Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
МКҚК Алматы мемлекеттік бизнес колледжі
Алматы қаласы Білім басқармасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
Пән: Қаржылық есеп
Студент:Құрманғали Дулат Қайратұлы
Курс: 3 есеп В
Мамандығы: 0518000 Есеп және аудит
Біліктілік: 051803 Экономист-бухгалтер
Топ: 3 Есеп В
Бағасы:____( ____________)
Қорғау күні: ____ ____________20___ж.
Пән оқутышысы: Сериккулова Анар Турехановна
Алматы 2020 ж.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе бет
1. Тарау. Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
1.1. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық техникалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... .IV
1.2 Құрылыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .IX
1.3 Орындалған құрылыс монтаждық жұмыстар көлемінің есебі және құжатты рәсімделуі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..XX
2. Тарау. Құрылыс өндірісі
2.1 Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... XIII
2.2 Құрылыс кәсіпорындағы ақау есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...XV
2.3 Құрылыс кәсіпорындағы амортизация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...XVII
3.Тарау. Құрылыс өндірісіндегі шығындарға талдау жасау.
3.1.Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебіне талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Қосымша.
1. Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
1.1. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық техникалық ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы № 234 Заңында Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн реттейдi, бухгалтерлiк есептi жүргiзу мен қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерiн, негiзгi сапалық сипаттамалары мен ережелерiн белгiлейдi. Сонымен қатар еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды, қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді. Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге міндетті. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық-техникалық ерекшеліктері, құрлыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы.Күрделі құрылыс - жаңа кәсіполрындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, қайта қалпына келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының бірі болып табылады. Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің негізгі міндеттері:
- пайдаланылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын, құрылыс машиналары мен техникаларыныңқызметтерін дер кезінде, дұрыс және толық құжаттау, құжат айналымының сызбасына сәйкес мәліметтерді уақытында есепте көрсету үшін құжаттарды есеп бөліміне тапсыру.
- Құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс объектілеріне байланысты калькуляция баптары бойынша дұрыс және уақытында көрсету.
- Материалдық, еңбек және қаржылық ресурстардың нормаларының сақталуын бақылау, нақты шығындардың нормадан ауытқуларын және оларды болашақта болдырмау үшін себептерін анықтау.
- Бригаданың, бөлімшелердің және учаскелердің қызмет нәтижелері мен өнімнің өзіндік құндарын төмендету резервтерін анықтау және олардың есебін ұйымдастыру.
- Орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары мен аяқталмаған жұмыс көлемін анықтау.
- Қаржылық, статистикалық есепті құру үшін және өндірісті талдау мен бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру.Құрылыс-монтаж жұмыстарының өзіндік құн құрамына құрылыс жұмыстарымен байланысты шығындар қосылады. Олар экономикалық элементі және калькуляция баптары бойынша топтастырылады. Экономикалық элементі бойынша шығындар деп - өндіріс процесіндегі рөлі мен экономикалық мазмұнына байланысты бір типті жұмсалған шығындарды айтамыз. Шығындарды элементі бойынша жіктеу өзіндік құнды төмендетудің негізгі резервтерін анықтау үшін және жоспарлы өзіндік құнды жоспардың басқа бөлімдері мен салыстыру үшін айналым құралдарының айналымдылық көрсеткіштерін талдау кезінде өте қажет болады.Құрылыста шығындарды элементтері бойынша мынадай тәртіппен топтастырады:
- Материалдық ашығындар
- Еңбекақы шығындары
- Сақтандыруға аударымдар
- Негізгі құралдардың тозуы
- Басқа да шығындар.
Құрылыс өнімі болып ғимараттар, қондырғылар, өндіріс күштері, тұрғын үйлер, мәдени - тұрмыстық объектілер және тағы басқалар саналады. Құрылыс құны сметамен анықталады. Смета - объектіні салуға кететін қоғамдық қажетті шығындарды санау, яғни құрылыс өнімінің құны. Құжаттамалардың сметалық құрамы дайындалған жобалық сметасы мен объектінің техникалық күрделілігінің тәуелділігімен анықталады.
Жобаның құрамына келесілер енеді:
-шығындарды жинақтау (қажеттілік туындаса);
-жиынтық сметалық есеп;
-құрылыс құнының сметалық есебі;
-объектінің және жергілікті (локальды) сметалар;
-объектінің және жергілікті сметалық есептер (қажеттілік туындаса);
-жеке шығындар түрлерінің сметалық есебі (қажеттілік туындаса).
Сметалық құжаттамада бір мезгілде құрылыс объектісінің сметалық құнының ведомосты мен қоршаған ортаны қорғаумен байланысты жұмыстар және объектінің сметалық құнының ведомосты дайындалады. Шығындарды экономикалық элементтері бойынша топтастыру өндіріске не жұмсалғанын, әрі қанша жұмсалғанын көрсетеді. Осылай топтастыру нәтижесінде статистика органдары ұйымдардың өндіріс шығындары туралы статистикалық есеп берулерінің мәліметтеріне сүйене отырып экономика салаларында құрылған ұлттық табыстың мөлшерін анықтауға мүмкіндік алады. Шығын элементтері, калькуляциялық баптарға қарағанда, одан әрі құрамдас бөліктерге бөлінбейді.
Құрылыста тікелей шығындарға материалдық шығындар, өндірістік жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы және құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындары жатқызылады.Құрылыс өндірісі - материал сіңірімділігі жоғары саланың бірі. Себебі құрылыстағы өндірістік шығындардың басым бөлігін (64 %) материалдық шығындар алады.Материалдық шығындарға құрылыс - монтаж жұмыстарын орындау барысында, сонымен бірге құрылыстық конструкцияларға және тетіктерге, отын, электрқуаты және бу мен суға (көмекші және қосалқы өндірістердің, қызмет көрсетуші шаруашылықтардың өнімдері мен қызметтерін қоса алғандағы) жұмсалған шығындар жатқызылады.Құрылыс - монтаж жұмыстарына жұмсалған материалдық қорлардың құны олардың нақты өзіндік құны бойынша анықталады. Материалдардың нақты өзіндік құнына енгізіледі:
материалдарды сатып алу құны немесе қосалқы және көмекші өндірістің өнімі болып табылатын материалдардың өзіндік құны;
-материалдарды объекті маңындағы қоймаға дейін жеткізу шығындары;
-дайындау - қойма шығындары, тиеу - түсіру жұмыстарына жұмсалған шығындарды қоса;
Құрылыста пайдаланылған барлық материалдар 8 Негізгі өндіріс бөлімшесінің 1310 Материалдар транзиттік шотында есепке алынады және құрылыстың сәйкесті объектісінің өзіндік құнына енгізіледі. Бұл Қаржылық есеп берудің Халықаралық стандарттары бойынша 8110 Негізгі өндіріс, 1310 Материалдар шотында есепке алынады.Құрылыс ұйымдары жұмыстардың жекелеген түрлерін орындау барысында айналымды материалдарды (мысалы, темірбетон мұнараларын, шпалдарын және рельстік кран асты жолдарын көтеру кезінде ағаштарды, металл, ағаш шартақтарды бірнеше қайтара қолдану) пайдаланады. Оларды пайдалану құрылыс жұмыстарының өндірістік нормаларында қарастырылған.Айналымды материалдарды өндіріске алғаш босатқан кезде жұмысты орындаушылардың (прораб, шебер) жауапкершілігіне береді. Бұл кезде олардың құнын болашақ кезеңдердің шығындары ретінде есепке алады. Берілетін есептің деректеріне жабдықтаушылар, бәсекелестер, қазіргі және келешектегі инвесторлар. Қызметкерлер сондай-ақ министрліктер, ведомстволар, қалың көпшілік мүдделі. Қаржылық есепте инвестициялық саясат ұсынуға және несие беру жөнінде шешім қабылдауға, болашақтағы ақша ағынын бағалауға, кәсіпорындардың ресурстары мен міндеттемелерін және оның басшы органдарының қызметін сараптауға қажетті ақпарат жинақталады. Үкімет пен оның органдары берілген есеп ақпаратын сол кәсіпорынға қатысты экономикалық саясат пен салық шараларын белгілеу үшін пайдаланады.Оларға сондай-ақ субъектілер қызметін ретке келтіріп, салық салу саясатын жүзеге асыру үшін және табыстарды кіріске алу мен әр алуан статистикалық деректердің негізі үшін мәліметтер керек. Қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау тенденциясын уақытында аңдып, оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардың алдын алуға болады, сондай-ақ пайданы молайту үшін ішкі резервтерді анықтауға, соны жұмылдырып, тиімді пайдалану арқылы табысқа жетуге болады. Кәсіпорындардағы қаржы қызметінің ойдағыдай барысы алға қойған мақсатқа, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге қажетті жағдай жасайды, кәсіпорынның өндірістік қызметінің үздіксіздігі қаржылық жағдай қалыпты тұрақтылығын қамтамасыз етеді, ал бұлар кәсіпорынның төлем қабілетіне кепілдік береді Алайда субъектілердің қаржылық есебін пайдаланушылар мүдделерінің айырмашылықтарына қарамастан, субъектінің өмір сүруінің басты шарты - оның қызметіне қажетті капиталдың жеткіліктілігі болып табылады. Сондықтан капитал иелері мен басқа да инвесторлар есептен алатын ақпаратқа қанағаттануға тиісті мұндай жағдай ақпарат падаланушыларға ортақ сипат. Осы талапқа жауап беретін қаржылық есеп жалпы мақсаты есеп деп аталады, ал барлық тұтынушыларға арналған, бұлар үшін қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъект туралы ақпаратты негізгі көзі қызметін атқарады. Алайда, тұтас алғанда есеп беру тұғырнамасысыртқы тұтынушылардың жалпы қажетіне қатысты және ол бұрын өз капиталын субъектінің қарамағына бергендердің мүдделерін қорғауға бағытталады. Жылдық есеп мынадай тұтынушыларға беріледі;
- Меншік иелері немесе өкілдікті органдарға немесе құрылтайшылық құжаттарға сәйкесті органдар
- Кәсіпорынның тұрғын жеріндегі салық органдарына;
- Жергіліктіқаржыоргандарына;
- Мемлекеттік статистикалық органдарына.
