілік бой сергіту жаттығулары, қимылды ойындар, серуендегі спорттық жаттығулар, сергіту минуттары, мектепке дейінгі ұйымдардан тыс жерде серуендеу, спорттық мерекелер, балалармен жеке жұмыс) секілді әрекеттер арқылы іске асады. Аталған жұмыстардың барлық формасы бір-бірімен тығыз байланысты және бірін бірі толықтырып отырады. Жинақтала келіп, олар белгілі бір қозғалыс тәртібін құрайды. Білім мазмұны жеке тұлғаның дамуын, әртүрлі іс-әрекеттерде балалардың қабілетін, мотивациясын қамтамасыз етеді, сонымен қатар келесі білім беру салаларымен интеграцияланады: (4-кесте)

«Денсаулық»

«Денсаулық»: «Таным»

Денсаулықты сақтау технологиясын қолдана отырып, балалардың толыққанды дене мен ақыл-ойын дамытатын, ағзаны шынықтыратын қимылдарды үйрету, оны өмірмен байланыстыру, деннің сау болуымен түсіндіріледі.: Адамның салауатты өмір сүруін және денсаулығы жөніндегі көзқарасын, дүниетанымын әлем бейнесі арқылы қалыптастыру, дамыту

«Денсаулық»: «Шығармашылық»

Денсаулықты сақтау технологиясын қолдана отырып, балалардың толыққанды дене мен ақыл-ойын дамытатын, ағзаны шынықтыратын қимылдарды үйрету, оны өмірмен байланыстыру, деннің сау болуымен түсіндіріледі.: Балалардың дене қимылдарын музыкаға, саз ырғағына сәйкестендіру дағдыларын қалыптастыру, белсенді қимыл жасау әрекеттерін дамыту

«Денсаулық»: «Әлеумет»

Денсаулықты сақтау технологиясын қолдана отырып, балалардың толыққанды дене мен ақыл-ойын дамытатын, ағзаны шынықтыратын қимылдарды үйрету, оны өмірмен байланыстыру, деннің сау болуымен түсіндіріледі.: Дене тәрбиесінің өзі үшін пайдалы екендігіне баланың көзін жеткізу, әлеуметтік деңгейде бұл әрекеттің өз болашағы үшін қажет екендігі туралы көзқарас қалыптастыру, қоғам мүшелері арасында өзін еркін, әдемі, денесінің тәрбиелі екендігін сезіне отырып, коммуникация кезіндегі қолайлықты сезіндіру, қарым-қатынас ережелерінің сақталуын қадағалау

«Денсаулық»: «Коммуникация»

Денсаулықты сақтау технологиясын қолдана отырып, балалардың толыққанды дене мен ақыл-ойын дамытатын, ағзаны шынықтыратын қимылдарды үйрету, оны өмірмен байланыстыру, деннің сау болуымен түсіндіріледі.: Үлкендермен және балалармен бірге қимылды орындау кезіндегі қолайлықты, еркіндікті сезіндіру, ойын әрекеті арқылы өз ара жағымды қарым-қатынасын қалыптастыру.

4-кесте

Білім мазмұны денсаулық, әлеумет, таным, коммуникация, шығармашылық білім салаларымен байланыстыра оқытуды қарастырады. Мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс түрлері барлық оқу әрекетінің негізгі түрлері ретінде жүргізіледі. Әр баланың жас және психологиялық, физиологиялық ерекшеліктері ескеріледі, бұған қоса педагогиканың негізгі гуманистік, жеке-дара, жүйелілік, үлкендер мен балалар арасындағы іс- әрекет, жетістік принциптеріне негізделеді.

§3. Дене тәрбиесі теориясының басқа ғылымдармен байланысы

Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі теориясы мамандырылған ғылыми пәндердің тұтас кешенімен байланысты. Олардың біреулері гуманитарлық сипатта болады (дене тәрбиесінің жалпы теориясы, жалпы педагогика, мектепке дейінгі педагогика, дене тәрбиесі мен спорт психологиясы, спорттың жеке түрлерінің теориясы мен әдістемесі, спорттың шығу тарихы, әлеуметтік дене шынықтыру) дене тәрбиесінің дамуы мен ұйымдастырылуының әлеуметтік заңдылықтарын, дене жаттығуларының адам психикасына әсерін, сондай-ақ педагогикалық әсер ету құралдарын, формалар мен әдістерін қолдану заңдарын зерттейді. Басқа ғылымдар биологиялық және шектес жаратылыстану ғылымы пәндері адамның биологиялық даму процесін, оның жас ерекшелік заңдылықтарын дене жаттығуларының, сондай-ақ сыртқы ортаның түрлі әсерінен болып жататын өзгерістерін зерттейді, дене тәрбиесі адамның қозғалыстарында көрініс беретін физикалық және биологиялық заңдарды зерттейді.

Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі - бір-бірімен тығыз ұштасып жатқан дүние. Сондықтан дене тәрбиесі ғылымы бірінші кезекте оны оқыту, игерту, меңгерту әдістемесімен тығыз байланысты. Тұлғаны жан-жақты дамыту идеясын іске асыру негізінде баланың жас ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, оның ақыл-ойын, дене бітімін, күш-жігерін үйлесімді дамыту заңының талаптары жатыр. Қазіргі кезде ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде педагогтардың тәрбие мазмұны жайлы айтатын пікірлері бірдей емес. Мектепті ізгілендіру және демократияландыру үдерістерімен қатар басқа да сұрақтар кеңінен талқыланып, олардың шешілуі дене тәрбиесін жаңа сапалы деңгейге көтеруі тиіс.

Бұл ғылым дене тәрбиесінің педагогикалық заңдылықтарын танып білу және теориялық жағынан негіздеу мақсатында әлеуметтік және биологиялық құбылыстарды пайдаланады, дегенмен, дене тәрбиесіне қатысты өзінің негізгі ерекшелігін сақтап қалады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі теориясының табиғи-ғылыми негізін жаттығулар кешені мен олардың түсіндірмесі құрайды. олардың міндеттері - баланың биологиялық даму процестерін зерттеу.

Ғылыми білімдердің бұл кешені орыстың ұлы физиологтары И. М. Сеченовтің, И. П. Павловтың, В. М. Бехтеревтің және т. б. ғалымдардың еңбектері негізінде құралған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.