Автомабильдердің электр тогы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

І бөлім
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

ІІ бөлім
Тоқаевтың Қазақстан халқына тұңғыш Жолдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
ІІI бөлім
НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Автомабильдердің электр жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .8

Автомабильдердің электр тогы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

Батареядан оталу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

Оталудың контактілі-транзисторлы жүесі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... . 14

Оталдыру жүйесінің күтімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

Оталдыру жүйесінің ақаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..16

Аккуммлятор және оның жұмыс принспі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 18

Стартерлер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21

Генератор ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Оталдыру жүесіне ТКҚ көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24

ІІІ бөлім

11. Автомобиль және экология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Еңбек қауіпсіздігіне әсер ететін психикалық-физиологиялық факторлар...30

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32

КІРІСПЕ
XXI ғасырда Қазақстанда автомобиль жинайтын және автомобиль бөлшектерін шығаратын зауыттар жұмысқа қосылды.
Қазіргі кезде жаңа автомобильдердің қоректендіру жүйесіне бүрку жүйелері орнатылуда. Оның мысалы ретінде 'ВАЗ және басқа шетел автомобилін келтіруге болады.
Қазіргі кезде біз техникалық прогресс қалай өз дегеніне жетіп отырғанын байкай аламыз. Әлемдегі автотрактор-лық өнеркәсіп бензинді жене дизельді қозғалтңыштарда отын беру жүйелерінің жаңа типтерін қолдана бастады.
Автомобиль қозғалткыштарын күрделі де қымбатты отындық жүйелермен жабдыңтау қажеттігі көбінесе катаңырақ талаптардың, мысалы, өтелген газдардағы зиянды заттар ңүрамына Еуропалық стандарттардың енгізілуімен түсіндіріледі. Бұл жерде отынның едәуір үнемделуі туралы айтуға болмайды. Бензинді қозғалтқыштардың орталық, таралымды және тікелей бүрку жүйелерін, сол сияқты дизельді қозғалтңыштардың сорғы форсункаларын бүркуін электронды басқару енгізілді. Қазақ тілінде осы жүйелер жайында оқулықта алғаш жазылып отыр.
Іштен жану қозғалтқышы мен электрлік қозғалтқыштарды автомобильдерде бірге қолдану, бензинді және дизельді қозғалтқыштарының Еуропа стандартына сай жаңа қоректендіру жүйелері, оларда қолданыла бастаған навигациялық, маршруттың компьютерлер, ав - томобиль қауіпсіздігін жақсартужолындагы ABS жүйесі, сығу көрсеткіші мен газ тарату фазаларын жұмыс істеп тұрған қозғалтқышта реттеу, оптимальды автомобиль техникасын пайдалануда автоматты бақылау мен басқару мағлүматтары оқулыкта жарық көрген.

ІІ- БӨЛІМ
Тоқаевтың Қазақстан халқына тұңғыш Жолдауы
Мемлекет басшысының сөйлеген сөзінен маңызды тұстарын ұсынамыз.