Заңды тұлғаның қаржылық есебі тұтынушылар үшін ашық болып табылады. Ол қалың көпшілікті субъектінің даму бағыттары туралы және оның аймақтық-экономикалық, әлеуметтік ахуалын жақсартуға соңғы жетістіктері туралы ақпаратпен қамтамасыз ете алады. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, құрылыс жұмыстарының (өнімінің)өзіндік құнының көп бөлігі материалдық шығындардан тұрады. Басқаша айтатын болсақ құрылысты жүзеге асыруда құрылыс объектісінің негізін материалдар құрайды. Құрылыс жұмыстарының салалық және технологиялық ерекшеліктері кәсіпорынның өндірістік кезеңінде пайдаланылатын материалдық ресурстардың есебі мен әдістемесінің ұйымдастырылуына елеулі ықпал етеді. Сондай-ақ құрылыс саласының ерекшеліктерінің бірі материалдық қорларды сақтайтын әрбір орындар бойынша оған жауапты тұлғаларды арнайы құжаттармен бекіту. қажет етіледі. Құрылыс-монтаж ұйымдардың құрамына негізгі өндірістен бөлек көмекші өндірістері де болады, сондықтан негізгі және көмекші өндірісте пайдаланылған материалдық ресурстардың бухгалтерлік есебін бөлек, бірақта өзара байланыста қарастыру қажет. Құрылыс ұйымының өзінде өндіріліп пайдаланылатын және басқаларға сатылатын өнімдерінің бухгалтерлік есебі өндірістік ұйымдардағыдай етіліп жүргізіледі. Құрылыс өндірісінде кейде жартылай фабрикаттарды пайдалану жиі кездеседі. Бұл бетон ерітіндісін (раствор), асфальт және тағыда басқа құрылыс материалдарын дайындауға байланысты. Көбіне жол, дамба, т.б. салумен айналысатын құрылыс ұйымдары өздеріне қажетті шикізаттарды (құм, тасшақпақ (щебень), қиыршық тас гравий)), өзінің көмекші өндірісінде өндіруге мүдделі болады. Сонымен қатар, құрылыс орталықтандырылған электр қуатымен және сумен қамтамасыз етілмеген аудандарда жүргізілетін жағдайда қосымша электр подстанциялары мен су жіберу (водокачек) құрылғыларын, тағыда басқаларды қажет етеді Аталғандар құрылысқа жағдай жасайтын көмекші өндіріс болған жағдайда тиімді болып табылады Әржақты құрылыс өндірісінің өзіндік ерекшелігіне қарай, құрылыс ұйымдарындағы материалдық қорлардың бухгалтерлік есебі тек басқа да басқару салаларымен бірігіп жүргізілгенде ғана дұрыс, әрі толық қамтылады. Басқа да басқару салаларына: материалдық-техникалық жабдықтау бөлімін, өндірістік жобалау бөлімін, ақпараттық технологияны енгізу мен қолдану жөніндегі бөлімді және барлық инвестициялық-құрылыс қызметтерінің субъектілерін жатқызуға болады Құрылыс мекемесін басқару жүйесінің сапасының артуы белгілі бір мақсаттарға талдау жүргізу мен қадағалау мүмкіндіктерін беретін, басқару шешімдерін әзірлеу кезінде әртүрлі деңгейдегі басқару кезінде үлкен табысқа жеткізетін, қажетті объективті, нақты және уақытылы ақпараттарды алумен тығыз байланысты . Құрылыс мекемесінің есептік қызметкерлері құрған ақпарат құрылыс мекемесінің басқару аппаратының ұлғаймалы талаптарына сай болуы қажет және талдамалық жұмыстар мен болжамдарды жүргізу талаптарына барынша жауап беруі тиіс. Нарықтық экономика жағдайында есеп жүйесі мен ішкі бақылауды қалыптастырудың маңыздылығы ерекше сипатқа ие. Ол үш маңызды факторларға негізделеді: біріншіден - құрылыстық - инвестициялық саланың экономикалық тәуелділігіне, екіншіден - кәсіпорындардың бәсекелік күрестеріне, үшіншіден - халықаралық интеграциялауға №2 Қорлар - деп аталатын ҚЕХС сәйкес қорлардың өзіндік құнына оларды есепке алу барысында, яғни кіріске алу, дайындау, тасымалдау және басқада кіріске алу барысында жұмсалған шығындардың барлығы қосылып есептелінеді Осы жердегі аталып өткен тасымалдау шығыны қорлардың өзіндік құнына қосылып есептелуінде үлкен мәселе туғызады. Іс тәжірибеде әр түрлі өлшем бірліктерде есептелінетін қорлар бір көлікпен тасымалданып әкелінетіндігі жиі кездеседі. Соған сәйкес бұндай жағдайда тасымалдау шығындарын тасымалданған әр түрлі материалдарға тиісті мөлшерде есептеуге мүмкіндік болмайды. Сондықтан бұл шығындар материал ретінде есептелініп кіріске алынады да, есепті кезеңнің соңында жұмсалынған (сатылған) материалдар мен қалған материалдарға бөлініп қоыслады. Көлік тасымалдау шығындары әрбір материалдың көлеміне, яғни көлік құралына тиелгендегі алатын орнына немесе салмағына қарай емес бағаларына байланысты пропорцианалды түрде бөлініп қосылады. Соған сәйкес көлемі кіші болғанымен бағасы жоғары материалға көлік тасымалдау шығыны көп қосылады. Кей уақыттарда қорларды тасымалдауда пайдаланылған көлік құралының негізгі, яғни көп бөлігін алған (үлкен орынды қажет ететін немесе салмағы ауыр) материалдың құнына қосылатын тасымалдау шығынының мөлшері сол көліктің аз ғана орнын иеленген бағасы қымбат салмағы жеңіл материалға қосылатын тасымалдау шығынынан бірнеше есе аз болуы мүмкін. Осыдан көлік тасымалдау шығындарының материалдардың өзіндік құнына дұрыс бөлініп қосылмайтындығын көруімізге болады. №2 Қорлар - деп аталатын ҚЕХС сәйкес қорлар міндетті түрде өзіндік құны мен таза сату құны арасындаға төмен бағасы бойынша бағалануы қажет. Ал көлік тасымалдау шығындары олардың қай материалмен тікелей байланысты екенін анықтау қиындық тудыратындықтан бөлек есептелінеді. Талдамалық (аналитикалық) есепте әрбір материал түрлері бойынша сатылып алынған бағасы бойынша, көлік тасымалдау шығынынсыз есептелінеді, яғни олардың өзіндік құнын есептеуде көлік тасымалдау шығындары қарастырылмайды. Сондықтан өзіндік құны мен таза сату құны арасындағы төмен бағаны анықтау барысында көлік тасымалдау шығындары өзіндік құнның құрамында болмайды, яғни қарастырылмайды. Осыдан көлік тасымалдау шығындарын қорлардың құрамында есептеп артынан оларды жұмсалынған (сатылған) материалдармен жұмсалынбай қалғандарының арасында бөліп есептеу қосымша уақыт пен қосымша жұмыс күшін қажет еткенімен ешқандай нәтиже бермейді. Сондықтан біз көлік тасымалдау шығындарын тікелей үстеме шығындарға апарып қосып есептеп кейіннен үстеме шығындардың құрамында жұмсалған материалдармен бірге объектінің құнына апаруды ұсынамыз. Бұл кәсіпорындағы жұмыс уақытын үнемдейді. Сонымен қоса ешқандай қажетсіз есептеуді жүргізуді болдыртпайды Өткен XX - ғасырдың 70-жылдарында Жапония елінде Джит (Jit ("Jist- intime") дер кезінде) жүйесі қолданысқа енгізіліп соның арқасында Жапония компаниялары әлемдік нарықта үлкен нәтижеге қол жеткізді. Осындай үлкен табысқа қол жеткізудің, яғни әлемдік нарықта Жапония компанияларының беделінің артуының негізгі факторы Джит (Jit ("Jist-intime") дер кезінде) жүйесінің қолданылуы болғандығы белгілі. Бұл жүйе бойынша кәсіпорынды белгіленген уақытта, яғни дер кезінде керекті материалдармен қамтамасыз ету көзделген, яғни бұл тура уақытқа негізделген. Оның негізгі мақсаты дәл уақытында - қалдық қалмау. Джит (Jit ("Jist-intime") дер кезінде) жүйесі бойынша жабдықтаушы өндіріске қажетті материалдарды жұмыс күнінің басталатын уақытында сол күнге қажетті мөлшерде алдын ала берілген тапсырыс бойынша жеткізіп отырулары тиіс. Мұндай жағдайда жұмыс күнінің соңында өндіріс орынында пайдаланылмай, яғни жұмсалынбай қалған материалдар болмайды. Ал бұл жүйенің тиімділігі өндіріс басында материалдық қорлардың қалдығын сақтайтын қойманың қажет болмайтындығы. Сондай-ақ сәйкес материалдардың ысырабыда болмайды, яғни шығындар азайады. Бұндай шығындарға қойманы ұстап тұру шығындарын жатқызуға болады (уақытша материалдық қорларды сақтау үшін салынатын қойма үшін жұмсалынатын шығын, қоймашыны ұстап тұру шығыны т.б.) Бұдан басқа бұл жүйенің дұрыстығы әрі тиімділігі әрбір материалдық қордың тек қажетті мөлшерде тиісті объектіге жеткізілінетіндігінде. Біздің елімізде материалдармен жабдықтап отыратын қоюшы мердігер ұйымдардың барлығының әзірге мұндай мүмкіншілігінің болмауына байланысты біз бұл жүйені қолдана алмаймыз. Біздің ойымызша орталық қоймада құрылысқа күнделікті керекті материалдар учаскелердің тапсырысы бойынша жинақталып жұмыс күнінің басталатын уақытында учаскіге жеткізіліп тұруы керек. Бұл материалдардың ысырап болуына жол бермейді жәнеде кәсіпорын шығындарын үнемдеуге мүмкіндік жасайды. Біз жоғарыда айтып кеткен бүгінгі күні еліміздің өндіріс орындарында қолданылып жүрген орталық қоймалардағы материалдардың сақталынуы мен өндіріс басындағы материалдар сақталынатын орындар бойынша бірдей материалдардың есебін жүргізуді бір жүйеге келтіру үшін және де оған жұмсалынатын шығындарды азайту үшін мынадай ұсыныстар ұсынамыз
:: материалдар кәсіпорынның орталық қоймасында ғана сақталынып және оның есебі осы орталық қойма бойынша ғана жүргізілуі керек;
:: кәсіпорындағы әрбір өндіріс орнына қажетті материалдары олардың алдын ала берген өтініштері бойынша қажетті күнге бөлек жинастырылып қойылып жұмыс күнінің басталатын уақытында учаскіге жеткізіліп отырылуы керек;
:: кәсіпорынның орталақ қоймасынан әрбір өндіріс орындарына босатылған, тиеліп жіберілген материалдар тікелей өндіріс шығындарына қосылып есептелінуі тиіс;
:: әрбір айдың соңында өндіріске түгендеу жүргізіліп ондағы жұмсалынбай қалған материалдар сторно етіліп отырылуы тиіс. Бұл айтылған ұсыныстар кәсіпорынның жұмыс жүргізуінде төменде аталған шығындарын азайтуға және өндіріс өнімділігін арттыруға өз септігін:
:: әрбір цех, яғни өндіріс бойынша қоймашыны ұстауға шығын шығарылмайды (еңбекақы);
:: әрбір цех, яғни өндіріс бойынша басқадай қойманы ұстау шығыны азаяды (қойма салу);
:: материалдарды орталық қоймада ғана сақтау бір өндірісте (цехта)пайдаланылмай жатқан материалдырдың екінші бір өндірісте (цехта)жетіспеуін болдыртпайды;
:: материалдардың дұрыс сақталынуын қамтамасыз етеді;
:: материалдардың тиімді жұмсалынуын бақылауды қамтамасыз етеді;
:: өндірілген өнім көлемін дұрыс анықтауға мүмкіндік береді. Аяқталмаған құрылысты дұрыс бағалау үшін бұл салынып жатқан объектінің дайындық жағдайын; яғни оған жұмсалынған шығындарды түгендеуді дұрыс әрі сапалы жүргізу қажет.
