Мектеп жасына дейінгі балаларды бейнелеу өнеріне үйретудің дидактикалық принципі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

І. Кіріспе бөлім

Тақырыптың өзектілігі . Бейнелеу қызметінде оқыту мен тəрбиелеудің негізгі міндеті - балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту болып табылады. Тəрбиелеуші оқыту принципі шығармашылық жəне оқу міндеттерінің бірлігі ретінде тұжырымдалуы мүмкін. Мектеп жасына дейінгі баланың қоршаған заттар мен құбылыстар қызықтырады, оларды өз жұмыстарында көрсетуге тырысады. Сурет барысында бала затты терең таниды. Шығармашылық білім беру саласының әр бөлімінде принциптер түрлерін басшылыққа ала отырып, оқытудың әдістерін қолдану болып табылады. Бейнелеу қызметінің оқыту жəне құрастыру əдістері балалардың практикалық жəне танымдық қызметін ұйымдастыратын педагогтың ісқимыл жүйесі, ол «балабақшадағы тəрбиелеу жəне оқыту бағдарламасында» анықталған білім мазмұнын меңгеруге бағытталған. Оқыту тəсілдері əдістің жеке бөлшектері, құрамдас бөліктері деп аталады. Бейнелеу қызметінің əр түрлерінде оқыту тəсілдері ерекше, өйткені сурет əртүрлі құралдармен жасалады. Бірде-бір əдісті қойылған міндеттерді, ұйымдастырылған оқу қызметінің бағдарламалық материалын жəне осы топтағы балалардың даму ерекшеліктерін мұқият ойланбай қолдануға болмайды. Мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қызметі көркемдік іс-əрекет түрі ретінде эмоционалдық, шығармашылық сипатта болуы тиіс.

Ғылыми теориялық негіздер : Балалар бейнелеу шығармашылығына Е. И. Чарушин үлкен көңіл бөлді. Дарынды суретші-иллюстратор жəне педагог, мектеп жасына дейінгі балалардың сурет салу мəселесімен көп айналысты. Е. И. Чарушин балалар суреттерінің мазмұнын бағыттап, шығармашылығына үлкендер тарапынан басшылық жасауды, балаларға бейнені қалыптастыруға, мəнерлілік құралдарын іздеуге көмек көрсетуді ұсынды. Ол балаларға бейне жасауда бояулармен жұмыс істеу техникасын жеңілдетуге мүмкіндік туғызды

Мағжан Жұмабаев өз еңбегінде «Тәрбиешінің міндеті - балада шығармашылықтың қандай түріне ынта бар екенін тауып, сол ынтасын, сол түр туғызатын сұлулық сезімдерін өркендету» -деп жазған.

В. А. Сухомлинский «Баланың икемділігі мен дарынының қайнар көзі-оның саусағының ұшында»-, деп айтқандай, мектеп жасына дейінгі оқыту үрдісінде бейнелеу өнері жұмыстарында жаңа технологияларды тиімді қолданып, балалардың шығармашылық қабілетін одан әрі жетілдіру керек.

Суреттің жалпы білім беретін пән ретінде қарау туралы нақтылы ой айтқан француздың ойшылы Жан Жак Руссо болды. Ол өзінің «Эмиль» атты еңбегінде «балаға табиғаттан артық ұстаз жоқ, заттардың өзінен артық үйренетін үлгі жоқ деп көрсеткен. Ол нұсқаға қарап сурет салуға үлкен мән берген. Руссо сурет сабағын табиғат арасында өткізу, оларға перспектива құбылысын көрнекті түрде көруіне жағдай туғызатынын, оның заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік беретінін айтқан.

Курстық жұмыстың мақсаты : Мектеп жасына дейінгі балаларды бейнелеу өнеріне үйретудің негізгі принциптері мен сабақты жоспарлау жолдарын зерттеу

Курстық жұмыстың міндеттері :

Шығармашылық бөлімді жоспарлаудағы жалпы принциптерді анықтау;
Әр түрлі жастағы топтарда оқытудың ойын тəсілдерін қолдану және сабақтағы жобалау әрекеті туралы зерттеу;
Сөздік, көрнекілік және практикалық әдістерді қолдана отырып жас ерекшеліктеріне сәйкес дидактикалық ойындар құрастыру.

Белгілі бір принциптер негізінде сабақтар мен тақырыптар төмендегідей жоспарлануы қажет:

Жүйелілік пен реттілік маңызды (қарапайымнан күрделіге, жақыннан алысқа) .
Қызығушылықты оқыту принциптері - бұл оқытудың мазмұнын, ұйымдастырылуы мен əдістерін іріктеу кезінде педагог қолданатын оқыту əдістері, бастапқы ережелер.

Сабақты жоспарлауда қолданылатын негізгі принциптер:

Бағдарламаның негізгі принциптерінің бірі - оқыту сипатының тəрбиелеуші принципі;
Біртіндеп үйрету принципі - бұл күрделі тақырыптарды орындауға үйрету барысында таныс жəне қарапайым сюжеттерді біртіндеп меңгерумен байланысты болып табылатын негізгі дидактикалық принциптердің бірі;
Материалды жайдан күрделіге дейін орналастыру принципі - сурет объектілерін іріктеуде де көрініс табады;
Балабақшада қайталау принципі барлық топтар арасындағы сабақтастыққа қатысты жүзеге асырылады;
Балабақшаның педагогикалық үдерісінде көрнекілік принципін жүзеге асыру - баланың өзіндік сезімталдығын кеңейту, оның эмпирикалық білімін анықтау;

Мектепке дейінгі ұйымдардағы балалар қоршаған болмыстың заттары мен құбылыстарын тікелей қабылдау процесінде жəне педагогтың хабарламаларынан (түсініктемелер мен əңгімелер), сондай-ақ тікелей практикалық іс-əрекеттерде (құрастыру, мүсіндеу, сурет салу жəне т. б. ) білім алады, ондай əдістер былайша бөлінеді:

Сөздік әдіс;
Көрнекі әдіс;
Практикалық әдіс.

Мектепке дейінгі кезеңнен шығармашыл тұлғаны қалыптастыруда бейнелеу өнері әрекетінің орны ерекше. Мектепке дейінгі ұйымда балалардың бейнелеу өнеріндегі шығармашылығын дамыту әрекеті оқу мен тәрбие үрдісі өзара тығыз байланысты жүргізілгенде ғана жүзеге асады. Балаларды бейнелеу өнерінің әдіс-тәсілдеріне үйрету - эстетикалық тәрбиенің ең басты міндеті болып есептеледі. Мектеп жасына дейінгі балалардың ең сүйікті әрекеттері сурет салу, мүсіндеу, жапсыру кезінде заттар мен құбылыстар туралы түсінігі қалыптасып, көркемдеп бейнелеуге және өзінің сол затқа қатынасын жаңа оймен бере білуге дағдыланады.

ІІ. Негізгі бөлім

1 Мектеп жасына дейінгі балаларды бейнелеу өнеріне үйретудің негізгі принциптері мен түрлері

Бейнелеу іс-əрекеті мектеп жасына дейінгі балалар үшін ең қызықты үрдіс болып табылады. Бала көргенін, алған əсерлерін қозғалыс, сөз жəне мимикамен көрсетуге өте ерте ұмтыла бастайды. Ол үшін оған мүмкіндік беруіміз керек, яғни оның қалыптасатын бейнелерді өрнектей білу аймағын кеңейтуіміз қажет. Ол үшін балаға жапсыруға арналған қағаз, қарындаш, саз, құрылысқа арналған барлық материалдарды беру жəне осы материалмен жұмыс істеуге үйретуіміз қажет. Балалар шығармашылығын қандай түрде білдірсе де, оны барынша көтермелеу керек. Негізгі міндет - балаларды сурет салуға үйрету үшін тəрбиеші оқытудың əр түрлі тəсілдерін қолдануы. Жұмысты талдауды педагог балалардың жасына жəне орындалған бейненің сипатына (заттық, сюжеттік немесе ой бойынша) байланысты саралап жүргізеді. Бейнелеу қызметінің əр түрлерінде оқыту тəсілдері ерекше, өйткені сурет əртүрлі құралдармен жасалады. Бірде-бір əдісті қойылған міндеттерді, ұйымдастырылған оқу қызметінің бағдарламалық материалын жəне осы топтағы балалардың даму ерекшеліктерін мұқият ойланбай қолдануға болмайды. Сурет салу оқу қызметінде пайдаланатын əдіс-тəсілдер өте көп, олардың барлығы да сөзбен түсіндіріледі

Белгілі бір принциптер негізінде сабақтар мен тақырыптар төмендегідей жоспарлануы қажет:

Жүйелілік пен реттілік маңызды (қарапайымнан күрделіге, жақыннан алысқа) .
Қызығушылықты оқыту принциптері - бұл оқытудың мазмұнын, ұйымдастырылуы мен əдістерін іріктеу кезінде педагог қолданатын оқыту əдістері, бастапқы ережелер. Тәрбиеші мен бала қызметінің ішкі табиғи жақтарын көрсетеді, оқытуды ұйымдастырудың əр түрлі формаларында əр түрлі жас кезеңдерінде оқытудың тиімділігін анықтайды.

Балабақшаның бейнелеу қызметі бойынша бағдарлама мазмұны балаларды осы пəнді үйретудің алдында тұрған міндеттері негізінде əзірленген. «Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы» жалпы дидактикалық оқыту принциптерін есепке ала отырып құрылған. Балабақшада бейнелеу өнері техникасын оқытуда ең маңызды мəні бар принциптерді қарастырайық. Бағдарламаның негізгі принциптерінің бірі - оқыту сипатының тəрбиелеуші принципі. Бейнелеу қызметінде оқыту мен тəрбиелеудің негізгі міндеті - балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту болып табылады. Тəрбиелеуші оқыту принципі шығармашылық жəне оқу міндеттерінің бірлігі ретінде тұжырымдалуы мүмкін. 3-6 жастағы баланы қоршаған заттар мен құбылыстар қызықтырады, оларды өз жұмыстарында көрсетуге тырысады. Сурет барысында бала затты терең таниды. Мектеп жасына дейінгі баланың əлемді тануға деген ұмтылысын психолог жəне физиологтар ерекше атап өткен болатын. И. М. Сеченев былай деген: « . . . ерте балалық шақтың барлық ақыл-ой мүдделері тек сыртқы əлем заттарына ғана шоғырланған». Педагог бағдарламаның барлық тақырыптарымен жетік танысып, сол бойынша бейнелеу үшін объектілерді іріктеуге мұқият қарау керек. Бұл принцип сурет объектілерін таңдау жəне əр жастағы балалар үшін бейнелеу шеберлігі мен дағдыларының көлемін анықтау кезінде ескерілуі тиіс.

Мектепке дейінгі кіші жастағы балаларды тəрбиелеу бағдарламасында бірінші орында қолды дамыту, қарапайым формаларды жасау үшін күрделі емес қозғалыс жасау қабілеті ескерілген. Қол қимылдарын үйлестіру (координация) жəне осы қозғалыстарды көзбен бақылау - бала үшін өте қиын міндет. Ортаңғы топтағы балалар үшін бағдарлама мазмұны бойынша материалды кеңейту қарастырылған, өйткені балалардың бейнелеу шеберлігі анағұрлым дамыған. Олар адам фигурасының бейнесін сала алады. Үлкен жаста, əсіресе дайындық тобында, тұрмыстық жəне табиғи тақырыптардан басқа, қоғамдық өмірдің тақырыптары (мерекелер, қаладағы жəне ауылдағы еңбек жəне т. б. ), сондай-ақ əдеби шығармалардың тақырыптарын бейнелеу кезінде кеңінен қолданылады. Өмірлік əсер қорының негізінде балалар заттар тобының жалпы белгілерін біле отырып, заттар тобына жататын ертегі, фантастикалық бейнені көрсете алады. Мысалы, олар торғай, көгершін, қарға - жануарлар əлемінен ортақ белгілері бар құстар екенін біледі. Балалар ерекше пішін, түсі бар құстың белгілерін жоғалтпайтын ертегілік құсты құстардың жалпы белгілері негізінде жасап шығады. Балалар сонымен қатар естерінде қалған немесе білетін ертегі кейіпкерлерінің де бейнесін жасайды.

Біртіндеп үйрету принципі - бұл күрделі тақырыптарды орындауға үйрету барысында таныс жəне қарапайым сюжеттерді біртіндеп меңгерумен байланысты болып табылатын негізгі дидактикалық принциптердің бірі. Бейнеге қойылатын талаптардың күрделенуі балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, олардың қоршаған болмысы туралы түсініктерін біртіндеп дамытуға жəне нақтылауға негізделуі тиіс. Егер:

кіші топтың балалары заттың кейбір белгілерін ғана анықтай алатын болса, онда орта топта олар форманың, түстің негізгі белгілерін анықтайды, ересек жəне даярлық топтарында осы түрдің негізгі белгілерін ғана емес, сондай-ақ оған тəн бөлшектерді де табады.
Ортаңғы топ үшін міндет қиындауда - балалар ағашпен бұтақтардың қалыңдығын, жапырақтардың түсін жазда жəне күзде беруін көрсетуі керек.
Ересек топта суретте діңнің пішіні, жапырақты жəне ағаш бұтақтарының орналасуын, діңнің түсін, жапырақтарды көрсетуі тиіс.
Мектепалды даярлық тобында осы тапсырманы орындау кезінде əртүрлі ағаштардың түрлері мен құрылысындағы айырмашылықты, бір түрдегі ағаштардың жеке айырмашылықтарын көрсету, діңдері мен бұтақтарын, жпарықтарының түрлі түстермен штрихтау немесе бояулары қажет.

Материалды жайдан күрделіге дейін орналастыру принципі - сурет объектілерін іріктеуде де көрініс табады. Мысалы, кіші топтар үшін қарапайым нысаны бар заттарды бейнелеу ұсынылады (лента - ұзын көлденең сызық, қой - тұйық дөңгелек сызық, жалауша - тік сызықпен қосылған тіктөртбұрыш жəне т. б. ) . Бұл заттарды талдау 3 жасар балаға өте күрделі емес. Мектеп жасына дейінгі баланың зат туралы түсінігі анық емес, назарлары тұрақсыз жəне ол тек көру немесе есту арқылы дамитын болғандықтан, қабылдауында тұтас жəне анық бейнені жасау үшін бұл жеткіліксіз. Сурет үшін бірінші нысанның қарапайымдылығы қажет, өйткені мұндайда өте күрделі формалар саусақтардың дұрыс дамымауына əкеп соғады жəне затты қабылдау мен талдау жүргізе алмайтын болады. Ортаңғы жəне ересек топтарда нысаны мен мазмұны бойынша неғұрлым күрделі заттар мен құбылыстарды бейнелеу беріледі. Білімді берік меңгеруге жəне бейнелеу дағдыларын бекітуге үйренген баланың істеген ісəрекетінің қайталануы қажет етіледі. Бірнеше рет қайталанған материал жақсы есте сақталады жəне меңгеріледі.

Келесі принциптердің бірі - қайталау принципі . Балабақшада қайталау принципі барлық топтар арасындағы сабақтастыққа қатысты жүзеге асырылады. Екінші кіші топ үшін сурет салу бойынша бағдарламалық материалды қарастырайық. Мұнда тік сызықтарды (лентаның, жолдың, қарындаштың, дуалдың бейнесі) жəне дөңгелек сызықтарды (допты, шарикті, дөңгелекті, қоршауларды жəне т. б. ) салу жəне жапсыру, жасау іскерліктері беки түседі. Доптың жəне шариктің немесе лента мен жол арасында мəні бойынша айырмашылығы болмайды: мұнда бұрын иегерген іскерліктері беки түседі, бірақ əр түрлі заттардың бейнесін салу балалардың осы форманы салуға деген қызығушылығын сақтауға мүмкіндік береді. Бірінші тоқсанда əрбір жас тобында сабақ мазмұны алдыңғы топта меңгерілген материалды қайталаудан басталады, оның біраз қиындықтары да бар. Мысалы, барлық топтағы балаларға жемістің суретін салуға бергенде:

кішкентай топта қарапайым шеңбер түрінде алма бейнеленген болса;
ортаңғы топта олар бұл шеңберді бір немесе екі түске бояйды;
ересек топта балалар алма түрінің ерекшеліктерін оның сортына байланысты салады.

Қайталау принципі пəнаралық жəне сюжеттік тақырыптар арасында жүзеге асырылады. Оқылған материалды қайталау əрқашан жаңа элементтерді қамтуы тиіс, бұл оқытудағы біртүрлілікті болдырмауға көмектеседі. Қандай да бір жаңа затты бейнелеп, бала шығармашылықпен оны ойлай бастайды.

Бейнелеу өнері бойынша сабақтарды жоспарлау кезінде педагог бағдарламаның талаптарын ескеруі, осы қызметтің басқа сабақтармен байланысын есте сақтауы тиіс. Бағдарламалық міндеттерді қою жəне жұмыс мазмұнында бейнелеу қызметінің түрлерінің өзара байланысына назар аудару қажет. Сондықтан студент олардың түрлері бойынша сабақтардың кезектілігін ойластырып, балаға бейнелеу сабағының қандай түрінде жаңа бағдарламалық материалды оңай меңгеретінін ескеруі тиіс. Бейнелеу қызметінің барлық түрлері біркелкі жоспарлануы, сондай-ақ сабақтар алдын ала ұйымдастырылып, бақылаулар жүргізіліп, кітап оқу, суреттерді қарау бойынша алдын ала жұмыстар да ескерілуі тиіс. Дұрыс құрылған жұмыс жоспары тəрбиешіге балаларды көркемдік тəрбиелеу міндеттерін шешуге көмектеседі.

Көрнекілік принципі . Балабақшаның педагогикалық үдерісінде көрнекілік принципін жүзеге асыру - баланың өзіндік сезімталдығын кеңейту, оның эмпирикалық білімін анықтау. Балаларды оқытуда көрнекілік ең алдымен жаңа білім беруде, бекітуде, балалардың дербес қызметін ұйымдастыру кезінде қолданылады. Сабақтарда қолданылатын көрнекілікке келесі талаптар қойылады:

олар айналадағы барлығын толық көлемде көрсетуі;
мектепке дейінгі балалардың даму деңгейіне сəйкес келуі;
мазмұны мен ресімделуі бойынша жоғары көркемдік деңгейде болуы тиіс.

Нақты заттар мен көрнекі бейнелер балалардың ойлау қызметін дұрыс ұйымдастыруға ықпал етеді. Оқытудың көрнекілік мəні негізгі ақпаратты адам көру жəне есту арқылы меңгеретіні көрсетілген зерттеулермен дəлелденген. Көру ақпараты бірден қабылданады. Есту ақпараты миға дəйекті келіп, əлдеқайда аз уақыт сақталады. Сондықтан да, көрнекілікті сабақта пайдаланудың маңызы өте зор.

Бейнелеу қызметінің оқыту жəне құрастыру əдістері балалардың практикалық жəне танымдық қызметін ұйымдастыратын педагогтың ісқимыл жүйесі, ол «балабақшадағы тəрбиелеу жəне оқыту бағдарламасында» анықталған білім мазмұнын меңгеруге бағытталған. Оқыту тəсілдері əдістің жеке бөлшектері, құрамдас бөліктері деп аталады.

Дəстүрлі оқыту əдістері балалардың білім, дағды мен іскерлікті алатын көзі бойынша, осы білім, білік пен іскерлікті үйрететін құралдар бойынша жіктеледі. Мектепке дейінгі ұйымдардағы балалар қоршаған болмыстың заттары мен құбылыстарын тікелей қабылдау процесінде жəне педагогтың хабарламаларынан (түсініктемелер мен əңгімелер), сондай-ақ тікелей практикалық іс-əрекеттерде (құрастыру, мүсіндеу, сурет салу жəне т. б. ) білім алады, ондай əдістер былайша бөлінеді:

Көрнекі әдіс

Иллюстрация: иллюстрациялық құралдар - плакат, кесте, картина, карта, тақтадағы суреттер, үлгілер көрсетіледі;
Демонстрация: заттар мен құбылыстар тəжірибе жасау арқылы немесе техникалық құралдар, кинофильмдер, диафильмдерден көрсетіледі

Сөздік әдіс

Әңгіме;
Сөздік;
Түсіндіру;
Кітаппен жұмыс;
Әңгімелесу

Практикалық әдіс

Жаттығулар: ауызша, жазбаша;
Зертханалық: кесте, сызба, оқу қызметінің жоспары, альбом, стенд жасау, экскурсия кезінде салған суреттер;
практикалық жұмыс: бақылау, тəжірибе, эксперимент, өлшеу т. б.

Репродуктивті əдіс -бұл балалардың білімі мен дағдыларын бекітуге бағытталған əдіс. Бұл дағдыларды автоматтандыруға дейін жеткізетін жаттығулар əдісін қамтиды: - қайталау; - сызбамен жұмыс істеу; - қолмен орындау. Эвристикалық əдіс - сабақта қандай да бір уақытта дербестік танытуға бағытталған, яғни балаға жұмыстың бір бөлігін өз бетінше орындауды ұсыну. Зерттеу əдісі - балалардың дербестігін ғана емес, қиял мен шығармашылығын дамытуға бағытталған. Сабақта қандай да бір бөлігін емес, барлық жұмысты өз бетінше орындауды ұсыну. Бақылау əдісі бейнелеу өнеріне оқытудың барлық жүйесінің негізінде жатыр.

Балалардың қоршаған ортаны бақылау, шынайы құбылыстар арасында байланыс орнату, ортақ жəне жеке бөле білу біліктілігінің қаншалықты дамитындығына, олардың шығармашылық қабілеттерінің дамуына байланысты. Бірақ сабаққа дейінгі бір бақылау көрінетін бейнені толық қамтамасыз етпейді. Баланы арнайы сурет салу, түрлі бейнелеу материалдарын пайдалану тəсілдеріне үйрету қажет. Тек жүйелі оқыту барысында сабақтарда балалардың қабілеттері толық қалыптасады.

Оқытудың көрнекі əдістері мен тəсілдері . Балабақша балаларын сурет салуға үйретудің басты əдісіне көрнекілік жатады: бала өзі бейнелейтін затты немесе құбылысты білуге, көруге, сезінуге тиіс жəне балалардың заттар мен құбылыстар туралы анық түсініктері болуы қажет. Оқытудың көрнекі əдістері мен тəсілдеріне:

суреттердің, үлгілердің жəне басқа да көрнекі құралдардың заттай, репродукциясын пайдалану; жеке заттарды қарау;
педагогтың бейнелеу тəсілдерін көрсетуі;
балалардың жұмыстарын сабақ соңында, бағалау кезінде көрсетуі жатады.

Бейнелеу өнеріндегі табиғи зат деп - тікелей бақылау кезінде бейнеленетін зат немесе құбылыс айтылады. Мұнда негізгі көрініс қабылдау, жазықтықта (сурет, аппликация) бейнеленгенде зат тек бір жағынан қабылданады; мүсіндеу жəне құрастыру кезінде балалар табиғаттағы көлемді форманы талдай алады. Затты қабылдау қабілеті, оның қасиеттерінің жиынтығын анықтау мектепке дейінгі кіші жастағы балаға тəн. Затты натурадан бейнелеу қажеттілігі бөліктердің ара қатынасын, олардың кеңістікте орналасуын талдай білу керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.