Қасым-Жомарт Тоқаев ҚР Президенті ретінде парламент палаталарының бірлескен ашық отырысында Қазақстан халқына тұңғыш рет Жолдау арнауда, деп хабарлайды
Мемлекет басшысының сөйлеген сөзінен маңызды тұстарын ұсынамыз.
Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа парламенттік маусымның басталуымен құттықтады. Президент ҚР тарихындағы жаңа кезең жақындап келе жатқанын, жақын арада ҚР Тәуелсіздігіне 30 жыл толатынына назар аударды.
- Бұл тәуелсіздік - қазақ халқының сан ғасырлық арманының жүзеге асқаны.
Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасында Қазақстан тұрақты тәуелсіз мемлекетке айналды. Қазақстан Республикасының даму жолын "Назарбаев моделі" деген атаумен халықаралық қоғамдастық мойындап отыр. Біз жүйелі де дәйекті реформалармен Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың саясатын ұстанатын боламыз. Қазір мемлекеттік органдар менің сайлауалды платформаларымды жүзеге асыру үстінде. Біздің жұмысымыз 5 институционалды реформа және ұлт жоспарын жүзеге асырудан басталмақ. Жаңғырту жөніндегі ұлттық комиссияның жұмысы қайта жандануы керек.
Енді жалпы міндеттер туралы: тиімді мемлекетті жетілдіру. Уәде етілген саяси трансформация халықтың мүддесіне сәйкес жасалады. - Тарих дәлелдегендей, жүйесіз либерализация хаосқа әкеледі, сондықтан біз барлығын біртіндеп жасаймыз.
Күшті президент, ықпалды парламент, есеп беретін үкімет - бұған әлі қол жеткізген жоқпыз, бірақ осы мақсат жолында біз тез қарқынмен жүруіміз керек. Біздің ортақ міндетіміз - адамдардың барлық сұраныстарына тез жауап беретін "еститін" мемлекет тұжырымын жүзеге асыру, тек диалог арқылы үйлесімді мемлекет құруға болады. Сондықтан азаматтық қоғамды қолдау және нығайту, оны өзекті мәселелерді талқылауға тарту қажет. Осы мақсатты Қоғамдық сенім ұлттық кеңесі құрылды. Жақын арада біз мынадай шараларды жүзеге асыруымыз керек:
1. Партия құру процесін жалғастыру. "Нұр Отан" партиясы елдің жетекші саяси күші, ол күрделі де жауапты міндеттерді жүйелі түрде орындайды. Біз басқа саяси партиялармен және қозғалыстармен ынтымақтасуымыз керек. Қоғамды толғандыратын негізгі проблемалар сынға алынып, олардың шешімі көшеде емес, парламентте, азаматтық диалог аясында талқыланып, табылуы тиіс. Депутаттар өз құқықтарын пайдалануы керек, оның ішінде үкіметке өтініштерін жолдау арқылы жүзеге асыруы керек. Сонымен бірге заң шығарушы және атқарушы билік арасындағы қатынастар өзара құрметке негізделуі керек.
Халықпен тиімді кері байланыс орната білу, адамдардың зәру мәселесін шешуге жедел ден қою - мемлекеттік органдар жұмысындағы басты бағыт. Шенеуніктердің келіп түскен өтініш-шағымдары бойынша жұмысының, іс-әрекетінің сапасын бақылап-қадағалайтын арнайы бөлім құрылды. Әділетсіздікке ұшырағандардың қайта-қайта шағымдануы мемлекеттік органдарда жүйелі проблемалардың орын алуда екенін танытады. Мемлекеттік органдарға мықты даярланған жас кадрларды тарту қажет. Сонымен бірге, біз мемлекеттік қызметкерлер санын қысқартатын боламыз, ал одан артылған ақшаны қызметтегі мемлекеттік қызметкерлердің жалақасын өсіруге бағыттаймыз. 2020 жылға қарай мемлекеттік қызметкерлердің санын 20 процентке қысқарту керек.
Үшіншіден, митингілер туралы заңнаманы жетілдіру. Егер бейбіт шаралар азаматтардың тыныштығын бұзу мақсатын көздемесе. Бейбіт жиналыстан қашпай, оны өткізуге рұқсат беру керек, ол үшін арнайы орындар бөлу керек. Бірақ қаланың шетінен емес, алайда кез-келген заңсыз үндеулер мен бұзақылық әрекеттер заң аясында тоқтатылады.
Қазақ тілі ұлтаралық қатынас тіліне айналатын уақыт келеді, бірақ сол уақытқа дейін біз артық сөзсіз жұмыс істеуіміз керек. Біз этносаралық түсіністік пен достық қарым-қатынастарды нығайту үшін жұмыс жасауымыз керек. Елдегі ең үлкен этнос - қазақтың айналасында саясат құра отырып, оның бәрін жасауымыз тиіс. Жақын арада біз 2025 жылға дейін азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасын қабылдап, әзірлеуіміз керек.
Азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Мұндағы басты фактор - сот жүйесі мен құқық қорғау жүйесін терең реформалау. Соттардың сапасын жақсарту үшін бірқатар маңызды шараларды жүзеге асыру қажет. Сот шешімдерін мұқият саралау қажет. Дауларда бірыңғай сот тәжірибесі қамтамасыз етілсін. Азаматтар соттарда көбінесе мемлекеттік аппарат ресурстарымен тең емес жағдайда қалуда. Сондықтан әкімшілік сот төрелігін енгізу қажет. Заңнамадағы барлық қарама-қайшылықтар мен түсініксіз тұстар азаматтардың пайдасына қарастырылуы керек.
Біз шамадан тыс шараларға жүгінуден және қатал жазалау сынды тәжірибеден алшақ кеттік. Бірақ елімізде жасалып жатқан көптеген ауыр қылмыстар бар. Біз ізгілік дегенге көп мән беріп кеттік. Қайткенмен де зорлық-зомбылыққа, педофилияға, балаларға, адамға қарсы қылмыстарға қатысты жазаны қатайту қажет. Бұл менің үкіметке берген жеке тапсырмам. Браконьерлердің проблемасы бар, олардың қолында қару бар, қауіпті және адамдар мен табиғатқа проблема туғызады. Мұның бәрі осы мәселеге құқық қорғау органдарының көз жұма қарауының кесірінен орын алды. Браконьерлікпен айналысатындарға қатысты жазаны қатайту қажет.
Мен жаңа тұжырымдама негізінде үкіметке азаматтық қорғаныс қызметкерлерінің жалақысын көбейтуді тапсырамын. Арыс оқиғасы - армияда проблемалар жиналғанын көрсетті. Қызметтің беделін көтеру керек, қаржылық жағдайды көтеру керек, біздің армия жаңа заман жағдайында төнетін қауіптердің бетін қайтаруға дайын болуы керек.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы блокқа ерекше назар аударылатын болады. Сыбайлас жемқорлық қылмыс болған бөлімнің бірінші басшысының жауапкершілігі заңнамалық және нормативтік түрде реттелуі керек. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл департаменті қызметкерлерінің жауапкершілігін қамтамасыз ету қажет.
Маңызды міндеттердің бірі - полицияны реформалау болып қала береді. Полиция азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін органға айналады. Мен 2020 жылдың 1 қаңтарына дейін әкімшілік полиция комитетінің жұмысын қайта ұйымдастыруды тапсырамын. Бұл жұмысқа 173 миллиард теңге бағытталады. ХҚКО сияқты фронт-кеңселер құрылады.
Жыныстық зорлық-зомбылық, педофилия, есірткі трафигі, адам саудасы, әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылық және жеке адамға, әсіресе балаларға қатысты ауыр қылмыстар үшін жазаны шұғыл түрде күшейту қажет. Бұл - менің Парламент пен Үкіметке тапсырмам. Жақында болған қайғылы оқиғалар браконьерліктің ұйымдасқан қылмыстың қауіпті түріне айналып кеткенін әшкере етті. Браконьерлер арнайы киінген, қаруланған, өздерін жазаламайтынын жақсы сезінеді. Осы жылдың өзінде екі инспектор олардың қолынан қаза тапты. Жақында Шығыс Қазақстан облысындағы көлде браконьерлер тобының қылмыстық әрекетіне тосқауыл қойылды. Бұл - тек жекелеген жағдайлар. Бірақ браконьерлік қылмыс тамыры тереңге жайылып, соның ішінде құқық қорғау органдарына да құрығын салған. Браконьерлер табиғатымызды, ұлттық байлығымызды аяусыз жоюда. Үкіметке екі ай ішінде тиісті заңнаманы қатаңдату үшін тұрақты шаралар қабылдауды тапсырамын.

ІІI БӨЛІМ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Автомобильдер атқаратын жұмыс түрлеріне қарай жүк машинасы, автобустар, жеңіл машиналар және спорттық автомобильдер болып бөлінеді.Осыған байланысты олардың әрқайсысы жеке - жеке түр - түрге бөлінеді. Себебі жүк машинасының бір түрін жеңіл машинаның сондай бір түрімен мүлде болмайды. Олай болса төменде сондай түрлендірудің мағынасы келтірілген.

АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ЭЛЕКТР ЖАБДЫҚТАРЫ
Автомобильдерде электр энергиясы іштен жанатым қозғалтқышты іске қосуға (стартермен), жанғыш қоспаны тұтатуға, дыбыс және жарық дабылдарына, козғалыс жолдары мен кабинаны
жарықтандыруға, электронды басқару жүйесіне, бақылау-өлшеу аспаптары мен косымша жабдықтарды қоректендіруге жұмсалады.

Буданды қозғалтқыш агрегатында іштен жанатын козғалтқыш мен электр қозғалткыштарын қатаң қолданғанда, электр жүйесі автомобильдің басты жүйесі болып табылады. Мұнда электр қозғалтқыштары жетекші доңғалақтарға орнатылады (2.11-сурет).
Электр энергиясын өндіретін аспаптар электр тогының көздері, ал оны тұтынатындар тұтынушы деп аталады.

Генератор мен аккумулятор батареясы ток көздері, ал1 тұтынушылар - ЭББ, электроқозғалтқыштар, стартер, дабылдар мен жарықтандыру жөне бақылап-өлшеу аспаптары.

Электр тогының кездері механикалық және химиялық энергияны электр энергиясына айналдырады. Тұтынушылар электр тогы энергиясын энергияның басқа түріне (механикалық, жарық, дыбыс, жылу) айналдыруға қызмет етеді.

Автомобильдің қанкасы (метал бөліктері) электр жүйеде масса кызметін атқарады, ал жүйе өткізгішін оң полюске жалғастырады. Электр жүйесінің кернеуі - 12 В және 24 В.

АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ЭЛЕКТР ТОГЫ

Электр тогы. Электрондардың өткізгішпен бағытталған қозғалысын электр тогы деп атайды.
Олардың бір бағыттағы қозғалысы тұрақты ток деп аталады. Ток тұйық өткізгіште электр қозғаушы күшінің әсерінен пайда болады.

Электр тізбегі әдетте ток көзінен, тұтынатын орындардан және оларды жалғастырушы өткізгіштерден пайда болады.
Электр тогын металдар, көмір, сілтілер мен қышқылдардың судағы ерітінділері жақсы өткізеді.
Электр жабдық - тауыштың аспаптарын жалғастыратын өткізгіштер ретінде пиле немесе алюминий сымдарын пайдаланады.

Электр тогын мүлде өткізбейтін материалдарды өткізбейтіндер немесе оқшаулағыштар (изоляторлар) деп атайды. Олар -- эбонит, резеңке, пластмассалар, маталар типе басқалар. Мұндай оқшаулағыштар ток жіберуші өткізгіштермен электр жабдықтары үшін кабық ретінде пайдаланылады.

Автомобиль электр жабдықтарының аспаптары тұрақты токпен қоректенеді. Тұрақты ток сыртқы тізбекте оң полюстен теріс полюске карай қозғалады деп шартты түрде есептейді.
Тұтынушылар мен ток көздеріне өзара тізбекті жөне параллель қосылады.

Токты тізбектей қосқан кезде бір ток козіндегі он, полюс екіншісіндегі теріс полюсқа жалғанады, Жалпы кернеу барлык ток көзіндегі кернеу қосындысына тең болады.

Электр көздерін ңосу әдістері: а -- ток көздерінің тіз-бекті қосылуы, б -- ток көздерінің параллель қосылуы
Ток көздерін параллель (4.1-сурет, б) қосқан кезде аттас полюстерді өзара жалғастырады. Ток көздерінің жалпы кернеуі бір ток көзіндей ғана болады, ал сыйымдылығы батареялар санына сай еселеп артады.

Электр тұтынушыларын параллель қосқанда ток оларға жеке-жеке, ал тізбекпен (4.1-сурет, а) қосқанда олар бір-біріне жалғасып қосылады.Электр магнитті индукция.
Ток жеткізуші өткізгішті спираль етіп орап, оған магнитті жақсы өткізетін аз ісөміртекті болаттан жасалған өзек темір орнатсақ, онда табиғи магниттің барлық қасиеті бар электр магниті пай - да болады.

Электр магниттері электр жабдықтарының аспаптарында (стартерлер, генераторлар, дыбыс дабылдары, бақылап-өлшеу және басқа аспаптар) кеңінен қол-данылады.Тұйық өткізгіштен магниттің магнит күш сызығы қиып өтсе, онда өткізгіште электр тогы пайда болады немесе механикалық энергияны әлектр энергиясына (мысалы генераторларда) айналдырады.

Ток индукцияланаты 11 генератор өткізгіштері бір орам жасағанда, бір фазалы тон өндіріледі. Егер өткізгіштер 120° бұрыштықта орналасқан бір текті үш орам жасаса, онда үш фазалы ток индукцияланады.

Жартылай өткізгіш аспаптар. Өткізгіштер мен,оқшаулағыштар арасында өткізгіштігі жөнінен аралық жағдайда тұрған материалдарды жартылай өткізгіштер деп атай ды. Олардың меншікті кедергісі температурага (кері пропорциялы) бөгде қоспалардың болуына байланысты өзгеріп отырады.Жартылай өткізгіштерге кейбір метал-дар, олардың қорытпалары мен тотықтары жатады.

Жартылай өткізгіштерде әдетте қоспалар болады. Мысалы, алюминий немесе индий сияқты үш валентті қоспалары бар жартылай өткізгіштерді акцепторлар немесе р типті (positive - оң) деп атайды, өйткені, олар өздеріне электрондарды қабылдайды.

Жартылай өткізгіштердің жартылай өткізгіштер мен жапқыш қабат металы арасындағы аралық бетте тек бір бағытта ғана өтетін ток жасайтын қасиеті бар. Екі электродты аспапты жартылай өткізгішті диод деп атайды.
Жапқы 111 қабат негізгі жұмыс процесі {р-п -- өткелі деп аталатым) жүріп жаткан жартылай өткізгіштердің р және п бөліктері аралығында пайда болады. р бөлігі металдың жартылай өткізгішке диффузия нәтижесінде пайда болады.

Диодтың құрылысы қарапайым. Жартылай өткізгіш пластинкасына өтетін ток бағыты - тіке бағыт болып табылады. Диодтарды айнымалы токты түзеткіш ретінде қолданады.
Кернеуді тұрақтандыру үшін, яғни оны белгілі бір мөлшерде ұстау үшін стабилитрондар немесе тескіш диодтар қолданылады.

Транзисторларды тізбектегі токты күшейту және үзу үшін пайдаланады.

Батареядан оталу
Бензинді қозғалтқыштардың цилиндрлерінде сығылғап жұмыс қоспасы оталу шамынан шығатын ұшқыннан түтады. Ұшқынды разрядтандыруға қәжетті жоғары кернеу тогі оталу батарея аспаптарынан немесе магнетодан алады. Төмен кернеулі токты жоғары кернеулі тоққа айналдыру және оны қозғалтқыштың цилиндрлеріне бөлу қызметін атқарады. Батареядан оталу құрылғысының сызбасы 4.6-суретте көрсетілген.
Төмен кернеулі ток тізбегі аккумулятор батареясынан немесе генератордан қөректенеді. Оған тізбекті түрде оталдыру қосқышы (3), қосымша резисторы бар оталу катушкасының алғашқы орамы (4), үзгіш (8) пен масса қосылған.
Жоғары кернеу тогының тізбегі оталу катушкасының еісінші орамынан (5), таратқыштан (7), жоғары кернеу откізгіштерінен, оталу шамы (10) мен массадан тұрады. Жоғары кернеу тогының пайда болуы өзара индукциялану принципіне негізделген. Оталу бекіткіші қосылған және үзгіш контактілері тұйықталган жағдайда электр тогы оталу катушкасының (6) алғашқы орамы айналасында магнит магнит туғыза отырып, аккумулятор батареясынан немесе генератордан сол орамға түседі.

4.6-сурет. Батареядан оталу құрылғысы: 1 -- аккумулятор батареясы, 2 -- стартерді қосқыш, 3 -- оталдыру қосқышы, 4 -- алгашқы орама, 5 -- екінші орама, 6 -- оталу катушкасы, 7 -- таратқыш, 8 -- үзгіш, 9 -- конденсатор, 10 -- оталу шамы

Төменгі кернеу тізбектер үзгішін (8) контакт арқылы ажыратқанда, оталу катушкасының алғашкы орамындағы токпен оны қоршаған магнит өрісі де жоғалады.
Жойылатын магнит өрісі оталу катушкасының екінші орамынан, айналымдарын қиып өтеді де онда электр қозғаушы күшін туғызады. Екінші орамда айналымның көп болуына байла - нысты, оның шеттеріндегі кернеу 20-24 кВ-ға жетеді.

Қозғалтқыштың үзгіш таратқышына ортадан тепкіштеп басқа вакуум реттеуіш орналасқан. Ол оталу бұрышын өзгерту қызметін атқарады. Қозғалтқыштың жүгін азайтқанда, дроссельді қалақша жабылады және карбюратордан түтікшеге өтетін сирету әсерінен тартқышпен бірге солға қарай орын ауыстырып, жұдырықшаның айналуына қарсы бұрады.

Бұл кезде ерте оталу бұрышы артады. Октан-корректор отынның октан санына байланысты ерте оталу бұрышын қолмен өзгерту үшін қызмет етеді. Октан-корректор шкаласының бір бөлігі ерте оталу бұрышының
2° өзгеруіне сәйкес келеді.

Үзгіш-таратқышта ерте отал - дыру бұрышын өзгертуге бай - ланысты үш тәуелсіз құрылғы жұмыс істейді: ортадан тепкіш реттеуіш - жұдырықшаны, вакуумды реттеуіш - қозғалмалы дискіні , октан-карректор - корпусты бұрады.
Оталдыру шамы (4.7-сурет) электр жарқылынан ұшқын саңылауын жасайды. Шам корпустан (5), оқшаулағышы бар орталық электродтан (2) және шамның корпусына дәнікерлеп бекітілген бүйір электродынан тұрады.

Шам (свеча): 1 -- шамның ұшы,
2 -- изолятор, 3 -- шамның қыры
, 4-нығыздағыш,5-корпус.
6-аралық төсем, 7 -- корпус бұрандамасы,
8 -- орталык электордан 9 -- шеткі электрод

Шамда кесілген бөлік орналасқан, ол цилиндрлер калпақшасының тесігіне бұрап кигізіледі. Шамның жоғары бөлігінде кілтке арналған қырлары бар.
Шам корпусының цилиндрлі бөлігіне маркасы жазылған, ол шартты түрде кесілген бөліктің диаметрін, оқшаулағытың төменгі бөлігінің ұзындығын және оның материалын көрсетеді.

Кесілген бөліктің диаметрі М немесе А әрпімен белгіленеді, мұнда М әрпі корпустағы С18х1, 65 бұрандасына сәйкес келеді. Цифрлар оқшаулағыштың икылу конусының ұзындығын миллиметр өлшемімен көрсетеді.
Цифрлардан кейінгі келесі әріп оқшаулағыштың материалын көрсетеді, мысалы: У - уралит,
Б - боркорунд. Соңғы әріп орталық электрод бойынша герметизациялау әдісін көрсетеді, мысалы: С - шыны герметика.

Оталдыру шамының жұмыс істеуі үшін орталық және
бүйір тұстағы саңылаудың өлшемі -- 0,7-0,9 мм. Оны бүйір электродты ептеп қайырып отырып, ретке келтіреді. Ішкі жағынан ластанған жағдайда оны бензинмен жуу кажет.

Оталудың контактілі-транзисторлы жүйесі
Автомобильдерде транзисторларды колданатын отал - дыру жүйесін пайдаланады, ол батареямен оталудан күрделірек болғанмен, бірқатар артықшылықтары бар.

Оталудың контактілі-транзисторлы жүйесінің (4.8-сурет) кәдімгі батареялық оталудан айырмашылығы, үзгіш-тартқыш контактілері (В) мен оталу катушкасының (А) аралығына транзисторлы коммутатор (Б) қосылады.

Коммутатор қорғасын қорытпасының қырлы корпу - сына монтаждалған, корпустың төменгі бөлігінде транзистордың электронды корғау блогы (8), импульсті транс - форматор (9) және резисторлар орналасқан.

Корпустың бүйірінде өткізгіштерді жалғауға арналған төрт қысқыш бар: М -- машинаның массасымен, Р (таратқыш) - үзгіш-таратқышпен, К (катушка) - катушканың оталдыру қысқышымен, атаусыз қысқыш - осы катушканың тиісті қысқышымен косылған.

Транзисторлы коммутатор екі режимде: коммутатор сызбасы оталдыру катушкасының алғашқы орамына ,
өткізуге ашық (сүзгіш контактілері тұйықталған),
ком - мутатор сызбасы оталу катушкасының алғашқы орамына ток өткізуге жабық
(үзгіш контактілері ажыратылған) жағдайларда жұмыс істейді.
Бірінші режимдегі транзисторлы коммутатордың жұмыс істеу кезіндегі ток жолдары суретте стрелкамен көрсетілген.
Үзгіш контактілері (10) транзистор (8) базасының тізбегіне қосылған.
Контактілер тұйыкталған кезде, олар арқылы болар болмас ток өтеді (0,75А).
* І 6 7
Төменгі кернеулі ток
Транзистор тогын басқарушы
4.8-сурет. Оталдырудың контактілі-транзисторлы жүйесінің
сызбасы.А -- оталдыру катушкасы, Б -- коммутатор, В -- узгіш-таратқыш, Г-аккумулятор батареясы; 1 -- оталдыру шамы, 2 -- екіші орам, 3 -- алгашқы орам, 4 -- стабилитрон, 5 -- диод, 6 -- конденсатор, 7 -- резистор, 8 -- транзистор, 9 -- импульсті трансформатор, 10 -- үзгіш контактілері, 11 -- жұдырықша 12 -- қосымша резистор, 13 -- оталдыру қосқышы, 14 -- амперметр, К,М,Р -- қысқыштар
* І 6 7
Төменгі кернеулі ток
Транзистор тогын басқарушы
4.8-сурет. Оталдырудың контактілі-транзисторлы жүйесінің
сызбасы.А -- оталдыру катушкасы, Б -- коммутатор, В -- узгіш-таратқыш, Г-аккумулятор батареясы; 1 -- оталдыру шамы, 2 -- екіші орам, 3 -- алгашқы орам, 4 -- стабилитрон, 5 -- диод, 6 -- конденсатор, 7 -- резистор, 8 -- транзистор, 9 -- импульсті трансформатор, 10 -- үзгіш контактілері, 11 -- жұдырықша 12 -- қосымша резистор, 13 -- оталдыру қосқышы, 14 -- амперметр, К,М,Р -- қысқыштар

Транзистор базасы тогының күші шамалы болғандықтан, контактісі үзілген кезде іс жүзінде электр үшқынынан тозбайды.

Контактілердің қызмет ету үзақтығына тек механикалық тозу әсер етеді.

Оталдыру жуйесін куту.

Оталдыру жүйесін күту жұмысын айналмалы бөлшектерді майлап және өткізгіштер мен түйіспелердің қосылған жерлерін таза ұстау деп түсіну керек.
Жұмыстың шаң-тозаңның ортасында өтетін кезі болғанда оталдыру жүйесінде ақау түсуінің барлығына кір мен тозаң себеп болады.Майлағанда майдың жетіспеуі қаншалықты зиянды болса, майдың артық болуыда соншалықты зиянды екені жөніндегі ережені естен шығармау керек.

Майдың артығы изоляциялаушы бөлшектерге тиіп, олардың изоляциялаушылың қасиетін жойып жібереді. Майда орамдар бұзылады, конденсатор істен шығады, үзгіштің түйіспелері бұзылады, себебі үшқын шығаратын түйіспелер, әсіресе минералдық майлардың буынан тез бұзылатындығы байқалған.
Саңылаудың мөлшері щуппен өлшенеді. Түйіспелердің арасындағы саңылау ең үлкен ажырап кеткенде 0,3-0,4 мм-ге тең болуға тиіс.

Саңылаудың керекті шамасын орнату үшін үзгіш тесігінің түйіспелік бұрамасы бір жағына қарай бұрап жеткізіледі. Бұраманың түйіспесі арнаулы кілтпен буралады. Үзгіштің түйіспесін караған кезде бірінші орамның изоляцияланған үшы қосылған щетка мен үзгіштің қосылған жерінің түйіспесін де тексеру керек. Түйіспенің бетінде тозаң және жасыл дақ пайда болса, оларды тазарту керек.

Ұшқынның жоқтығынан цилиндрлердің біреуі жұмыс істемейді. Мұндай жағдайларда берілген жұмысты орындауға қозғалтқыштың қуаты жетіп тұрғанының өзінде қозғалтқыштың жұмысын одан әрі созуға тіпті болмайды. Жұмыс істемейтін цилиндр жанғыш қоспаны сорып ала береді де, ол қоспа жанбай конденсацияланып, цилиндрдің ішкі бетіне сұйық отын қаптайды, бұл сұйық отын цилиндрдің қабырғаларынан қозғалтқыш картеріне құйылады.

Оталдыру жуйесінің ақаулары
Қозғалтқыштың картеріне кұйылған отын жанармайды сұйылтып, қозғалтқыштың барлық үйкелетін бөлшектерін бүлдіре бастайды. Сонымен қатар, жұмыссыз цилиндр иінді білікке жүктің біркелкі түспеуіне себеп болады.
Қозғалтқыштың жұмысты дұрыс не бұрыс істеп тұрғанын дыбысына карай айыруға болады. Егер мысалы, тортінші цилиндр жұмыс істемей қалса, онда ғалтқыштың дыбысы өзгереді. Тіпті қозғалтқышты іркіліп соққанын байқауға болады, бір, екі, үш, тыныс т.т мұны "қозғалтқыш үш соқты" деп те айтады.

Ұшқынның шықпай қалу себебін анықтаудан бұрын, қозғалтқыш тоқтағанша қай цилиндрдің жұмыс істемейтінін біліп алу керек. Жұмыс істемейтін цилиндрді анықтау үшін жеке шамдарды кезекпе-кезек массаға қосады да, шығару дыбысына қарай бұзылғаны қайсысы екенін табады. Шамның орталык, электродың массаға қосқанда шығару дыбысы өзгерсе, онда цилиндр дұрыс жұмыс істейді. Егер дыбысы өзгермесе, цилиндр жұмыс істемейді.

Тәжірибелерге қарағанда, тарату-үзгіш түрлерінің қайсысы болғанда да шамдардың бұзылуынан бір не екі цилиндр жұмыс істемейді. Міне, сондықтан алдымен шамды тексеру керек. Өзімізге белгілі оны не күйе басуы мүмкін, не саңылауы дұрыс болмауы немесе изоляциясы жарылған болуы мүмкін.
Күйені тазартып кетіреді, саңылауды реттеп орналастырады, фасфор жарылған болса, изоляторды немесе шамды бүтіндей алмастырады. Кейде цилиндр шамнан басқа себептерден істемей қалады, оны жұмыс істейтін цилиндрдің шамдарын жұмыс істемейтін цилиндрдің шамдарына алмастыру арқылы анықтауға болады.
Сымдар түзу болғанда, көп цилиндрлі қозғалтқыштық бір немесе екі цилиндрінде ұшқын туғыза алмай магнетоланың бұзылуы таратқыштың түйіспелерінің сынуынан немесе олардың ластануынан не, т.б. бұзылуынан болуы мүмкін.
Қозғалтқышты жүргізер алдында барлық шамдардан ұшқын шықпайды немесе қозғалтқыш жұмыс істеп тұрып, бірден кенет тоқтап қалады.
Тарату-үзгішпен оталдырған жағдайда алдымен шамдарды тексеру керек, жоғары кернеулі түйіспелердің ұшқын беретіндігін тек - серу керек. Ол үшін сымның бір ұшын жоғары кернеулі түйіспеге басып тұрып, екінші ұшын массадан 3-5 мм аралықта ұстау керек. Тарату-үзгіш роторы айналдырғанда ұшқын шықса, онда әрине орамның, конденсатордың және үзгіштің түзу болғаны, бұзылған жерді жоға - ры кернеулі токтың якорьден тысқары жолынан іздеу керек.

Ұшқын шықпай қалса, үзгіштің түйіспелерінің күйін және олардың арасындағы саңылауды тексеру керек. Егер барлық қолданған шаралардан кейін бәрібір ұшқын шықпаса, онда сөз жоқ орам немесе конденсатор бұзылған. Конденсатордың бұзылғандығын үзгіштің түйіспелерінің арасындағы айқын ақ ұшқынға қарап анықтауға болады. Шамдардың бәрінің жанбай қалуына қозғалтқышты тоқтатқанда бірінші орамды массаға қосатын түйіспе мен сымның бұзылғандығы да себеп болады.
Іэбонит ыдыс
Іэбонит ыдыс

АККУМУЛЯТОР БАТАРЕЯЛАРЫ
Автомобильде қолданылатын аккумулятор батареяларының 1)түрлері:
2)қышқылды;
сілтілі.
Аккумуляторлар құрылысы бойынша былай жіктелуі:
1)ашық;
2)жабық.
Ашық батареялардан электролиттің құрамын (тығыздығын) тексеріп, реттеп отыру үшін арнайы кызмет көрсетіліп отырады.
Жабық аккумулятор батареяларында мұндай қызмет
керсетілмейді, сондықтан олар жабық болады.
Аккумулятордың кызметі электр энергиясын химиялық энергияға(зарядтау) және керісінше, химиялық энергияны электр энергиясына (разрядтау) жүйелі түрде айналдыруға негізделген.
Қарапайым қорғасын аккумулятор (4.2-сурет) элек - тролит құйылған (тазартылған судағы күкірт қышқылының ерітіндісі) пластмассадан жасалған банкадан және екі қорғасын пластинадан тұрады.
Электролиттегі пластиналардың беті күкірт қышқылды қорғасынмен, басқаша айтқанда, қорғасын сульфатымен жалатылған.
Аккумулятор батареясы (4.2-сурет) ішкі жағынан бөгеттермен бөлінген бактан (4) тұрады. Әрбір бөлікке (банкада) бір аккумулятор орналастырылады. Бакты қышқылға төзімді пластмассадан немесе эбониттен жасайды.

Аккумулятор батареясы. 1 -- теріс пластиналар, 2 -- оң пластиналар, 3 -- батарея қыры, 4 -- бак, 5 -- тығын, 6 -- қақпақ, 7 -- жалғағыш пластина, 8 -- полюстық штыр, 9 -- сеператор
Оның, түбінде пластиналар тірелетін қырлары болады. Әр банкаға оң (2) жене теріс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.