1.2 Құрылыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы
Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірісіне жұмсалған шығындар есебі шоттар жоспарының 8110 Негізгі өндірісбөлімшесінің активі шотында Материалдар, Негізгі еңбекақы, Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындарыжәне Үстеме шығындаркалькуляциялық баптары бойынша жүргізіледі. Мердігерлік құрылыс ұйымдары мен үй құрылысы комбинаттары осы шоттардың дебеті бойнша тапсырыс берушілердің (Салушылар)тапсырысы мен орындалып жатқан құрылыс және монтаж жұмыстарының өндірісіне жұмсалған шығындарды есепке алады. Механикаландыру басқармасы осы шоттарда субмердігер келісім шарты бойынша орындалатын құрылыс монтаж жұмыстарының шығындарын көрсетеді.Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірістік шығындарының есебі дайын өнім шығару мен қызмет көрсетуге дайын жеке объект немесе құрал-жабдықтармен қамтылған кәсіпорындар құрылымына кіруіне байланыссыз ішкі құрылыстық титульді тізімге кіретін және жеке сметасы мен жобасы бар әр құрылыс (ғимарат ,құрылғы) объектісі бойынша жүргізіледі.Мердігерлік құрылыс ұйымдары, үй құрылыс комбинаттары және механикаландыру басқармалары 8110 Негізгі өндірісбөлімшесінің шоттарында өз қажеттіліктері үшін капитал салымдарын жүзеге асырумен және ғимараттар мен құрылғыларды жөндеумен байланысты құрылыс-монтаж жұмыстары бойынша шығындарын есепке алады.Үй құрылыс комбинаттары құрылыс бөлшектері мен конструкцияларды өндіру бойынша шығындарын 8300 Көмекші өндірісбөлімшесінің шоттарында есепке алады.Субмердігерлік шарттар бойынша жеке жұмыс түрлерін (сантехникалық,жабдықтау,құрал-жабд ықтарды монтаждау және т.б.)атқаратын арнайы мамандандырылған мердігерлік ұйымдар шығындар есебін бір немесе басқа объектіде орындалатын жұмыстардың жиынтығы бойынша ұйымдастырылады. Бас мердігер құрылыс монтаж жұмыстарының бап бойынша өндірістік нақты шығындар есебін тек қана өзі жеке орындаған жұмыстары бойынша жүргізеді. Субмердігерлерден қабылданған жұмыстар құнын бас мердігер шығын баптарына бөлместен , бірақ сәйкесті объектілер бойынша есепке алынады.Объектіде орындалған құрылыс монтаж жұмыстарының жедел есебін натуралды және құндық өлшемде учаске басшысы Кс-6 үлгідегі орындалған жұмыстары есебінің журналында жүргізеді. Журнал мәліметтері құрылыс процесі кезінде М-29 өндірістік нормалармен сәйкестіру бойынша құрылыстғы негізгі матириалдардың шығындары туралы есептілікке тиісті мәліметтерді толтыру үшін, құрылыс машиналары және автокөліктері орынған жұмыс көлемін бақылау үшін,сондай-ақ жұмысшылардың еңбекақысын есептеу құжаттарында көрсетілген мәліметтерді тексеру үшін қолданылады. Құрылыстық ұйымның өндірістік бөлімі объектіде жұмысты орындағанға дейін учаскенің басшысына орындалған жұмыс есебінің журналын (кс-6 нысаны )береді.Бұл журналда орындалуға тиіс жұмыс көлемі мен жұмыс түрлері және конструктивтік элементтер шегінде бірлік сметалар бағалары бойынша анықталатын құны туралы мәлімет беріледі.Бірлік бағалары бойынша объектіде орындалған жұмыс құнының қорытындысынан кейін белгіленген пайыздар бойынша есептелген үстеме шығындар беріліп, жалпы жұмыс құнымен үстеме шығындардан жоспарлы жинақтар анықталады.Жұмыс құнының (тікелей шығындардың )үстеме шығындар мен жоспарлы жинақтардың жалпы сомасы объектідегі құрылыс монтаж жұмыстарының сметалық құның құрады.Объектідегі әр жұмыс түлерінің аяқталу көлеміне байланысты , бірақ келесі есепті айдың 1-інен кешіктірмей орындалған жұмыстар журналда натуралды және құндық көрсеткіште көрсетеді. Кейін бірлік бағалар бойынша орындалған жұмыстардың жалпы құны есептеліп, одан үстеме шығындар сомасы есептеледі, жоспарлы жинақтар және ай сайын учаске басшысының қолтанбасымен бекітілетін құрылыс монтаж жұмыстарының жалпы құны анықталады. Журнал тіркелім болып табылады, оның негізінде орындалған жұмыстар мен шығындардың сметалық құны туралы ай сайын анықтама жасалады.Құрылыс монтаж жұмыстырының калькуляциялық баптар бойынша шығындар бойынша есеп объектілері бойынша жүргізіледі. Шығындар есебінің объектілерін таңдау құрылыс монтаж жұмыстары шығындарының талдамалық есебі мен жоспарды ұйымдастыруда, шығындарды бақылауда және ұжымның (бригаданың,учаскенің)істеген жұмысының нәтижелерін анықтауда маңызды рөл атқарады.Шығындардың талдамалық есебінің объектілерін таңдау құрылыс өндірісінің бөлімшелерімен анықталуы тиіс, яғни оның өнімінің құрамы мен ,жұмысты жүргудің технологиялық ұйымдастырушылы ерекшеліктерімен анықталады.Қоғамның нарықтық экономикаға өтудегі құрылыстық өнімге, құрылыс ұйымдарға және олардың жұмыс жасауына қоятын талаптарға келесілер жатады:
- құрылыс ұйымдардың жұмыс жасау сенімділігі және келісімдік міндеттіліктерді қатал сақтау;
- құрылыс ұйымдардың залалсыз жұмыс пен қалыпты тиімділігін қамтамасыз ету;
- өндіріс объектілердің құрылыс ұзақтықтары 2-3 есе және өндірістік емес объектілердің құрылысын 1,5 есе - қысқарту;
- құрылыс өнімдердің сапасын жоғарылату және олардың қанауға даярлық дәрежесі, сапаны сақтандыруға көшу;
- тұрғызылатын объектілердің сипатын өзгерту, олардың өзгеріп жатқан өндіріс шарттарына жылдам бейімделуін қамтамасыз ету;
- Құрылыстық ұйымдардың ұлттық және шетел нарығындағы бәсекеге қабілеттілігінің маңызды факторы - оралымдылығын күшейтуі;
- мердігерлік ұйымдардың тұрақты іскер абыройлығы және дәулеттілігі;
- мердігердің салмақты кепілдіктері ( кепілгерлік және кепілзат );
- кәсіпкерлік тәуекелдердің дамыған сақтандыруы;
- мердігерлік ұйымдардың кәсіпшілік қызметтер кешенін көрсету мүмкіншілігі;
- орынды табиғатты қолдану және қоршаған ортаны сақтау;
- құрылыстық жұмыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Ұсыныстардың принциптік жаңашылдығы дамуын сапалы жағына - нарықтық реттегіштер арқылы: прогрессивти материалдар мен констукторларды қолдану, жоғары өндиристік техниканы қолдану мен жаңа және жаңашыл технологияларды пайдалану арқылы ЖТП жетістіктерін кең қолданлу инвестициялық циклінің 3-4 есе қысқаруы есебінен күрделі құрылыс тиімділігінің өсуіне алып келеді.
1.3 Орындалған құрылыс монтаждық жұмыстар көлемінің есебі және құжатты рәсімделуі
Құрылыстық қызмет (ары қарай - құрылыс): жаңа объектілерді салу және (немесе) әрекеттегі объектілерді (ғимараттарды, құрылыстарды және олардың кешендерін, коммуникацияларын) өзгерту (кеңейту, жаңаландыру, техникалық қайта жабдықтау, қайта қалпына келтіру, күрделі жөндеу), олармен байланысқан технологиялық және инженерлік жабдықтардың монтажы (демонтажы), құрылыстық материалдарды, бұйымдарды және конструкцияларды жасау (өндіру), аяқталмаған объектілерді консервациялау және өз ресурстарын жұмсап болған, объектілерді кейіннен пайдаға асыру бойынша жұмыстарды жүзеге асыру арқылы өндірістік және бейөндірістік бағыттағы негізгі қорларды жасау бойынша қызмет; Объектілер (құрылыс объектілері, олардың кешендері):
- тұрғын-азаматтық мақсаттағы;
- инженерлік желілерді қоса, коммуналдық мақсаттағы;
- автомобильдік және теміржолдар мен олардың инфрақұрылымының;
- әуе және су көлігінің;
- көпірлер, жол құбырлары, туннельдер, өнімжолдары және инженерлік құрылысы бар электр таратушылардың;
- телекоммуникациялық және ғарыштық байланыстардың;
- атом энергетикасына арналған ғимараттар мен құрылыстарды қоса, энергетиканың;
- өндіруші өнеркәсіпке арналған ғимараттар мен құрылыстарды қоса, өнеркәсіптердің - ауыл шаруашылықтық, су шаруашылықтық, ирригациялық және (немесе) гидротехникалық мақсаттағы;
- қорықтардағы, қаумалдардағы, балық тәлімбақтарындағы, орман, аңшы және басқа пайдалы жерлердегі тұрғын, өндірістік және қосалқы-шаруашылықтық мақсаттағы ғимараттар, сонымен қатар көлемді, жазықтықты және сызықты құрылыстар. Өзгеріс ендіру белгіленген объектілерге, сонымен қатар, жеке тұрғын және тұрғын емес үй-жайлар немесе қазіргі бар ғимараттың (құрылыстың) бөліктері де жатады. Құрылыс-монтаж жұмыстары әрекеттегі заңнамаға, жобалық, жұмыс және ұйымдастыру-технологиялық құжаттамаға сәйкес және Қазақстан Республикасы аумағында сәулет, қала құрылысы және (немесе) құрылыс қызметінің тиісті түрін жүзеге асыру құқығына лицензиясы бар құрылысты жүзеге асырушы тұлғамен (бас мердігермен) жүзеге асырылады.
Құрылыс процесі Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңның 6-тарауының нормаларына сәйкес сәулет-құрылыс бақылауымен және қадағалауымен бірге жүргізіледі. Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2013 жылғы 16 шілдедегі №62 бұйрығы бойынша тармақпен толықтырылды. * Қолданыстағы тұрғын ғимараттардың үй-жайларын қайта жаңартуға, қайта жоспарлауға, қайта жабдықтауға арналған рұқсат беру рәсімінің ерекшелігі сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2013 жылғы 16 шілдедегі №62 бұйрық бойынша ҚР ҚН алынып тасталды. Құрылыстың және құрылыс өнiмдерiнiң сапасын қамтамасыз етуде сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi субъектiлерiне қойылатын талаптарды белгiлейтiн нормалар мен ережелер Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiмен реттеледi, ҚР құрылыстардың барлық түрлерiне, соның iшiнде оларға қатысты технологиялық және инженерлiк жабдықтарға қолданылады.
Құрылысқа қатысушылар - құрылысты жүзеге асырушы тұлға, салушы (тапсырысшы), жобалаушы - құрылыс-монтаж жұмыстарының, соғылған конструкциялар мен ғимараттың немесе құрылыстың инженерлік-техникалық қамтамасыз ету жүйесінің техникалық регламенттердің, жобалау және жұмыс құжаттамаларының талаптарына сәйкестігін бағалау мақсатында сәулет, қала құрылысы және құрылыс заңнамасымен қарастырылған құрылыстың сапасын бақылауды жүзеге асырады. Құрылысты жүзеге асырушы тұлға құрылыс өнімінің сапасын бақылау кезінде сапасының көрсеткіштерінің жобада, стандарттар мен техникалық жағдайларда, жеткізу туралы келісімдерде, төлқұжаттарда және басқа құжаттарда көрсетіліп, бекітілген талаптарға сәйкестілігіне тексеру жүргізеді және:
- құрылыс салушымен (тапсырысшымен) ұсынылған жобалау құжаттамасының және қолданылатын құрылыс материалдарының, бұйымдардың, конструкциялар мен жабдықтардың кіріс бақылауын;
- күрделі құрылыс объектісінің геодезиялық бөлгіш негізін куәландыруды; - құрылыс-монтаж жұмыстарының операцияларын орындау барысында және аяқталғаннан кейін операциялық бақылауды;
- Г қосымшасы бойынша келесі жұмыстарды орындау басталғаннан кейін қорытындысына қол жетімсіз болып табылатын орындалған жұмыстарды куәландыруды;
- Д қосымшасы бойынша жауапты құрылыс конструкцияларын және инженерліктехникалық қамтамасыз ету жүйелерінің телімдерін куәландыруды;
- техникалық қондырғылар мен жабдықтарды сынау және жүргізіп көруді орындайды.
-өндірістік процестер мен операцияларды орындау толықтығы мен реттілігінің сәйкестілігі, сондай-ақ технологиялық тәртіп нормаларының технологиялық құжаттар (технологиялық карта, регламенттер) талаптарына сай болуы;
- жобалық құжаттар, құрылыс нормалар, ережелер мен аралық жұмыстар нәтижесінің сапасына деген стандарттар (мысалы, арматура мен салынған бұйымдардың көлемі мен орналасуы, бетон қоспасын салмас бұрын олардың дәнекерлік тігістерінің сапасы, кірпішті қалаған кезде арасына салынатын ерітіндінің қалыңдығы, жылытқыштың қабаттары, конструкцияның жиналатын бөлшектерінің орнату дәлдігі, т.с.с.) талап- тарының орындалуы;
- операцияларды орындаудың және оның нәтижелерінің сапа көрсеткіштерінің жобалау және технологиялық құжаттарыдың талаптарына, сондай-ақ осы технологиялық операциялардың нормативтің құжаттарға сәйкестілігі тексеріледі. Құрылысты жүзеге асырушы тұлға өзінің басқарушылық құжаттары негізінде операциялық бақылауды орындауға, оның нәтижесін құжаттайтын және бақылау арқылы анықталған ақауларды жоюға жауапты тұлғаны тағайындайды. Операциялық бақылау нәтижесін және бақылау арқылы анықталған ақауды жою туралы мәліметті жұмыстардың жалпы журналына құжатталып, енгізу қажет. Құрылыс қатысушылары аралық сәйкестілік бағасын жасауға міндетті, олардың қорытындылары объектінің қауіпсіздігіне әсер етеді, бірақ қабылданған технологияға сәйкес келесі жұмыстарды орындау басталғаннан кейін бақылау үшін қол жеткізбес болып табылады. Аралық сәйкестілік бағасы келесі жасырын жұмыстар (ары қарай - жасырын жұмыстар) нәтижесін құжаттандыру формасында, сонымен қатар ғимараттар мен құрылыстарды, жауапты конструкцияларды, инженерлік жүйелер мен олардың бөлшектерін (ары қарай - жауапты конструкцияларды қабылдау) аралық қабылдау арқылы жүзеге асады. Аралық сәйкестілік бағалауға жататын ғимараттар мен құрылыстардың, конструкциялардың, инженерлік жүйелердің элементтері мен олардың бөлшектерінің құрамы, қатысушылар құрамы, нәтижелерді құжаттандырудың нақты ережелері мен әдістері, сонымен қатар олардың құрамына кіретін зерттеулер мен сыннан өткізу ережелері нормативтік құжаттар жобалық құжаттамалар немесе мердігер келісімі бойынша бекітіледі. Жасырын жұмыстарды куәландыру жасырын жұмыстарды куәландыруды орындайтын тұлғамен орындаушы ұйымдастырылады, қажеттілікке сай нормативтік құжаттар мен жобалық құжаттамаларда қарастырылған өлшеу және сынау жұмыстарын да орындайды. Куәландыру нәтижесі бойынша акт құралады (Г қосымшасы). үзілістен (алты айдан артық) кейін жұмыстар қайта жалғасқан жағдайда, құрылыс салушының (тапсырысшы) талабы бойынша жұмысқа кіріспес бұрын жасырын жұмыстарды қайта куәландыру қажет.
2. Тарау. Құрылыс өндірісі
2.1 Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебі
Өндірістік үстеме шығындарға: өндірістік кұрылыс жайлар мен құрылыс-жабдықтарды, ағымдағы күтумен, жөндеумен байланысты шығындар, қосалқы материалды қалпына келтіру бойынша шығындар, жұмысшылардың әлеуметтік салықтық аударымдары бар еңбекақы шығындары, құрылыс кәсіпорынының өндірістік бөлімшелерін жылумен, жарықпен қамтамасыз етумен байланысты шығындар және ақау жатады.
Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша тікелей және жанама деп бөлінеді. Тікелей шығындар -- өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның өзіндік құнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, материалдар, аударымдар). Жанамалар -- өнімнің жеке түрлерінің өзіндік кұнына тікелей енгізілмейтін және жанама түрде болып бөлінеді.
Өндіріс көлеміне байланысты айнымалы (өзгермелі) және тұрақты деп бөлінеді. Айнымалы шығындар -- мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай (пропорционалды) өзгеретіндер (өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы, технологиялық энергия, және т. б.). Әдетте, айнымалы шығындарға шикізаттар мен негізгі материалдардың шығындарын, негізгі өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын, айнымалы өндірістік шығындарды жатқызуға болады. Тұрақты шығындар -- өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес шығындар (жылыту, өндірістік бөлмеге жарық беру, амортизация).
Құрылыс өнімдерінің тікелей (жартылай) өндірістік өзіндік құнын анықтағанда тікелей шығындар негізге алынады. Бұл шығындарды бағалау әдісін қолданғанда, тікелей шығындар дайын өнімдердің өзіндік құнына кіреді, ал жанама шығындар толық ағымдағы жылдың жалпы каржылық нәтижелеріне апарылады. Осылайша, тұрақты шығындар аяқталмаған өндірісті бағалауға кірмейді.
Өндіріс шығындарының аналитикалык есебі өнімнің бір өлшемінің іс жүзіндегі өзіндік құнын есептеуді қамтамасыз етуге арналған. Бұл әрбір калькуляциялық (есептік) объектіге ашылған карточкалар немесе арналған ведомост арқылы жүзеге асады. Осы ведомостарда (карточкаларда) шығындардың баптары, ал баяндауыш ведомостарда айдың басы мен соңындағы цехтар бойынша аяқталмаған өндіріс қалдықтары, ай ішіндегі шығындар, дайын өнімді, түпкілікті ақауды, аяқталмаған өндіріс жетіспеушіліктерін, қайтымды қалдықтарды есептен шығару және басқа да есептен шығарулар керсетіледі. Ведомостарға (карточкаларға) тиісті мәліметтерді жазу үшін қажетті құжаттар мен талдамалық кестелер негіз болады. Ведомостар (карточкалар) бойынша жиынтық әр цех бойынша көрсетіледі, ал аяқталмаған өндіріс қалдықтарының сомасы бас кітапта көрсетілген 8010 шоты бойынша қалдықтарға тең болуға тиіс. Өндіріске жұм-салған шығындарды есепке алу ведомостарының (карточкаларының) деректері бойынша шығарылған өнімнің нақты өзіндік құны айқындалады. Соңғысын өнімге қоса тіркелген қағаз (накладной) аркылы коймаларда кіріске алады. Өндірілгеп өнімнің құнына 1320 Дайын өнім шоты дебеттеледі және 8010 шоты кредиттеледі. Ал көрсетілгсн қызметке 7010 шоты дебеттеледі де, 8010 шоты кредиттеледі.
Құрылыс - монтаждау жұмысындағы үстеме шығындарға жұмысшыларға көрсетілген қызмет шығындары, құрылыс алаңдарындағы ұйымдастыруға кеткен шығындар жатады.
Жалпы алып қарайтын болсақ, орындалып жатқан жұмыс барысында өндіріске тән ерекшелігі бар қосымша шығындарды кездестіреміз. Бірақ, біз оны шығындар түріне дұрыс жатқыза білуіміз керек.
Осыған байланысты үстеме шығындар төмендегідей түрге бөлінеді:
Құрылыс жұмысшыларына көрсеткен қызметке кеткен шығын:
-- учаске басшыларының, аға шеберлердің, қосалқы және көмекші өндіріс басшыларының, механиктердің негізгі және қосымша еңбекақысы және одан аударылған әлеуметтік салық;
-- құрылыс - монтаждау жұмысындағы жұмысшылрдың қосымша еңбекақысы және одан аударылған әлеуметтік салық.
Техникалық қауіпсіздік пен еңбекті қорғау бойынша шығындар:
-- тегін берілетін арнайы униформаларды жөндеу және жууға кеткен шығындар;
-- заң бойынша қарастырылған денсаулыққа зиян цех жұмысшыларына берілетін сүт тағамдарына кеткен шығындар;
-- техникалық қауіпсіздікке арнайы жасалған бөлмелерге кеткен шығындар.
Құрылыс алаңдарындағы ұйымдастыру шараларына кеткен шығындар:
-- амортизациялық шығындар, бірнеше мердігерге қызмет көрсетіп тұрған негізгі құралдарды пайдалануға немесе жөндеуге кеткен шығындар;
-- жиналмалы типтегі ғимараттарға кеткен шығын;
-- өндіріске қажетті өлшеуіш құралдар сатып алуға кеткен шығын;
-- қауіпті аймақтарды қоршауға кеткен шығындар;
-- уақытша қондырғылар орнату шығындары;
-- өлшеуіш қораптар, бункерлер, бетон мен ерітінділерге арналған ыдыстар сатып алуға кеткен шығындар;
-- нысан маңындағы әкімшілік орындар;
-- жұмысшыларға арналған жуыны орындарына кеткен шығын;
-- уақытша жарықтандыруға арналған желілерге кеткен шығындар;
Өндірісті жобалау жұмыстарына кетен шығын;
Өндірістегі зертхана қызметін пайдалануға кеткен шығындар.
2.2 Құрылыс кәсіпорындағы ақау есебі
Үстеме шығындар бабында құрылыс - монтаждау жұмыстарына қатысты үстеме шығындар көрсетілгендіктен, ол шығындар 8110 Негізгі өндіріс шотында дебеттеліп, 8410 Үстеме шығындар шотында кредиттеледі. Құрылыс - монтаж жұмыстарындағы ақау деп техниклық талаптарға сәйкес келмеген жұмыс көлемін айтамыз. Ақаудың пайда болуы төмендегі жайттарда кездеседі:
Жобалық көрсеткіштер ұстанымын бұзғанда;
Сапасы төмен құрылыс материалдарын пайдаланғанда;
Жобалық құжттарда кеткен қателерде;
Конструкциялық құрылым сәйкес келмеген жағдайда.
Құрылыс нысанын тапсырғанға дейін, яғни құрылыс жұмысының жүріп жатқан процесінде немесе нысанды бас мердігердің өткізуі барысында ақау анықталады.
Ақау кімнің тарабынан кеткенін анықтап, кінәлі адамдардан талап етілуі қажет. Ол үшін ақау міндетті түрде арнайы комиссия мүшелерінің шешімімен құжаттандырылуы қажет. Әдетте кінә тапсырушылар, жобалық кәсіпорындар, субмердігерлер, жабдықтаушылар, құрылыс материалдарымен қамтамасыз етушілер, учаскенің әкімшілік - техникалық қызметкерлері, орындаушы - жұмысшылардан болады.
Ақау ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді. Ішкі ақау - мердігер тиісті сметалық мөлшер талаптарын бұзған жағдайда, жұмысшылардың кәсіби төмендігінен, ал сыртқы ақау тапсырушылардан, жабдықтаушылардан және автокөлік кәсіпорындарының кінәсінен болады. Ақау анықталған сәтте бірден акт толтырылады. Акт толтыруға сапалық бақылау орындарынан техникалық сарапшылар, құрылыс зертханасының қызметкерлері және инженерлік - техникалық қауіпсіздік бөлімінің қызметкерлері қатысуы тиіс.
Себебі, дәлелденіп, кінәлі тұлғалардың қол қоюымен расталған құжат ақаудан кеткен шығынның анықталып, өндірілуіне негіз болып табылады.
Ақауға кеткен шығын әрбір актіге жеке жасалынады және оған негіз болатын көрсеткіштер төмендегідей:
-- қайта қалпына келтіру жұмысына қатысқан жұмысшылардың жалақысы;
-- материалдық шығындар;
-- төленбеген қосымша еңбекақы мөлшері;
-- қолданылған құрылыс машиналары мен механизмдерге кеткен шығын сомасы.
Бүгінгі күні құрылыс жұмысындағы анықталған ақауға кеткен шығындар есебін 8410 Үстеме шығындар шотында қарастыра отырып, кәсіпорынның есеп саясатындағы көрсетілген субшоттарға қойылады.
№
Операцияның мазмұны
Дебет
Кредит
1
Ақауды жөндеуге кеткен жұмысшының жалақысы
8040 субшот*
3350
2
Материалдық шығын
8040 субшот*
1350
3
Қосалқы өндіріс пен механизмге кеткен шығын
8040 субшот*
8030
4
Әлеуметтік салық
8040 субшот*
3150
5
Басқа кәсіпорындарға ақау үшін төленген төлем
8040 субшот*
3310, 4110
6
Жабдықтаушылар мойындаған ақау бойынша дебиторлық берешек
1280, 2180
8040 субшот*
7
Монтаждау кезінде кірістелген материалдар
1350
8040 субшот*
8
Ақау үшін жалақыдан ұсталған сома
3350
8040 субшот*
9
Анықталған өткен жылдардағы ақау бойынша шығын
5410
8040 субшот*
10
Негізгі өндіріске жатқызылған ақау мөлшері
8010
8040 субшот*
8040 субшот* -- субшотты белгілеу құрылыс кәсіпорындарындағы есеп саясаты арқылы анықталады.
2.3. Құрылыста капиталдық салымдардың қаржыландыру қайнарларының есебі
Күрделі құрылыс -- өндірістік және өндірістік емес мақсаттағы негізгі қорлардың кеңейтілген ұдайы өндірісін қамтамасыз ететін материалдық өндірістің саласы. Күрделі құрылысқа шығындар капиталдық салымдардың негізгі бөлігін құрастырады .
Инвестициялық қызмет -- пайда табу және ( немесе ) басқа пайдалы нәтижелерге жету мақсаттарында капиталды орналастыру және практикалық әрекеттерді жүзеге асыру.
Капиталдық салымдар -- негізгі капиталға инвестициялар (негізгі құралға), соның ішінде жаңа құрылысқа, кеңейтуге, жұмыс істейтін кәсіпорындардың реконструкциясына және техникалық қайта қаруландыруына, машиналарды, жабдықтарды, аспаптарды, инвентарьды алуға шығындар, жобалы - іздестіру жұмыстары және басқа да шығындар.
Күрделі құрылыс бойынша жұмыстарды қаржыландыру меншікті қаражат пен оларға теңеңстірілген қайнарлар есебінен, сонымен қатар қарыз қаражаттары есебінен инвесторлармен жүзеге асырылады.
Меншікті көздерге жатқызылатындар:
Амортизациялық аударымдар;
Таза пайда бөлігі;
Арнайы тағайындалған қорлар;
Меншікті көздерге теңестірілгендерге жатқызылатындар;
Құрылыстың негізгі құралдары және объектілерімен байланысты сақтандыру өтемдерінің сомамасы;
Бюджеттен қаржы бөлу;
Үлескерлердің құралдары.
Қарыз көздері:
Банктердің несиелері;
Басқа заңды және жеке тұлғалардан уақытша тартылатын займ түріндегі қаражат көздері.
Құрылыстар мен объектілер бойынша капиталды салымдарды қаржыландыру бір немесе бірнеше көздер есебінен жүзеге аса алады.
Тартылған көздерді қайтару бұдан былай меншікті қаражат және келісім-шартпен бекітілген мерзімде оларға теңестірілгендер есебінен жүзеге асырылады. Қайтарымдылықтан басқа қарыз көздері ақылы болып табылады. Осымен орайлас, олардың тартылуы капиталды салымдар бойынша қосымша шығындарды талап етеді (пайдаланғаны үшін %).
Күрделі құрылысқа ұзақ мерзімді салымдар есебінің негізгі мақсаттары:
- құрылыс жұмыстарын жүргізуде олардың түрлері ескерілетін объектілер бойынша орын алған барлық шығындардың уақытылы, толық және ең анық көрінісі;
- құрылыс жұмыстарын орындаудың процесі мен сапасына, өндірістік қуаттылықтар мен құрылыстың басқа да объектілерін әрекетке енгізуіне бақылауды қамтамасыз ету;
құрылыс объектілерінің түгендеу құнының дұрыс анықталуы және көрініс табуы;
ұзақ мерзімді инвестицияларды қаржыландыру көздерінің бар болуы және қолданысына бақылауды жүзеге асыру;
шаруашылық субъектісі басқаруының әр түрлі деңгейлерінде шешімдерді қабылдау үшін күрделі құрылыс объектілеріне ұзақ мерзімді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МКҚК Алматы мемлекеттік бизнес колледжі
Алматы қаласы Білім басқармасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
Пән: Қаржылық есеп
Студент:Құрманғали Дулат Қайратұлы
Курс: 3 есеп В
Мамандығы: 0518000 Есеп және аудит
Біліктілік: 051803 Экономист-бухгалтер
Топ: 3 Есеп В
Бағасы:____( ____________)
Қорғау күні: ____ ____________20___ж.
Пән оқутышысы: Сериккулова Анар Турехановна
Алматы 2020 ж.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе бет
1. Тарау. Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
1.1. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық техникалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... .IV
1.2 Құрылыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .IX
1.3 Орындалған құрылыс монтаждық жұмыстар көлемінің есебі және құжатты рәсімделуі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..XX
2. Тарау. Құрылыс өндірісі
2.1 Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... XIII
2.2 Құрылыс кәсіпорындағы ақау есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...XV
2.3 Құрылыс кәсіпорындағы амортизация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...XVII
3.Тарау. Құрылыс өндірісіндегі шығындарға талдау жасау.
3.1.Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебіне талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Қосымша.
1. Құрылыс кәсіпорындағы қаржылық есеп жүргізудің ерекшеліктері
1.1. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық техникалық ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы № 234 Заңында Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн реттейдi, бухгалтерлiк есептi жүргiзу мен қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерiн, негiзгi сапалық сипаттамалары мен ережелерiн белгiлейдi. Сонымен қатар еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды, қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді. Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге міндетті. Құрылыс өндірісінің ұйымдастырушылық-техникалық ерекшеліктері, құрлыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы.Күрделі құрылыс - жаңа кәсіполрындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, қайта қалпына келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының бірі болып табылады. Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің негізгі міндеттері:
- пайдаланылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын, құрылыс машиналары мен техникаларыныңқызметтерін дер кезінде, дұрыс және толық құжаттау, құжат айналымының сызбасына сәйкес мәліметтерді уақытында есепте көрсету үшін құжаттарды есеп бөліміне тапсыру.
- Құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс объектілеріне байланысты калькуляция баптары бойынша дұрыс және уақытында көрсету.
- Материалдық, еңбек және қаржылық ресурстардың нормаларының сақталуын бақылау, нақты шығындардың нормадан ауытқуларын және оларды болашақта болдырмау үшін себептерін анықтау.
- Бригаданың, бөлімшелердің және учаскелердің қызмет нәтижелері мен өнімнің өзіндік құндарын төмендету резервтерін анықтау және олардың есебін ұйымдастыру.
- Орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары мен аяқталмаған жұмыс көлемін анықтау.
- Қаржылық, статистикалық есепті құру үшін және өндірісті талдау мен бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру.Құрылыс-монтаж жұмыстарының өзіндік құн құрамына құрылыс жұмыстарымен байланысты шығындар қосылады. Олар экономикалық элементі және калькуляция баптары бойынша топтастырылады. Экономикалық элементі бойынша шығындар деп - өндіріс процесіндегі рөлі мен экономикалық мазмұнына байланысты бір типті жұмсалған шығындарды айтамыз. Шығындарды элементі бойынша жіктеу өзіндік құнды төмендетудің негізгі резервтерін анықтау үшін және жоспарлы өзіндік құнды жоспардың басқа бөлімдері мен салыстыру үшін айналым құралдарының айналымдылық көрсеткіштерін талдау кезінде өте қажет болады.Құрылыста шығындарды элементтері бойынша мынадай тәртіппен топтастырады:
- Материалдық ашығындар
- Еңбекақы шығындары
- Сақтандыруға аударымдар
- Негізгі құралдардың тозуы
- Басқа да шығындар.
Құрылыс өнімі болып ғимараттар, қондырғылар, өндіріс күштері, тұрғын үйлер, мәдени - тұрмыстық объектілер және тағы басқалар саналады. Құрылыс құны сметамен анықталады. Смета - объектіні салуға кететін қоғамдық қажетті шығындарды санау, яғни құрылыс өнімінің құны. Құжаттамалардың сметалық құрамы дайындалған жобалық сметасы мен объектінің техникалық күрделілігінің тәуелділігімен анықталады.
Жобаның құрамына келесілер енеді:
-шығындарды жинақтау (қажеттілік туындаса);
-жиынтық сметалық есеп;
-құрылыс құнының сметалық есебі;
-объектінің және жергілікті (локальды) сметалар;
-объектінің және жергілікті сметалық есептер (қажеттілік туындаса);
-жеке шығындар түрлерінің сметалық есебі (қажеттілік туындаса).
Сметалық құжаттамада бір мезгілде құрылыс объектісінің сметалық құнының ведомосты мен қоршаған ортаны қорғаумен байланысты жұмыстар және объектінің сметалық құнының ведомосты дайындалады. Шығындарды экономикалық элементтері бойынша топтастыру өндіріске не жұмсалғанын, әрі қанша жұмсалғанын көрсетеді. Осылай топтастыру нәтижесінде статистика органдары ұйымдардың өндіріс шығындары туралы статистикалық есеп берулерінің мәліметтеріне сүйене отырып экономика салаларында құрылған ұлттық табыстың мөлшерін анықтауға мүмкіндік алады. Шығын элементтері, калькуляциялық баптарға қарағанда, одан әрі құрамдас бөліктерге бөлінбейді.
Құрылыста тікелей шығындарға материалдық шығындар, өндірістік жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы және құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындары жатқызылады.Құрылыс өндірісі - материал сіңірімділігі жоғары саланың бірі. Себебі құрылыстағы өндірістік шығындардың басым бөлігін (64 %) материалдық шығындар алады.Материалдық шығындарға құрылыс - монтаж жұмыстарын орындау барысында, сонымен бірге құрылыстық конструкцияларға және тетіктерге, отын, электрқуаты және бу мен суға (көмекші және қосалқы өндірістердің, қызмет көрсетуші шаруашылықтардың өнімдері мен қызметтерін қоса алғандағы) жұмсалған шығындар жатқызылады.Құрылыс - монтаж жұмыстарына жұмсалған материалдық қорлардың құны олардың нақты өзіндік құны бойынша анықталады. Материалдардың нақты өзіндік құнына енгізіледі:
материалдарды сатып алу құны немесе қосалқы және көмекші өндірістің өнімі болып табылатын материалдардың өзіндік құны;
-материалдарды объекті маңындағы қоймаға дейін жеткізу шығындары;
-дайындау - қойма шығындары, тиеу - түсіру жұмыстарына жұмсалған шығындарды қоса;
Құрылыста пайдаланылған барлық материалдар 8 Негізгі өндіріс бөлімшесінің 1310 Материалдар транзиттік шотында есепке алынады және құрылыстың сәйкесті объектісінің өзіндік құнына енгізіледі. Бұл Қаржылық есеп берудің Халықаралық стандарттары бойынша 8110 Негізгі өндіріс, 1310 Материалдар шотында есепке алынады.Құрылыс ұйымдары жұмыстардың жекелеген түрлерін орындау барысында айналымды материалдарды (мысалы, темірбетон мұнараларын, шпалдарын және рельстік кран асты жолдарын көтеру кезінде ағаштарды, металл, ағаш шартақтарды бірнеше қайтара қолдану) пайдаланады. Оларды пайдалану құрылыс жұмыстарының өндірістік нормаларында қарастырылған.Айналымды материалдарды өндіріске алғаш босатқан кезде жұмысты орындаушылардың (прораб, шебер) жауапкершілігіне береді. Бұл кезде олардың құнын болашақ кезеңдердің шығындары ретінде есепке алады. Берілетін есептің деректеріне жабдықтаушылар, бәсекелестер, қазіргі және келешектегі инвесторлар. Қызметкерлер сондай-ақ министрліктер, ведомстволар, қалың көпшілік мүдделі. Қаржылық есепте инвестициялық саясат ұсынуға және несие беру жөнінде шешім қабылдауға, болашақтағы ақша ағынын бағалауға, кәсіпорындардың ресурстары мен міндеттемелерін және оның басшы органдарының қызметін сараптауға қажетті ақпарат жинақталады. Үкімет пен оның органдары берілген есеп ақпаратын сол кәсіпорынға қатысты экономикалық саясат пен салық шараларын белгілеу үшін пайдаланады.Оларға сондай-ақ субъектілер қызметін ретке келтіріп, салық салу саясатын жүзеге асыру үшін және табыстарды кіріске алу мен әр алуан статистикалық деректердің негізі үшін мәліметтер керек. Қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау тенденциясын уақытында аңдып, оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардың алдын алуға болады, сондай-ақ пайданы молайту үшін ішкі резервтерді анықтауға, соны жұмылдырып, тиімді пайдалану арқылы табысқа жетуге болады. Кәсіпорындардағы қаржы қызметінің ойдағыдай барысы алға қойған мақсатқа, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге қажетті жағдай жасайды, кәсіпорынның өндірістік қызметінің үздіксіздігі қаржылық жағдай қалыпты тұрақтылығын қамтамасыз етеді, ал бұлар кәсіпорынның төлем қабілетіне кепілдік береді Алайда субъектілердің қаржылық есебін пайдаланушылар мүдделерінің айырмашылықтарына қарамастан, субъектінің өмір сүруінің басты шарты - оның қызметіне қажетті капиталдың жеткіліктілігі болып табылады. Сондықтан капитал иелері мен басқа да инвесторлар есептен алатын ақпаратқа қанағаттануға тиісті мұндай жағдай ақпарат падаланушыларға ортақ сипат. Осы талапқа жауап беретін қаржылық есеп жалпы мақсаты есеп деп аталады, ал барлық тұтынушыларға арналған, бұлар үшін қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъект туралы ақпаратты негізгі көзі қызметін атқарады. Алайда, тұтас алғанда есеп беру тұғырнамасысыртқы тұтынушылардың жалпы қажетіне қатысты және ол бұрын өз капиталын субъектінің қарамағына бергендердің мүдделерін қорғауға бағытталады. Жылдық есеп мынадай тұтынушыларға беріледі;
- Меншік иелері немесе өкілдікті органдарға немесе құрылтайшылық құжаттарға сәйкесті органдар
- Кәсіпорынның тұрғын жеріндегі салық органдарына;
- Жергіліктіқаржыоргандарына;
- Мемлекеттік статистикалық органдарына.
Заңды тұлғаның қаржылық есебі тұтынушылар үшін ашық болып табылады. Ол қалың көпшілікті субъектінің даму бағыттары туралы және оның аймақтық-экономикалық, әлеуметтік ахуалын жақсартуға соңғы жетістіктері туралы ақпаратпен қамтамасыз ете алады. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, құрылыс жұмыстарының (өнімінің)өзіндік құнының көп бөлігі материалдық шығындардан тұрады. Басқаша айтатын болсақ құрылысты жүзеге асыруда құрылыс объектісінің негізін материалдар құрайды. Құрылыс жұмыстарының салалық және технологиялық ерекшеліктері кәсіпорынның өндірістік кезеңінде пайдаланылатын материалдық ресурстардың есебі мен әдістемесінің ұйымдастырылуына елеулі ықпал етеді. Сондай-ақ құрылыс саласының ерекшеліктерінің бірі материалдық қорларды сақтайтын әрбір орындар бойынша оған жауапты тұлғаларды арнайы құжаттармен бекіту. қажет етіледі. Құрылыс-монтаж ұйымдардың құрамына негізгі өндірістен бөлек көмекші өндірістері де болады, сондықтан негізгі және көмекші өндірісте пайдаланылған материалдық ресурстардың бухгалтерлік есебін бөлек, бірақта өзара байланыста қарастыру қажет. Құрылыс ұйымының өзінде өндіріліп пайдаланылатын және басқаларға сатылатын өнімдерінің бухгалтерлік есебі өндірістік ұйымдардағыдай етіліп жүргізіледі. Құрылыс өндірісінде кейде жартылай фабрикаттарды пайдалану жиі кездеседі. Бұл бетон ерітіндісін (раствор), асфальт және тағыда басқа құрылыс материалдарын дайындауға байланысты. Көбіне жол, дамба, т.б. салумен айналысатын құрылыс ұйымдары өздеріне қажетті шикізаттарды (құм, тасшақпақ (щебень), қиыршық тас гравий)), өзінің көмекші өндірісінде өндіруге мүдделі болады. Сонымен қатар, құрылыс орталықтандырылған электр қуатымен және сумен қамтамасыз етілмеген аудандарда жүргізілетін жағдайда қосымша электр подстанциялары мен су жіберу (водокачек) құрылғыларын, тағыда басқаларды қажет етеді Аталғандар құрылысқа жағдай жасайтын көмекші өндіріс болған жағдайда тиімді болып табылады Әржақты құрылыс өндірісінің өзіндік ерекшелігіне қарай, құрылыс ұйымдарындағы материалдық қорлардың бухгалтерлік есебі тек басқа да басқару салаларымен бірігіп жүргізілгенде ғана дұрыс, әрі толық қамтылады. Басқа да басқару салаларына: материалдық-техникалық жабдықтау бөлімін, өндірістік жобалау бөлімін, ақпараттық технологияны енгізу мен қолдану жөніндегі бөлімді және барлық инвестициялық-құрылыс қызметтерінің субъектілерін жатқызуға болады Құрылыс мекемесін басқару жүйесінің сапасының артуы белгілі бір мақсаттарға талдау жүргізу мен қадағалау мүмкіндіктерін беретін, басқару шешімдерін әзірлеу кезінде әртүрлі деңгейдегі басқару кезінде үлкен табысқа жеткізетін, қажетті объективті, нақты және уақытылы ақпараттарды алумен тығыз байланысты . Құрылыс мекемесінің есептік қызметкерлері құрған ақпарат құрылыс мекемесінің басқару аппаратының ұлғаймалы талаптарына сай болуы қажет және талдамалық жұмыстар мен болжамдарды жүргізу талаптарына барынша жауап беруі тиіс. Нарықтық экономика жағдайында есеп жүйесі мен ішкі бақылауды қалыптастырудың маңыздылығы ерекше сипатқа ие. Ол үш маңызды факторларға негізделеді: біріншіден - құрылыстық - инвестициялық саланың экономикалық тәуелділігіне, екіншіден - кәсіпорындардың бәсекелік күрестеріне, үшіншіден - халықаралық интеграциялауға №2 Қорлар - деп аталатын ҚЕХС сәйкес қорлардың өзіндік құнына оларды есепке алу барысында, яғни кіріске алу, дайындау, тасымалдау және басқада кіріске алу барысында жұмсалған шығындардың барлығы қосылып есептелінеді Осы жердегі аталып өткен тасымалдау шығыны қорлардың өзіндік құнына қосылып есептелуінде үлкен мәселе туғызады. Іс тәжірибеде әр түрлі өлшем бірліктерде есептелінетін қорлар бір көлікпен тасымалданып әкелінетіндігі жиі кездеседі. Соған сәйкес бұндай жағдайда тасымалдау шығындарын тасымалданған әр түрлі материалдарға тиісті мөлшерде есептеуге мүмкіндік болмайды. Сондықтан бұл шығындар материал ретінде есептелініп кіріске алынады да, есепті кезеңнің соңында жұмсалынған (сатылған) материалдар мен қалған материалдарға бөлініп қоыслады. Көлік тасымалдау шығындары әрбір материалдың көлеміне, яғни көлік құралына тиелгендегі алатын орнына немесе салмағына қарай емес бағаларына байланысты пропорцианалды түрде бөлініп қосылады. Соған сәйкес көлемі кіші болғанымен бағасы жоғары материалға көлік тасымалдау шығыны көп қосылады. Кей уақыттарда қорларды тасымалдауда пайдаланылған көлік құралының негізгі, яғни көп бөлігін алған (үлкен орынды қажет ететін немесе салмағы ауыр) материалдың құнына қосылатын тасымалдау шығынының мөлшері сол көліктің аз ғана орнын иеленген бағасы қымбат салмағы жеңіл материалға қосылатын тасымалдау шығынынан бірнеше есе аз болуы мүмкін. Осыдан көлік тасымалдау шығындарының материалдардың өзіндік құнына дұрыс бөлініп қосылмайтындығын көруімізге болады. №2 Қорлар - деп аталатын ҚЕХС сәйкес қорлар міндетті түрде өзіндік құны мен таза сату құны арасындаға төмен бағасы бойынша бағалануы қажет. Ал көлік тасымалдау шығындары олардың қай материалмен тікелей байланысты екенін анықтау қиындық тудыратындықтан бөлек есептелінеді. Талдамалық (аналитикалық) есепте әрбір материал түрлері бойынша сатылып алынған бағасы бойынша, көлік тасымалдау шығынынсыз есептелінеді, яғни олардың өзіндік құнын есептеуде көлік тасымалдау шығындары қарастырылмайды. Сондықтан өзіндік құны мен таза сату құны арасындағы төмен бағаны анықтау барысында көлік тасымалдау шығындары өзіндік құнның құрамында болмайды, яғни қарастырылмайды. Осыдан көлік тасымалдау шығындарын қорлардың құрамында есептеп артынан оларды жұмсалынған (сатылған) материалдармен жұмсалынбай қалғандарының арасында бөліп есептеу қосымша уақыт пен қосымша жұмыс күшін қажет еткенімен ешқандай нәтиже бермейді. Сондықтан біз көлік тасымалдау шығындарын тікелей үстеме шығындарға апарып қосып есептеп кейіннен үстеме шығындардың құрамында жұмсалған материалдармен бірге объектінің құнына апаруды ұсынамыз. Бұл кәсіпорындағы жұмыс уақытын үнемдейді. Сонымен қоса ешқандай қажетсіз есептеуді жүргізуді болдыртпайды Өткен XX - ғасырдың 70-жылдарында Жапония елінде Джит (Jit ("Jist- intime") дер кезінде) жүйесі қолданысқа енгізіліп соның арқасында Жапония компаниялары әлемдік нарықта үлкен нәтижеге қол жеткізді. Осындай үлкен табысқа қол жеткізудің, яғни әлемдік нарықта Жапония компанияларының беделінің артуының негізгі факторы Джит (Jit ("Jist-intime") дер кезінде) жүйесінің қолданылуы болғандығы белгілі. Бұл жүйе бойынша кәсіпорынды белгіленген уақытта, яғни дер кезінде керекті материалдармен қамтамасыз ету көзделген, яғни бұл тура уақытқа негізделген. Оның негізгі мақсаты дәл уақытында - қалдық қалмау. Джит (Jit ("Jist-intime") дер кезінде) жүйесі бойынша жабдықтаушы өндіріске қажетті материалдарды жұмыс күнінің басталатын уақытында сол күнге қажетті мөлшерде алдын ала берілген тапсырыс бойынша жеткізіп отырулары тиіс. Мұндай жағдайда жұмыс күнінің соңында өндіріс орынында пайдаланылмай, яғни жұмсалынбай қалған материалдар болмайды. Ал бұл жүйенің тиімділігі өндіріс басында материалдық қорлардың қалдығын сақтайтын қойманың қажет болмайтындығы. Сондай-ақ сәйкес материалдардың ысырабыда болмайды, яғни шығындар азайады. Бұндай шығындарға қойманы ұстап тұру шығындарын жатқызуға болады (уақытша материалдық қорларды сақтау үшін салынатын қойма үшін жұмсалынатын шығын, қоймашыны ұстап тұру шығыны т.б.) Бұдан басқа бұл жүйенің дұрыстығы әрі тиімділігі әрбір материалдық қордың тек қажетті мөлшерде тиісті объектіге жеткізілінетіндігінде. Біздің елімізде материалдармен жабдықтап отыратын қоюшы мердігер ұйымдардың барлығының әзірге мұндай мүмкіншілігінің болмауына байланысты біз бұл жүйені қолдана алмаймыз. Біздің ойымызша орталық қоймада құрылысқа күнделікті керекті материалдар учаскелердің тапсырысы бойынша жинақталып жұмыс күнінің басталатын уақытында учаскіге жеткізіліп тұруы керек. Бұл материалдардың ысырап болуына жол бермейді жәнеде кәсіпорын шығындарын үнемдеуге мүмкіндік жасайды. Біз жоғарыда айтып кеткен бүгінгі күні еліміздің өндіріс орындарында қолданылып жүрген орталық қоймалардағы материалдардың сақталынуы мен өндіріс басындағы материалдар сақталынатын орындар бойынша бірдей материалдардың есебін жүргізуді бір жүйеге келтіру үшін және де оған жұмсалынатын шығындарды азайту үшін мынадай ұсыныстар ұсынамыз
:: материалдар кәсіпорынның орталық қоймасында ғана сақталынып және оның есебі осы орталық қойма бойынша ғана жүргізілуі керек;
:: кәсіпорындағы әрбір өндіріс орнына қажетті материалдары олардың алдын ала берген өтініштері бойынша қажетті күнге бөлек жинастырылып қойылып жұмыс күнінің басталатын уақытында учаскіге жеткізіліп отырылуы керек;
:: кәсіпорынның орталақ қоймасынан әрбір өндіріс орындарына босатылған, тиеліп жіберілген материалдар тікелей өндіріс шығындарына қосылып есептелінуі тиіс;
:: әрбір айдың соңында өндіріске түгендеу жүргізіліп ондағы жұмсалынбай қалған материалдар сторно етіліп отырылуы тиіс. Бұл айтылған ұсыныстар кәсіпорынның жұмыс жүргізуінде төменде аталған шығындарын азайтуға және өндіріс өнімділігін арттыруға өз септігін:
:: әрбір цех, яғни өндіріс бойынша қоймашыны ұстауға шығын шығарылмайды (еңбекақы);
:: әрбір цех, яғни өндіріс бойынша басқадай қойманы ұстау шығыны азаяды (қойма салу);
:: материалдарды орталық қоймада ғана сақтау бір өндірісте (цехта)пайдаланылмай жатқан материалдырдың екінші бір өндірісте (цехта)жетіспеуін болдыртпайды;
:: материалдардың дұрыс сақталынуын қамтамасыз етеді;
:: материалдардың тиімді жұмсалынуын бақылауды қамтамасыз етеді;
:: өндірілген өнім көлемін дұрыс анықтауға мүмкіндік береді. Аяқталмаған құрылысты дұрыс бағалау үшін бұл салынып жатқан объектінің дайындық жағдайын; яғни оған жұмсалынған шығындарды түгендеуді дұрыс әрі сапалы жүргізу қажет.
1.2 Құрылыстағы өндіріс шығындарының қалыптасуы
Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірісіне жұмсалған шығындар есебі шоттар жоспарының 8110 Негізгі өндірісбөлімшесінің активі шотында Материалдар, Негізгі еңбекақы, Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындарыжәне Үстеме шығындаркалькуляциялық баптары бойынша жүргізіледі. Мердігерлік құрылыс ұйымдары мен үй құрылысы комбинаттары осы шоттардың дебеті бойнша тапсырыс берушілердің (Салушылар)тапсырысы мен орындалып жатқан құрылыс және монтаж жұмыстарының өндірісіне жұмсалған шығындарды есепке алады. Механикаландыру басқармасы осы шоттарда субмердігер келісім шарты бойынша орындалатын құрылыс монтаж жұмыстарының шығындарын көрсетеді.Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірістік шығындарының есебі дайын өнім шығару мен қызмет көрсетуге дайын жеке объект немесе құрал-жабдықтармен қамтылған кәсіпорындар құрылымына кіруіне байланыссыз ішкі құрылыстық титульді тізімге кіретін және жеке сметасы мен жобасы бар әр құрылыс (ғимарат ,құрылғы) объектісі бойынша жүргізіледі.Мердігерлік құрылыс ұйымдары, үй құрылыс комбинаттары және механикаландыру басқармалары 8110 Негізгі өндірісбөлімшесінің шоттарында өз қажеттіліктері үшін капитал салымдарын жүзеге асырумен және ғимараттар мен құрылғыларды жөндеумен байланысты құрылыс-монтаж жұмыстары бойынша шығындарын есепке алады.Үй құрылыс комбинаттары құрылыс бөлшектері мен конструкцияларды өндіру бойынша шығындарын 8300 Көмекші өндірісбөлімшесінің шоттарында есепке алады.Субмердігерлік шарттар бойынша жеке жұмыс түрлерін (сантехникалық,жабдықтау,құрал-жабд ықтарды монтаждау және т.б.)атқаратын арнайы мамандандырылған мердігерлік ұйымдар шығындар есебін бір немесе басқа объектіде орындалатын жұмыстардың жиынтығы бойынша ұйымдастырылады. Бас мердігер құрылыс монтаж жұмыстарының бап бойынша өндірістік нақты шығындар есебін тек қана өзі жеке орындаған жұмыстары бойынша жүргізеді. Субмердігерлерден қабылданған жұмыстар құнын бас мердігер шығын баптарына бөлместен , бірақ сәйкесті объектілер бойынша есепке алынады.Объектіде орындалған құрылыс монтаж жұмыстарының жедел есебін натуралды және құндық өлшемде учаске басшысы Кс-6 үлгідегі орындалған жұмыстары есебінің журналында жүргізеді. Журнал мәліметтері құрылыс процесі кезінде М-29 өндірістік нормалармен сәйкестіру бойынша құрылыстғы негізгі матириалдардың шығындары туралы есептілікке тиісті мәліметтерді толтыру үшін, құрылыс машиналары және автокөліктері орынған жұмыс көлемін бақылау үшін,сондай-ақ жұмысшылардың еңбекақысын есептеу құжаттарында көрсетілген мәліметтерді тексеру үшін қолданылады. Құрылыстық ұйымның өндірістік бөлімі объектіде жұмысты орындағанға дейін учаскенің басшысына орындалған жұмыс есебінің журналын (кс-6 нысаны )береді.Бұл журналда орындалуға тиіс жұмыс көлемі мен жұмыс түрлері және конструктивтік элементтер шегінде бірлік сметалар бағалары бойынша анықталатын құны туралы мәлімет беріледі.Бірлік бағалары бойынша объектіде орындалған жұмыс құнының қорытындысынан кейін белгіленген пайыздар бойынша есептелген үстеме шығындар беріліп, жалпы жұмыс құнымен үстеме шығындардан жоспарлы жинақтар анықталады.Жұмыс құнының (тікелей шығындардың )үстеме шығындар мен жоспарлы жинақтардың жалпы сомасы объектідегі құрылыс монтаж жұмыстарының сметалық құның құрады.Объектідегі әр жұмыс түлерінің аяқталу көлеміне байланысты , бірақ келесі есепті айдың 1-інен кешіктірмей орындалған жұмыстар журналда натуралды және құндық көрсеткіште көрсетеді. Кейін бірлік бағалар бойынша орындалған жұмыстардың жалпы құны есептеліп, одан үстеме шығындар сомасы есептеледі, жоспарлы жинақтар және ай сайын учаске басшысының қолтанбасымен бекітілетін құрылыс монтаж жұмыстарының жалпы құны анықталады. Журнал тіркелім болып табылады, оның негізінде орындалған жұмыстар мен шығындардың сметалық құны туралы ай сайын анықтама жасалады.Құрылыс монтаж жұмыстырының калькуляциялық баптар бойынша шығындар бойынша есеп объектілері бойынша жүргізіледі. Шығындар есебінің объектілерін таңдау құрылыс монтаж жұмыстары шығындарының талдамалық есебі мен жоспарды ұйымдастыруда, шығындарды бақылауда және ұжымның (бригаданың,учаскенің)істеген жұмысының нәтижелерін анықтауда маңызды рөл атқарады.Шығындардың талдамалық есебінің объектілерін таңдау құрылыс өндірісінің бөлімшелерімен анықталуы тиіс, яғни оның өнімінің құрамы мен ,жұмысты жүргудің технологиялық ұйымдастырушылы ерекшеліктерімен анықталады.Қоғамның нарықтық экономикаға өтудегі құрылыстық өнімге, құрылыс ұйымдарға және олардың жұмыс жасауына қоятын талаптарға келесілер жатады:
- құрылыс ұйымдардың жұмыс жасау сенімділігі және келісімдік міндеттіліктерді қатал сақтау;
- құрылыс ұйымдардың залалсыз жұмыс пен қалыпты тиімділігін қамтамасыз ету;
- өндіріс объектілердің құрылыс ұзақтықтары 2-3 есе және өндірістік емес объектілердің құрылысын 1,5 есе - қысқарту;
- құрылыс өнімдердің сапасын жоғарылату және олардың қанауға даярлық дәрежесі, сапаны сақтандыруға көшу;
- тұрғызылатын объектілердің сипатын өзгерту, олардың өзгеріп жатқан өндіріс шарттарына жылдам бейімделуін қамтамасыз ету;
- Құрылыстық ұйымдардың ұлттық және шетел нарығындағы бәсекеге қабілеттілігінің маңызды факторы - оралымдылығын күшейтуі;
- мердігерлік ұйымдардың тұрақты іскер абыройлығы және дәулеттілігі;
- мердігердің салмақты кепілдіктері ( кепілгерлік және кепілзат );
- кәсіпкерлік тәуекелдердің дамыған сақтандыруы;
- мердігерлік ұйымдардың кәсіпшілік қызметтер кешенін көрсету мүмкіншілігі;
- орынды табиғатты қолдану және қоршаған ортаны сақтау;
- құрылыстық жұмыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Ұсыныстардың принциптік жаңашылдығы дамуын сапалы жағына - нарықтық реттегіштер арқылы: прогрессивти материалдар мен констукторларды қолдану, жоғары өндиристік техниканы қолдану мен жаңа және жаңашыл технологияларды пайдалану арқылы ЖТП жетістіктерін кең қолданлу инвестициялық циклінің 3-4 есе қысқаруы есебінен күрделі құрылыс тиімділігінің өсуіне алып келеді.
1.3 Орындалған құрылыс монтаждық жұмыстар көлемінің есебі және құжатты рәсімделуі
Құрылыстық қызмет (ары қарай - құрылыс): жаңа объектілерді салу және (немесе) әрекеттегі объектілерді (ғимараттарды, құрылыстарды және олардың кешендерін, коммуникацияларын) өзгерту (кеңейту, жаңаландыру, техникалық қайта жабдықтау, қайта қалпына келтіру, күрделі жөндеу), олармен байланысқан технологиялық және инженерлік жабдықтардың монтажы (демонтажы), құрылыстық материалдарды, бұйымдарды және конструкцияларды жасау (өндіру), аяқталмаған объектілерді консервациялау және өз ресурстарын жұмсап болған, объектілерді кейіннен пайдаға асыру бойынша жұмыстарды жүзеге асыру арқылы өндірістік және бейөндірістік бағыттағы негізгі қорларды жасау бойынша қызмет; Объектілер (құрылыс объектілері, олардың кешендері):
- тұрғын-азаматтық мақсаттағы;
- инженерлік желілерді қоса, коммуналдық мақсаттағы;
- автомобильдік және теміржолдар мен олардың инфрақұрылымының;
- әуе және су көлігінің;
- көпірлер, жол құбырлары, туннельдер, өнімжолдары және инженерлік құрылысы бар электр таратушылардың;
- телекоммуникациялық және ғарыштық байланыстардың;
- атом энергетикасына арналған ғимараттар мен құрылыстарды қоса, энергетиканың;
- өндіруші өнеркәсіпке арналған ғимараттар мен құрылыстарды қоса, өнеркәсіптердің - ауыл шаруашылықтық, су шаруашылықтық, ирригациялық және (немесе) гидротехникалық мақсаттағы;
- қорықтардағы, қаумалдардағы, балық тәлімбақтарындағы, орман, аңшы және басқа пайдалы жерлердегі тұрғын, өндірістік және қосалқы-шаруашылықтық мақсаттағы ғимараттар, сонымен қатар көлемді, жазықтықты және сызықты құрылыстар. Өзгеріс ендіру белгіленген объектілерге, сонымен қатар, жеке тұрғын және тұрғын емес үй-жайлар немесе қазіргі бар ғимараттың (құрылыстың) бөліктері де жатады. Құрылыс-монтаж жұмыстары әрекеттегі заңнамаға, жобалық, жұмыс және ұйымдастыру-технологиялық құжаттамаға сәйкес және Қазақстан Республикасы аумағында сәулет, қала құрылысы және (немесе) құрылыс қызметінің тиісті түрін жүзеге асыру құқығына лицензиясы бар құрылысты жүзеге асырушы тұлғамен (бас мердігермен) жүзеге асырылады.
Құрылыс процесі Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңның 6-тарауының нормаларына сәйкес сәулет-құрылыс бақылауымен және қадағалауымен бірге жүргізіледі. Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2013 жылғы 16 шілдедегі №62 бұйрығы бойынша тармақпен толықтырылды. * Қолданыстағы тұрғын ғимараттардың үй-жайларын қайта жаңартуға, қайта жоспарлауға, қайта жабдықтауға арналған рұқсат беру рәсімінің ерекшелігі сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2013 жылғы 16 шілдедегі №62 бұйрық бойынша ҚР ҚН алынып тасталды. Құрылыстың және құрылыс өнiмдерiнiң сапасын қамтамасыз етуде сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi субъектiлерiне қойылатын талаптарды белгiлейтiн нормалар мен ережелер Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiмен реттеледi, ҚР құрылыстардың барлық түрлерiне, соның iшiнде оларға қатысты технологиялық және инженерлiк жабдықтарға қолданылады.
Құрылысқа қатысушылар - құрылысты жүзеге асырушы тұлға, салушы (тапсырысшы), жобалаушы - құрылыс-монтаж жұмыстарының, соғылған конструкциялар мен ғимараттың немесе құрылыстың инженерлік-техникалық қамтамасыз ету жүйесінің техникалық регламенттердің, жобалау және жұмыс құжаттамаларының талаптарына сәйкестігін бағалау мақсатында сәулет, қала құрылысы және құрылыс заңнамасымен қарастырылған құрылыстың сапасын бақылауды жүзеге асырады. Құрылысты жүзеге асырушы тұлға құрылыс өнімінің сапасын бақылау кезінде сапасының көрсеткіштерінің жобада, стандарттар мен техникалық жағдайларда, жеткізу туралы келісімдерде, төлқұжаттарда және басқа құжаттарда көрсетіліп, бекітілген талаптарға сәйкестілігіне тексеру жүргізеді және:
- құрылыс салушымен (тапсырысшымен) ұсынылған жобалау құжаттамасының және қолданылатын құрылыс материалдарының, бұйымдардың, конструкциялар мен жабдықтардың кіріс бақылауын;
- күрделі құрылыс объектісінің геодезиялық бөлгіш негізін куәландыруды; - құрылыс-монтаж жұмыстарының операцияларын орындау барысында және аяқталғаннан кейін операциялық бақылауды;
- Г қосымшасы бойынша келесі жұмыстарды орындау басталғаннан кейін қорытындысына қол жетімсіз болып табылатын орындалған жұмыстарды куәландыруды;
- Д қосымшасы бойынша жауапты құрылыс конструкцияларын және инженерліктехникалық қамтамасыз ету жүйелерінің телімдерін куәландыруды;
- техникалық қондырғылар мен жабдықтарды сынау және жүргізіп көруді орындайды.
-өндірістік процестер мен операцияларды орындау толықтығы мен реттілігінің сәйкестілігі, сондай-ақ технологиялық тәртіп нормаларының технологиялық құжаттар (технологиялық карта, регламенттер) талаптарына сай болуы;
- жобалық құжаттар, құрылыс нормалар, ережелер мен аралық жұмыстар нәтижесінің сапасына деген стандарттар (мысалы, арматура мен салынған бұйымдардың көлемі мен орналасуы, бетон қоспасын салмас бұрын олардың дәнекерлік тігістерінің сапасы, кірпішті қалаған кезде арасына салынатын ерітіндінің қалыңдығы, жылытқыштың қабаттары, конструкцияның жиналатын бөлшектерінің орнату дәлдігі, т.с.с.) талап- тарының орындалуы;
- операцияларды орындаудың және оның нәтижелерінің сапа көрсеткіштерінің жобалау және технологиялық құжаттарыдың талаптарына, сондай-ақ осы технологиялық операциялардың нормативтің құжаттарға сәйкестілігі тексеріледі. Құрылысты жүзеге асырушы тұлға өзінің басқарушылық құжаттары негізінде операциялық бақылауды орындауға, оның нәтижесін құжаттайтын және бақылау арқылы анықталған ақауларды жоюға жауапты тұлғаны тағайындайды. Операциялық бақылау нәтижесін және бақылау арқылы анықталған ақауды жою туралы мәліметті жұмыстардың жалпы журналына құжатталып, енгізу қажет. Құрылыс қатысушылары аралық сәйкестілік бағасын жасауға міндетті, олардың қорытындылары объектінің қауіпсіздігіне әсер етеді, бірақ қабылданған технологияға сәйкес келесі жұмыстарды орындау басталғаннан кейін бақылау үшін қол жеткізбес болып табылады. Аралық сәйкестілік бағасы келесі жасырын жұмыстар (ары қарай - жасырын жұмыстар) нәтижесін құжаттандыру формасында, сонымен қатар ғимараттар мен құрылыстарды, жауапты конструкцияларды, инженерлік жүйелер мен олардың бөлшектерін (ары қарай - жауапты конструкцияларды қабылдау) аралық қабылдау арқылы жүзеге асады. Аралық сәйкестілік бағалауға жататын ғимараттар мен құрылыстардың, конструкциялардың, инженерлік жүйелердің элементтері мен олардың бөлшектерінің құрамы, қатысушылар құрамы, нәтижелерді құжаттандырудың нақты ережелері мен әдістері, сонымен қатар олардың құрамына кіретін зерттеулер мен сыннан өткізу ережелері нормативтік құжаттар жобалық құжаттамалар немесе мердігер келісімі бойынша бекітіледі. Жасырын жұмыстарды куәландыру жасырын жұмыстарды куәландыруды орындайтын тұлғамен орындаушы ұйымдастырылады, қажеттілікке сай нормативтік құжаттар мен жобалық құжаттамаларда қарастырылған өлшеу және сынау жұмыстарын да орындайды. Куәландыру нәтижесі бойынша акт құралады (Г қосымшасы). үзілістен (алты айдан артық) кейін жұмыстар қайта жалғасқан жағдайда, құрылыс салушының (тапсырысшы) талабы бойынша жұмысқа кіріспес бұрын жасырын жұмыстарды қайта куәландыру қажет.
2. Тарау. Құрылыс өндірісі
2.1 Құрылыстағы өндіріс шығындарының есебі
Өндірістік үстеме шығындарға: өндірістік кұрылыс жайлар мен құрылыс-жабдықтарды, ағымдағы күтумен, жөндеумен байланысты шығындар, қосалқы материалды қалпына келтіру бойынша шығындар, жұмысшылардың әлеуметтік салықтық аударымдары бар еңбекақы шығындары, құрылыс кәсіпорынының өндірістік бөлімшелерін жылумен, жарықпен қамтамасыз етумен байланысты шығындар және ақау жатады.
Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша тікелей және жанама деп бөлінеді. Тікелей шығындар -- өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның өзіндік құнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, материалдар, аударымдар). Жанамалар -- өнімнің жеке түрлерінің өзіндік кұнына тікелей енгізілмейтін және жанама түрде болып бөлінеді.
Өндіріс көлеміне байланысты айнымалы (өзгермелі) және тұрақты деп бөлінеді. Айнымалы шығындар -- мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай (пропорционалды) өзгеретіндер (өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы, технологиялық энергия, және т. б.). Әдетте, айнымалы шығындарға шикізаттар мен негізгі материалдардың шығындарын, негізгі өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын, айнымалы өндірістік шығындарды жатқызуға болады. Тұрақты шығындар -- өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес шығындар (жылыту, өндірістік бөлмеге жарық беру, амортизация).
Құрылыс өнімдерінің тікелей (жартылай) өндірістік өзіндік құнын анықтағанда тікелей шығындар негізге алынады. Бұл шығындарды бағалау әдісін қолданғанда, тікелей шығындар дайын өнімдердің өзіндік құнына кіреді, ал жанама шығындар толық ағымдағы жылдың жалпы каржылық нәтижелеріне апарылады. Осылайша, тұрақты шығындар аяқталмаған өндірісті бағалауға кірмейді.
Өндіріс шығындарының аналитикалык есебі өнімнің бір өлшемінің іс жүзіндегі өзіндік құнын есептеуді қамтамасыз етуге арналған. Бұл әрбір калькуляциялық (есептік) объектіге ашылған карточкалар немесе арналған ведомост арқылы жүзеге асады. Осы ведомостарда (карточкаларда) шығындардың баптары, ал баяндауыш ведомостарда айдың басы мен соңындағы цехтар бойынша аяқталмаған өндіріс қалдықтары, ай ішіндегі шығындар, дайын өнімді, түпкілікті ақауды, аяқталмаған өндіріс жетіспеушіліктерін, қайтымды қалдықтарды есептен шығару және басқа да есептен шығарулар керсетіледі. Ведомостарға (карточкаларға) тиісті мәліметтерді жазу үшін қажетті құжаттар мен талдамалық кестелер негіз болады. Ведомостар (карточкалар) бойынша жиынтық әр цех бойынша көрсетіледі, ал аяқталмаған өндіріс қалдықтарының сомасы бас кітапта көрсетілген 8010 шоты бойынша қалдықтарға тең болуға тиіс. Өндіріске жұм-салған шығындарды есепке алу ведомостарының (карточкаларының) деректері бойынша шығарылған өнімнің нақты өзіндік құны айқындалады. Соңғысын өнімге қоса тіркелген қағаз (накладной) аркылы коймаларда кіріске алады. Өндірілгеп өнімнің құнына 1320 Дайын өнім шоты дебеттеледі және 8010 шоты кредиттеледі. Ал көрсетілгсн қызметке 7010 шоты дебеттеледі де, 8010 шоты кредиттеледі.
Құрылыс - монтаждау жұмысындағы үстеме шығындарға жұмысшыларға көрсетілген қызмет шығындары, құрылыс алаңдарындағы ұйымдастыруға кеткен шығындар жатады.
Жалпы алып қарайтын болсақ, орындалып жатқан жұмыс барысында өндіріске тән ерекшелігі бар қосымша шығындарды кездестіреміз. Бірақ, біз оны шығындар түріне дұрыс жатқыза білуіміз керек.
Осыған байланысты үстеме шығындар төмендегідей түрге бөлінеді:
Құрылыс жұмысшыларына көрсеткен қызметке кеткен шығын:
-- учаске басшыларының, аға шеберлердің, қосалқы және көмекші өндіріс басшыларының, механиктердің негізгі және қосымша еңбекақысы және одан аударылған әлеуметтік салық;
-- құрылыс - монтаждау жұмысындағы жұмысшылрдың қосымша еңбекақысы және одан аударылған әлеуметтік салық.
Техникалық қауіпсіздік пен еңбекті қорғау бойынша шығындар:
-- тегін берілетін арнайы униформаларды жөндеу және жууға кеткен шығындар;
-- заң бойынша қарастырылған денсаулыққа зиян цех жұмысшыларына берілетін сүт тағамдарына кеткен шығындар;
-- техникалық қауіпсіздікке арнайы жасалған бөлмелерге кеткен шығындар.
Құрылыс алаңдарындағы ұйымдастыру шараларына кеткен шығындар:
-- амортизациялық шығындар, бірнеше мердігерге қызмет көрсетіп тұрған негізгі құралдарды пайдалануға немесе жөндеуге кеткен шығындар;
-- жиналмалы типтегі ғимараттарға кеткен шығын;
-- өндіріске қажетті өлшеуіш құралдар сатып алуға кеткен шығын;
-- қауіпті аймақтарды қоршауға кеткен шығындар;
-- уақытша қондырғылар орнату шығындары;
-- өлшеуіш қораптар, бункерлер, бетон мен ерітінділерге арналған ыдыстар сатып алуға кеткен шығындар;
-- нысан маңындағы әкімшілік орындар;
-- жұмысшыларға арналған жуыны орындарына кеткен шығын;
-- уақытша жарықтандыруға арналған желілерге кеткен шығындар;
Өндірісті жобалау жұмыстарына кетен шығын;
Өндірістегі зертхана қызметін пайдалануға кеткен шығындар.
2.2 Құрылыс кәсіпорындағы ақау есебі
Үстеме шығындар бабында құрылыс - монтаждау жұмыстарына қатысты үстеме шығындар көрсетілгендіктен, ол шығындар 8110 Негізгі өндіріс шотында дебеттеліп, 8410 Үстеме шығындар шотында кредиттеледі. Құрылыс - монтаж жұмыстарындағы ақау деп техниклық талаптарға сәйкес келмеген жұмыс көлемін айтамыз. Ақаудың пайда болуы төмендегі жайттарда кездеседі:
Жобалық көрсеткіштер ұстанымын бұзғанда;
Сапасы төмен құрылыс материалдарын пайдаланғанда;
Жобалық құжттарда кеткен қателерде;
Конструкциялық құрылым сәйкес келмеген жағдайда.
Құрылыс нысанын тапсырғанға дейін, яғни құрылыс жұмысының жүріп жатқан процесінде немесе нысанды бас мердігердің өткізуі барысында ақау анықталады.
Ақау кімнің тарабынан кеткенін анықтап, кінәлі адамдардан талап етілуі қажет. Ол үшін ақау міндетті түрде арнайы комиссия мүшелерінің шешімімен құжаттандырылуы қажет. Әдетте кінә тапсырушылар, жобалық кәсіпорындар, субмердігерлер, жабдықтаушылар, құрылыс материалдарымен қамтамасыз етушілер, учаскенің әкімшілік - техникалық қызметкерлері, орындаушы - жұмысшылардан болады.
Ақау ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді. Ішкі ақау - мердігер тиісті сметалық мөлшер талаптарын бұзған жағдайда, жұмысшылардың кәсіби төмендігінен, ал сыртқы ақау тапсырушылардан, жабдықтаушылардан және автокөлік кәсіпорындарының кінәсінен болады. Ақау анықталған сәтте бірден акт толтырылады. Акт толтыруға сапалық бақылау орындарынан техникалық сарапшылар, құрылыс зертханасының қызметкерлері және инженерлік - техникалық қауіпсіздік бөлімінің қызметкерлері қатысуы тиіс.
Себебі, дәлелденіп, кінәлі тұлғалардың қол қоюымен расталған құжат ақаудан кеткен шығынның анықталып, өндірілуіне негіз болып табылады.
Ақауға кеткен шығын әрбір актіге жеке жасалынады және оған негіз болатын көрсеткіштер төмендегідей:
-- қайта қалпына келтіру жұмысына қатысқан жұмысшылардың жалақысы;
-- материалдық шығындар;
-- төленбеген қосымша еңбекақы мөлшері;
-- қолданылған құрылыс машиналары мен механизмдерге кеткен шығын сомасы.
Бүгінгі күні құрылыс жұмысындағы анықталған ақауға кеткен шығындар есебін 8410 Үстеме шығындар шотында қарастыра отырып, кәсіпорынның есеп саясатындағы көрсетілген субшоттарға қойылады.
№
Операцияның мазмұны
Дебет
Кредит
1
Ақауды жөндеуге кеткен жұмысшының жалақысы
8040 субшот*
3350
2
Материалдық шығын
8040 субшот*
1350
3
Қосалқы өндіріс пен механизмге кеткен шығын
8040 субшот*
8030
4
Әлеуметтік салық
8040 субшот*
3150
5
Басқа кәсіпорындарға ақау үшін төленген төлем
8040 субшот*
3310, 4110
6
Жабдықтаушылар мойындаған ақау бойынша дебиторлық берешек
1280, 2180
8040 субшот*
7
Монтаждау кезінде кірістелген материалдар
1350
8040 субшот*
8
Ақау үшін жалақыдан ұсталған сома
3350
8040 субшот*
9
Анықталған өткен жылдардағы ақау бойынша шығын
5410
8040 субшот*
10
Негізгі өндіріске жатқызылған ақау мөлшері
8010
8040 субшот*
8040 субшот* -- субшотты белгілеу құрылыс кәсіпорындарындағы есеп саясаты арқылы анықталады.
2.3. Құрылыста капиталдық салымдардың қаржыландыру қайнарларының есебі
Күрделі құрылыс -- өндірістік және өндірістік емес мақсаттағы негізгі қорлардың кеңейтілген ұдайы өндірісін қамтамасыз ететін материалдық өндірістің саласы. Күрделі құрылысқа шығындар капиталдық салымдардың негізгі бөлігін құрастырады .
Инвестициялық қызмет -- пайда табу және ( немесе ) басқа пайдалы нәтижелерге жету мақсаттарында капиталды орналастыру және практикалық әрекеттерді жүзеге асыру.
Капиталдық салымдар -- негізгі капиталға инвестициялар (негізгі құралға), соның ішінде жаңа құрылысқа, кеңейтуге, жұмыс істейтін кәсіпорындардың реконструкциясына және техникалық қайта қаруландыруына, машиналарды, жабдықтарды, аспаптарды, инвентарьды алуға шығындар, жобалы - іздестіру жұмыстары және басқа да шығындар.
Күрделі құрылыс бойынша жұмыстарды қаржыландыру меншікті қаражат пен оларға теңеңстірілген қайнарлар есебінен, сонымен қатар қарыз қаражаттары есебінен инвесторлармен жүзеге асырылады.
Меншікті көздерге жатқызылатындар:
Амортизациялық аударымдар;
Таза пайда бөлігі;
Арнайы тағайындалған қорлар;
Меншікті көздерге теңестірілгендерге жатқызылатындар;
Құрылыстың негізгі құралдары және объектілерімен байланысты сақтандыру өтемдерінің сомамасы;
Бюджеттен қаржы бөлу;
Үлескерлердің құралдары.
Қарыз көздері:
Банктердің несиелері;
Басқа заңды және жеке тұлғалардан уақытша тартылатын займ түріндегі қаражат көздері.
Құрылыстар мен объектілер бойынша капиталды салымдарды қаржыландыру бір немесе бірнеше көздер есебінен жүзеге аса алады.
Тартылған көздерді қайтару бұдан былай меншікті қаражат және келісім-шартпен бекітілген мерзімде оларға теңестірілгендер есебінен жүзеге асырылады. Қайтарымдылықтан басқа қарыз көздері ақылы болып табылады. Осымен орайлас, олардың тартылуы капиталды салымдар бойынша қосымша шығындарды талап етеді (пайдаланғаны үшін %).
Күрделі құрылысқа ұзақ мерзімді салымдар есебінің негізгі мақсаттары:
- құрылыс жұмыстарын жүргізуде олардың түрлері ескерілетін объектілер бойынша орын алған барлық шығындардың уақытылы, толық және ең анық көрінісі;
- құрылыс жұмыстарын орындаудың процесі мен сапасына, өндірістік қуаттылықтар мен құрылыстың басқа да объектілерін әрекетке енгізуіне бақылауды қамтамасыз ету;
құрылыс объектілерінің түгендеу құнының дұрыс анықталуы және көрініс табуы;
ұзақ мерзімді инвестицияларды қаржыландыру көздерінің бар болуы және қолданысына бақылауды жүзеге асыру;
шаруашылық субъектісі басқаруының әр түрлі деңгейлерінде шешімдерді қабылдау үшін күрделі құрылыс объектілеріне ұзақ мерзімді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz