Допты екі қолмен ұстау
ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АДАМИ ӘЛЕУЕТТІ ДАМЫТУ БАСҚАРМАСЫНЫҢ
Д.ҚОНАЕВ АТЫНДАҒЫ АГРАРЛЫҚ -ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ МКҚК
Дене тәрбиесі пәні оқытушысы К. С. Абдикаримовтың
... ..
Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
ТҮРКІСТАН - 2021 жыл
Түркістан адами әлеуетті дамыту басқармасының Д. Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі МКҚК
Құрастырған: Абдикаримов Камилжан Сарманович
Дене тәрбиесі, АӘД пәндері әдістемелік бірлестігі отырысында қаралған.
Хаттама №
ӘБ төрағасы: К. С. Абдикаримов
Баспаға Д.Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі дене тәрбиесі пәнінен практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулықты әдістемелік кеңесі ұсынған.
Пікір жазғандар:
Жолдасбекова Б.А. - п.ғ.к. доцент, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің Мәдениет және спорт факультеті, Дене тәрбиесі және бастапқы әскери дайындықтың теориясы мен әдістемесі кафедрасының меңгерушісі.
Абдикаримов Камилжан Сарманович Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы Әдістемелік нұсқау. - Түркістан: Д. Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі, 2021. - б.
Бұл оқу қүралында Техникалық және кәсіптік білім беру (ТжКББ) орындарына арналған Дене шынықтыру пәнінің типтік бағдарламасына сәйкес теориялық, практикалық материал ұсылынады. Теориялық материалда дене нынықтыру мен спортттың өрісіне қатысты мәселелер ұсынылған. Сонымен қатар студенттерге арналған өз бетімен жұмыстары мен тестілік тапсырмалары қарастырылған.
Бұл жұмыс студенттер мен оқытушыларға, сонымен қатар мектептегі денешынықтыру мұғалімдері, білім жетілдіру институтындағы тындаушыларға, әдіскерлерге арнайы курста әдістемелік нұсқау ретінде арналған
Еліміздің болашағы - бүгінгі жас ұрпақтың қолында,
Жас ұрпақтың болашағы - бүгінгі ұстаздың қолында".
Н.Ә.Назарбаев
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Баскетбол ойын техникасы 5
Баскетболдағы тоқтау әдісі 6
Баскетболдағы бұрылыстар 7
Баскетболдағы жүгірістің түрлері 8
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
Допты меңгеру техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Баскетболдағы допты беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Баскетболдағы допты алып жүру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Баскетболдағы қорғану техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Баскетболдағы қорғаныс әрекеттеріне үйрету ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..18
Баскетболдағы допты жұлып алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Баскетболдағы қарсыластың қолынан допты қағу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Баскетболдағы ойынға қосу барысындағы допты қағу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Баскетболдағы допты беру барысында оны қағып әкету ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...19
Баскетболдағы допты алып жүру кезінде оны қағып әкету ... ... ... ... ... ... ... .. ...20
Баскетболда допты лақтырудағы бүркеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Баскетболдағы қалқанға тиіп қайтқан допты алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
Практикалық сабақтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Тесттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
КІРІСПЕ
Еңбек нарығы болашақ маманнан қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық бағыттарда орын алатын тез құбылмалы жағдайларда әрекет ете білуді талап етеді. Сондықтан қазіргі уақытта дене мәдениетінің мазмұны мен құрылымы студенттердің кәсіби психофизикалық тұрғыдан дайын болуын қаншалықты қамтамасыз етіп отырғандығының нақты мәнін білу керек. Қазіргі заманның маманы ұтқыр, тез ойлағыш, өндірістік қызметтің әртүрлі жағдайларына икемделгіш болу керек.
Техникалық және кәсіптік білім беру орындарындағы дене шынықтыру кәзіргі мамандардың жалпы және кәсіби мәдениетін қалыптасыру бойынша ұлттық бағдарламаның бөлінбес бөлігі болып табылады. Барлық мамандықтар үшін міндетті болып табылатын оқу пәні есебінде, ол кәсіби дене даярлығын қамтамасыз етеді, салауатты өмір салтымен саналы түрде жүру қажеттілігін тәрбиелеу жан- жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру құралдарының бірі, денсаулықты нығайтудың факторы, кәсіби даярлық барысында студенттердің дене және психикалық жағдайын ыңғайлау болып табылады.
Спорттық ойындардың бір түрі -- баскетбол. Бүкіл әлемге тараған ойындардың бірі. Баскетбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан тұрады -- жүгіру, жүру, секіру және лақтыру. Бұл ойынды он жасар баладан бастап қай жаста болсын, бәрі ойнай береді. Сондықтан да баскетбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді және ағзаға пайдалы болып табылады. Баскетбол ойыны адамның көңілін шаттандырып, іскерлігін арттырады. Бүгінгі баскетбол ойынының даму деңгейі өзінің ең жоғарғы нүктесіне жетті деуге болады, себебі ойынның бүгінгідей жылдамдығы бұрын - соңды болып көрген жоқ. Ойыншының қозғалысы, жүгіру жылдамдығы секіру және лақтыру, кілт тоқтауы. Міне, мұның барлығы жалпы дамыту жылдамдығын, ойыншылардың дайындық деңгейін көрсетеді.
Баскетбол, спорт ойындарының бір түрі ретінде барлық оқу орындарының бағдарламасына кіреді. Арнаулы оқу орындарының студенттері бұл кезеңде баскетбол ойынын ойнап, белгілі деңгейде дайындықпен келді деп есептеледі. Сондықтан бұл оқушылар оқу процесінде ойынның негізгі айла-тәсілдері, тыныс алу және ойын жүйесін біледі, жарысқа да қатыса алады.
Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында, бағытта, түрлі жылдамдықпен орындай отырып, адамағза жүйесінде және ішкі қүрылыстарына жақсы әсер алады.
Адам ойын түрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме және үлкен қуанышқа болініп, қанағат алады. Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор. Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды имене отырып, өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жктілдіруге, ден саулықты сақтауға, көңіл күйін көтеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік бар.
Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына болады.
Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы оқу құралы негізгі мақсат пен міндеттеріне жету үшін барлық қажетті оқу-әдістемелік құжаттардан тұрады. Оқу құралының негізгі мақсаты: студенттермен Дене тәрбиесі пәнінің типтік бағдарламасына сәйкес теориялық және практикалық материалмен игеру.
Баскетбол ойын техникасы
Ойын техникасы ұғымы спорттық қарама-қайшылықтың нақты тапсырмаларын табысты шешуге мүмкіндік беретін ойын тәсілдерінің жиынтығы мен оларды орындау амалдары дегенді білдіреді.
Техника тәсілі ұғымы құрылымы жағынан ұқсас және біртипті ойын тапсырмаларын шешуге бағытталған қозғалыс жүйесі дегенді білдіреді.
Ойын тәсілінің техникасы - жақсы практикалық нәтиже беретін биомеханикалық жақтан ең тиімді ойын әрекетінің қолданылуы.
Сондай-ақ амалдың орындалу тәсілдері деген ұғым бар. Ол техника тәсілдерінің негізгі кеңістіктік-уақыттық, күштік және ырғақтық қасиеттерінің тұрақтылығымен анықталады. Мысалы, шығыршыққа допты лақтыруды орындаудың бірнеше тәсілі бар: бір немесе екі қолмен; төменнен, кәудеден, иықпен немесе баспен салу (жоғарыдан); орнынан, қозғалыс барысында немесе секіре отырып салу және т.б.
Тәсілдердің орындалу амалдары әртүрлі, олардың қозғалыс барысындағы бөліктерінде айырмашылық бар. Мысалы, секіру кезіндегі лақтыру доптың бір (лақтыру кезіндегі секіру), екі (секіру кезіндегі лақтыру) және үш (тұрып лақтыру) соғылуы арқылы орындалуы мүмкін.
Ойын тәсілдерінің қашықтық, бағыт, бәсекелестердің өзара қарсыласуы сияқты шарттарының орындалуы ескерілген баскетбол техникасы да әртүрлілігімен ерекшеленеді.
Ойын тәсілдері сипаттамаларының көптігіне байланысты оларды жүйелеу мақсатында тараулар мен топтарға жіктеу қолданылады.
Ойын қызметінің бағыты оны екі тарауға бөлуге мүмкіндік береді: шабуыл техникасы және қорғану техникасы. Ойын қызметінің сипатына қарай әр тарауды екі топқа бөледі: шабуыл техникасы - жылжу техникасы мен допты иелену техникасы болып бөлінсе, қорғаныс техникасы - жылжу техникасы мен қарсы тұру және допты иелену техникасы болып бөлінеді. Белгілі бір топқа кіретін әр техникалық тәсіл әртүрлі амалдар арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Сондай-ақ олардың кез-келгені белгілі бір жағдайларда жаңғыртылады.
Ойын техникаларының жіктелу кестесі төмендегідей:
тәсілі - шығыршыққа допты лақтыру;
орындалу амалы - бір қолмен жоғары;
басқа түрі - денеден ауытқи отырып;
орындалу шарты - тоқтағаннан кейін секіріп, орта қашықтықта.
Баскетболдағы шабуыл техникасы. Баскетбол техникасының негізі - ерсілі-қарсылы қозғалыс. Баскетболшының алаңдағы ерсілі-қарсылы қозғалысы шабуыл міндеттерін шешуге бағытталған біртұтас әрекеттер жүйесінің бір бөлігі болып табылады және нақты ойын жағдайын жүзеге асыру барысында қалыптасады.
Алаңда ерсілі-қарсылы қозғалу үшін ойыншы жүреді, жүгіреді, секіреді, тоқтайды, айналады. Осы тәсілдер арқылы ол өзіне ыңғайлы орын таңдайды, қарсыласынан қашады, әрі қарай шабуылдау үшін қажет бағытқа қозғалады және амалдарды орындау үшін өзіне ыңғайлы, жақсы теңгерілген бастапқы жағдайға қол жеткізеді. Сондай-ақ доппен орындалатын қозғалыс барысы мен секіру кезіндегі доптың берілуі, қарсыласты айналып өту, допты секіру кезінде соғу және тағы басқа техникалық тәсілдердің тиімділігі қозғалыс барысындағы аяқтың дұрыс жұмыс жасауы мен тепе-теңдіктің сақталуымен байланысты.
Ойын кезіндегі жүріс - ерсілі-қарсылыс қозғалыс тәсілдерінің ең сирек
қолданылатын түрі. Ол негізінен аздаған үзіліс кезінде немесе ойын әрекетінің қарқындылығын азайтуда, сондай-ақ жүгірумен қатар келіп ойын қарқынын өзгерту үшін қолданылады. Оның қарапайым жүруден айырмашылығы сол, баскетболшы тізесін аз ғана бүгіп, аяғымен қозғалады, бұл оған кенеттен болатын жылдамдық мүмкіндігін береді.
Жүгіру ойындағы қозғалыстың басты құралы болып табылады. Ол жеңіл атлеттің жүрісінен ерекшеленеді. Ойыншы алаң ішінде әртүрлі старттық жағдайларда кез-келген бағытқа, бетімен, арқасымен алдыға қарай немесе бірнеше рет секіру арқылы шапшаң қимылды жүзеге асыра білуі, сондай-ақ жүгірістің бағыты мен жылдамдығын тез өзгерте білуі керек.
Секіру өз алдына дара тәсіл ретінде қолданылады. Ол басқа техникалық тәсілдердің де элементіне кіреді. Көп жағдайларда ойыншылар жоғарыға секіру, ұзындыққа секіру немесе бірнеше рет секіру сияқты тәсілдерді пайдаланады. Секіруді жүзеге асыруда екі аяқпен және бір аяқпен соққылау тәсілі қолданылады.
Екі аяқпен соққылап секіруді ойыншы көп жағдайда негізгі тұрған
жерінен жүзеге асырады. Ойыншы тез отырып, қолын сәл кейін жіберіп, басын көтереді. Орнынан тұру аяқты күшті созу, дене мен қолды жоғарыға, алдыға қайратты қозғау арқылы жүзеге асырылады.
Екі аяқпен соққылау арқылы екпінді секіру әдетте шығыршыққа допты лақтыруда және лақтыру кезіндегі күресте қолданылады.
Бір аяқпен соққылай секіру соққыдан басталады. Орнынан тұру екпіннің инерциялық күшін кең қолдану арқылы жүзеге асырылады. Орнынан тұрмастан бұрынғы екпінді соңғы қадам бұрынғылардан біршама кеңірек жасалады. Соққы ұратын аяғын тізе буынында аздап бүгіп алға жіберіп, өкшеден аяқтың басына қарай соққы аудару үшін серпілте келе, баскетболшы аздап отырғандай болады. Басқа аяғын алға-артқа белсенді бұлғап, дене салмағының жалпы ортасының тіректен өтуі кезінде оны тізе буыны мен жамбас буынында бүгеді. Баскетболшының денесі жоғары нүктеге жетіп, шарықтаған кезде сермелген аяғы соққы беретін аяғына қосылады. Кез- келген тәсілде жерге қону тепе-теңдікті сақтай отырып, жеңіл жүзеге асырылуы керек, ол арасы сәл ашылған аяқтарды амортизациялап бүгу арқылы жүзеге асырылады. Жерге осылай қону баскетболшының ойын әрекетін шапшаң жүзеге асыруына мүмкіндік береді.
Ойыншы жағдайға қарай өткір, кенет аялдама жасайды, бұл өз кезегінде жүгірудің бағытының өзгеруі мен секіру әрекетін бірлестіре отырып, ойыншының біршама уақыт қарсыластың қамқорлығынан шығуына және әрі қарай шабуылдау үшін еркіндікке қол жеткізуіне мүмкіндік береді. Аялдап секіру және екі қадам жасау сияқты екі тәсілмен жүзеге асырылады. Шабуылшы қорғаушыдан қашып, допты жұлып алудан тасалап, шығыршықты әрі қарай шабуылдау үшін бұрылыстарды пайдаланады. Бұрылыстардың алғы және артқы түрлері бар. Алғы бұрылыс баскетболшының беті қараған жағына, ал артқы бұрылыс оның арқа жағына ауысуы арқылы жүзеге асырылады.
Баскетболдағы тоқтау әдісі
Тоқтау шабуылдағы қозғалыс тәсілдеріне жатады және баскетболшының қозғалысты уақытында тоқтатуына мүмкіндік береді, соның арқасында ойыншы қарсыластың құрсауынан шығып, әрі қарай шабуылдау әрекеттерін жүзеге асыра алады. Ойында аялдаманың екі қадамды және секірісті аялдама деп аталатын екі түрі пайдаланылады.
Екі қадамды тоқтауға үйрету ойын дағдыларын қалыптастырудың бірінші сабақтарында жүзеге асырылады, себебі екі қадамды ырғақ қозғалыста орындалатын шабуылдар техникасының көпшілігіне негіз болып табылады.
Екі қадамды тоқтауды орындаудың екі жолы бар: 1) оң аяқпен үлкен қадаммен; 2) сол аяқпен үлкен қадаммен. Дайындық кезеңінде ойыншы қозғалыста болады. Негізгі фаза аяқты үлкен, шапшаңдықты басатын қадаммен табанға күш түсіре қойып, аяқтың ұшын тысқа қарай бұрудан басталады. Аяқтың алаңмен жанасуы жамбас- жілік буыны мен тізе буынының бүгілетін жерінен басталады, ал дене қозғалысқа қарсы жаққа ауысады. Қозғалыстың жылдамдығы неғұрлым жоғары болса, аяқтың бүгілуі де күшті болады (дененің ауырлық орталығы төмендейді), аяқ ұшының бұрылуы мен дененің артқа қарай ауытқуы өседі. Екінші қадам тіреуіш қызметін атқарып, тікейеді, ал табан аяқ ұшының ішке қарай бұрылуына орай қозғалыс бағытына перпендикуляр келеді. Аялдама үшін жасалатын бірінші қадам қызметін атқаратын дененің аяқ жаққа бұрылысы ойыншыға орнықты жағдай жасайды. Соңғы фазада ойыншы дайын тірек жағдайына келеді.
Жұмыс барысындағы аялдама оң және сол аяқты соққылау арқылы жүзеге асырылады. Бұл тәсілді орындаудың негізгі фазасында ойыншы соққылайтын серіппелі аяғын қозғалысқа қарсы қойып, алдыға қарай жібереді. Тірексіз жағдайда соққылайтын аяқ екінші аяқты қуып жетіп, одан озып кетеді. Соңғы фазада бүгілген екі аяқ бір уақытта табанымен еденге тиеді. Тепе-теңдікті сақтау үшін ойыншының тікейген басы мен денесі аздап артқа қайырылады. Мұнан әрі жоспарланған әрекетке байланысты табан алаңға бірдей деңгейде немесе соққылайтын аяқтың алдыға жылжуы арқылы қойылады. Бірінші жағдайда ойыншы тірекке табанның параллель орналасуы арқылы және екі аяқ басының аздаған бүгілуі арқылы жетеді. Екінші жағдайда ойыншы тірекке алға жіберілген дайын аяқ арқылы жетеді. Сөйтіп, секіру арқылы аялдау кезінде горизонталды жылдамдық төмендейді және ойыншының қозғалысы жерге жайылып қону кезіндегі аяқтың амортизациялық бүгілуі нәтижесінде тоқтайды.
Баскетболдағы бұрылыстар
Бұрылыстар шабуылшының орнында тұрып, қорғаушыдан қашуы мен допты қағудан сақтауы үшін маневр жасауына арналған. Олар допсыз және доппен, бір орында және қозғалыста орындалады. Бір орында орындалатын бұрылыстарды жүзеге асырудың екі тәсілі бар: алға және артқа, бұрылыс тәсілінің атауы аяқты аттауды орындайтын аттас иық қозғалысының бағытына байланысты: егер қозғалыс (аттау) тірек болатын аяқ жаққа қарай орындалса, бұрылыс алға болады да, керісінше, қарама-қарсы жаққа бағытталған қозғалыста бұрылыс артқа қарай орындалады.
Ойын жағдайына байланысты аттаудың қарқыны мен бұрылыс амплитудасы 30 бен 180 градус арасында тербеледі. Дайындық фазасында ойыншы діңгектей әзірлік жағдайында тұрады. Осы техникалық тәсілді негізгі фазада тиімді жүзеге асыру үшін келесі әрекеттерді орындау шешуші роль атқарады:
ойыншының тіреуіш қызметіндегі аяғының басын еркін қозғауы;
бұрылысты дене ауырлығын алдыңғы аяқтан артқы (тіреуіш) аяққа ауыстыру арқылы орындау, алдыңғы аяқты тіреу аяққа қарай бір мезетте айналдыру және итеру;
бүгілмелі аяқпен қозғалыс жасау.
Соңғы фаза үшін бұрылысты аяқтаған соң тұрақты екі тірек жағдайына келу қасиеті тән. Тірейтін (тұтқа) аяқ - циркульдің басының айналатыны сияқты, ойыншының ұшымен шыр көбелек айналатын аяғы. Шабуылшының кез- келген аяғы допсыз тіреуіш қызметінде жұмсалады. Допқа ие ойыншының бұрылыстарды орындаудағы жағдайы басқаша. Егер оған қозғалыс барысындағы екі қадам аялдап допты аулау немесе допты қосу әсер етсе, еденді бірінші басқан аяқ тіреуіш қызметін атқарады. Егер ойыншы секіру барысында тоқтаса, немесе допты секіру барысында, екі аяғымен еденді баса тұрып ұстаса, немесе допты орнында тұрып иеленсе, кез-келген аяқ тіреуіш қызметін атқара алады, яғни аттау кез-келген аяқпен, бірақ кезексіз жүзеге асырылады. Ойыншы тіреуіш қызметіндегі аяғын анықтағаннан кейін оны доппен бұрылыс жасау барысында алаңнан айыруға болмайтыны ереже бойынша рұқсат етілмейді. Тіпті екі аяқтың да тіреуіш қызметін атқара алмайтын жағдайы да болады. Бұл ойыншының допқа ие болып, еденді бір аяқпен басып, әрі қарай итеріліп, екі аяқпен отырған кезінде орын алуы мүмкін, яғни бұл кезде аялдаудың аралас түрі орын алады.
Қозғалыс барысындағы бұрылысты шабуылшы қарсыластан допсыз қашқан жағдайда немесе алаңда допты қосу үшін маневр жасағанда орындайды. Дайындық барысында ойыншы қозғалыста болады. Негізгі кезеңде қозғалыс екі тактілі жарылғыш сипат алады. Алдымен алдыңғы аяқты 180 градусқа айналдырып, ойыншы екінші аяғымен бір уақытта артқа адымдай отырып, қозғалыс бағытына арқасымен бұрылады. Талап етілетін амплитудада аттаған аяғымен айнала отырып, ойыншы келесі аяғымен адымдай отырып, таңдаған бағытына бұрылады. Соңғы фазада шабуылшы ауысуды қайта бастайды. Барлық аталған қозғалыстар өзара байланысты және біртұтас, үздіксіз сипат алған. Қозғалыстағы бұрылыстың тиімділігі оның тез және кенеттен орындалуына, дене салмағын бір аяқтан екінші аяққа шапшаң ауыстыра білуіне және өз осінде айналу барысында кеңістікте тепе-теңдік пен бағытты сақтай білуіне байланысты.
Баскетболдағы жүгірістің түрлері
Жүгіріс ойындағы қозғалыстың негізгі құралы болып табылады. Ол жеңіл атлетшінің жүгірісінен біршама ерекшеленеді. Ойыншы алаң шеңберінде әртүрлі старттық жағдайларда кез-келген бағытқа, бетімен немесе арқасымен алға қарай бағыты мен жүгіріс жылдамдығын өзгерте отырып, шапшаңдығын арттыра білуі керек.
Баскетболдағы жүгірістің екі түрі бар: бетімен және арқасымен алға қарай. Бетімен алға қарай жүгіріс алаңда ойыншыға маневр жасауда және қарсыластың қамқорлығынан босау үшін қолданылады. Оның екі варианты кездеседі: баскетболшының арнаулы жұгірісі және жеңіл атлетшінің жүгірісі (секіріс).
Ойында шабуылшы көбінесе баскетболшының арнаулы жүгірісімен қозғалады, оған аяқтың табанын толық серіппелі қою тән. Бұл ерекшелік ойыншының дене жағдайына тұрақтылық береді және қозғалыс бағытын ойламаған жерден өзгерту үшін жайлы жағдай жасайды. Ол алға созылған аяқты қозғалыстың алдыңғы бағытына қарсы күшті соққылауы арқылы жүзеге асады, дене қайта таңдалған бағытқа бұрылады. Баскетболшының арнаулы жүгірісінің ерекшелігіне сондай-ақ иық белбеуінің жағдайы; аяқ қызметі мен синхронды майысқан қолдардың ырғақты қозғалысы; дене мен бастың тіке жағдайы жатады.
Жүгірістің жылдамдығын кенет және ойламаған жерден арттыру немесе старттық жеделдету спорттық ойындарда секіру деп аталады. Жеңіл атлетикалық жүгіріс, немесе секіру ойыншы қарсыласты құлату үшін және еркіндікке шығу үшін жылдамдықты шапшаңдатуға талпынған жағдайда болады. Старттық шапшаңдық аяқтың ұшымен және жоғары жиілікте орындалатын қысқа пәрменді адыммен жүгірумен; дененің алға күшті еңкеюімен (ауырлық орталығы тіреу аяғының алдында болады); шынтақта иілген қолдардың аяқ қызметімен қатар ырғақты жұмыс істеуімен сипатталады. Шапшаңдықты арттыру (қашықтық шапшаңдығы) 4-5 адымнан кейін жүгіріс қадамының ұзаруы мен қозғалыс жиілігін сақтап қалу есебінен болады. Жүгіріс шапшаңдығы адымның ұзаруы арқылы көбейеді. Бұл кезде ойыншы допты алуға дайын болуы керек. Жүгіріс бағытын өзгертуді ойыншы қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай алдыңғы аяқпен қойылған күшті соққы арқылы жүзеге асырады; дене жаңа бағытқа бұрылады.
Артпен алға қарай жүгіру ойында шабуыл жасауда алаңның шек қойылған бөлігінде және өте аз қолданылады. Ол баскетболшы ойын жағдайын нақтылау үшін ауық-ауық қолданатын табанның аяқтың ұшына жиі қойылуымен; спортшы денесінің қарама-қарсы жаққа ауысуымен; қолдың шынтақ буындарында бүгілген қимылымен; басты артқа бұрумен ерекшеленеді.
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы - қарсыластың шығыршығын шабуылдауды тез және тиімді бастау мүмкіндігін қамтамасыз ететін ойыншының дене буындарының бастапқы тиімді орналасуы.
Дұрыс тұрысты сақтау шабуылшының әрқашан тепе-теңдікті сақтауына және допсыз және доппен тез маневр жасауына мүмкіндік береді. Осыған орай шабуылдау техникасында дайын тұрыс (негізгі) пен допқа ие ойыншы тіреуін бөліп қарастырады.
Шабуылға дайын болған кездегі тұрыста баскетболшының аяғы оның иығы деңгейінде келіп, ойыншы оң немесе сол аяғын сәл алға қояды. Алдыңғы табанның ұшы алға бағытталып, артта тұрған аяқ бір жағына қайырылады (150-155); салмағы екі табанға бірдей түсіп, денесі тік, сәл алға еңкейеді (130-135 градус); басы жоғары, ал көзқарасы алға ұмтылған; қолы жартылай бүгулі; білектері кеудеге деңгейлесе келіп, ойыншы теңбе-теңдікті берік сақтап, орнықты жағдайда тұрады.
Допты иеленген ойыншы тұрысы да дене буындарының солай орналасуымен сипатталады, тек білектері кеудеде допты ұстап қалады, сондықтан саусақтар допты қысуды жеңілдетіп, жартылай өріс құрайды; алақандарының басы артқа бағытталады және екі білегі сол жаққа қарай сәл ығысады. Саусақтың бөліктері допты ұстауға көмектеседі: үшеуімен - сілтемелі саусақ, екеуімен - ортаңғы және бірінші (тырнақты) үлкен саусақ, аты жоқ саусақ және бас бармақ; алақан допқа тимейді.
Доптың орны шабуылшының иық белдігіне қатысты әртүрлі болып келуі мүмкін және ол шығыршықтың орналасқан жері мен қорғаушының тұрған орнына байланысты. Доп бел, кеуде, иек, иық немесе бас деңгейінде тоқтатылады.
Қазіргі баскетболда доппен қимылды бастауда допқа ие болып тұрған ойыншы тұрысынан туындайтын шабуылшының үш жақты қатерлі тұрысы әмбебап болып есептеледі. Оның ерекшелігі сол, доп күшті (жұмысшы) қолға ауысып, басқа қолмен сүйеледі. Шынтақтар түсірілген, жіліншіктер арасындағы бұрыш 45 градус. Жұмысшы білек доптың астында тұрып, артқа қарай бұрылады. Сілтеуші саусақ, шынтақ және алға жіберілген аяқ бірдей вертикалды жазықтықта орналасады; доп иық деңгейінде тоқтатылады, бірақ кеудеге қысылмайды, тек сәл алға шығарылады (20-25 см.), шынтақ буынының иілу бұрышы 90 градусты құрайды. Аяқ біршама иілген. Дене буындары мен доптың осылай орналасуында шабуылшы қарсыластарға үш жақты қауіп төндіреді: шапшаң, қосымша дайындықсыз допты шығыршыққа лақтыруы, допты серіктесіне беруі немесе ойынды шапшаң бастап кетуі мүмкін.
Шабуылшының үш жақты қауіпті тұрысын жүзеге асыру қашықтан лақтыру үшін қолайлы жағдайды қажет етеді. Егер лақтыру ыңғайсыз болса, доп белге қарай жұмысшы қолының шынтағын дене бойымен кейін қайыру есебінен түсіріледі. Бұл қозғалыс қатаң түрде тек алғы-артқы бағытта жүзеге асырылып, доп, шынтақ, тізе және аяқтың ұшы бірдей вертикал жазықтықта қала береді. Ойыншы дриблингті бастауды дайындық жағдайына келеді немесе допты бағыттайды.
Қорғаушының белсенді әрекеттері жағдайында шабуылшы допты қағып жіберуден немесе алып қашудан сақтауға міндетті: ол шынтағын кең қойып, кеудесімен айналып кету және қорғаушыға жақын аяғын алға қою арқылы қорғай отырып, допты қарсыластан алыс жаққа жібереді. Бұл жағдайда жұмысшы білектер қарсыластың орналасу ретіне қарай ауысады: шабуылшы допты қорғаушыдан алыс жаққа қолдың доға тәріздес қимылымен бастан асырып жібереді және доптағы білектердің орнын өзгертеді. Бір уақытта тіреніш емес аяғымен аттау арқылы қорғаушыға жақын аяқ тағы да алға ауысатындай болып өзгереді. Бағандардың түрлерін орындау қарапайым көрінгенімен, оларды зерттеуге ерекше назар аудару керек. Кез-келген ойын амалының тиімділігі алдымен ойыншының бастапқы доппен немесе допсыз тұрған орнына байланысты.
Допты меңгеру техникасы
Допты меңгеру техникасы келесі тәсілдерден тұрады: ұстау, берілу, шығыршыққа допты лақтыру және допты алып жүру. Допты ұстау. Аулау - ойыншының допқа сенімді ие болып, онымен әрі қарай шабуыл амалдарын жүргізуіне мүмкіндік беруге көмектесетін тәсіл. Допты аулау тәсілі мұнан кейінгі беру, жіберу немесе ырғыту сияқты ойын тәсілдері үшін де бастапқы қадам болып табылады, сондықтан қозғалыс құрылымы кейінгі тәсілдерді тиімді және анық орындауды қамтамасыз етуі керек. Допты ауламай тұрып-ақ ойыншы оны кейін кімге, қайда беруі керектігін қарауы керек. Оны ойыншы шеткі көзқарасы арқылы байқай алады, себебі орталық көзқарас допқа бағытталуы керек. Баскетболшы допты бір орында тұрып, күтпеуі керек, керісінше, міндетті түрде оған қарсы қозғалуы керек. Допты аулаудың белгілі бір тәсілін таңдау мен оның түрлері ойыншының ұшып келе жатқан допқа қатысына, ойыншының қозғалыс динамикасына, доптың биіктігі мен ұшу жылдамдығына байланысты.
Допты қозғалыста аулауда сол бойда шығыршыққа доп соғу немесе допты беруді орындау үшін екі адымды техниканы қолданады. Егер ойыншы допты жүгіріс үстінде аулаудан кейін соққысы келсе (мысалы, оң қолымен), ол сол аяқпен соққы орындағаннан кейін оң аяғын алға шығарып, сәл секіре, допты ұстауы керек. Мұнан кейін оң аяқпен (бірінші адым), сол аяқпен (екінші адым) соққы жасалып, секіру үстінде қолмен допты беру және соғу жүзеге асырылады. Егер ойыншы қозғалыс барысында допты ұстағаннан кейін екі аяқпен аялдама жасауды орындағысы келсе, ол соққы оң аяқпен орындалып, сол аяқ алға жылжыған кезде допты ұстап алуы керек.
Допты екі қолмен ұстау. Ең қарапайым және сенімді тәсіл допты екі қолмен ұстау болып табылады.
Дайындық кезеңі: егер доп ойыншының кеуде тұсына немесе басына жақындаса, ол саусақтарымен және білегімен допты қамтудан біраз үлкенірек шұңқыр жасағандай болып, қолын допқа қарсы тартуы керек.
Негізгі кезең: доппен жанасу кезінде оны саусақтарымен құштақтауы (алақанымен емес) керек. Білектерін жақындата, қолдарын кеудесіне жақындатып, шынтақ буынында бүгуі керек. Қолдардың бүгілуі ұшып келе жатқан доптың соққысының күшін басатын амортизациялық қимыл болып табылады.
Қорытынды кезең: допты қабылдағаннан кейін дене тағы да алға шығады; қарсыластан ажыратылған шынтақтармен жасырынған доп келесі әрекеттерге дайын жағдайға ауысады. Егер доп кеуде деңгейінен біраз төмен ұшса, ойыншы әдеттегіден тереңірек отырады, сол арқылы иық биіктігі доп ұшуының деңгейіне дейін төмендейді.
Бастан жоғары ұшқан допты ұстау үшін ойыншы секіріп, ажыратылған шынтақты қолдарын тез жоғары көтеруі керек (үлкен саусақтарының арасы бірнеше сантиметрден аспауы керек, қалған саусақтары еркін ажыратылған). Доп саусаққа тиген кезде, білек жақындасып, ішке қарай бұрылады, ойыншы олармен допты берік құштақтайды, ал білек буындарында бүгілген қолдар төмендеп, допты денеге тартады.
Төмен ұшып келе жатқан допты ұстауда қол төмендейді, білек пен саусақтар ашық табақша тәріздес (екі қол шынашақтарының арасы бірнеше сантиметрден аспауы керек).
Алаңға түскен доп үшін күресте оның ұстауға ыңғайлы биіктікке жеткенін күтудің қажеті жоқ. Оған қарсы қозғалып, секірудің басқы кезінде ұстап алу керек. Ойыншы допқа ұмтылып, денесін тездетіп алға еңкейтеді, қолын алға төмен түсіріп, білектерін допқа жоғарыдан емес, іш жағынан әкеледі. Допты алып, ол бірден тікейіп, оны өзіне тартады.
Допты бір қолымен аулау. Ұшып келе жатқан допқа созылуға және оны екі қолымен ұстауға мұмкіндік болмаған жағдайда оны бір қолмен аулау керек.
Дайындық кезеңі: ойыншы қолын доптың ұшу траекториясын кесіп өтетіндей созады (білек пен саусақтар қатайтылмаған).
Негізгі кезең: доп саусаққа тиісімен, доптың ұшуын жалғастырғандай қолды артқа-алға апару керек (амортизациялық қозғалыс). Бұл қозғалысқа дененің аулайтын қол жаққа сәл бұрылысы көмектеседі.
Қорытынды кезең: допты бір қолмен ұстау керек, содан соң шапшаң әрекет етуге дайын болу үшін оны екі қолымен берік құшақтауы керек. Жоғары ұщып келе жатқан допты бір қолымен денені сәл ие отырып, допты тез төмендетіп, екінші қолымен көтеріп және денеге жақындатып аулайды. Допты аулаған соң ойыншы алшақ білектерімен қарсыластың допты алуына әрекет етуінен сақтандыратын шапшаң тепе-теңдік жағдайды қабылдайды.
Баскетболдағы допты беру
Баскетболдағы допты беру - ойыншының әріптеске шабуылды әрі қарай жалғастыруы үшін допты бағыттайтын тәсілі. Допты дұрыс және дәл бере білу - баскетболшылардың ойын барысындағы нақты, мақсатқа бағытталған өзара әрекетінің негізі. Допты берудің көптеген түрлері бар. Оларды белгілі бір ойын жағдайына, допты жіберетін қашықтыққа, әріптестің орналасуы мен қозғалыс бағытына, қарсыластардың қарама-қарсы әрекеттерінің сипаты мен тәсіліне байланысты қолданады.
Шеткі көзқарас, қол қозғалысының шапшаңдығы, нақты есеп және тактикалық ой - допты қатесіз бере білетін баскетболшыларды сипаттайтын қасиеттер.
Допты берудің барлық тәсілдерін орындаудың шапшаңдығы мен дәлдігі көп жағдайда амалдың негізгі кезеңіндегі білек пен саусақтардың күшті жұмыс істеуіне байланысты. Допты беруде негізінен білек пен саусақтарды секірту арқылы әрекет ету керек, сонда қарсыласқа доптың бағытын анықтау қиынға түседі. Допты қабылдаушы әріптесті көру керек, бірақ оған тура қарамағаны жөн. Допты беру барысында тепе-теңдік жағдайы сақталуы керек, себебі доптың берілу бағытын қарсылас жабуы мүмкін, ал ойыншы еркінен тыс жарыса жүгіреді немесе допты қарсыластар ұстап алады.
Допты екі қолмен кеудеден беру - қарсыластың ерекше қамқорлығынсыз жақын немесе орташа қашықтыққа әріптеске допты тез және дәл бағыттауға мүмкіндік беретін салыстырмалы түрдегі қарапайым жағдайда орындалатын негізгі тәсіл.
Дайындық кезеңі: аралары ашылған саусақты білектер допты бел деңгейінде еркін орап алады, шынтақтар төмендейді. Қолдың шеңбер тәрізді қозғалысымен допты кеудеге жақындатады.
Негізгі кезең: доп оны білек қозғалысымен толықтыратын қолдың өткір тікеюі арқылы шегіне жеткенше алға жіберіледі, бұл өз кезегінде допты кері айналдыруға мүмкіндік береді.
Қорытынды кезең: доп берілген соң қолдар босап, төмен түседі, ойыншы тікейеді, сонан соң аяқтар аздап бүгілген қалыпқа келеді (мұндай қорытынды кезең допты берудің басқа тәсілдеріне де тән). Егер қарсылас кеуде деңгейінде доп беруге белсенді қарсылық жасаса, доп әріптеске жақын жердегі алаңға соғылып, оған тіке секіріліп баратындай түрде беру керек. Доп тез секірілуі үшін кейде оған ілгерлемелі айналма беріледі. Допты осылай беру кезінде аяқты кең бүгу керек, ал допты қол алға- артқа бағытталады.
Допты екі қолмен жоғарыдан беру көп жағдайда қарсылас күшті қамқорлық жасағанда орта қашықтықта пайдаланылады. Бастың жоғарғы жақта орналасуы оны қорғаушының қолы арқылы қарсыласқа дәл беруге мүмкіндік жасайды.
Дайындық кезеңі: ойыншы допты сәл иілген қолдарымен басынан жоғары көтереді.
Негізгі кезең: ойыншы қолдың өткір қозғалысымен оған шынтақ буынында ие бола отырып және білекпен осып жіберетіндей қозғалыс жасап, әріптеске бағыттайды.
Допты екі қолмен төменнен беру допты тізеден төмен деңгейде қағып алған кезде немесе алаңнан алған кезде және ойыншының позицияны ауыстыруға уақыты болмаған кезде 4-6 м. қашықтықта қолданылады.
Дайындық кезеңі: доп төмен түскен және сәл иілген қолда, саусақтар допқа еркін қойылған. Допты артқы аяқтың жамбасына апарып, аз ғана көтереді.
Негізгі кезең: доп қолдың алға серпе қозғалуымен және оның бір уақытта тікеюімен керек бағытқа жіберіледі. Қол бел деңгейіне жеткенде білектер белсенді қозғалыспен допты лақтырады және оны кері айналдырады. Доп ұшуының биіктігі білектің ашылатын қозғалысымен анықталады. Доп көп жағдайда бір адым алға беріліп орындалады.
Допты бір қолмен иықтан беру - допты жақын қашықтыққа беруде ең көп қолданылатын тәсіл. Мұнда лақтыру өте аз уақыт алады және допты бақылау жақсы жүзеге асырылады. Доптың ұшу кезіндегі білектің қосымша қозғалысы ойыншыға үлкен диапазондағы доп ұшуының бағыты мен траекториясын өзгертуге мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: допты қолды оң иыққа шынтақ қозғалмайтындай етіп апарады (оң қолмен беруде доп оң қолдың білегінде жатады және сол қолмен сүйеніледі), ойыншы бір уақытта құлаш қайырылатын жаққа қарайды.
Негізгі кезең: доп бірден түзетілетін оң қолда, ойыншы бір уақытта білекпен қозғалыс жасайды және денесімен айналады.
Қорытынды кезең: доп ұшқаннан кейін оң қол қысқа уақытта оған қоса жіберілгендей болады, содан кейін төмен түсіріледі; ойыншы сәл иілген аяқпен тепе-теңдік жағдайына келеді.
Бір қолымен баспен немесе жоғарыдан беру допты алаң арқылы әріптеске 20-25 м. қашықтыққа бағыттауға мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: ойыншы добы бар оң қолды (сол қолдың сүйеюімен) көтереді және басына қарай сәл иеді. Бір уақытта денесін бұрады. Сөйтіп, сермеу амплитудасына қол жеткізіледі.
Негізгі кезең: доп сол бойда үлкен күшпен және тез тікейтілетін оң қолда, бір уақытта білекпен серіппелі қимылдар жасалады және дене күшті бұрылады.
Бір қолмен ілмекше беру қарсыласты жан-жақты қамқорлыққа алу үшін көтерілген қолдар арқылы допты орта және әсіресе, аса алыс қашықтыққа жіберген кезде қолданылады.
Дайындық кезеңі: ойыншы бір жағымен допты беретін жаққа бұрылады, доп ұстаған қолдарын артқа жібереді, доп алақанда қалады және саусақтармен ұстатылады. Алға жіберілген басқа қолымен ойыншы қамқорлыққа алған қарсыласынан бөлінгендей болады.
Бір қолмен төменнен беру жақын және орта қашықтыққа қарсылас допты жоғарыдан алып кеткісі келген жағдайда орындалады. Допты әріптеске қарсыластың қолы астынан бағыттайды.
Дайындық кезеңі: ойыншы тік және сәл иілген доп ұстаған қолын сермелеп артқа жібереді, саусақтар арқылы ұсталып тұрған және орталықтан күшпен тебілген доп алақанда жатады.
Негізгі кезең: добы бар қолды жамбас арқылы алға-артқа шығарады. Допты ұшыру үшін білек ашылады, ал саусақтар допты шығарады. Ұшу траекториясының биіктігі білек пен саусақтың уақытында ашылу қозғалысына байланысты. Көп жағдайда бұл беру алға сол аяқпен адымдау арқылы орындалады.
Бір қолымен жанынан беру бір қолымен төменнен беруге ұқсас. Ол әріптестің допты жақын қашықтыққа бағыттауына мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: сермеу доп ұстаған қолды артқа жіберу арқылы және соған орай дененің айналуы арқылы жүзеге асырылады.
Негізгі фаза: доп ұстаған қолмен алға қарай жазықтықта, параллель алаңда серіппелі қозғалыс жасайды. Доптың ұшу бағыты сондай-ақ ашылған білек қозғалысына да байланысты.
Арқа арқылы допты жасырын беру. Суреттелген допты беру тәсілдерінен басқа белсенді қарсыласу жағдайында баскетболшылар допты берудің нақты бағыттарын жасыруға мүмкіндік беретін тәсілдерді қолданады. Олардың жасырын деп аталатын себебі - допты қажетті бағытқа жіберуге байланысты негізгі қозғалыстар қарсыластың көзінен жасырын келеді және ол үшін кейбір жағдайда ойламаған жерден болады. Мұның барлығы қарсыластың допты тартып алуын қиындатады. Көп жағдайда жасырын берудің үш түрі қолданылады: қол астынан беру, арқадан беру және иықтан беру. Жасырын берулер салыстырмалы түрдегі қысқа серпіліспен және қол мене саусақтың күшті қорытынды қозғалысымен ерекшеленеді. Қол астынан допты бергенде доп ұстаған қол әріптеске қарай еркін айқара қозғалады. Арқадан беруді орындаудағы негізгі қимыл - сәл иілген қолмен артқа серпіліс жасау. Иықпен орындалатын беруде ойыншы иық алды мен білекті тез ие отырып, көрініп тұрған әріптеске допты лақтырады.
Баскетболдағы допты алып жүру
Баскетболдағы допты алып жүру - ойыншыға доппен алаңда үлкен және күшті жылдамдықпен және кез-келген бағытта қозғалуға мүмкіндік беретін тәсіл. Ол қорғаушының тегіреуінді қамқорлығынан қашуға мүмкіндік беріп, доппен қалқаннан табысты күрес соңында секіріп шығуына және күшті қарсы шабуыл ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Допты алып жүре отырып, әріптеске тосқауыл қоюға немесе кейін оны шабуылдап, доп беру үшін әріптесті қорғаштап жүрген қарсыласты уақытша алаңдатуға болады.
Басқа жағдайларда қарсышабуылдың шапшаңдығын төмендетпеу үшін және ойын ырғағын бұзбау үшін бұл тәсілді аса көп қолданудың қажеті жоқ. Допты бір қолмен табаннан сәл басқа жаққа қарай жеңіл дәйекті төмен- жоғары соғу арқылы (оң және сол қолмен алма-кезек) жүргізуге болады.
Негізгі қимылды шынтақ және кәрі жілік буындары орындайды. Тепе- теңдікті сақтау үшін және қозғалыстың бағытын тез өзгерту үшін аяқты бүгу керек. Дене сәл алға кетіп, доптан босаған иық пен қол қарсыласты допқа жібермеуі керек (бірақ оны итермеуі керек).
Допты жүргізу адымдарды ауыстырудың синхрондылығымен және допты қарсышабуылдайтын қол қимылдарымен сипатталады. Ойыншы осылай жылжи отырып, әріптестер мен қарсыластардың орналасуын көре алады және соған орай қорғанысты бағыттайды. Көзбен бақылауды доптан алаңға және керісінше жүргізген дұрыс.
Баскетболшы допты жүргізуде оң және сол қолдарымен бірдей жақсы жұмыс істеуі керек.
Жылдамдықтың өзгерісімен айналдыра орау. Допты жүргізу жылдамдығын ойламаған жерден өзгерту қорғаушыдан қашу үшін жасалады. Жүргізу жылдамдығы доптың алаңнан және бұрыштан секіру биіктігіне байланысты. Секіріс неғұрлым биік және оның бұрышы (тиімді шамада) аз болса, соғұрлым қозғалыс жылдамдығы да жоғары болады. Вертикалға жақын және төмен секіру жағдайында допты жүргізу баяулайды және тіпті бір орында орындалуы мүмкін.
Бағыттың өзгерісімен айналдыра орауды негізінен қарсыласты орау үшін және шығыршыққа қарай жол ашу үшін қолданады. Бағытты былай өзгертеді: білекті доп үстіндегі әртүрлі нүктелерге қойып, қолды қажет бағытқа түзейді. Сондай-ақ секіру биіктігін өзгерту мен допты бұру және ауыстыруды өзгерте отырып айналдыра орауды қолдануға болады. Сондай-ақ допты бір қолдан екінші қолға ауыстыру, арқаның үстінен немесе аяқтың астынан жасырын беру сияқты айналдыра ораудың тәсілдерін кең қолдануға болады.
Баскетболдағы шығыршыққа доп лақтыру
Допты шығыршыққа лақтыруды орындауға дайындық шабуылдағы команда ойынының негізгі мазмұны, ал шығыршыққа доптың түсуі - оның негізгі мақсаты болып табылады. Әр баскетболшы сайысқа табысты қатысу үшін допты оңтайлы қабылдай білумен, оны қабылдаумен және жүргізумен бірге әртүрлі жағдайдан, кез- келген қашықтықтан қарсыластың қарсы қимылдарына қарамастан шығыршықты дәл шабуылдай білуі керек. Ойынның өзгермелі жағдайы мен әр оңтайлы сәтті шабуыл үшін пайдалануға талпыныс шығыршыққа допты лақтырудың әртүрлі тәсілдерін ойыншының жеке ерекшеліктерін ескере отырып анықтауды қажет етеді.
Шығыршыққа допты дәл лақтыру алдымен тиімді техникамен, қимыл тұрақтылығы мен оларды меңгеру арқылы, сондай-ақ бұлшық еттің күшеюі мен әлсіреуінің дұрыс алмасуымен, қол білектерінің күші мен қозғалғыштығымен, олардың қорытынды күшеюімен, доп ұшуының тиімді траекториясы және айналысымен анықталады.
Лақтыруға дайындалуда ойыншы алаңдағы жағдайды (әріптес одан гөрі тиімді орында тұр ма, әріптестер доптың секіруін қамтамасыз ете ала ма және т.б.), оны қамқорлап жүрген қорғаушыға қарсы әрекет ету тәсілдерінің шапшаңдық мүмкіндігін, допты секірту үшін күрестің жолдарын және басқа моменттерді бағалай білуі керек. Әрекет ету бағдарламасын дайындап және шешім қабылдап, ойыншы қозғалыстың сенімділігі мен беріктігіне ешқандай кедергі келтірілмейтініне психологиялық жақтан дайын болуы керек. Лақтырудың қорытынды кезеңінде босаңсуға болады.
Лақтыруда доптың өзінің горизонталды осінен ұшу бағытының қарама- қарсы жағына айналып кететіндей мүмкіндік беру керек (қарама-қарсы айналу). Допты қалқаннан лақтыруда қиын жағдайда допты өзінің вертикалды осінен айналдыру тәсілі қолданылады. Бұл шығыршық алдына орналасқан оның жартысымен шектелмей, қалқаннан шағылысатын нүктені еркін таңдауға, қалқаннан кейінгі кеңістіктен өту үшін және лақтыру үшін кең пайдалануға мүмкіндік береді.
Орта және алыс қашықтыққа лақтыруды күшті қолмен орындаған тиімді. Шығыршыққа жақыннан лақтыруды оң қолмен де, сол қолмен де орындай алу керек.
Доптың ұшу траекториясын қашықтыққа, ойыншының бойына, оның секірісінің ұзындығына және ұзын бойлы қорғаушының қарсыласу белсенділігіне байланысты таңдайды. Орта (шығыршықтан 3-6,5 м.) және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Д.ҚОНАЕВ АТЫНДАҒЫ АГРАРЛЫҚ -ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ МКҚК
Дене тәрбиесі пәні оқытушысы К. С. Абдикаримовтың
... ..
Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
ТҮРКІСТАН - 2021 жыл
Түркістан адами әлеуетті дамыту басқармасының Д. Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі МКҚК
Құрастырған: Абдикаримов Камилжан Сарманович
Дене тәрбиесі, АӘД пәндері әдістемелік бірлестігі отырысында қаралған.
Хаттама №
ӘБ төрағасы: К. С. Абдикаримов
Баспаға Д.Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі дене тәрбиесі пәнінен практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулықты әдістемелік кеңесі ұсынған.
Пікір жазғандар:
Жолдасбекова Б.А. - п.ғ.к. доцент, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің Мәдениет және спорт факультеті, Дене тәрбиесі және бастапқы әскери дайындықтың теориясы мен әдістемесі кафедрасының меңгерушісі.
Абдикаримов Камилжан Сарманович Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы Әдістемелік нұсқау. - Түркістан: Д. Қонаев атындағы аграрлық техникалық колледжі, 2021. - б.
Бұл оқу қүралында Техникалық және кәсіптік білім беру (ТжКББ) орындарына арналған Дене шынықтыру пәнінің типтік бағдарламасына сәйкес теориялық, практикалық материал ұсылынады. Теориялық материалда дене нынықтыру мен спортттың өрісіне қатысты мәселелер ұсынылған. Сонымен қатар студенттерге арналған өз бетімен жұмыстары мен тестілік тапсырмалары қарастырылған.
Бұл жұмыс студенттер мен оқытушыларға, сонымен қатар мектептегі денешынықтыру мұғалімдері, білім жетілдіру институтындағы тындаушыларға, әдіскерлерге арнайы курста әдістемелік нұсқау ретінде арналған
Еліміздің болашағы - бүгінгі жас ұрпақтың қолында,
Жас ұрпақтың болашағы - бүгінгі ұстаздың қолында".
Н.Ә.Назарбаев
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
Баскетбол ойын техникасы 5
Баскетболдағы тоқтау әдісі 6
Баскетболдағы бұрылыстар 7
Баскетболдағы жүгірістің түрлері 8
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
Допты меңгеру техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Баскетболдағы допты беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Баскетболдағы допты алып жүру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Баскетболдағы қорғану техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Баскетболдағы қорғаныс әрекеттеріне үйрету ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..18
Баскетболдағы допты жұлып алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Баскетболдағы қарсыластың қолынан допты қағу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Баскетболдағы ойынға қосу барысындағы допты қағу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Баскетболдағы допты беру барысында оны қағып әкету ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...19
Баскетболдағы допты алып жүру кезінде оны қағып әкету ... ... ... ... ... ... ... .. ...20
Баскетболда допты лақтырудағы бүркеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Баскетболдағы қалқанға тиіп қайтқан допты алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
Практикалық сабақтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Тесттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
КІРІСПЕ
Еңбек нарығы болашақ маманнан қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық бағыттарда орын алатын тез құбылмалы жағдайларда әрекет ете білуді талап етеді. Сондықтан қазіргі уақытта дене мәдениетінің мазмұны мен құрылымы студенттердің кәсіби психофизикалық тұрғыдан дайын болуын қаншалықты қамтамасыз етіп отырғандығының нақты мәнін білу керек. Қазіргі заманның маманы ұтқыр, тез ойлағыш, өндірістік қызметтің әртүрлі жағдайларына икемделгіш болу керек.
Техникалық және кәсіптік білім беру орындарындағы дене шынықтыру кәзіргі мамандардың жалпы және кәсіби мәдениетін қалыптасыру бойынша ұлттық бағдарламаның бөлінбес бөлігі болып табылады. Барлық мамандықтар үшін міндетті болып табылатын оқу пәні есебінде, ол кәсіби дене даярлығын қамтамасыз етеді, салауатты өмір салтымен саналы түрде жүру қажеттілігін тәрбиелеу жан- жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру құралдарының бірі, денсаулықты нығайтудың факторы, кәсіби даярлық барысында студенттердің дене және психикалық жағдайын ыңғайлау болып табылады.
Спорттық ойындардың бір түрі -- баскетбол. Бүкіл әлемге тараған ойындардың бірі. Баскетбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан тұрады -- жүгіру, жүру, секіру және лақтыру. Бұл ойынды он жасар баладан бастап қай жаста болсын, бәрі ойнай береді. Сондықтан да баскетбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді және ағзаға пайдалы болып табылады. Баскетбол ойыны адамның көңілін шаттандырып, іскерлігін арттырады. Бүгінгі баскетбол ойынының даму деңгейі өзінің ең жоғарғы нүктесіне жетті деуге болады, себебі ойынның бүгінгідей жылдамдығы бұрын - соңды болып көрген жоқ. Ойыншының қозғалысы, жүгіру жылдамдығы секіру және лақтыру, кілт тоқтауы. Міне, мұның барлығы жалпы дамыту жылдамдығын, ойыншылардың дайындық деңгейін көрсетеді.
Баскетбол, спорт ойындарының бір түрі ретінде барлық оқу орындарының бағдарламасына кіреді. Арнаулы оқу орындарының студенттері бұл кезеңде баскетбол ойынын ойнап, белгілі деңгейде дайындықпен келді деп есептеледі. Сондықтан бұл оқушылар оқу процесінде ойынның негізгі айла-тәсілдері, тыныс алу және ойын жүйесін біледі, жарысқа да қатыса алады.
Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында, бағытта, түрлі жылдамдықпен орындай отырып, адамағза жүйесінде және ішкі қүрылыстарына жақсы әсер алады.
Адам ойын түрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме және үлкен қуанышқа болініп, қанағат алады. Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор. Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды имене отырып, өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жктілдіруге, ден саулықты сақтауға, көңіл күйін көтеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік бар.
Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына болады.
Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері мен техникасы оқу құралы негізгі мақсат пен міндеттеріне жету үшін барлық қажетті оқу-әдістемелік құжаттардан тұрады. Оқу құралының негізгі мақсаты: студенттермен Дене тәрбиесі пәнінің типтік бағдарламасына сәйкес теориялық және практикалық материалмен игеру.
Баскетбол ойын техникасы
Ойын техникасы ұғымы спорттық қарама-қайшылықтың нақты тапсырмаларын табысты шешуге мүмкіндік беретін ойын тәсілдерінің жиынтығы мен оларды орындау амалдары дегенді білдіреді.
Техника тәсілі ұғымы құрылымы жағынан ұқсас және біртипті ойын тапсырмаларын шешуге бағытталған қозғалыс жүйесі дегенді білдіреді.
Ойын тәсілінің техникасы - жақсы практикалық нәтиже беретін биомеханикалық жақтан ең тиімді ойын әрекетінің қолданылуы.
Сондай-ақ амалдың орындалу тәсілдері деген ұғым бар. Ол техника тәсілдерінің негізгі кеңістіктік-уақыттық, күштік және ырғақтық қасиеттерінің тұрақтылығымен анықталады. Мысалы, шығыршыққа допты лақтыруды орындаудың бірнеше тәсілі бар: бір немесе екі қолмен; төменнен, кәудеден, иықпен немесе баспен салу (жоғарыдан); орнынан, қозғалыс барысында немесе секіре отырып салу және т.б.
Тәсілдердің орындалу амалдары әртүрлі, олардың қозғалыс барысындағы бөліктерінде айырмашылық бар. Мысалы, секіру кезіндегі лақтыру доптың бір (лақтыру кезіндегі секіру), екі (секіру кезіндегі лақтыру) және үш (тұрып лақтыру) соғылуы арқылы орындалуы мүмкін.
Ойын тәсілдерінің қашықтық, бағыт, бәсекелестердің өзара қарсыласуы сияқты шарттарының орындалуы ескерілген баскетбол техникасы да әртүрлілігімен ерекшеленеді.
Ойын тәсілдері сипаттамаларының көптігіне байланысты оларды жүйелеу мақсатында тараулар мен топтарға жіктеу қолданылады.
Ойын қызметінің бағыты оны екі тарауға бөлуге мүмкіндік береді: шабуыл техникасы және қорғану техникасы. Ойын қызметінің сипатына қарай әр тарауды екі топқа бөледі: шабуыл техникасы - жылжу техникасы мен допты иелену техникасы болып бөлінсе, қорғаныс техникасы - жылжу техникасы мен қарсы тұру және допты иелену техникасы болып бөлінеді. Белгілі бір топқа кіретін әр техникалық тәсіл әртүрлі амалдар арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Сондай-ақ олардың кез-келгені белгілі бір жағдайларда жаңғыртылады.
Ойын техникаларының жіктелу кестесі төмендегідей:
тәсілі - шығыршыққа допты лақтыру;
орындалу амалы - бір қолмен жоғары;
басқа түрі - денеден ауытқи отырып;
орындалу шарты - тоқтағаннан кейін секіріп, орта қашықтықта.
Баскетболдағы шабуыл техникасы. Баскетбол техникасының негізі - ерсілі-қарсылы қозғалыс. Баскетболшының алаңдағы ерсілі-қарсылы қозғалысы шабуыл міндеттерін шешуге бағытталған біртұтас әрекеттер жүйесінің бір бөлігі болып табылады және нақты ойын жағдайын жүзеге асыру барысында қалыптасады.
Алаңда ерсілі-қарсылы қозғалу үшін ойыншы жүреді, жүгіреді, секіреді, тоқтайды, айналады. Осы тәсілдер арқылы ол өзіне ыңғайлы орын таңдайды, қарсыласынан қашады, әрі қарай шабуылдау үшін қажет бағытқа қозғалады және амалдарды орындау үшін өзіне ыңғайлы, жақсы теңгерілген бастапқы жағдайға қол жеткізеді. Сондай-ақ доппен орындалатын қозғалыс барысы мен секіру кезіндегі доптың берілуі, қарсыласты айналып өту, допты секіру кезінде соғу және тағы басқа техникалық тәсілдердің тиімділігі қозғалыс барысындағы аяқтың дұрыс жұмыс жасауы мен тепе-теңдіктің сақталуымен байланысты.
Ойын кезіндегі жүріс - ерсілі-қарсылыс қозғалыс тәсілдерінің ең сирек
қолданылатын түрі. Ол негізінен аздаған үзіліс кезінде немесе ойын әрекетінің қарқындылығын азайтуда, сондай-ақ жүгірумен қатар келіп ойын қарқынын өзгерту үшін қолданылады. Оның қарапайым жүруден айырмашылығы сол, баскетболшы тізесін аз ғана бүгіп, аяғымен қозғалады, бұл оған кенеттен болатын жылдамдық мүмкіндігін береді.
Жүгіру ойындағы қозғалыстың басты құралы болып табылады. Ол жеңіл атлеттің жүрісінен ерекшеленеді. Ойыншы алаң ішінде әртүрлі старттық жағдайларда кез-келген бағытқа, бетімен, арқасымен алдыға қарай немесе бірнеше рет секіру арқылы шапшаң қимылды жүзеге асыра білуі, сондай-ақ жүгірістің бағыты мен жылдамдығын тез өзгерте білуі керек.
Секіру өз алдына дара тәсіл ретінде қолданылады. Ол басқа техникалық тәсілдердің де элементіне кіреді. Көп жағдайларда ойыншылар жоғарыға секіру, ұзындыққа секіру немесе бірнеше рет секіру сияқты тәсілдерді пайдаланады. Секіруді жүзеге асыруда екі аяқпен және бір аяқпен соққылау тәсілі қолданылады.
Екі аяқпен соққылап секіруді ойыншы көп жағдайда негізгі тұрған
жерінен жүзеге асырады. Ойыншы тез отырып, қолын сәл кейін жіберіп, басын көтереді. Орнынан тұру аяқты күшті созу, дене мен қолды жоғарыға, алдыға қайратты қозғау арқылы жүзеге асырылады.
Екі аяқпен соққылау арқылы екпінді секіру әдетте шығыршыққа допты лақтыруда және лақтыру кезіндегі күресте қолданылады.
Бір аяқпен соққылай секіру соққыдан басталады. Орнынан тұру екпіннің инерциялық күшін кең қолдану арқылы жүзеге асырылады. Орнынан тұрмастан бұрынғы екпінді соңғы қадам бұрынғылардан біршама кеңірек жасалады. Соққы ұратын аяғын тізе буынында аздап бүгіп алға жіберіп, өкшеден аяқтың басына қарай соққы аудару үшін серпілте келе, баскетболшы аздап отырғандай болады. Басқа аяғын алға-артқа белсенді бұлғап, дене салмағының жалпы ортасының тіректен өтуі кезінде оны тізе буыны мен жамбас буынында бүгеді. Баскетболшының денесі жоғары нүктеге жетіп, шарықтаған кезде сермелген аяғы соққы беретін аяғына қосылады. Кез- келген тәсілде жерге қону тепе-теңдікті сақтай отырып, жеңіл жүзеге асырылуы керек, ол арасы сәл ашылған аяқтарды амортизациялап бүгу арқылы жүзеге асырылады. Жерге осылай қону баскетболшының ойын әрекетін шапшаң жүзеге асыруына мүмкіндік береді.
Ойыншы жағдайға қарай өткір, кенет аялдама жасайды, бұл өз кезегінде жүгірудің бағытының өзгеруі мен секіру әрекетін бірлестіре отырып, ойыншының біршама уақыт қарсыластың қамқорлығынан шығуына және әрі қарай шабуылдау үшін еркіндікке қол жеткізуіне мүмкіндік береді. Аялдап секіру және екі қадам жасау сияқты екі тәсілмен жүзеге асырылады. Шабуылшы қорғаушыдан қашып, допты жұлып алудан тасалап, шығыршықты әрі қарай шабуылдау үшін бұрылыстарды пайдаланады. Бұрылыстардың алғы және артқы түрлері бар. Алғы бұрылыс баскетболшының беті қараған жағына, ал артқы бұрылыс оның арқа жағына ауысуы арқылы жүзеге асырылады.
Баскетболдағы тоқтау әдісі
Тоқтау шабуылдағы қозғалыс тәсілдеріне жатады және баскетболшының қозғалысты уақытында тоқтатуына мүмкіндік береді, соның арқасында ойыншы қарсыластың құрсауынан шығып, әрі қарай шабуылдау әрекеттерін жүзеге асыра алады. Ойында аялдаманың екі қадамды және секірісті аялдама деп аталатын екі түрі пайдаланылады.
Екі қадамды тоқтауға үйрету ойын дағдыларын қалыптастырудың бірінші сабақтарында жүзеге асырылады, себебі екі қадамды ырғақ қозғалыста орындалатын шабуылдар техникасының көпшілігіне негіз болып табылады.
Екі қадамды тоқтауды орындаудың екі жолы бар: 1) оң аяқпен үлкен қадаммен; 2) сол аяқпен үлкен қадаммен. Дайындық кезеңінде ойыншы қозғалыста болады. Негізгі фаза аяқты үлкен, шапшаңдықты басатын қадаммен табанға күш түсіре қойып, аяқтың ұшын тысқа қарай бұрудан басталады. Аяқтың алаңмен жанасуы жамбас- жілік буыны мен тізе буынының бүгілетін жерінен басталады, ал дене қозғалысқа қарсы жаққа ауысады. Қозғалыстың жылдамдығы неғұрлым жоғары болса, аяқтың бүгілуі де күшті болады (дененің ауырлық орталығы төмендейді), аяқ ұшының бұрылуы мен дененің артқа қарай ауытқуы өседі. Екінші қадам тіреуіш қызметін атқарып, тікейеді, ал табан аяқ ұшының ішке қарай бұрылуына орай қозғалыс бағытына перпендикуляр келеді. Аялдама үшін жасалатын бірінші қадам қызметін атқаратын дененің аяқ жаққа бұрылысы ойыншыға орнықты жағдай жасайды. Соңғы фазада ойыншы дайын тірек жағдайына келеді.
Жұмыс барысындағы аялдама оң және сол аяқты соққылау арқылы жүзеге асырылады. Бұл тәсілді орындаудың негізгі фазасында ойыншы соққылайтын серіппелі аяғын қозғалысқа қарсы қойып, алдыға қарай жібереді. Тірексіз жағдайда соққылайтын аяқ екінші аяқты қуып жетіп, одан озып кетеді. Соңғы фазада бүгілген екі аяқ бір уақытта табанымен еденге тиеді. Тепе-теңдікті сақтау үшін ойыншының тікейген басы мен денесі аздап артқа қайырылады. Мұнан әрі жоспарланған әрекетке байланысты табан алаңға бірдей деңгейде немесе соққылайтын аяқтың алдыға жылжуы арқылы қойылады. Бірінші жағдайда ойыншы тірекке табанның параллель орналасуы арқылы және екі аяқ басының аздаған бүгілуі арқылы жетеді. Екінші жағдайда ойыншы тірекке алға жіберілген дайын аяқ арқылы жетеді. Сөйтіп, секіру арқылы аялдау кезінде горизонталды жылдамдық төмендейді және ойыншының қозғалысы жерге жайылып қону кезіндегі аяқтың амортизациялық бүгілуі нәтижесінде тоқтайды.
Баскетболдағы бұрылыстар
Бұрылыстар шабуылшының орнында тұрып, қорғаушыдан қашуы мен допты қағудан сақтауы үшін маневр жасауына арналған. Олар допсыз және доппен, бір орында және қозғалыста орындалады. Бір орында орындалатын бұрылыстарды жүзеге асырудың екі тәсілі бар: алға және артқа, бұрылыс тәсілінің атауы аяқты аттауды орындайтын аттас иық қозғалысының бағытына байланысты: егер қозғалыс (аттау) тірек болатын аяқ жаққа қарай орындалса, бұрылыс алға болады да, керісінше, қарама-қарсы жаққа бағытталған қозғалыста бұрылыс артқа қарай орындалады.
Ойын жағдайына байланысты аттаудың қарқыны мен бұрылыс амплитудасы 30 бен 180 градус арасында тербеледі. Дайындық фазасында ойыншы діңгектей әзірлік жағдайында тұрады. Осы техникалық тәсілді негізгі фазада тиімді жүзеге асыру үшін келесі әрекеттерді орындау шешуші роль атқарады:
ойыншының тіреуіш қызметіндегі аяғының басын еркін қозғауы;
бұрылысты дене ауырлығын алдыңғы аяқтан артқы (тіреуіш) аяққа ауыстыру арқылы орындау, алдыңғы аяқты тіреу аяққа қарай бір мезетте айналдыру және итеру;
бүгілмелі аяқпен қозғалыс жасау.
Соңғы фаза үшін бұрылысты аяқтаған соң тұрақты екі тірек жағдайына келу қасиеті тән. Тірейтін (тұтқа) аяқ - циркульдің басының айналатыны сияқты, ойыншының ұшымен шыр көбелек айналатын аяғы. Шабуылшының кез- келген аяғы допсыз тіреуіш қызметінде жұмсалады. Допқа ие ойыншының бұрылыстарды орындаудағы жағдайы басқаша. Егер оған қозғалыс барысындағы екі қадам аялдап допты аулау немесе допты қосу әсер етсе, еденді бірінші басқан аяқ тіреуіш қызметін атқарады. Егер ойыншы секіру барысында тоқтаса, немесе допты секіру барысында, екі аяғымен еденді баса тұрып ұстаса, немесе допты орнында тұрып иеленсе, кез-келген аяқ тіреуіш қызметін атқара алады, яғни аттау кез-келген аяқпен, бірақ кезексіз жүзеге асырылады. Ойыншы тіреуіш қызметіндегі аяғын анықтағаннан кейін оны доппен бұрылыс жасау барысында алаңнан айыруға болмайтыны ереже бойынша рұқсат етілмейді. Тіпті екі аяқтың да тіреуіш қызметін атқара алмайтын жағдайы да болады. Бұл ойыншының допқа ие болып, еденді бір аяқпен басып, әрі қарай итеріліп, екі аяқпен отырған кезінде орын алуы мүмкін, яғни бұл кезде аялдаудың аралас түрі орын алады.
Қозғалыс барысындағы бұрылысты шабуылшы қарсыластан допсыз қашқан жағдайда немесе алаңда допты қосу үшін маневр жасағанда орындайды. Дайындық барысында ойыншы қозғалыста болады. Негізгі кезеңде қозғалыс екі тактілі жарылғыш сипат алады. Алдымен алдыңғы аяқты 180 градусқа айналдырып, ойыншы екінші аяғымен бір уақытта артқа адымдай отырып, қозғалыс бағытына арқасымен бұрылады. Талап етілетін амплитудада аттаған аяғымен айнала отырып, ойыншы келесі аяғымен адымдай отырып, таңдаған бағытына бұрылады. Соңғы фазада шабуылшы ауысуды қайта бастайды. Барлық аталған қозғалыстар өзара байланысты және біртұтас, үздіксіз сипат алған. Қозғалыстағы бұрылыстың тиімділігі оның тез және кенеттен орындалуына, дене салмағын бір аяқтан екінші аяққа шапшаң ауыстыра білуіне және өз осінде айналу барысында кеңістікте тепе-теңдік пен бағытты сақтай білуіне байланысты.
Баскетболдағы жүгірістің түрлері
Жүгіріс ойындағы қозғалыстың негізгі құралы болып табылады. Ол жеңіл атлетшінің жүгірісінен біршама ерекшеленеді. Ойыншы алаң шеңберінде әртүрлі старттық жағдайларда кез-келген бағытқа, бетімен немесе арқасымен алға қарай бағыты мен жүгіріс жылдамдығын өзгерте отырып, шапшаңдығын арттыра білуі керек.
Баскетболдағы жүгірістің екі түрі бар: бетімен және арқасымен алға қарай. Бетімен алға қарай жүгіріс алаңда ойыншыға маневр жасауда және қарсыластың қамқорлығынан босау үшін қолданылады. Оның екі варианты кездеседі: баскетболшының арнаулы жұгірісі және жеңіл атлетшінің жүгірісі (секіріс).
Ойында шабуылшы көбінесе баскетболшының арнаулы жүгірісімен қозғалады, оған аяқтың табанын толық серіппелі қою тән. Бұл ерекшелік ойыншының дене жағдайына тұрақтылық береді және қозғалыс бағытын ойламаған жерден өзгерту үшін жайлы жағдай жасайды. Ол алға созылған аяқты қозғалыстың алдыңғы бағытына қарсы күшті соққылауы арқылы жүзеге асады, дене қайта таңдалған бағытқа бұрылады. Баскетболшының арнаулы жүгірісінің ерекшелігіне сондай-ақ иық белбеуінің жағдайы; аяқ қызметі мен синхронды майысқан қолдардың ырғақты қозғалысы; дене мен бастың тіке жағдайы жатады.
Жүгірістің жылдамдығын кенет және ойламаған жерден арттыру немесе старттық жеделдету спорттық ойындарда секіру деп аталады. Жеңіл атлетикалық жүгіріс, немесе секіру ойыншы қарсыласты құлату үшін және еркіндікке шығу үшін жылдамдықты шапшаңдатуға талпынған жағдайда болады. Старттық шапшаңдық аяқтың ұшымен және жоғары жиілікте орындалатын қысқа пәрменді адыммен жүгірумен; дененің алға күшті еңкеюімен (ауырлық орталығы тіреу аяғының алдында болады); шынтақта иілген қолдардың аяқ қызметімен қатар ырғақты жұмыс істеуімен сипатталады. Шапшаңдықты арттыру (қашықтық шапшаңдығы) 4-5 адымнан кейін жүгіріс қадамының ұзаруы мен қозғалыс жиілігін сақтап қалу есебінен болады. Жүгіріс шапшаңдығы адымның ұзаруы арқылы көбейеді. Бұл кезде ойыншы допты алуға дайын болуы керек. Жүгіріс бағытын өзгертуді ойыншы қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай алдыңғы аяқпен қойылған күшті соққы арқылы жүзеге асырады; дене жаңа бағытқа бұрылады.
Артпен алға қарай жүгіру ойында шабуыл жасауда алаңның шек қойылған бөлігінде және өте аз қолданылады. Ол баскетболшы ойын жағдайын нақтылау үшін ауық-ауық қолданатын табанның аяқтың ұшына жиі қойылуымен; спортшы денесінің қарама-қарсы жаққа ауысуымен; қолдың шынтақ буындарында бүгілген қимылымен; басты артқа бұрумен ерекшеленеді.
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы
Шабуылдағы баскетболшының тұрысы - қарсыластың шығыршығын шабуылдауды тез және тиімді бастау мүмкіндігін қамтамасыз ететін ойыншының дене буындарының бастапқы тиімді орналасуы.
Дұрыс тұрысты сақтау шабуылшының әрқашан тепе-теңдікті сақтауына және допсыз және доппен тез маневр жасауына мүмкіндік береді. Осыған орай шабуылдау техникасында дайын тұрыс (негізгі) пен допқа ие ойыншы тіреуін бөліп қарастырады.
Шабуылға дайын болған кездегі тұрыста баскетболшының аяғы оның иығы деңгейінде келіп, ойыншы оң немесе сол аяғын сәл алға қояды. Алдыңғы табанның ұшы алға бағытталып, артта тұрған аяқ бір жағына қайырылады (150-155); салмағы екі табанға бірдей түсіп, денесі тік, сәл алға еңкейеді (130-135 градус); басы жоғары, ал көзқарасы алға ұмтылған; қолы жартылай бүгулі; білектері кеудеге деңгейлесе келіп, ойыншы теңбе-теңдікті берік сақтап, орнықты жағдайда тұрады.
Допты иеленген ойыншы тұрысы да дене буындарының солай орналасуымен сипатталады, тек білектері кеудеде допты ұстап қалады, сондықтан саусақтар допты қысуды жеңілдетіп, жартылай өріс құрайды; алақандарының басы артқа бағытталады және екі білегі сол жаққа қарай сәл ығысады. Саусақтың бөліктері допты ұстауға көмектеседі: үшеуімен - сілтемелі саусақ, екеуімен - ортаңғы және бірінші (тырнақты) үлкен саусақ, аты жоқ саусақ және бас бармақ; алақан допқа тимейді.
Доптың орны шабуылшының иық белдігіне қатысты әртүрлі болып келуі мүмкін және ол шығыршықтың орналасқан жері мен қорғаушының тұрған орнына байланысты. Доп бел, кеуде, иек, иық немесе бас деңгейінде тоқтатылады.
Қазіргі баскетболда доппен қимылды бастауда допқа ие болып тұрған ойыншы тұрысынан туындайтын шабуылшының үш жақты қатерлі тұрысы әмбебап болып есептеледі. Оның ерекшелігі сол, доп күшті (жұмысшы) қолға ауысып, басқа қолмен сүйеледі. Шынтақтар түсірілген, жіліншіктер арасындағы бұрыш 45 градус. Жұмысшы білек доптың астында тұрып, артқа қарай бұрылады. Сілтеуші саусақ, шынтақ және алға жіберілген аяқ бірдей вертикалды жазықтықта орналасады; доп иық деңгейінде тоқтатылады, бірақ кеудеге қысылмайды, тек сәл алға шығарылады (20-25 см.), шынтақ буынының иілу бұрышы 90 градусты құрайды. Аяқ біршама иілген. Дене буындары мен доптың осылай орналасуында шабуылшы қарсыластарға үш жақты қауіп төндіреді: шапшаң, қосымша дайындықсыз допты шығыршыққа лақтыруы, допты серіктесіне беруі немесе ойынды шапшаң бастап кетуі мүмкін.
Шабуылшының үш жақты қауіпті тұрысын жүзеге асыру қашықтан лақтыру үшін қолайлы жағдайды қажет етеді. Егер лақтыру ыңғайсыз болса, доп белге қарай жұмысшы қолының шынтағын дене бойымен кейін қайыру есебінен түсіріледі. Бұл қозғалыс қатаң түрде тек алғы-артқы бағытта жүзеге асырылып, доп, шынтақ, тізе және аяқтың ұшы бірдей вертикал жазықтықта қала береді. Ойыншы дриблингті бастауды дайындық жағдайына келеді немесе допты бағыттайды.
Қорғаушының белсенді әрекеттері жағдайында шабуылшы допты қағып жіберуден немесе алып қашудан сақтауға міндетті: ол шынтағын кең қойып, кеудесімен айналып кету және қорғаушыға жақын аяғын алға қою арқылы қорғай отырып, допты қарсыластан алыс жаққа жібереді. Бұл жағдайда жұмысшы білектер қарсыластың орналасу ретіне қарай ауысады: шабуылшы допты қорғаушыдан алыс жаққа қолдың доға тәріздес қимылымен бастан асырып жібереді және доптағы білектердің орнын өзгертеді. Бір уақытта тіреніш емес аяғымен аттау арқылы қорғаушыға жақын аяқ тағы да алға ауысатындай болып өзгереді. Бағандардың түрлерін орындау қарапайым көрінгенімен, оларды зерттеуге ерекше назар аудару керек. Кез-келген ойын амалының тиімділігі алдымен ойыншының бастапқы доппен немесе допсыз тұрған орнына байланысты.
Допты меңгеру техникасы
Допты меңгеру техникасы келесі тәсілдерден тұрады: ұстау, берілу, шығыршыққа допты лақтыру және допты алып жүру. Допты ұстау. Аулау - ойыншының допқа сенімді ие болып, онымен әрі қарай шабуыл амалдарын жүргізуіне мүмкіндік беруге көмектесетін тәсіл. Допты аулау тәсілі мұнан кейінгі беру, жіберу немесе ырғыту сияқты ойын тәсілдері үшін де бастапқы қадам болып табылады, сондықтан қозғалыс құрылымы кейінгі тәсілдерді тиімді және анық орындауды қамтамасыз етуі керек. Допты ауламай тұрып-ақ ойыншы оны кейін кімге, қайда беруі керектігін қарауы керек. Оны ойыншы шеткі көзқарасы арқылы байқай алады, себебі орталық көзқарас допқа бағытталуы керек. Баскетболшы допты бір орында тұрып, күтпеуі керек, керісінше, міндетті түрде оған қарсы қозғалуы керек. Допты аулаудың белгілі бір тәсілін таңдау мен оның түрлері ойыншының ұшып келе жатқан допқа қатысына, ойыншының қозғалыс динамикасына, доптың биіктігі мен ұшу жылдамдығына байланысты.
Допты қозғалыста аулауда сол бойда шығыршыққа доп соғу немесе допты беруді орындау үшін екі адымды техниканы қолданады. Егер ойыншы допты жүгіріс үстінде аулаудан кейін соққысы келсе (мысалы, оң қолымен), ол сол аяқпен соққы орындағаннан кейін оң аяғын алға шығарып, сәл секіре, допты ұстауы керек. Мұнан кейін оң аяқпен (бірінші адым), сол аяқпен (екінші адым) соққы жасалып, секіру үстінде қолмен допты беру және соғу жүзеге асырылады. Егер ойыншы қозғалыс барысында допты ұстағаннан кейін екі аяқпен аялдама жасауды орындағысы келсе, ол соққы оң аяқпен орындалып, сол аяқ алға жылжыған кезде допты ұстап алуы керек.
Допты екі қолмен ұстау. Ең қарапайым және сенімді тәсіл допты екі қолмен ұстау болып табылады.
Дайындық кезеңі: егер доп ойыншының кеуде тұсына немесе басына жақындаса, ол саусақтарымен және білегімен допты қамтудан біраз үлкенірек шұңқыр жасағандай болып, қолын допқа қарсы тартуы керек.
Негізгі кезең: доппен жанасу кезінде оны саусақтарымен құштақтауы (алақанымен емес) керек. Білектерін жақындата, қолдарын кеудесіне жақындатып, шынтақ буынында бүгуі керек. Қолдардың бүгілуі ұшып келе жатқан доптың соққысының күшін басатын амортизациялық қимыл болып табылады.
Қорытынды кезең: допты қабылдағаннан кейін дене тағы да алға шығады; қарсыластан ажыратылған шынтақтармен жасырынған доп келесі әрекеттерге дайын жағдайға ауысады. Егер доп кеуде деңгейінен біраз төмен ұшса, ойыншы әдеттегіден тереңірек отырады, сол арқылы иық биіктігі доп ұшуының деңгейіне дейін төмендейді.
Бастан жоғары ұшқан допты ұстау үшін ойыншы секіріп, ажыратылған шынтақты қолдарын тез жоғары көтеруі керек (үлкен саусақтарының арасы бірнеше сантиметрден аспауы керек, қалған саусақтары еркін ажыратылған). Доп саусаққа тиген кезде, білек жақындасып, ішке қарай бұрылады, ойыншы олармен допты берік құштақтайды, ал білек буындарында бүгілген қолдар төмендеп, допты денеге тартады.
Төмен ұшып келе жатқан допты ұстауда қол төмендейді, білек пен саусақтар ашық табақша тәріздес (екі қол шынашақтарының арасы бірнеше сантиметрден аспауы керек).
Алаңға түскен доп үшін күресте оның ұстауға ыңғайлы биіктікке жеткенін күтудің қажеті жоқ. Оған қарсы қозғалып, секірудің басқы кезінде ұстап алу керек. Ойыншы допқа ұмтылып, денесін тездетіп алға еңкейтеді, қолын алға төмен түсіріп, білектерін допқа жоғарыдан емес, іш жағынан әкеледі. Допты алып, ол бірден тікейіп, оны өзіне тартады.
Допты бір қолымен аулау. Ұшып келе жатқан допқа созылуға және оны екі қолымен ұстауға мұмкіндік болмаған жағдайда оны бір қолмен аулау керек.
Дайындық кезеңі: ойыншы қолын доптың ұшу траекториясын кесіп өтетіндей созады (білек пен саусақтар қатайтылмаған).
Негізгі кезең: доп саусаққа тиісімен, доптың ұшуын жалғастырғандай қолды артқа-алға апару керек (амортизациялық қозғалыс). Бұл қозғалысқа дененің аулайтын қол жаққа сәл бұрылысы көмектеседі.
Қорытынды кезең: допты бір қолмен ұстау керек, содан соң шапшаң әрекет етуге дайын болу үшін оны екі қолымен берік құшақтауы керек. Жоғары ұщып келе жатқан допты бір қолымен денені сәл ие отырып, допты тез төмендетіп, екінші қолымен көтеріп және денеге жақындатып аулайды. Допты аулаған соң ойыншы алшақ білектерімен қарсыластың допты алуына әрекет етуінен сақтандыратын шапшаң тепе-теңдік жағдайды қабылдайды.
Баскетболдағы допты беру
Баскетболдағы допты беру - ойыншының әріптеске шабуылды әрі қарай жалғастыруы үшін допты бағыттайтын тәсілі. Допты дұрыс және дәл бере білу - баскетболшылардың ойын барысындағы нақты, мақсатқа бағытталған өзара әрекетінің негізі. Допты берудің көптеген түрлері бар. Оларды белгілі бір ойын жағдайына, допты жіберетін қашықтыққа, әріптестің орналасуы мен қозғалыс бағытына, қарсыластардың қарама-қарсы әрекеттерінің сипаты мен тәсіліне байланысты қолданады.
Шеткі көзқарас, қол қозғалысының шапшаңдығы, нақты есеп және тактикалық ой - допты қатесіз бере білетін баскетболшыларды сипаттайтын қасиеттер.
Допты берудің барлық тәсілдерін орындаудың шапшаңдығы мен дәлдігі көп жағдайда амалдың негізгі кезеңіндегі білек пен саусақтардың күшті жұмыс істеуіне байланысты. Допты беруде негізінен білек пен саусақтарды секірту арқылы әрекет ету керек, сонда қарсыласқа доптың бағытын анықтау қиынға түседі. Допты қабылдаушы әріптесті көру керек, бірақ оған тура қарамағаны жөн. Допты беру барысында тепе-теңдік жағдайы сақталуы керек, себебі доптың берілу бағытын қарсылас жабуы мүмкін, ал ойыншы еркінен тыс жарыса жүгіреді немесе допты қарсыластар ұстап алады.
Допты екі қолмен кеудеден беру - қарсыластың ерекше қамқорлығынсыз жақын немесе орташа қашықтыққа әріптеске допты тез және дәл бағыттауға мүмкіндік беретін салыстырмалы түрдегі қарапайым жағдайда орындалатын негізгі тәсіл.
Дайындық кезеңі: аралары ашылған саусақты білектер допты бел деңгейінде еркін орап алады, шынтақтар төмендейді. Қолдың шеңбер тәрізді қозғалысымен допты кеудеге жақындатады.
Негізгі кезең: доп оны білек қозғалысымен толықтыратын қолдың өткір тікеюі арқылы шегіне жеткенше алға жіберіледі, бұл өз кезегінде допты кері айналдыруға мүмкіндік береді.
Қорытынды кезең: доп берілген соң қолдар босап, төмен түседі, ойыншы тікейеді, сонан соң аяқтар аздап бүгілген қалыпқа келеді (мұндай қорытынды кезең допты берудің басқа тәсілдеріне де тән). Егер қарсылас кеуде деңгейінде доп беруге белсенді қарсылық жасаса, доп әріптеске жақын жердегі алаңға соғылып, оған тіке секіріліп баратындай түрде беру керек. Доп тез секірілуі үшін кейде оған ілгерлемелі айналма беріледі. Допты осылай беру кезінде аяқты кең бүгу керек, ал допты қол алға- артқа бағытталады.
Допты екі қолмен жоғарыдан беру көп жағдайда қарсылас күшті қамқорлық жасағанда орта қашықтықта пайдаланылады. Бастың жоғарғы жақта орналасуы оны қорғаушының қолы арқылы қарсыласқа дәл беруге мүмкіндік жасайды.
Дайындық кезеңі: ойыншы допты сәл иілген қолдарымен басынан жоғары көтереді.
Негізгі кезең: ойыншы қолдың өткір қозғалысымен оған шынтақ буынында ие бола отырып және білекпен осып жіберетіндей қозғалыс жасап, әріптеске бағыттайды.
Допты екі қолмен төменнен беру допты тізеден төмен деңгейде қағып алған кезде немесе алаңнан алған кезде және ойыншының позицияны ауыстыруға уақыты болмаған кезде 4-6 м. қашықтықта қолданылады.
Дайындық кезеңі: доп төмен түскен және сәл иілген қолда, саусақтар допқа еркін қойылған. Допты артқы аяқтың жамбасына апарып, аз ғана көтереді.
Негізгі кезең: доп қолдың алға серпе қозғалуымен және оның бір уақытта тікеюімен керек бағытқа жіберіледі. Қол бел деңгейіне жеткенде білектер белсенді қозғалыспен допты лақтырады және оны кері айналдырады. Доп ұшуының биіктігі білектің ашылатын қозғалысымен анықталады. Доп көп жағдайда бір адым алға беріліп орындалады.
Допты бір қолмен иықтан беру - допты жақын қашықтыққа беруде ең көп қолданылатын тәсіл. Мұнда лақтыру өте аз уақыт алады және допты бақылау жақсы жүзеге асырылады. Доптың ұшу кезіндегі білектің қосымша қозғалысы ойыншыға үлкен диапазондағы доп ұшуының бағыты мен траекториясын өзгертуге мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: допты қолды оң иыққа шынтақ қозғалмайтындай етіп апарады (оң қолмен беруде доп оң қолдың білегінде жатады және сол қолмен сүйеніледі), ойыншы бір уақытта құлаш қайырылатын жаққа қарайды.
Негізгі кезең: доп бірден түзетілетін оң қолда, ойыншы бір уақытта білекпен қозғалыс жасайды және денесімен айналады.
Қорытынды кезең: доп ұшқаннан кейін оң қол қысқа уақытта оған қоса жіберілгендей болады, содан кейін төмен түсіріледі; ойыншы сәл иілген аяқпен тепе-теңдік жағдайына келеді.
Бір қолымен баспен немесе жоғарыдан беру допты алаң арқылы әріптеске 20-25 м. қашықтыққа бағыттауға мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: ойыншы добы бар оң қолды (сол қолдың сүйеюімен) көтереді және басына қарай сәл иеді. Бір уақытта денесін бұрады. Сөйтіп, сермеу амплитудасына қол жеткізіледі.
Негізгі кезең: доп сол бойда үлкен күшпен және тез тікейтілетін оң қолда, бір уақытта білекпен серіппелі қимылдар жасалады және дене күшті бұрылады.
Бір қолмен ілмекше беру қарсыласты жан-жақты қамқорлыққа алу үшін көтерілген қолдар арқылы допты орта және әсіресе, аса алыс қашықтыққа жіберген кезде қолданылады.
Дайындық кезеңі: ойыншы бір жағымен допты беретін жаққа бұрылады, доп ұстаған қолдарын артқа жібереді, доп алақанда қалады және саусақтармен ұстатылады. Алға жіберілген басқа қолымен ойыншы қамқорлыққа алған қарсыласынан бөлінгендей болады.
Бір қолмен төменнен беру жақын және орта қашықтыққа қарсылас допты жоғарыдан алып кеткісі келген жағдайда орындалады. Допты әріптеске қарсыластың қолы астынан бағыттайды.
Дайындық кезеңі: ойыншы тік және сәл иілген доп ұстаған қолын сермелеп артқа жібереді, саусақтар арқылы ұсталып тұрған және орталықтан күшпен тебілген доп алақанда жатады.
Негізгі кезең: добы бар қолды жамбас арқылы алға-артқа шығарады. Допты ұшыру үшін білек ашылады, ал саусақтар допты шығарады. Ұшу траекториясының биіктігі білек пен саусақтың уақытында ашылу қозғалысына байланысты. Көп жағдайда бұл беру алға сол аяқпен адымдау арқылы орындалады.
Бір қолымен жанынан беру бір қолымен төменнен беруге ұқсас. Ол әріптестің допты жақын қашықтыққа бағыттауына мүмкіндік береді.
Дайындық кезеңі: сермеу доп ұстаған қолды артқа жіберу арқылы және соған орай дененің айналуы арқылы жүзеге асырылады.
Негізгі фаза: доп ұстаған қолмен алға қарай жазықтықта, параллель алаңда серіппелі қозғалыс жасайды. Доптың ұшу бағыты сондай-ақ ашылған білек қозғалысына да байланысты.
Арқа арқылы допты жасырын беру. Суреттелген допты беру тәсілдерінен басқа белсенді қарсыласу жағдайында баскетболшылар допты берудің нақты бағыттарын жасыруға мүмкіндік беретін тәсілдерді қолданады. Олардың жасырын деп аталатын себебі - допты қажетті бағытқа жіберуге байланысты негізгі қозғалыстар қарсыластың көзінен жасырын келеді және ол үшін кейбір жағдайда ойламаған жерден болады. Мұның барлығы қарсыластың допты тартып алуын қиындатады. Көп жағдайда жасырын берудің үш түрі қолданылады: қол астынан беру, арқадан беру және иықтан беру. Жасырын берулер салыстырмалы түрдегі қысқа серпіліспен және қол мене саусақтың күшті қорытынды қозғалысымен ерекшеленеді. Қол астынан допты бергенде доп ұстаған қол әріптеске қарай еркін айқара қозғалады. Арқадан беруді орындаудағы негізгі қимыл - сәл иілген қолмен артқа серпіліс жасау. Иықпен орындалатын беруде ойыншы иық алды мен білекті тез ие отырып, көрініп тұрған әріптеске допты лақтырады.
Баскетболдағы допты алып жүру
Баскетболдағы допты алып жүру - ойыншыға доппен алаңда үлкен және күшті жылдамдықпен және кез-келген бағытта қозғалуға мүмкіндік беретін тәсіл. Ол қорғаушының тегіреуінді қамқорлығынан қашуға мүмкіндік беріп, доппен қалқаннан табысты күрес соңында секіріп шығуына және күшті қарсы шабуыл ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Допты алып жүре отырып, әріптеске тосқауыл қоюға немесе кейін оны шабуылдап, доп беру үшін әріптесті қорғаштап жүрген қарсыласты уақытша алаңдатуға болады.
Басқа жағдайларда қарсышабуылдың шапшаңдығын төмендетпеу үшін және ойын ырғағын бұзбау үшін бұл тәсілді аса көп қолданудың қажеті жоқ. Допты бір қолмен табаннан сәл басқа жаққа қарай жеңіл дәйекті төмен- жоғары соғу арқылы (оң және сол қолмен алма-кезек) жүргізуге болады.
Негізгі қимылды шынтақ және кәрі жілік буындары орындайды. Тепе- теңдікті сақтау үшін және қозғалыстың бағытын тез өзгерту үшін аяқты бүгу керек. Дене сәл алға кетіп, доптан босаған иық пен қол қарсыласты допқа жібермеуі керек (бірақ оны итермеуі керек).
Допты жүргізу адымдарды ауыстырудың синхрондылығымен және допты қарсышабуылдайтын қол қимылдарымен сипатталады. Ойыншы осылай жылжи отырып, әріптестер мен қарсыластардың орналасуын көре алады және соған орай қорғанысты бағыттайды. Көзбен бақылауды доптан алаңға және керісінше жүргізген дұрыс.
Баскетболшы допты жүргізуде оң және сол қолдарымен бірдей жақсы жұмыс істеуі керек.
Жылдамдықтың өзгерісімен айналдыра орау. Допты жүргізу жылдамдығын ойламаған жерден өзгерту қорғаушыдан қашу үшін жасалады. Жүргізу жылдамдығы доптың алаңнан және бұрыштан секіру биіктігіне байланысты. Секіріс неғұрлым биік және оның бұрышы (тиімді шамада) аз болса, соғұрлым қозғалыс жылдамдығы да жоғары болады. Вертикалға жақын және төмен секіру жағдайында допты жүргізу баяулайды және тіпті бір орында орындалуы мүмкін.
Бағыттың өзгерісімен айналдыра орауды негізінен қарсыласты орау үшін және шығыршыққа қарай жол ашу үшін қолданады. Бағытты былай өзгертеді: білекті доп үстіндегі әртүрлі нүктелерге қойып, қолды қажет бағытқа түзейді. Сондай-ақ секіру биіктігін өзгерту мен допты бұру және ауыстыруды өзгерте отырып айналдыра орауды қолдануға болады. Сондай-ақ допты бір қолдан екінші қолға ауыстыру, арқаның үстінен немесе аяқтың астынан жасырын беру сияқты айналдыра ораудың тәсілдерін кең қолдануға болады.
Баскетболдағы шығыршыққа доп лақтыру
Допты шығыршыққа лақтыруды орындауға дайындық шабуылдағы команда ойынының негізгі мазмұны, ал шығыршыққа доптың түсуі - оның негізгі мақсаты болып табылады. Әр баскетболшы сайысқа табысты қатысу үшін допты оңтайлы қабылдай білумен, оны қабылдаумен және жүргізумен бірге әртүрлі жағдайдан, кез- келген қашықтықтан қарсыластың қарсы қимылдарына қарамастан шығыршықты дәл шабуылдай білуі керек. Ойынның өзгермелі жағдайы мен әр оңтайлы сәтті шабуыл үшін пайдалануға талпыныс шығыршыққа допты лақтырудың әртүрлі тәсілдерін ойыншының жеке ерекшеліктерін ескере отырып анықтауды қажет етеді.
Шығыршыққа допты дәл лақтыру алдымен тиімді техникамен, қимыл тұрақтылығы мен оларды меңгеру арқылы, сондай-ақ бұлшық еттің күшеюі мен әлсіреуінің дұрыс алмасуымен, қол білектерінің күші мен қозғалғыштығымен, олардың қорытынды күшеюімен, доп ұшуының тиімді траекториясы және айналысымен анықталады.
Лақтыруға дайындалуда ойыншы алаңдағы жағдайды (әріптес одан гөрі тиімді орында тұр ма, әріптестер доптың секіруін қамтамасыз ете ала ма және т.б.), оны қамқорлап жүрген қорғаушыға қарсы әрекет ету тәсілдерінің шапшаңдық мүмкіндігін, допты секірту үшін күрестің жолдарын және басқа моменттерді бағалай білуі керек. Әрекет ету бағдарламасын дайындап және шешім қабылдап, ойыншы қозғалыстың сенімділігі мен беріктігіне ешқандай кедергі келтірілмейтініне психологиялық жақтан дайын болуы керек. Лақтырудың қорытынды кезеңінде босаңсуға болады.
Лақтыруда доптың өзінің горизонталды осінен ұшу бағытының қарама- қарсы жағына айналып кететіндей мүмкіндік беру керек (қарама-қарсы айналу). Допты қалқаннан лақтыруда қиын жағдайда допты өзінің вертикалды осінен айналдыру тәсілі қолданылады. Бұл шығыршық алдына орналасқан оның жартысымен шектелмей, қалқаннан шағылысатын нүктені еркін таңдауға, қалқаннан кейінгі кеңістіктен өту үшін және лақтыру үшін кең пайдалануға мүмкіндік береді.
Орта және алыс қашықтыққа лақтыруды күшті қолмен орындаған тиімді. Шығыршыққа жақыннан лақтыруды оң қолмен де, сол қолмен де орындай алу керек.
Доптың ұшу траекториясын қашықтыққа, ойыншының бойына, оның секірісінің ұзындығына және ұзын бойлы қорғаушының қарсыласу белсенділігіне байланысты таңдайды. Орта (шығыршықтан 3-6,5 м.) және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz