Операциялық жүйені оқыту әдістемесі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ж. Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледж
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
Мамандығы: 0111063 математика пәні мұғалімі
Дайындаған: 4 а МК
тобының студенті Саттарова Г.А.
Ғылыми жетекшісі:
Бақтығалиева А.
Орал – 2014
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 тарау. Информатика пәні және оның ұйымдастырылуы
1. Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың екершеліктері ...7
1.3. Информатика курстын оқытудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ..13
2 тарау. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды танымдық ойындар негізінде
ұйымдастыру әдістемесі
2.1. Сыныптан тыс жұмыстардың ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2. Сыныптан тыс жұмыстарда қолданылатын танымдық ойын түрлері ... .25
2.3.Сыныптан тыс жұмыстардың кейбір түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...30
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
Кіріспе
5-8-сыныптарда информатиканы оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып отыр. Өйткені, информацияның
қарқындап өсуі мен техниканың соңғы жетістіктері, информатика ғылымның
үздіксіз дамуы мен оның жаңа салаларының пайда болуы 5-8-сыныптарда
информатиканы оқытуда жаңа технологияларды пайдаланып, сабақ өту әдіс-
тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруды қажет етеді. Мұнда оқытудың жаңа
технологилары мен әдістері, озат педагогикалық іс-тәжірибелерді сабақта
тиімді қолдана білу тәсілдері қарастырылады және ол үнемі жаңару, жетілдіру
жағдайында жүзеге асырылады. 5-8-сынып информатика курсында жаңа
технологияларды пайдалану мәселесiне Е.Сарманов, Н.Ермеков сынды
әдіскерлердің, Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев және т.б. педагогтардың еңбектерi
арналған.
Ал А.Жанпейісова, Д.Давыдов және т.б. зерттеулерiнде 5-8-сынып
информатика курсында жаңа технологияларды пайдаланудың жаңа педагогикалық
аспектiлерi қарастырылып, оны қолданудың дидактикалық және педагогикалық
шарттары анықталған. 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдаланудың тигізер әсерiнiң психологиялық-педагогикалық негiзi
В.М.Монахов, А.Бұзаубақованың және т.б. ғалымдардың еңбектерiнде
зерттелiнсе, 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдалану әдiстемесi А.Әмірбеков, А.Ибашова және т.б. әдіскерлердің оқу-
әдістемелік құралдары мен оқулықтарында, монографиялары мен ғылыми
еңбектерiнде келтiрiлген. Бұл жағдай елiмiзде бiлiмнiң жаңа ақпараттық
парадигмасының қалыптасқанын көрсетсе керек.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасының Білім туралы
заңында көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі –
оқытудың жаңа технологияларын енгізу. Ондағы мақсат – оқушының өзінше ойлау
қабілетін арттыру және қазіргі заманғы компьютерлік құралдармен жұмыс
істеуге үйрету. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарда ақпараттық
технологияны тиімді пайдалану- білім сапасының артуына әкеледі.
Келтiрiлген еңбектер, оның iшiнде 5-8-сынып информатика курсында жаңа
технологияларды пайдалану әдiстемесi бойынша бiршама жұмыстардың атқарылып
отырғандығын көрсетедi. Бұл саладағы еңбектердi
талдау нәтижесiнде 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдалану - оқушылардың оқу iс-әрекеттерiн өзбетiнше орындауы жүзеге асатын
оқып-үйрену процестерi толық қарастырылмаған. 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдалану әлi күнге бiр жүйеге
келтiрiлмегендiктен, оның ғылыми тұрғыдағы әдiстемелiк нұсқауларын
құрастыру және оқытуға бағытталған бағдарламалық жабдықтың жеткiлiксiздiгi
байқалып отыр. Бiз бар зерттеулерге сүйене отырып, дидактикалық тұрғыдан
негiзделген оқыту және оқушының оқу iс-әрекеттерiн ұйымдастыру жұмыстарын
5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды пайдалану әдістемесін
ұсынамыз. Алайда, бұл мүмкiндiктiң бар болуы, бiрақ 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдаланудың жеткiлiктi дәрежеде қолданыс
таппай отырғандығы, оның дидактикалық және әдiстемелiк жағынан қамтамасыз
етiлмеуi арасында қарама-қайшылық пайда болуда. 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдалану осы қарама-қайшылықты жою
қажеттігін, әрі дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестiлiгiн анықтайды.
Курстық жұмыс мақсаты: 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдаланып оқыту әдістемесін құрастыру, оны қолдану тиімділігін теориялық-
практикалық тұрғыда негіздеу.
Зерттеу міндеттері: негізгі сыныптарды оқыту барысында пәнаралық байланыс
арқылы оқытудың ғылыми-әдістемелік, мәнін ашу.
- Оқушының өмірге, көзқарасының қалыптасуының негізі-оның дүниетанымы жайлы
түсінік беру және өзіндік шығармашылық іс-әрекетін дамытуды жүзеге асыру
жолдарын анықтау.
Курстық жұмыс объектісі: орта мектептердегі информатика курсын оқыту
процесi.
Зерттеу пән: негізгі сынып оқушыларын сабақтарын типтерінің оқыту
әдістемелік жүйесі.
Зерттеу әдістері: Теориялық, ғылыми-әдістемелік оқулықтармен, жаңашыл
бағдарламашылардың тәжірбиелері және баспасөзде жарық көрген ғылыми
еңбектерді жинақтау, сұрыптау, талдау, тест әдістерін қолдану, өзіндік
жұмыстарының түрлерін ұсынып нәтижесін көрсету. т.б.
Зерттеудің практикалық маңызы – оқытудың сапасын арттыру, әдіс- тәсілдерін
жетілдіру, оқытудың негізгі қағидалары мен бағыт- бағдарын жаңаша
түрлендіру үшін, еліміздің мемлекеттік білім беру жүйесін және жалпы
математиканы оқыту әдістемесін дамыту үшін барлық оқу орындарында мектеп,
орта кәсіптік оқу орындары, колледждер мен жоғары оқу орындары
пайдалануға болады.
Курстық жұмыстың құрылымы мен мазмұны. Курстық жұмыс кiрiспеден, екi
тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және
қосымшалардан тұрады.
Зерттеу жұмысының базасы: Талап орта жалпы білім беретін мектеп-балабақшасы
1 тарау. Информатика пәні және оның ұйымдастырылуы
1.1. Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны
Еліміздің білім беру жүйесінің дамуы –жаңа ақпараттық технологиялар
мен компьютерлердің қолданылу деңгейіне, шығармашыл білімнің
қалыптастырылатындығына, оның әлеуеттік мүмкіндігінің күшеюіне байланысты,
білім беру жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технологиялармен жабдықтау
қажет. Осыған орай Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
тарапынан жалпы орта мектептер мектептер компьютер және интербелсенді
тақта, мультимедиалық кабинеттермен толықтай жабдықталды. Қазіргікезде
ақпараттың қарқындап өсуі мен техниканың соңғы жетістіктері, информатика
ғылымның үздіксіз дамуы мен оның жаңа салаларының пайда болуы 12 жылдық
мектепке өту жағдайында информатиканың мазмұнын үнемі жетілдіріп отыруды
қажет етеді. Соған сәйкес информатиканы оқыту әдістемесі де үнемі өзгеріп
отырады. Мұнда оқытудың жаңа технологилары мен әдістері, озат педагогикалық
іс-тәжірибелерді сабақта тиімді қолдана білу тәсілдері қарастырылады және
ол үнемі жаңару, жетілдіру жағдайында жүзеге асырылады. 12 жылдық мектепке
өту жағдайында информатика пәнін оқыту әдістемелік пән ретінде жетекші
орынға ие. Бұл пәнді оқытудың мақсаты оқушылардың шығармашылық дамуын
жетілдіру, олардың өнімді де айрықша ойлауын дамыту, шығармашыл тұлғаны
қалыптастыру болып табылаады. Бүгінгі күні оқу, өндіріс, ауыл шаруашылығы,
ғылыми-зерттеу жұмыстары, медицина, тағы басқа адам қызметінің барлық
салаларына информациялық технология, интернет жүйесі бірқатар өзгерістер
енгізуде. Бұл жағдайлар болашақ информатика мұғаліміне пәнді оқытудың жалпы
заңдылықтарын, мақсаты мен мазмұнын, оқытудың әдістерін терең меңгеріп, оны
сабаққа тиімді қолдана білу міндетін жүктейді.
Қазіргікезде білім беру ісін ақпараттандыру Қазақстан Республикасы
Президентінің Білім Мемлекеттік программасы аясында жүзеге асырылуда.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінде жалпы білім беру
мен мамандар дайындау салаларын ақпараттандыруға байланысты оқу
-әдістемелік бірлестік, ғылыми-әдістемелік нұқаулар, информатиканы оқытуға
қойылатын талаптардың мемлекеттік стандарты дайындалды. Информатиканы оқыту
әдістемесі курсы информатика пәнін оқытудң мазмұны, мақсаты, әдісі,
құралдары мен ұйымдастыру түрлерін зерттейтін бір жүйе ретінде
қарастырылады. Болашақ информатика пәнінің мұғалімі аталған курс
материалдарын игеру нәтижесінде компьютерленген сынып жағдайындағы
мектептің жұмысына дайын болып шығу тиіс.
Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны ақпараттық орта мен
қоғам мүшелерінің жаңа информациялық технологияларды кең қолдануға
байланысты маңызды болып есептеледі және оның мазмұны үнемі жаңарып
отырады. 12 жылдық мектепке өту жағдайында оқушының ғылыми шығармашылығын
дамыту, логикалық ойлау қабілетін жетілдіру мұғалімнің әрбір сабағында
назардан тыс қалмауы тиіс. Оқушы білімінің қалыптасуы қашанда мұғалімнің
сабақты ұйымдастыра білуіне, жаңа материалды жүйелі түрде баяндауда әртүрлі
әдістерді қолдана отыра жеткізуіне байланысты. 12 жылдық мектепке өту
жағдайында информатика пәнінен оқушылардың білімін тереңдетіп, дағдыларын
дамытумен қатар, нашар үлгеретін балалардың ынта-ықыласын көтеріп, олардың
бұл пәнге деген қызығушылығын арттыруымыз керек. Бұл міндетті нәтижелі
шешудің бір жолы -информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастыра
білу. Яғни курстық жұмысым информатикадан сыныптан тыс жүргізілетін
жұмыстардың мақсаты мен маңызы, үйірме сабақтарын өткізу, информатика
пәнінен кеш ұйымдастыру, олимпиаданы ұйымдастыру, оқушыларды ғылыми жоба
жұмыстарына дайындау, дарынды балалармен жұмысты жандандыру әдістемелері
қарастырылған.
12 жылдық мектепке өту жағдайында информатикадан өткізетін сыныптан
тыс жұмыстардың өзіндік мазмұнын ұйымдастыруда және өткізуге өзіндік
ерекшелігі, өзінің формасымен әдістері бар. Информатика бойынша сыныптан
тыс жұмыстармұғалімнің дайындық дәрежесіне және әдістемелік ептілігіне,
оқушылардың тілегіне, мектеп төңірегіндегі өндірістік объектілерге,
информатика кабинетінің жабдығына, техникалық мамандықтарға кәсіби бағдар
беру мүмкіндігіне байланысты өтіледі. 12 жылдық мектепке өту жағдайында
информатиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі –білім беру мен оқыту
теориясын зерттейтін педагогиканың дидактика деп аталатын салаасына жатады.
Дидактиканың талабына сәйкес информатиканы оқыту тек білім берумен шектеліп
қалмай, тәрбиелеу мақсатында қамтиды. Себебі, оқыту теориясы оқушыларды
білім, іскерлік пен дағды қалыптастырумен бірге, олардың шығармашылық
қабілетін дамытуға қамтамасыз ететін тәрбиенің біртұтас бөлігі және жеке
тұлғаны қалыптастырудың, оқушының ақыл –ойы мен білімін дамытудың маңызды
құралы. Информатиканы оқыту әдістемесі ең алдымен ғылым мен техниканың
дамуына тікелей байланысты. Информатика –компьютер арқылы информацияны
жинау, сақтау, түрлендіру, тасымалдау және оны пайдалану заңдылықтары мен
тәсілдерін зерттейтін жаңа ғылыми пән. Информатиканы оқытудың маңыздылығы
бұл ғылымның тек компьютерді пайдалану мүмкіндіктері мен олардың жұмыс
істеу принциптерін түсіндіріп қана қоймай, қоғамдық өмірде және адамдар
арасында информацияны кеңінен қолдану заңдары мен тәсілдері туралы
мәліметтер беретіні болып табылады.
Мектепте информатика сабағын оқыту мәселелері 1950 жылдары Жаңасібір
қаласыныңбірқатар мектептерінде А.П.Ершов және оның қызметкерлері
бағдарламалауды оқытты. 1960 жылдары Мәскеудің математикалық мектептерінде
бағдарламашыларды дайындады. 1970 жылдары Мәскеу, Ленинград, Жаңасібір
қалаларында компьютермен жұмыс істейтін мамандарды дайындады. 1970
жылдардың соңына қарай микроЭЕМ-дердің жаппай шығарыла бастауына сәйкес
А.П.Ершов, Г.А.Звеногородский, Ю.А.Первин мектеп информатика курсы
тұжырымдамасын жасады. Рапира тілі бағдарламалау жүйесін
Г.А.Звеногородский жасады. 1982 жылы КСРО Министрлігі шешімімен мектеп оқу
үрдісіне калькуляторды қолдану енгізілді.1984 жылы кәсіптік және жалпы
білім беретін мектептердің реформасының негізгі бағыттары белгіленді. 1985
жылы Информатика және есептеуіш техника негіздері пәні бағдарламасы
түзілді. 1985-1986 жылдары А.П.Ершов, В.М.Монахов, А.А.Кузнецов, Я.Э.Гольц,
М.П.Лапчик және т.б. алғашқы информатика оқулығы шықты.1985 ж. 1-ші
қыркүйектен бастап, мектептерде жаппай информатика негіздерін оқыту
басталды. 1985 ж. жаңа оқу жоспары бойынша педагогикалық институттарда
информатика мұғалімін даярлау басталды. 1986 ж. Информатика и
образование журналы шыға бастады. 1986ж. Информатика оқулығына байқау
жарияланды. 1987 ж. информатиканы оқыту әдістемесінен М.П.Лапчиктің кітабы
жарық көрді. Байқау негізінде информатикадан А.П.Ершов, А.Г.Кушниренко,
В.Г.Житомирский, В.А.Кайманның басқаруымен авторлар ұжымы алғашқы буын оқу
құралдарын дайындады.
1.2. Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың екершеліктері
Информатика кеші – бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойы атқарған
жұмыстарының нәтижесін көрсетудің өзіндік формасы.
Информатикадан викториналар – бұл өзінше ойын іспеттес.
Викториналарды үйірме жұмыс кезінде немесе сыныптар арасындағы жарыс
түрінде өткізуге болады.
Іскерлік ойындар – оқушылар өздерін меңгерген білімі мен дағдысын
қолдана отырып нақты мәселені шешуші түрінде шынайы рөл ойнауға мүмкіндік
беретін, белсенді оқыту әдісі.
Информатикадан диспуттар – бқл сыныптар арасындағы өзара сұрақтар мен
жауаптар ойыны.
Сынып сағаты. Информатика мұғалімдері сыныптағы барлық тәрбие
жұмысына жауапкершілік жүктеген сынып жетекшісі ретінде де жиі кездеседі.
Клубтық қызметтер оқушылардың информатика пәні бойынша білімдерін,
дағдыларын дамыту, мәдени құндылықтарды меңгеру жолындағы барлық жас
топтарының шығармашылық қызметтерінің белсенді түрде бағыттауға
негізделеді.
Байқау – бұл оқушының белгілі бір ғылымға, спортқа, өнерге деген
қызығушылығын арттыру немесе ең жақсысын таңдау мақсатында жекелей немесе
ұжымдық үздіктерді анықтау үшін тиімді.Көрмелерді информатикадан графикалық
редакторлар мен дизайн арқылы орындалған оқушылар шығармашылығынан
жұмыстарын бағалау үшін ұйымдастыруға болады.
Информаикадан үйірме жұмыстарын жүргізу. Үйірме – бұл сыныптан тыс
жұмыстың ең белсенді әрі тиімді формаларының бірі.
Сөзжұмбақ құру мұғалім мен оқушының бірліктегі шығармашылығы мен
идеялары өзіндік бқылау мен білімін жетілдірудегі танымдылықты арттырады
және нәтижелі білім алуға жетелейді.
Олимпиадалар барынша қабілетті оқушыларды анықтау, олардағы алға қойған
мақсаттарына жетудегі табандылықты шыңдау, өзіндік еңбектену дағдысын
қалыптастыру мақсатында өткізіледі. Пәндік, апталықтар, декадалар,
айлықтар. Бұлар пәнге қызығушылық тудыруда және пәнаралық байланысты
нығайтуда аса маңызды.
Ауызша журнал – оқушыларға керекті жеке тақырыптар бойынша ақпаратты,
мәліметтерді, ауызша хабарламаларды безендірілген беттер түрінде жеткізуге
мүмкіндік беретін сыныптан тыс жұмыс формасы.
Информатикадан факультатив жұмыстары мектепте көбіне 8 сыныптан
бастап жүргізіледі. Информатикадан факультатив сабақтарының негізгі мақсаты
білімдерін тереңдету кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту,
қабілетін дамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары
мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу
мен дамыту болып табылады.
Мектептегі баспа. Қабырға газеті атты сынаптан тыс жұмыс формасы
барын бәріміз білеміз. Информатикадан қабырға газетін жасап шығару үшін
үйірме болуы міндетті де емес. Кейде қабырға газеті оқушылардың назарын
аудару, қызықтыру және тарту үшін үйірме жұмысын ұйымдастыру алдында
жасалады.
Соңғы кезде баспа шығармашылығының желілік түрі кең етек алуда.
Жоғарыда аталған баспа шығармашылық формасы Интернетте ұсыныла алады. Жаңа
ақпараттық технологиялар мазмұны мультимедиялар мен гипермедиялар арқылы
жасалатын бейнегазет тәрізді шығармашылық түрін де дамытуға мүмкіндік
береді.
Республикамызда болып жатқан өзгерістер халыққа білім беру жүйесінің
бапрлық буындарында білім мен тәрбие беру ісін жеке сатыға көтеруді, сабақ
өту әдіс-тәсілдерін жетілдіруді талап етіп отыр. Бұл информатика
мұғалімдерінен информатиканы оқытудың дәстүрлі әдістемелік жүйесін, оны
оқыту әдістемесін жақсарта түсуді қажет етеді.
Ал бұл мәселенің дұрыс шешілуі Қазақстандағы мектеп информатика
пәнін оқыту әдістемесін кешенді түрде тұтастай қарастыра отырып, оның
қалыптасу және даму тарихын тереңірек зхерттеуді керек етеді.
Орта мектептерде информатика курсын оқыту мәселелері 1950 жылдары
Жаңасібір қаласының бірқатар мектептерінде А.П.Ершов және оның қызметкелері
бағдарламауды оқытты. 1960 жылдары Мәскеудің математикалық мектептерінде
бағдарламашыларды дайындады. 1970 жылдардың соңына қарай микроЭЕМ-дердің
жаппай шығарыла бастауына сәйкес А.П.Ершов, Г.А.Звеногородский, Ю.А.Первин
мекиеп информатика курсы тұжырымдамасын жасады. 1984 жылы кәсіптік және
жалпы білім беретін мектептердің реформасының негізгі бағыттары белгленді.
1985 жылы Информатика және есептеуіш техника негіздері пәні бағдарламасы
түзілді. 1985-1986 жылдары А.П.Ершов, В.М.Монахов, А.А.Кузнецов, Я.Э.Гольц,
М.П.Лапчик және т.б. алғашқы информатика оқулығы шықты. 1985 ж. 1-ші
қыркүйектен бастап, мектептерде жаппай информатика негіздерін оқыту, 1985
ж. жаңа оқу жоспары бойынша педагогикалық институттарда информатика
мұғалімін даярлау басталды. 1986 ж. Информатика и образование журналы
шығып, 1986 ж. информатика оқулығына байқау жарияланды. 1987 ж.
информатиканы оқыту әдістемесінен М.П.Лапчиктің кітабы жарық көрді. Байқау
негізінде информатикадан А.П.Ершов, А.Г.Кушниренко, В.Г.Житомирский,
В.А.Кайманның басқаруымен авторлар ұжымы алғашқы буын оқу құралдарын
дайындады.
Сөйтіп, Қазақстанда 1986 жалдары А.П.Ершов, В.Н.Монаховтың
Информатика және есептеуіш техника негіздері атты оқулығы бойынша
жүргізілгендігі белгілі. Ал 1998 жылдан бері 7-9 сыныптарға арналған
информатика оқулықтары мен мемлекеттік стандарты, типтік бағдарламасы
жазылып оқу процесіне кеңінен енгізілуде.
Енді информатика курсының тақырыптарын оқыту әдістемесін
қарастырайық:
Кіріспені оқыту әдістемесі. Кіріспе мақсаты: Пәнге деген
қызығушылықты қалыптастыру және бекіту; Информатиканың жалпы мазмұнымен
таныстыру; Компьютер сыныбындағы жұмыс ретімен, ережелерімен танысу т.б.
Кіріспе бірінші рет информатиканың үш құрамдас тізбегі: Ақпарат, компьютер,
алгоритм айтылады. Ақпарат түсінігі мысалдармен түсіндіріледі. Ақпараттық
үрдістерді түсіндіру үшін алдымен оларға мысалдар жүйесін келтіріп,
қорытындыда оның белгілеріне сүйене отырып анықтама беріледі. Айта кететін
мәселе, ақпаратты тұтыту, қолдану бқл да ақпараттық үрдіс болып табылады.
Кіріспе бөлімі оқушыларға компьютер мүмкіндіктері туралы информатика жайлы
түсінік береді. Кіріспеден оқулық авторларының концепциясын көруге болады.
Мұнда ақпарат, компьютер, алгоритм ұғымдары беріледі.
Компьютер құрылысын оқыту әдістемесі. Компьютер құрылысы негізгі үш
бөліктен тұрады: 1. жүйелік блок, 2. монитор, 3. пернелік тақта туралы
олардың қызметі жөнінде айтылды. Пернелік тақтадан енгізілген әрбір әріп,
таңба т.б. ешбір өзгеріссіз экранда белгіленеді. Пернелік тақтаның жазу
машинасына ұқсастығын айта келіп, мұндағы негізігі айырмашылық қосымша
пернелерінде және пернелердің біріккен қызметінде деп түсіндіру керек.
Алғашқы сабақтарда барлық пернелердің қызметін бірден айтудың қажеті жоқ,
әсіресе белгілі бір бағдарламаға қатысты өзгеріп отыратын перне қызметі (F1-
F10), өйткені олардың қызметі туралы экранның төмеңгі жағында қысқаша
анықтама беріледі.
Дискұяшақты өткенде, оның дискетті оқуға арналғандығын айтса
жеткілікті. Ең басты мәселе дискетті дұрыс енгізу және оны күтіп ұстау
туралы мағлұмат берген жөн.
Процессорда барлық іс-әрекеттер түрленіп, орындалады. Компьютердің
барлық жұмысын басқарады. Компьютер құрылысы бөлімі бірнеше деңгейлерді
қамтиды. Атап айтқанда: құралдар құрамы және олардың қызметі, ол
құралдардың өзара әрекеті, компьютер құрылысы және олардың жұмыс істеу
принциптері қарастырылады. Компьютердің ішкі, сыртқы, өосымша құрылғылары,
олардың физикалық тұрғыдан алғандағы жұмыс істеу тәртіптері, үрдістері
түгелімен баяндалады. Әсіресе оқушыларды қызықтыратын компьютер қалай жұмыс
істейді? Файл қалай жазылады? т.б. сұрақтарға жауап беріледі.
Операциялық жүйені оқыту әдістемесі. Компьютер жұмыс істеу үшін,
алғашқы бағдарламалар жүйесі – операциялық жүйе жіктелуі тиіс.
Дербес компьютер үшін Microsoft Disk Operation System (MS DOS)
операциялық жүйесін жасаған. Оның атқаратын қызметі: дискідегі каталогтар
тізімін шығару (DIR), бағдарламаны көшіру (COPY), мәтіндік файлдың мазмұнын
оқу, қарап шығу (TYPE), бағдарламаны орындауға жіктеу. Дербес компьютердегі
операциялық жүйе файлдар жинағынан тұрады. Операциялық жүйемен жұмыс істеу
үшін ең алдымен: DEL, RENAME нұсқаларының қызметімен танысады. Операциялық
жүйелердің бұйрықтарын оқушылардың
Компьютерде орындайтын іс-әрекеті сәйкес келетіндей етіп, ретімен
плакатқа жазып іліп қою керек. Оның реті: бағдарламаны дискеттен жүктеу,
нәтижені дискетке жазу, жұмысты аяқтау т.с.с. жазылады. Егер оқушылар
операциялық жүйе қызметін меңгерсе, онда олар мқғалімге аса тәуелді бола
қоймайды, өз бетінше жұмыс істеуге кіріседі. Оқыту әдісі – мұғалім
оқушы компьютерінде түсіндіре отырып, демонстрациялап көрсетеді немесе
плакат арқылы түсіндіреді. Norton Commander қабық бағдарламасын оқыту
әдістемесі. Norton Commander көмегі арқылы операциялық жүйемен жеңіл жұмыс
істей алады, өйткені NC-де экран мүмкіндігі толық пайдаланылады, панельде
каталогтар мен файлдар тізімі, мерзімі, өлщемі және т.б. түгелімен экранда
беріледі. Сонымен бірге, қажетті бұйрықтар арнайы пернелерге бекітілген.
NC-дің MS DOS-тан айырмашылығы қолдануға өте ыңғайлы етіп жасалған, сондай-
ақ нұсқаларды пернетақтадан теріп отырудың қажеті жоқ, тек арнайы пернені
бассақ (F1-F10) жеткілікті. Сондай-ақ грамматикалық қателерді болдырмайды.
Бұл біржағынан нұсқауларды енгізуде жіберілетін қателіктерді болдырмайды,
әрі уақыт та үнемделеді. Оның үстіне ақпараттар тізімі (каталог, файлдар)
экранда алфавиттік ретпен беріледі.
Бағдарламалық қамтамасыздандыруды оқыту әдістемесі. Информатика
курсының мақсаты – бағдарламаны пайдалана алатын қоладнушыларды дайындау
екендігі белгілі. Қазіргі қолданушылар жұмысын дайын бағдарламада
(операциялық жүйе, мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер, берілгендер
базасын басқару жүйесімен) жұмыс істеуден бастайды. Бағдарламалық
қамтамасыздандыру мен жұмыс істеу және оны меңгеру күрделілігін, өзара
байланысын, оқушылардың дайындығын ескере келіп, оқыту ретін мынадай тізбек
бойынша жүргізу керек: графикалық редактор – мәтіндік редактор – графикалық
редактор – мәтіндік редактор – есептеу жұмыстары – электрондық кесте –
берілгендер базасын басқару жүйесі. Бұл адамзат тарихының әртүрлі іс-
әрекеттерді меңгеруімен сәйкес келеді: сурет салу, оқу, есептеу, басқару
WINDOWS операциялық жүйесін оқыту әдістемесі. WINDOWS операциялық
жүйесін оқытқанда: программаны жүктеу, бумалар, файлдармен жұмыс, дискімен,
дискетпен жұмыс және де осы программаны орнату, қазақша қаріп енгізу және
т.б. көптеген іс-әрекеттер айтылуы тиіс.
Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі. Word мәтіндік редакторлары
– мәтін енгізу, оны өңдеуге арналған. Мектепте үйренуге жеңіл, мәтінді
жоғары сапалы етіп дайындау үшін Word редакторы қолданылады. Word-тың
мүмкіндігі өте көп. Қаріптердің өлшнмін әртүрлі етіп өзгерту арқылы,
көркемдеуге болады. Жалпы, бұл соңғы жаңалықтардың бірі болып саналады.
Тақырыпқа деген қызығушылықты ояту үшін басқа мәтіндік редакторлармен және
жазу машинасымен салыстырып, бұл редактордың мүмкіндігіне, ерекшеліктеріне
тоқталу керек. Монитор экранындағы әрбір символ әрбір әріп баспаға дәл сол
күйінде шығады, сол себепті жіберілген қатені алдымен экранда түзетіп алған
жөн. Сонымен мәтіндік редакторда жұмыс істегенде: мәтін енгізу, түзету,
сосын баспаға шығару керек. Бұны оқушы жұмыс үстелінде демонстрациялап
көрсеткен жөн. Нәтиженің нақтылығы қызығушылықты тудырады. Мұғалім
оқушыларға компьютерде мәтін енгізіп, оның қатесін түзетіңдер және
грамматикалық қателерін де табыңдар деген тапсырма берсе болады. Оқушылар
қателерді түзету барысында меңгеруге тиісті бұйрықтармен жұмыс істеуге тура
келеді. Әр мәтінді қатесіз, дұрыс енгізуге дағдыланады. Бұл өз кезегінде
оқушылардың грамматикалық сауатты болуына үлкен септігін тигізеді. Мұғалім
алдын ала ішінде әріптері қалдырылған мәтін дайындап, бос орындарға дұрыс
әріптерін қойып шығыңдар десе де болады. Мұғалім компьютерде мәтін
енгізудің жетістіктерін әңгімелеп береді, сондай-ақ компьютерде жұмыс істеп
көрсетуі тиіс. Оқушылардың нқсқауымен жұмыс істеуі, сұрақтарға жауап беруі,
мәіндік редакторды практикалық жұмыс істей отырып меңгеруі, өздерінің жеке
іс-тәжірибелерін жинақтауы, яғни теориялық алған білімдерін практикалық
қызметімен сабақтаса түседі.
Оқушыларды компьютерге екеуден отырғызған жағдайда, олар кезекпен
жұмыс істеуі керек, өйткені тек бақылап отырып, бұл редакторды меңгеру
мүмкін емес. Негізгі мақсаты: Оқушылардың жұмысын автоматтандыру. Мысалы,
оқушылар кейбір қайталанатын сөздерді қайтадан енгізіп отырады, оларға
міндетті түрде көшіріп, автоматты түрде жұмыс істеуін қадағалау қажет. Тағы
бір айта кететін мәселе, оқушылар алғашқы жұмыс істеген кезден бастап-ақ
бірден екі қол саусақтарын пайдалануы керек. Өйтпегенде олар тек бір
қолмен, не бір саусақпен бір-бірлеп әріп теріп отыруы мүмкін. Әрі олардың
қолдары жаттығып, қай әріп қайда орналасқандығына көздері үйрену үшін
пернелік жаттығу ойының берген жөн.
Paint – графиктік редакторын оқыту әдістемесі. Paint – графиктік
редакторы сурет салуға арналған. Мұның көмегімен әртүрлі бейнелерді,
көріністерді т.б. әсем етіп бейнелеуге болады. Paint – редакторы
пайдалануға өте жеңіл, мүмкіндігі жоғары. Қажетті сурет салуға арналған
құрал-саймандар: түзу, сызық, дөңгелек, төртбұрыш, өшіргіш, әріп жазуға
арналған abc пернесі, түрлі түсті экранда жұмыс үстелінде орналасқан.
Бағдарламны қос та, істей бер. Paint графиктік редакторында компьютер
көмегімен сурет салуды шектен тыс қолдануға болмайды, өйткені оқушыларда
сызба құралдары: сызғыш, циркульмен жұмыс істеу дағдыларын да
қалыптастыруымыз керек. Paint графикалық редакторы – графиктік бейне
түріндегі суреттер және оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа.
Оқу мақсатына мыналар жатады: оқушыларды компьютерде сурет салуға
практикалық тұрғыдан дайындық жұмыстарын жүргізу; жұмыс істеу үшін тұрақты
дағдылрын қалыптастыру; компьютерлік графика мүмкіндіктері мен
ерекшеліктері туралы түсініктерін қалыптастыру; қандай да бір сурет үшін іс-
әрекеттерін алгоритмдеу; сурет салу үшін бұйрықтардың түрлі комбинациясын
қолдана білуге үйрету; ойлау жүйесін тәрбиелеу.
Тақтаға көп қадамнан тұратын бұйрықтар қызметін жазып, оқушыларға
редактормен жұмыс істеу нұсқаларын көрсету керек. Жұмыс істеудің қызық түрі
– суретті топ болып орындау, оны оқушы жұмыс үстелінде баспға шығару.
Электрондық кестені оқыту әдістемесі. Excel электрондық кестені
экономикалық және математикалық күрделі есептеулерді, диаграммаларды және
т.б. көптеген іс-әрекеттерді орындауға арналған. Сабаққа қызығушылықты
арттыру үшін алдын ала әзірленген тапсырманы демонстрациялап көрсетеді.
Электрондық кестені меңгерудің мынадай кезеңдері бар:
дискідегі дайын файлмен жұмыс, яғни оқушылар кестедегі берілгендердің
мәндерін өзгерте отырып, нәтиженің өзгергендігін бақылайды. Бұл әдіс бір
жағынан мұғалімнің демонстрациялап көрсетуі арқылы да орындалады. Нәтижеде
оқушылардың кестемен жұмыс істеуге деген сенімділігі артады, сондай-ақ осы
тәріздес тапсырмаларды одан әрі қарайөздері орындай алатындай дәрежеде
сезінеді;
Сыныптан тыс жұмыс мектеп алдында т ұрған оқу─тәрбие міндеттерін
шешу зор мүмкіндік тудырып, оқушыла рды табандылыққа, баули отырып,
ұйымдастырушылық қабілетін дамытып жігерін ұштастырады. Ол әрі мұғалімнің
өзіне де үлкен пайдалы.Өйткені сыныптан тыс жұмыста мұғалім мен оқушының
ара қатынасының рөлі ерекше зор. Жұмысты ұйымдастыру кезізнде педагог үнемі
іздену үстінде болып, сыныптан қалыптасқан жағдайларға қарай жұмыстың жаңа
нысанндарын іріктеп, жасап отыру керек. Сыныптан тыс жұмысының әсерлі
жүргізілуі үшін педагогтың шығармашылығы қажнтті ал,ы шарт болып табылады.
Сыныптан тыс сабақтарды оқушылардың бағдарламалық материал тұрғысында
білімдерін тереңдету, олардың логикалық ойлауын зерттеушілік дағдыларын
дамыту,
Информатика тілін меңгеру, компьютермен дұрыс жұмыс істеуді,
оқушыларға информатика тарихы мен мәліметтер беру үшін пайдалануға болады.
Жұмыстың негізгі принциптерін атап кетсек, оларға: мақсат қою принципі,
еңбек қызметі, шығармашылық қызметі, оқушылардың жас және жеке
ерекшеліктерін ескеру принципі және басқалар.
Енді сөзімізге арқау болып отырған, сыныптан тыс жұмыстар
екі бағытта жүргізілуі керек. Біріншісі, бағдарламалық материалдарды оқып
үйренуде, басқалардан кенже қалған оқушылармен жұмыс (қосымша сыныптан тыс
жұмыстар), екіншісі, информатиканы оқып үйренуде,басқаларға қарағанда
ерекше қызығушылық білдіретін, жоғары қабілетті, үздік оқушылармен жұмыс.
Бірінші бағыт әр мектепте дерлік орын алады. Сонымен қатар информатиканы
оқудың әсерлігінің жоғарлауы артта қалушылармен қосымша оқу жұмысын
төмендетеді. Оның негізгі мақсаты оқушыларды информатика курсы бойынша
білім мен дағдылардағы оқулықтарды мерзімінде жою және алдын алу болып
табылады.
1.3. Информатика курстын оқытудың маңыздылығы
Жалпы білім беретін орта мектептерде 5-8-сынып информатика курсын
оқытудың негізгі түрі – сабақ. Мектепте сабақ сынып – сабақ жүйесі бойынша
жүргізіледі. Бұл жүйе чех педагогы Я.А. Коменскийдің (1592-1670)
еңбектерінен бастау алады. Оның белгілеріне:
1) оқу топтарының тұрақты құрылымы; 2) әр
сыныптың оқу мазмұны; 3) оқу сабақтарының
бекітілген кестесі; 4) жеке немесе ұжымдық
оқыту; 5) мұғалімнің жетекшілік және
ұйымдастырушылық ролі; 6) оқушы білімін жүйелі тексеру және
бағалау жатады.
Бүгінгі күні сабақ – білім беру мен оқушы іс - әрекетін
ұйымдастырудың негізгі формасы ретінде бірнеше қасиеттерімен ерекшеленеді.
Олардың бірі – сабақтың құндылығы. Сабақтың құндылығы оқушыларға білім
берудің, тәрбиелеудің және дамытудың ұйымдастырушылық формасы болуымен
қатар, мұғалім мен оқушы іс - әрекетін біріктіруге мүмкіндік береді.
Кез – келген сабақ оқытудың дидактикалық міндеттерін шешуіне, оқыту
әдістеріне, оқу материалының мазмұнына, оқушылардың іс - әрекетін басқару
түрлеріне қарай ұйымдастырылады. Мысалы, бастауыш сыныптарда оқушылардың іс
- әрекетін түрлендірііп, ауыстырып отырған тиімді болса, жоғары сыныптарда
керісінше, іс - әрекеттің жүйелілігі, олардың қайталау мақсатында
ұйымдастырылғаны дұрыс. Бұл оқу сапасына әсер етеді.
Оқу сапасы оқытудың түрлі әдістерін байланыстырып, оларды сабақта
тиімді қолдануда көрінеді. Сабақта тиімді әдістерді дұрыс қолдану
оқушылардың ақыл – ойының дамуына, шығармашылық ойлауына бағыт береді.
Осы орайда Л.Н. Толстойдың ... мұғалімнің өзі неғұрлым көп оқитын
болса, әр сабақта жан – жақты ойластырса және оны оқушының шама – шарқымен
салыстыратын болса, оқушының ой - өрісін көбірек қадағалайтын болса,
жауаптар мен сұрақтар беруге көбірек шақыратын болса, онда оқушыға оқу
соғұрлым жеңіл соғады - деген пікірі әлі де мәнін жоймағаны байқалы.
Сабақтың басты белгісі – мұғалімнің анықталған мақсаты. Осы бағыттағы
зерттеулер сүйене отырып, қазіргі сабақтың кезеңдерін:
• жаңа материалды оқып үйрену (әңгіме – сабақ, дәріс – сабақ,
компьютерлік – сабақ, кино – сабақ);
• Біліммен іскерлікті жетілдіру сабағы (практикалық – сабақ,
лабораториялық – сабақ, семинар – сабақ, өзіндік жұмыстар);
• Білімді қорыту және жүйелеу сабағы (әңгіме – сабақ, семинар – сабақ);
• Аралас сабақ (барлық сабақтардың функциялары қолданылатын сабақ);
• Бақылау сабағы (бақылау жұмысы, сынақ, емтихан, өзара бақылау, өзін
-өзі бақылау), т.б.
Мұғалім оқушының оқу танымдық іс-әрекетін басқаратынына белгілі.
Сондықтан 5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақты жоспарлаған кезде
оқу материалының мазмұнын толық қамту, мақсатқа жету мүмкіндіктерін есепке
алу ескерілу керек. Осы орайда, белгілі педагог К. Д. Ушинскийдің ...сабақ
әдеттегідей басталады: үш, төрт оқушыдан сабақ сұраймыз, оған сабақ
уақытының жартысынан көбі кетеді... . Бір оқушы есеп шығарады, басқа отыз
немесе қырық оқушы уақытын босқа өткізеді. Мұндай әдіс кейбір бақытты
оқушының уақытты ойсыз, шұғылданыссыз, тек мектеп тәртібі талап ететін
санасыз бос қараспен өткізуіне тура келеді деген пікірі ойға оралады.
Бұдан кейін 5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақ жоспарын
жасау кезінде сабақтың кезеңдерімен оның дидактикалық құрылымының және
сабақтың мақсаты мен оқыту әдістерінің арасындағы байланыстар міндетті
түрде ескеріледі.
5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақ жоспары – мұғалім үшін
міндеті құжаттардың бірі. Оны жасап, сабақ өтуге даярлану мұғалімнен
шығармашылық жұмысты талап етеді. Себебі, шығармашылықсыз мұғалімнің
шеберлігі де болмайды. Олай болса мұғалім сабақты жоспарлағанда, оны
жоғарыда аталған дидактикалық мақсаттарына сәйкес тиімді ұйымдастыруды
ойластыруы қажет. Қазіргі кезде 5-8-сынып информатика курсын оқытуда
сабақ дәстүрлі сабақ ретінде түсіндіру, көрсету, баяндау әдістерімен
танылады. Сонымен бірге, 5-8-сынып информатика курсын оқытуда жаңа
технологиялар қолданылады.
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалануда мақсатқа жетуге бағытталған әрекет тәсілдері әдіс ретінде
анықталады. Информатиканы оқыту әдістерін мұғалім мен оқушының оқып –
үйрену кезіндегі әрекет айырмашылығына қарай екі түрге бөлуге болады: 1)
оқыту әдістері (мұғалім әрекеті) – оқушының әрекеті мен информацияны
басқару әдістері; 2) оқу әдістері (оқушы әрекеті) – оқушының оқу материалын
танып білу әдістері. Көбінесе екінші топтағы әдістерге баса көңіл бөлінеді.
Себебі, бұл әдістер арқылы оқу процесінің мақсаты болып табылатын оқу
материалын игеру қамтамасыз етіледі .
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану әдістері оқушылардың өздерінің информатика жөнінде белсенді,
дербес тану әрекетін іске асыруына бағытталған. Олар ғылыми әдістер және
оқу әдістері болып екіге бөлінеді. Біріншісі, информатиканы ғылым ретінде
зерттеп білу құралы. Екіншісі, орта мектеп информатикасын оқытуды жетілдіру
үшін арнайы жасалған әдістер. Мысалы, эвристикалық әдісі, модельдеу арқылы
үйрену әдісі, программалық оқыту әдісі.
Оқушының компьютерде жұмыс істеу барысында мұғаліммен тәуелсіз болуы, өз
бетінше білім алуы ешқашан аяқталмайтын құбылыс және ол информатика
курсының мақсаттары енеді. Информатикада оқушының танымдық басқару
функциясы айқын көрінеді. Копмьютерде жұмыс істеп отырған оқушы өзіне жеке
мақсат қойып, өзбетінше жұмыс істейді. Мұғалім оқушыға жағдай жасап, оның
әрекетін басқару мақсатында жұмыс жүргізіледі.
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану әдістері мен осы белгілерінің оқыту мазмұнына үйлесімділігі әлі
де зерттелуде. Шындығында, барлық оқыту әдістерін үйлесімді қарастыру
мүмкін емес. Сондықтан, оқытудың әрбір әдістеріне тән белгілер мен олардың
информатиканы оқытудағы маңызды түрлері қарастырылады.
Көп жылғы 5-8-сынып информатика сабағын өту тәжірибесінен оқушылардың
білім сапасы ескі, әдеттегі тәсілдермен артпайтындығы белгілі болды.
Білм беруде неғұрлым жоғары нәтижелерге жету үшін оқытудың пайдалы әсер
коэффиценті төмен ескі әдіс тәсілдерін тиймділігі жоғары жаңа
технологиялармен алмастыру қажеттігі туып отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жыл-дар аралығында дамыту
туралы мемлекеттік бағдарламасының Бағдарламаны іске асырудың негізгі
бағыттары мен тетіктері атты бесінші тарауда білім беру мазмұнын білім
үстемдігі деңгейінен нәтижеге бағытталған біліктілік деңгейіне көтерудің
маңыздылығына ерекше назар аударылады.
Нәтижеге бағытталған оқыту - бұл аяқтаушы нәтижелер (біліктіліктер).
Аяқтаушы немесе соңғы нәтижелер мектептен және жоғарғы оқу орнын
бітіргеннен кейінгі өмір үшін маңызды білім, шеберліктер және бағдарларды
білдіреді. Олардың шартты түрде жүйелеп көрсек, төмендегідей біліктіліктер
тізімін құра аламыз:
- қарым-қатынасқа түсе алу қабілеттіліктері (оқу, жазу, сөйлей алу,
тыңдай алу - және санай алу дағдылары);
- әлеуметтік қарым-қатынастарға бейімділік;
- талдау жасай алу қабілеттері;
- проблемаларды шеше алу;
- кұндылықтар туралы өзіндік пікір білдіріп шешім шығара білу
дағдылары;
- шығармашылық шеберліктерді игеру және өзгелердің шығармашылығын
қабылдай білу дағдылары;
- азаматтық жауапкершілік;
- қоршаған әлем өміріне жауапкершілікпен араласу;
- рухани, заттық құндылықтарды жасай алу және сақтай білу дағдылары;
- ілімнің құралы ретіндегі технологияларды қолдана алу дағдылары;
- өмірі мен карьерасын жоспарлай алу дағдылары.
Нәтижеге бағытталған білім беру моделі тұлғаның әлеуметтену процесіне
қоғамды, түрлі қауымдастыктарды тартуды қарастырады. Осы мақсатта аталған
проблемамен айналысатын кәсіби қауымдастықгар арасында өзара күш біріктіру
үшін қарым-қатынастар орнатып, білім берудің мақсаттары мен нәтижелері
турасындағы талқыға бүкіл қоғамды қатыстыру жұмыстары жүргізілуде.
Өткен жылдардың ғылыми зерттеулерінің нәтижелері, сондай-ақ, дүниежүзілік
практикадағы білім беру дамуының бағыттарынталдау - білім оеру саласьшың
ашық жүйе ретіндегі дамуының қажеттілігін айқындайтын бірнеше әдістемелік
бағдарларды бөліп қарастыруға мүмкіндік береді:
• өзін-өзі танып білу мен өз мүмкіндіктерін іске асыру жолындағы
білім алудың жеке тұлғалық мәнін күшейту (үзбей білім алу);
• білім берудің құндылық мәнін, оның рухани-адамгершілік маңызын
көтеру (білім берудщ бейбітшілік пен келі-сім үшін қызмет етуі);
• білім беру ісінің оқушының тұлғасын ұлттық құндылықтарды
игеруші және тасымалдаушы ретінде қалыптастыру тұрғысындағы ролін
күшейту (білім беру прогресстің факторы ретінде);
• білім беру мазмұнында әлемнің тұтастығы мен адамның оның бір
бөлігі екендігі туралы туралы ұғымды қалпына келтіру (өмір мен еңбек
үшін білім алу);
• оқушыларды табиғи әлемді сақтауға және аймақтық және жаһандық
көлемдегі экологиялық проблемаларды болдырмауға күш салуға бағыттау
(білім беру - ғаламдық ойлауды қалыптастырудың құралы және шарты
ретінде);
• барлық адамдар үшін сапалы білім алуға және оган жету жолында
тең мүмкіндіктермен қамтамасыз етуге жағдайлар жасау (барлық
адамдардың тең білім алуы);
• білім беру үрдісіне бүкіл қоғамды тарту және білім берудің
сапасын жақсартуда әлеуметтік тең қарым-қатынастар орнату (білім беру
ісі ашық жүйе ретінде)
Осы тұрғыдан алғанда, білім беру ісіне ашық жүйе түріне көшуге мүмкіндік
беретін алдын-алу шаралары қажет. Бұл мәселе екі жақты қарастырылуы тиіс.
Бірінші міндет білім берудің тактикалық және стратегиялық міндеттерін шешу
ісіне бүкіл қоғамды жұмылдыру, екіншісі білім беру ісіне қатысушы
жақтардың бір-бірі алдындағы өзара міндеттерін айқындауы.
Бірінші міндетке сәйкес, нәтижеге бағытталған мектептік білім беруді дамыту
аясында бүкіл қоғам білім берудің ұлттық деңгейдегі мақсаттары тәрізді
стратегиялық міндеттерді айқындау ісіне тартылуы тиіс. Білім берудің
аталған жаңа моделін енгізу жағдайында ұлттық деңгейдегі мақсаттар болашақ
нәтижелер, яғни, түлектердің өзінің азамат, тұлға ретіндегі әлеуметтік
ролдерін орындауға деген дайындығын сипаттайтын базалық біліктіліктер
түрінде қалыптасуы тиіс. Бұл мәселені шешуде бүкілхалықтық кеңінен талқылау
жұмысы қажет. Сонымен бірге, күтілетін нәтижелердің көпдеңгейлік жүйесін
жасақтауда білім беру саласының барлық сатыларын (мектепке дейінгі,
бастауыш және орта кәсіби, жоғары білім беру) қамту өте маңызды. Мәселенің
бұл тұрғыдан шешілуінің мәні - кәсіби қауымның өзара келісуі қорытындысында
қабылданған болашақ нәтижелердің көпдеңгейлі жүйесі бүкіл білім беру
процесіне қатысушыларға белгіленген мақсаттарға жетуде бағыт-бағдар ретінде
қызмет ететіндігінде.
Білім беру саласы, ашық жүйе ретінде қатысушы жақтардың мақсат-міндеттерді
жауапкершіліктерді өзара бөлісу негізінде құруын қарастырады. Нәтижеге
бағытталған білім беру моделін іске асыру жұмысын ертерек бастап кеткен шет
елдердің тәжірибесіне талдау жасау - бұл жауапкершіліктерді төмендегіше
бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ж. Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледж
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
Мамандығы: 0111063 математика пәні мұғалімі
Дайындаған: 4 а МК
тобының студенті Саттарова Г.А.
Ғылыми жетекшісі:
Бақтығалиева А.
Орал – 2014
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 тарау. Информатика пәні және оның ұйымдастырылуы
1. Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың екершеліктері ...7
1.3. Информатика курстын оқытудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ..13
2 тарау. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды танымдық ойындар негізінде
ұйымдастыру әдістемесі
2.1. Сыныптан тыс жұмыстардың ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2. Сыныптан тыс жұмыстарда қолданылатын танымдық ойын түрлері ... .25
2.3.Сыныптан тыс жұмыстардың кейбір түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...30
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
Кіріспе
5-8-сыныптарда информатиканы оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып отыр. Өйткені, информацияның
қарқындап өсуі мен техниканың соңғы жетістіктері, информатика ғылымның
үздіксіз дамуы мен оның жаңа салаларының пайда болуы 5-8-сыныптарда
информатиканы оқытуда жаңа технологияларды пайдаланып, сабақ өту әдіс-
тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруды қажет етеді. Мұнда оқытудың жаңа
технологилары мен әдістері, озат педагогикалық іс-тәжірибелерді сабақта
тиімді қолдана білу тәсілдері қарастырылады және ол үнемі жаңару, жетілдіру
жағдайында жүзеге асырылады. 5-8-сынып информатика курсында жаңа
технологияларды пайдалану мәселесiне Е.Сарманов, Н.Ермеков сынды
әдіскерлердің, Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев және т.б. педагогтардың еңбектерi
арналған.
Ал А.Жанпейісова, Д.Давыдов және т.б. зерттеулерiнде 5-8-сынып
информатика курсында жаңа технологияларды пайдаланудың жаңа педагогикалық
аспектiлерi қарастырылып, оны қолданудың дидактикалық және педагогикалық
шарттары анықталған. 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдаланудың тигізер әсерiнiң психологиялық-педагогикалық негiзi
В.М.Монахов, А.Бұзаубақованың және т.б. ғалымдардың еңбектерiнде
зерттелiнсе, 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдалану әдiстемесi А.Әмірбеков, А.Ибашова және т.б. әдіскерлердің оқу-
әдістемелік құралдары мен оқулықтарында, монографиялары мен ғылыми
еңбектерiнде келтiрiлген. Бұл жағдай елiмiзде бiлiмнiң жаңа ақпараттық
парадигмасының қалыптасқанын көрсетсе керек.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасының Білім туралы
заңында көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі –
оқытудың жаңа технологияларын енгізу. Ондағы мақсат – оқушының өзінше ойлау
қабілетін арттыру және қазіргі заманғы компьютерлік құралдармен жұмыс
істеуге үйрету. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарда ақпараттық
технологияны тиімді пайдалану- білім сапасының артуына әкеледі.
Келтiрiлген еңбектер, оның iшiнде 5-8-сынып информатика курсында жаңа
технологияларды пайдалану әдiстемесi бойынша бiршама жұмыстардың атқарылып
отырғандығын көрсетедi. Бұл саладағы еңбектердi
талдау нәтижесiнде 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдалану - оқушылардың оқу iс-әрекеттерiн өзбетiнше орындауы жүзеге асатын
оқып-үйрену процестерi толық қарастырылмаған. 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдалану әлi күнге бiр жүйеге
келтiрiлмегендiктен, оның ғылыми тұрғыдағы әдiстемелiк нұсқауларын
құрастыру және оқытуға бағытталған бағдарламалық жабдықтың жеткiлiксiздiгi
байқалып отыр. Бiз бар зерттеулерге сүйене отырып, дидактикалық тұрғыдан
негiзделген оқыту және оқушының оқу iс-әрекеттерiн ұйымдастыру жұмыстарын
5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды пайдалану әдістемесін
ұсынамыз. Алайда, бұл мүмкiндiктiң бар болуы, бiрақ 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдаланудың жеткiлiктi дәрежеде қолданыс
таппай отырғандығы, оның дидактикалық және әдiстемелiк жағынан қамтамасыз
етiлмеуi арасында қарама-қайшылық пайда болуда. 5-8-сынып информатика
курсында жаңа технологияларды пайдалану осы қарама-қайшылықты жою
қажеттігін, әрі дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестiлiгiн анықтайды.
Курстық жұмыс мақсаты: 5-8-сынып информатика курсында жаңа технологияларды
пайдаланып оқыту әдістемесін құрастыру, оны қолдану тиімділігін теориялық-
практикалық тұрғыда негіздеу.
Зерттеу міндеттері: негізгі сыныптарды оқыту барысында пәнаралық байланыс
арқылы оқытудың ғылыми-әдістемелік, мәнін ашу.
- Оқушының өмірге, көзқарасының қалыптасуының негізі-оның дүниетанымы жайлы
түсінік беру және өзіндік шығармашылық іс-әрекетін дамытуды жүзеге асыру
жолдарын анықтау.
Курстық жұмыс объектісі: орта мектептердегі информатика курсын оқыту
процесi.
Зерттеу пән: негізгі сынып оқушыларын сабақтарын типтерінің оқыту
әдістемелік жүйесі.
Зерттеу әдістері: Теориялық, ғылыми-әдістемелік оқулықтармен, жаңашыл
бағдарламашылардың тәжірбиелері және баспасөзде жарық көрген ғылыми
еңбектерді жинақтау, сұрыптау, талдау, тест әдістерін қолдану, өзіндік
жұмыстарының түрлерін ұсынып нәтижесін көрсету. т.б.
Зерттеудің практикалық маңызы – оқытудың сапасын арттыру, әдіс- тәсілдерін
жетілдіру, оқытудың негізгі қағидалары мен бағыт- бағдарын жаңаша
түрлендіру үшін, еліміздің мемлекеттік білім беру жүйесін және жалпы
математиканы оқыту әдістемесін дамыту үшін барлық оқу орындарында мектеп,
орта кәсіптік оқу орындары, колледждер мен жоғары оқу орындары
пайдалануға болады.
Курстық жұмыстың құрылымы мен мазмұны. Курстық жұмыс кiрiспеден, екi
тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен және
қосымшалардан тұрады.
Зерттеу жұмысының базасы: Талап орта жалпы білім беретін мектеп-балабақшасы
1 тарау. Информатика пәні және оның ұйымдастырылуы
1.1. Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны
Еліміздің білім беру жүйесінің дамуы –жаңа ақпараттық технологиялар
мен компьютерлердің қолданылу деңгейіне, шығармашыл білімнің
қалыптастырылатындығына, оның әлеуеттік мүмкіндігінің күшеюіне байланысты,
білім беру жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технологиялармен жабдықтау
қажет. Осыған орай Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
тарапынан жалпы орта мектептер мектептер компьютер және интербелсенді
тақта, мультимедиалық кабинеттермен толықтай жабдықталды. Қазіргікезде
ақпараттың қарқындап өсуі мен техниканың соңғы жетістіктері, информатика
ғылымның үздіксіз дамуы мен оның жаңа салаларының пайда болуы 12 жылдық
мектепке өту жағдайында информатиканың мазмұнын үнемі жетілдіріп отыруды
қажет етеді. Соған сәйкес информатиканы оқыту әдістемесі де үнемі өзгеріп
отырады. Мұнда оқытудың жаңа технологилары мен әдістері, озат педагогикалық
іс-тәжірибелерді сабақта тиімді қолдана білу тәсілдері қарастырылады және
ол үнемі жаңару, жетілдіру жағдайында жүзеге асырылады. 12 жылдық мектепке
өту жағдайында информатика пәнін оқыту әдістемелік пән ретінде жетекші
орынға ие. Бұл пәнді оқытудың мақсаты оқушылардың шығармашылық дамуын
жетілдіру, олардың өнімді де айрықша ойлауын дамыту, шығармашыл тұлғаны
қалыптастыру болып табылаады. Бүгінгі күні оқу, өндіріс, ауыл шаруашылығы,
ғылыми-зерттеу жұмыстары, медицина, тағы басқа адам қызметінің барлық
салаларына информациялық технология, интернет жүйесі бірқатар өзгерістер
енгізуде. Бұл жағдайлар болашақ информатика мұғаліміне пәнді оқытудың жалпы
заңдылықтарын, мақсаты мен мазмұнын, оқытудың әдістерін терең меңгеріп, оны
сабаққа тиімді қолдана білу міндетін жүктейді.
Қазіргікезде білім беру ісін ақпараттандыру Қазақстан Республикасы
Президентінің Білім Мемлекеттік программасы аясында жүзеге асырылуда.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінде жалпы білім беру
мен мамандар дайындау салаларын ақпараттандыруға байланысты оқу
-әдістемелік бірлестік, ғылыми-әдістемелік нұқаулар, информатиканы оқытуға
қойылатын талаптардың мемлекеттік стандарты дайындалды. Информатиканы оқыту
әдістемесі курсы информатика пәнін оқытудң мазмұны, мақсаты, әдісі,
құралдары мен ұйымдастыру түрлерін зерттейтін бір жүйе ретінде
қарастырылады. Болашақ информатика пәнінің мұғалімі аталған курс
материалдарын игеру нәтижесінде компьютерленген сынып жағдайындағы
мектептің жұмысына дайын болып шығу тиіс.
Информатика пәнінің білім беру жүйесіндегі орны ақпараттық орта мен
қоғам мүшелерінің жаңа информациялық технологияларды кең қолдануға
байланысты маңызды болып есептеледі және оның мазмұны үнемі жаңарып
отырады. 12 жылдық мектепке өту жағдайында оқушының ғылыми шығармашылығын
дамыту, логикалық ойлау қабілетін жетілдіру мұғалімнің әрбір сабағында
назардан тыс қалмауы тиіс. Оқушы білімінің қалыптасуы қашанда мұғалімнің
сабақты ұйымдастыра білуіне, жаңа материалды жүйелі түрде баяндауда әртүрлі
әдістерді қолдана отыра жеткізуіне байланысты. 12 жылдық мектепке өту
жағдайында информатика пәнінен оқушылардың білімін тереңдетіп, дағдыларын
дамытумен қатар, нашар үлгеретін балалардың ынта-ықыласын көтеріп, олардың
бұл пәнге деген қызығушылығын арттыруымыз керек. Бұл міндетті нәтижелі
шешудің бір жолы -информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастыра
білу. Яғни курстық жұмысым информатикадан сыныптан тыс жүргізілетін
жұмыстардың мақсаты мен маңызы, үйірме сабақтарын өткізу, информатика
пәнінен кеш ұйымдастыру, олимпиаданы ұйымдастыру, оқушыларды ғылыми жоба
жұмыстарына дайындау, дарынды балалармен жұмысты жандандыру әдістемелері
қарастырылған.
12 жылдық мектепке өту жағдайында информатикадан өткізетін сыныптан
тыс жұмыстардың өзіндік мазмұнын ұйымдастыруда және өткізуге өзіндік
ерекшелігі, өзінің формасымен әдістері бар. Информатика бойынша сыныптан
тыс жұмыстармұғалімнің дайындық дәрежесіне және әдістемелік ептілігіне,
оқушылардың тілегіне, мектеп төңірегіндегі өндірістік объектілерге,
информатика кабинетінің жабдығына, техникалық мамандықтарға кәсіби бағдар
беру мүмкіндігіне байланысты өтіледі. 12 жылдық мектепке өту жағдайында
информатиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі –білім беру мен оқыту
теориясын зерттейтін педагогиканың дидактика деп аталатын салаасына жатады.
Дидактиканың талабына сәйкес информатиканы оқыту тек білім берумен шектеліп
қалмай, тәрбиелеу мақсатында қамтиды. Себебі, оқыту теориясы оқушыларды
білім, іскерлік пен дағды қалыптастырумен бірге, олардың шығармашылық
қабілетін дамытуға қамтамасыз ететін тәрбиенің біртұтас бөлігі және жеке
тұлғаны қалыптастырудың, оқушының ақыл –ойы мен білімін дамытудың маңызды
құралы. Информатиканы оқыту әдістемесі ең алдымен ғылым мен техниканың
дамуына тікелей байланысты. Информатика –компьютер арқылы информацияны
жинау, сақтау, түрлендіру, тасымалдау және оны пайдалану заңдылықтары мен
тәсілдерін зерттейтін жаңа ғылыми пән. Информатиканы оқытудың маңыздылығы
бұл ғылымның тек компьютерді пайдалану мүмкіндіктері мен олардың жұмыс
істеу принциптерін түсіндіріп қана қоймай, қоғамдық өмірде және адамдар
арасында информацияны кеңінен қолдану заңдары мен тәсілдері туралы
мәліметтер беретіні болып табылады.
Мектепте информатика сабағын оқыту мәселелері 1950 жылдары Жаңасібір
қаласыныңбірқатар мектептерінде А.П.Ершов және оның қызметкерлері
бағдарламалауды оқытты. 1960 жылдары Мәскеудің математикалық мектептерінде
бағдарламашыларды дайындады. 1970 жылдары Мәскеу, Ленинград, Жаңасібір
қалаларында компьютермен жұмыс істейтін мамандарды дайындады. 1970
жылдардың соңына қарай микроЭЕМ-дердің жаппай шығарыла бастауына сәйкес
А.П.Ершов, Г.А.Звеногородский, Ю.А.Первин мектеп информатика курсы
тұжырымдамасын жасады. Рапира тілі бағдарламалау жүйесін
Г.А.Звеногородский жасады. 1982 жылы КСРО Министрлігі шешімімен мектеп оқу
үрдісіне калькуляторды қолдану енгізілді.1984 жылы кәсіптік және жалпы
білім беретін мектептердің реформасының негізгі бағыттары белгіленді. 1985
жылы Информатика және есептеуіш техника негіздері пәні бағдарламасы
түзілді. 1985-1986 жылдары А.П.Ершов, В.М.Монахов, А.А.Кузнецов, Я.Э.Гольц,
М.П.Лапчик және т.б. алғашқы информатика оқулығы шықты.1985 ж. 1-ші
қыркүйектен бастап, мектептерде жаппай информатика негіздерін оқыту
басталды. 1985 ж. жаңа оқу жоспары бойынша педагогикалық институттарда
информатика мұғалімін даярлау басталды. 1986 ж. Информатика и
образование журналы шыға бастады. 1986ж. Информатика оқулығына байқау
жарияланды. 1987 ж. информатиканы оқыту әдістемесінен М.П.Лапчиктің кітабы
жарық көрді. Байқау негізінде информатикадан А.П.Ершов, А.Г.Кушниренко,
В.Г.Житомирский, В.А.Кайманның басқаруымен авторлар ұжымы алғашқы буын оқу
құралдарын дайындады.
1.2. Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың екершеліктері
Информатика кеші – бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойы атқарған
жұмыстарының нәтижесін көрсетудің өзіндік формасы.
Информатикадан викториналар – бұл өзінше ойын іспеттес.
Викториналарды үйірме жұмыс кезінде немесе сыныптар арасындағы жарыс
түрінде өткізуге болады.
Іскерлік ойындар – оқушылар өздерін меңгерген білімі мен дағдысын
қолдана отырып нақты мәселені шешуші түрінде шынайы рөл ойнауға мүмкіндік
беретін, белсенді оқыту әдісі.
Информатикадан диспуттар – бқл сыныптар арасындағы өзара сұрақтар мен
жауаптар ойыны.
Сынып сағаты. Информатика мұғалімдері сыныптағы барлық тәрбие
жұмысына жауапкершілік жүктеген сынып жетекшісі ретінде де жиі кездеседі.
Клубтық қызметтер оқушылардың информатика пәні бойынша білімдерін,
дағдыларын дамыту, мәдени құндылықтарды меңгеру жолындағы барлық жас
топтарының шығармашылық қызметтерінің белсенді түрде бағыттауға
негізделеді.
Байқау – бұл оқушының белгілі бір ғылымға, спортқа, өнерге деген
қызығушылығын арттыру немесе ең жақсысын таңдау мақсатында жекелей немесе
ұжымдық үздіктерді анықтау үшін тиімді.Көрмелерді информатикадан графикалық
редакторлар мен дизайн арқылы орындалған оқушылар шығармашылығынан
жұмыстарын бағалау үшін ұйымдастыруға болады.
Информаикадан үйірме жұмыстарын жүргізу. Үйірме – бұл сыныптан тыс
жұмыстың ең белсенді әрі тиімді формаларының бірі.
Сөзжұмбақ құру мұғалім мен оқушының бірліктегі шығармашылығы мен
идеялары өзіндік бқылау мен білімін жетілдірудегі танымдылықты арттырады
және нәтижелі білім алуға жетелейді.
Олимпиадалар барынша қабілетті оқушыларды анықтау, олардағы алға қойған
мақсаттарына жетудегі табандылықты шыңдау, өзіндік еңбектену дағдысын
қалыптастыру мақсатында өткізіледі. Пәндік, апталықтар, декадалар,
айлықтар. Бұлар пәнге қызығушылық тудыруда және пәнаралық байланысты
нығайтуда аса маңызды.
Ауызша журнал – оқушыларға керекті жеке тақырыптар бойынша ақпаратты,
мәліметтерді, ауызша хабарламаларды безендірілген беттер түрінде жеткізуге
мүмкіндік беретін сыныптан тыс жұмыс формасы.
Информатикадан факультатив жұмыстары мектепте көбіне 8 сыныптан
бастап жүргізіледі. Информатикадан факультатив сабақтарының негізгі мақсаты
білімдерін тереңдету кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту,
қабілетін дамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары
мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу
мен дамыту болып табылады.
Мектептегі баспа. Қабырға газеті атты сынаптан тыс жұмыс формасы
барын бәріміз білеміз. Информатикадан қабырға газетін жасап шығару үшін
үйірме болуы міндетті де емес. Кейде қабырға газеті оқушылардың назарын
аудару, қызықтыру және тарту үшін үйірме жұмысын ұйымдастыру алдында
жасалады.
Соңғы кезде баспа шығармашылығының желілік түрі кең етек алуда.
Жоғарыда аталған баспа шығармашылық формасы Интернетте ұсыныла алады. Жаңа
ақпараттық технологиялар мазмұны мультимедиялар мен гипермедиялар арқылы
жасалатын бейнегазет тәрізді шығармашылық түрін де дамытуға мүмкіндік
береді.
Республикамызда болып жатқан өзгерістер халыққа білім беру жүйесінің
бапрлық буындарында білім мен тәрбие беру ісін жеке сатыға көтеруді, сабақ
өту әдіс-тәсілдерін жетілдіруді талап етіп отыр. Бұл информатика
мұғалімдерінен информатиканы оқытудың дәстүрлі әдістемелік жүйесін, оны
оқыту әдістемесін жақсарта түсуді қажет етеді.
Ал бұл мәселенің дұрыс шешілуі Қазақстандағы мектеп информатика
пәнін оқыту әдістемесін кешенді түрде тұтастай қарастыра отырып, оның
қалыптасу және даму тарихын тереңірек зхерттеуді керек етеді.
Орта мектептерде информатика курсын оқыту мәселелері 1950 жылдары
Жаңасібір қаласының бірқатар мектептерінде А.П.Ершов және оның қызметкелері
бағдарламауды оқытты. 1960 жылдары Мәскеудің математикалық мектептерінде
бағдарламашыларды дайындады. 1970 жылдардың соңына қарай микроЭЕМ-дердің
жаппай шығарыла бастауына сәйкес А.П.Ершов, Г.А.Звеногородский, Ю.А.Первин
мекиеп информатика курсы тұжырымдамасын жасады. 1984 жылы кәсіптік және
жалпы білім беретін мектептердің реформасының негізгі бағыттары белгленді.
1985 жылы Информатика және есептеуіш техника негіздері пәні бағдарламасы
түзілді. 1985-1986 жылдары А.П.Ершов, В.М.Монахов, А.А.Кузнецов, Я.Э.Гольц,
М.П.Лапчик және т.б. алғашқы информатика оқулығы шықты. 1985 ж. 1-ші
қыркүйектен бастап, мектептерде жаппай информатика негіздерін оқыту, 1985
ж. жаңа оқу жоспары бойынша педагогикалық институттарда информатика
мұғалімін даярлау басталды. 1986 ж. Информатика и образование журналы
шығып, 1986 ж. информатика оқулығына байқау жарияланды. 1987 ж.
информатиканы оқыту әдістемесінен М.П.Лапчиктің кітабы жарық көрді. Байқау
негізінде информатикадан А.П.Ершов, А.Г.Кушниренко, В.Г.Житомирский,
В.А.Кайманның басқаруымен авторлар ұжымы алғашқы буын оқу құралдарын
дайындады.
Сөйтіп, Қазақстанда 1986 жалдары А.П.Ершов, В.Н.Монаховтың
Информатика және есептеуіш техника негіздері атты оқулығы бойынша
жүргізілгендігі белгілі. Ал 1998 жылдан бері 7-9 сыныптарға арналған
информатика оқулықтары мен мемлекеттік стандарты, типтік бағдарламасы
жазылып оқу процесіне кеңінен енгізілуде.
Енді информатика курсының тақырыптарын оқыту әдістемесін
қарастырайық:
Кіріспені оқыту әдістемесі. Кіріспе мақсаты: Пәнге деген
қызығушылықты қалыптастыру және бекіту; Информатиканың жалпы мазмұнымен
таныстыру; Компьютер сыныбындағы жұмыс ретімен, ережелерімен танысу т.б.
Кіріспе бірінші рет информатиканың үш құрамдас тізбегі: Ақпарат, компьютер,
алгоритм айтылады. Ақпарат түсінігі мысалдармен түсіндіріледі. Ақпараттық
үрдістерді түсіндіру үшін алдымен оларға мысалдар жүйесін келтіріп,
қорытындыда оның белгілеріне сүйене отырып анықтама беріледі. Айта кететін
мәселе, ақпаратты тұтыту, қолдану бқл да ақпараттық үрдіс болып табылады.
Кіріспе бөлімі оқушыларға компьютер мүмкіндіктері туралы информатика жайлы
түсінік береді. Кіріспеден оқулық авторларының концепциясын көруге болады.
Мұнда ақпарат, компьютер, алгоритм ұғымдары беріледі.
Компьютер құрылысын оқыту әдістемесі. Компьютер құрылысы негізгі үш
бөліктен тұрады: 1. жүйелік блок, 2. монитор, 3. пернелік тақта туралы
олардың қызметі жөнінде айтылды. Пернелік тақтадан енгізілген әрбір әріп,
таңба т.б. ешбір өзгеріссіз экранда белгіленеді. Пернелік тақтаның жазу
машинасына ұқсастығын айта келіп, мұндағы негізігі айырмашылық қосымша
пернелерінде және пернелердің біріккен қызметінде деп түсіндіру керек.
Алғашқы сабақтарда барлық пернелердің қызметін бірден айтудың қажеті жоқ,
әсіресе белгілі бір бағдарламаға қатысты өзгеріп отыратын перне қызметі (F1-
F10), өйткені олардың қызметі туралы экранның төмеңгі жағында қысқаша
анықтама беріледі.
Дискұяшақты өткенде, оның дискетті оқуға арналғандығын айтса
жеткілікті. Ең басты мәселе дискетті дұрыс енгізу және оны күтіп ұстау
туралы мағлұмат берген жөн.
Процессорда барлық іс-әрекеттер түрленіп, орындалады. Компьютердің
барлық жұмысын басқарады. Компьютер құрылысы бөлімі бірнеше деңгейлерді
қамтиды. Атап айтқанда: құралдар құрамы және олардың қызметі, ол
құралдардың өзара әрекеті, компьютер құрылысы және олардың жұмыс істеу
принциптері қарастырылады. Компьютердің ішкі, сыртқы, өосымша құрылғылары,
олардың физикалық тұрғыдан алғандағы жұмыс істеу тәртіптері, үрдістері
түгелімен баяндалады. Әсіресе оқушыларды қызықтыратын компьютер қалай жұмыс
істейді? Файл қалай жазылады? т.б. сұрақтарға жауап беріледі.
Операциялық жүйені оқыту әдістемесі. Компьютер жұмыс істеу үшін,
алғашқы бағдарламалар жүйесі – операциялық жүйе жіктелуі тиіс.
Дербес компьютер үшін Microsoft Disk Operation System (MS DOS)
операциялық жүйесін жасаған. Оның атқаратын қызметі: дискідегі каталогтар
тізімін шығару (DIR), бағдарламаны көшіру (COPY), мәтіндік файлдың мазмұнын
оқу, қарап шығу (TYPE), бағдарламаны орындауға жіктеу. Дербес компьютердегі
операциялық жүйе файлдар жинағынан тұрады. Операциялық жүйемен жұмыс істеу
үшін ең алдымен: DEL, RENAME нұсқаларының қызметімен танысады. Операциялық
жүйелердің бұйрықтарын оқушылардың
Компьютерде орындайтын іс-әрекеті сәйкес келетіндей етіп, ретімен
плакатқа жазып іліп қою керек. Оның реті: бағдарламаны дискеттен жүктеу,
нәтижені дискетке жазу, жұмысты аяқтау т.с.с. жазылады. Егер оқушылар
операциялық жүйе қызметін меңгерсе, онда олар мқғалімге аса тәуелді бола
қоймайды, өз бетінше жұмыс істеуге кіріседі. Оқыту әдісі – мұғалім
оқушы компьютерінде түсіндіре отырып, демонстрациялап көрсетеді немесе
плакат арқылы түсіндіреді. Norton Commander қабық бағдарламасын оқыту
әдістемесі. Norton Commander көмегі арқылы операциялық жүйемен жеңіл жұмыс
істей алады, өйткені NC-де экран мүмкіндігі толық пайдаланылады, панельде
каталогтар мен файлдар тізімі, мерзімі, өлщемі және т.б. түгелімен экранда
беріледі. Сонымен бірге, қажетті бұйрықтар арнайы пернелерге бекітілген.
NC-дің MS DOS-тан айырмашылығы қолдануға өте ыңғайлы етіп жасалған, сондай-
ақ нұсқаларды пернетақтадан теріп отырудың қажеті жоқ, тек арнайы пернені
бассақ (F1-F10) жеткілікті. Сондай-ақ грамматикалық қателерді болдырмайды.
Бұл біржағынан нұсқауларды енгізуде жіберілетін қателіктерді болдырмайды,
әрі уақыт та үнемделеді. Оның үстіне ақпараттар тізімі (каталог, файлдар)
экранда алфавиттік ретпен беріледі.
Бағдарламалық қамтамасыздандыруды оқыту әдістемесі. Информатика
курсының мақсаты – бағдарламаны пайдалана алатын қоладнушыларды дайындау
екендігі белгілі. Қазіргі қолданушылар жұмысын дайын бағдарламада
(операциялық жүйе, мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер, берілгендер
базасын басқару жүйесімен) жұмыс істеуден бастайды. Бағдарламалық
қамтамасыздандыру мен жұмыс істеу және оны меңгеру күрделілігін, өзара
байланысын, оқушылардың дайындығын ескере келіп, оқыту ретін мынадай тізбек
бойынша жүргізу керек: графикалық редактор – мәтіндік редактор – графикалық
редактор – мәтіндік редактор – есептеу жұмыстары – электрондық кесте –
берілгендер базасын басқару жүйесі. Бұл адамзат тарихының әртүрлі іс-
әрекеттерді меңгеруімен сәйкес келеді: сурет салу, оқу, есептеу, басқару
WINDOWS операциялық жүйесін оқыту әдістемесі. WINDOWS операциялық
жүйесін оқытқанда: программаны жүктеу, бумалар, файлдармен жұмыс, дискімен,
дискетпен жұмыс және де осы программаны орнату, қазақша қаріп енгізу және
т.б. көптеген іс-әрекеттер айтылуы тиіс.
Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі. Word мәтіндік редакторлары
– мәтін енгізу, оны өңдеуге арналған. Мектепте үйренуге жеңіл, мәтінді
жоғары сапалы етіп дайындау үшін Word редакторы қолданылады. Word-тың
мүмкіндігі өте көп. Қаріптердің өлшнмін әртүрлі етіп өзгерту арқылы,
көркемдеуге болады. Жалпы, бұл соңғы жаңалықтардың бірі болып саналады.
Тақырыпқа деген қызығушылықты ояту үшін басқа мәтіндік редакторлармен және
жазу машинасымен салыстырып, бұл редактордың мүмкіндігіне, ерекшеліктеріне
тоқталу керек. Монитор экранындағы әрбір символ әрбір әріп баспаға дәл сол
күйінде шығады, сол себепті жіберілген қатені алдымен экранда түзетіп алған
жөн. Сонымен мәтіндік редакторда жұмыс істегенде: мәтін енгізу, түзету,
сосын баспаға шығару керек. Бұны оқушы жұмыс үстелінде демонстрациялап
көрсеткен жөн. Нәтиженің нақтылығы қызығушылықты тудырады. Мұғалім
оқушыларға компьютерде мәтін енгізіп, оның қатесін түзетіңдер және
грамматикалық қателерін де табыңдар деген тапсырма берсе болады. Оқушылар
қателерді түзету барысында меңгеруге тиісті бұйрықтармен жұмыс істеуге тура
келеді. Әр мәтінді қатесіз, дұрыс енгізуге дағдыланады. Бұл өз кезегінде
оқушылардың грамматикалық сауатты болуына үлкен септігін тигізеді. Мұғалім
алдын ала ішінде әріптері қалдырылған мәтін дайындап, бос орындарға дұрыс
әріптерін қойып шығыңдар десе де болады. Мұғалім компьютерде мәтін
енгізудің жетістіктерін әңгімелеп береді, сондай-ақ компьютерде жұмыс істеп
көрсетуі тиіс. Оқушылардың нқсқауымен жұмыс істеуі, сұрақтарға жауап беруі,
мәіндік редакторды практикалық жұмыс істей отырып меңгеруі, өздерінің жеке
іс-тәжірибелерін жинақтауы, яғни теориялық алған білімдерін практикалық
қызметімен сабақтаса түседі.
Оқушыларды компьютерге екеуден отырғызған жағдайда, олар кезекпен
жұмыс істеуі керек, өйткені тек бақылап отырып, бұл редакторды меңгеру
мүмкін емес. Негізгі мақсаты: Оқушылардың жұмысын автоматтандыру. Мысалы,
оқушылар кейбір қайталанатын сөздерді қайтадан енгізіп отырады, оларға
міндетті түрде көшіріп, автоматты түрде жұмыс істеуін қадағалау қажет. Тағы
бір айта кететін мәселе, оқушылар алғашқы жұмыс істеген кезден бастап-ақ
бірден екі қол саусақтарын пайдалануы керек. Өйтпегенде олар тек бір
қолмен, не бір саусақпен бір-бірлеп әріп теріп отыруы мүмкін. Әрі олардың
қолдары жаттығып, қай әріп қайда орналасқандығына көздері үйрену үшін
пернелік жаттығу ойының берген жөн.
Paint – графиктік редакторын оқыту әдістемесі. Paint – графиктік
редакторы сурет салуға арналған. Мұның көмегімен әртүрлі бейнелерді,
көріністерді т.б. әсем етіп бейнелеуге болады. Paint – редакторы
пайдалануға өте жеңіл, мүмкіндігі жоғары. Қажетті сурет салуға арналған
құрал-саймандар: түзу, сызық, дөңгелек, төртбұрыш, өшіргіш, әріп жазуға
арналған abc пернесі, түрлі түсті экранда жұмыс үстелінде орналасқан.
Бағдарламны қос та, істей бер. Paint графиктік редакторында компьютер
көмегімен сурет салуды шектен тыс қолдануға болмайды, өйткені оқушыларда
сызба құралдары: сызғыш, циркульмен жұмыс істеу дағдыларын да
қалыптастыруымыз керек. Paint графикалық редакторы – графиктік бейне
түріндегі суреттер және оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа.
Оқу мақсатына мыналар жатады: оқушыларды компьютерде сурет салуға
практикалық тұрғыдан дайындық жұмыстарын жүргізу; жұмыс істеу үшін тұрақты
дағдылрын қалыптастыру; компьютерлік графика мүмкіндіктері мен
ерекшеліктері туралы түсініктерін қалыптастыру; қандай да бір сурет үшін іс-
әрекеттерін алгоритмдеу; сурет салу үшін бұйрықтардың түрлі комбинациясын
қолдана білуге үйрету; ойлау жүйесін тәрбиелеу.
Тақтаға көп қадамнан тұратын бұйрықтар қызметін жазып, оқушыларға
редактормен жұмыс істеу нұсқаларын көрсету керек. Жұмыс істеудің қызық түрі
– суретті топ болып орындау, оны оқушы жұмыс үстелінде баспға шығару.
Электрондық кестені оқыту әдістемесі. Excel электрондық кестені
экономикалық және математикалық күрделі есептеулерді, диаграммаларды және
т.б. көптеген іс-әрекеттерді орындауға арналған. Сабаққа қызығушылықты
арттыру үшін алдын ала әзірленген тапсырманы демонстрациялап көрсетеді.
Электрондық кестені меңгерудің мынадай кезеңдері бар:
дискідегі дайын файлмен жұмыс, яғни оқушылар кестедегі берілгендердің
мәндерін өзгерте отырып, нәтиженің өзгергендігін бақылайды. Бұл әдіс бір
жағынан мұғалімнің демонстрациялап көрсетуі арқылы да орындалады. Нәтижеде
оқушылардың кестемен жұмыс істеуге деген сенімділігі артады, сондай-ақ осы
тәріздес тапсырмаларды одан әрі қарайөздері орындай алатындай дәрежеде
сезінеді;
Сыныптан тыс жұмыс мектеп алдында т ұрған оқу─тәрбие міндеттерін
шешу зор мүмкіндік тудырып, оқушыла рды табандылыққа, баули отырып,
ұйымдастырушылық қабілетін дамытып жігерін ұштастырады. Ол әрі мұғалімнің
өзіне де үлкен пайдалы.Өйткені сыныптан тыс жұмыста мұғалім мен оқушының
ара қатынасының рөлі ерекше зор. Жұмысты ұйымдастыру кезізнде педагог үнемі
іздену үстінде болып, сыныптан қалыптасқан жағдайларға қарай жұмыстың жаңа
нысанндарын іріктеп, жасап отыру керек. Сыныптан тыс жұмысының әсерлі
жүргізілуі үшін педагогтың шығармашылығы қажнтті ал,ы шарт болып табылады.
Сыныптан тыс сабақтарды оқушылардың бағдарламалық материал тұрғысында
білімдерін тереңдету, олардың логикалық ойлауын зерттеушілік дағдыларын
дамыту,
Информатика тілін меңгеру, компьютермен дұрыс жұмыс істеуді,
оқушыларға информатика тарихы мен мәліметтер беру үшін пайдалануға болады.
Жұмыстың негізгі принциптерін атап кетсек, оларға: мақсат қою принципі,
еңбек қызметі, шығармашылық қызметі, оқушылардың жас және жеке
ерекшеліктерін ескеру принципі және басқалар.
Енді сөзімізге арқау болып отырған, сыныптан тыс жұмыстар
екі бағытта жүргізілуі керек. Біріншісі, бағдарламалық материалдарды оқып
үйренуде, басқалардан кенже қалған оқушылармен жұмыс (қосымша сыныптан тыс
жұмыстар), екіншісі, информатиканы оқып үйренуде,басқаларға қарағанда
ерекше қызығушылық білдіретін, жоғары қабілетті, үздік оқушылармен жұмыс.
Бірінші бағыт әр мектепте дерлік орын алады. Сонымен қатар информатиканы
оқудың әсерлігінің жоғарлауы артта қалушылармен қосымша оқу жұмысын
төмендетеді. Оның негізгі мақсаты оқушыларды информатика курсы бойынша
білім мен дағдылардағы оқулықтарды мерзімінде жою және алдын алу болып
табылады.
1.3. Информатика курстын оқытудың маңыздылығы
Жалпы білім беретін орта мектептерде 5-8-сынып информатика курсын
оқытудың негізгі түрі – сабақ. Мектепте сабақ сынып – сабақ жүйесі бойынша
жүргізіледі. Бұл жүйе чех педагогы Я.А. Коменскийдің (1592-1670)
еңбектерінен бастау алады. Оның белгілеріне:
1) оқу топтарының тұрақты құрылымы; 2) әр
сыныптың оқу мазмұны; 3) оқу сабақтарының
бекітілген кестесі; 4) жеке немесе ұжымдық
оқыту; 5) мұғалімнің жетекшілік және
ұйымдастырушылық ролі; 6) оқушы білімін жүйелі тексеру және
бағалау жатады.
Бүгінгі күні сабақ – білім беру мен оқушы іс - әрекетін
ұйымдастырудың негізгі формасы ретінде бірнеше қасиеттерімен ерекшеленеді.
Олардың бірі – сабақтың құндылығы. Сабақтың құндылығы оқушыларға білім
берудің, тәрбиелеудің және дамытудың ұйымдастырушылық формасы болуымен
қатар, мұғалім мен оқушы іс - әрекетін біріктіруге мүмкіндік береді.
Кез – келген сабақ оқытудың дидактикалық міндеттерін шешуіне, оқыту
әдістеріне, оқу материалының мазмұнына, оқушылардың іс - әрекетін басқару
түрлеріне қарай ұйымдастырылады. Мысалы, бастауыш сыныптарда оқушылардың іс
- әрекетін түрлендірііп, ауыстырып отырған тиімді болса, жоғары сыныптарда
керісінше, іс - әрекеттің жүйелілігі, олардың қайталау мақсатында
ұйымдастырылғаны дұрыс. Бұл оқу сапасына әсер етеді.
Оқу сапасы оқытудың түрлі әдістерін байланыстырып, оларды сабақта
тиімді қолдануда көрінеді. Сабақта тиімді әдістерді дұрыс қолдану
оқушылардың ақыл – ойының дамуына, шығармашылық ойлауына бағыт береді.
Осы орайда Л.Н. Толстойдың ... мұғалімнің өзі неғұрлым көп оқитын
болса, әр сабақта жан – жақты ойластырса және оны оқушының шама – шарқымен
салыстыратын болса, оқушының ой - өрісін көбірек қадағалайтын болса,
жауаптар мен сұрақтар беруге көбірек шақыратын болса, онда оқушыға оқу
соғұрлым жеңіл соғады - деген пікірі әлі де мәнін жоймағаны байқалы.
Сабақтың басты белгісі – мұғалімнің анықталған мақсаты. Осы бағыттағы
зерттеулер сүйене отырып, қазіргі сабақтың кезеңдерін:
• жаңа материалды оқып үйрену (әңгіме – сабақ, дәріс – сабақ,
компьютерлік – сабақ, кино – сабақ);
• Біліммен іскерлікті жетілдіру сабағы (практикалық – сабақ,
лабораториялық – сабақ, семинар – сабақ, өзіндік жұмыстар);
• Білімді қорыту және жүйелеу сабағы (әңгіме – сабақ, семинар – сабақ);
• Аралас сабақ (барлық сабақтардың функциялары қолданылатын сабақ);
• Бақылау сабағы (бақылау жұмысы, сынақ, емтихан, өзара бақылау, өзін
-өзі бақылау), т.б.
Мұғалім оқушының оқу танымдық іс-әрекетін басқаратынына белгілі.
Сондықтан 5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақты жоспарлаған кезде
оқу материалының мазмұнын толық қамту, мақсатқа жету мүмкіндіктерін есепке
алу ескерілу керек. Осы орайда, белгілі педагог К. Д. Ушинскийдің ...сабақ
әдеттегідей басталады: үш, төрт оқушыдан сабақ сұраймыз, оған сабақ
уақытының жартысынан көбі кетеді... . Бір оқушы есеп шығарады, басқа отыз
немесе қырық оқушы уақытын босқа өткізеді. Мұндай әдіс кейбір бақытты
оқушының уақытты ойсыз, шұғылданыссыз, тек мектеп тәртібі талап ететін
санасыз бос қараспен өткізуіне тура келеді деген пікірі ойға оралады.
Бұдан кейін 5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақ жоспарын
жасау кезінде сабақтың кезеңдерімен оның дидактикалық құрылымының және
сабақтың мақсаты мен оқыту әдістерінің арасындағы байланыстар міндетті
түрде ескеріледі.
5-8-сынып информатика курсын оқытуда сабақ жоспары – мұғалім үшін
міндеті құжаттардың бірі. Оны жасап, сабақ өтуге даярлану мұғалімнен
шығармашылық жұмысты талап етеді. Себебі, шығармашылықсыз мұғалімнің
шеберлігі де болмайды. Олай болса мұғалім сабақты жоспарлағанда, оны
жоғарыда аталған дидактикалық мақсаттарына сәйкес тиімді ұйымдастыруды
ойластыруы қажет. Қазіргі кезде 5-8-сынып информатика курсын оқытуда
сабақ дәстүрлі сабақ ретінде түсіндіру, көрсету, баяндау әдістерімен
танылады. Сонымен бірге, 5-8-сынып информатика курсын оқытуда жаңа
технологиялар қолданылады.
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалануда мақсатқа жетуге бағытталған әрекет тәсілдері әдіс ретінде
анықталады. Информатиканы оқыту әдістерін мұғалім мен оқушының оқып –
үйрену кезіндегі әрекет айырмашылығына қарай екі түрге бөлуге болады: 1)
оқыту әдістері (мұғалім әрекеті) – оқушының әрекеті мен информацияны
басқару әдістері; 2) оқу әдістері (оқушы әрекеті) – оқушының оқу материалын
танып білу әдістері. Көбінесе екінші топтағы әдістерге баса көңіл бөлінеді.
Себебі, бұл әдістер арқылы оқу процесінің мақсаты болып табылатын оқу
материалын игеру қамтамасыз етіледі .
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану әдістері оқушылардың өздерінің информатика жөнінде белсенді,
дербес тану әрекетін іске асыруына бағытталған. Олар ғылыми әдістер және
оқу әдістері болып екіге бөлінеді. Біріншісі, информатиканы ғылым ретінде
зерттеп білу құралы. Екіншісі, орта мектеп информатикасын оқытуды жетілдіру
үшін арнайы жасалған әдістер. Мысалы, эвристикалық әдісі, модельдеу арқылы
үйрену әдісі, программалық оқыту әдісі.
Оқушының компьютерде жұмыс істеу барысында мұғаліммен тәуелсіз болуы, өз
бетінше білім алуы ешқашан аяқталмайтын құбылыс және ол информатика
курсының мақсаттары енеді. Информатикада оқушының танымдық басқару
функциясы айқын көрінеді. Копмьютерде жұмыс істеп отырған оқушы өзіне жеке
мақсат қойып, өзбетінше жұмыс істейді. Мұғалім оқушыға жағдай жасап, оның
әрекетін басқару мақсатында жұмыс жүргізіледі.
5-8-сыныптарда информатика пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді
пайдалану әдістері мен осы белгілерінің оқыту мазмұнына үйлесімділігі әлі
де зерттелуде. Шындығында, барлық оқыту әдістерін үйлесімді қарастыру
мүмкін емес. Сондықтан, оқытудың әрбір әдістеріне тән белгілер мен олардың
информатиканы оқытудағы маңызды түрлері қарастырылады.
Көп жылғы 5-8-сынып информатика сабағын өту тәжірибесінен оқушылардың
білім сапасы ескі, әдеттегі тәсілдермен артпайтындығы белгілі болды.
Білм беруде неғұрлым жоғары нәтижелерге жету үшін оқытудың пайдалы әсер
коэффиценті төмен ескі әдіс тәсілдерін тиймділігі жоғары жаңа
технологиялармен алмастыру қажеттігі туып отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жыл-дар аралығында дамыту
туралы мемлекеттік бағдарламасының Бағдарламаны іске асырудың негізгі
бағыттары мен тетіктері атты бесінші тарауда білім беру мазмұнын білім
үстемдігі деңгейінен нәтижеге бағытталған біліктілік деңгейіне көтерудің
маңыздылығына ерекше назар аударылады.
Нәтижеге бағытталған оқыту - бұл аяқтаушы нәтижелер (біліктіліктер).
Аяқтаушы немесе соңғы нәтижелер мектептен және жоғарғы оқу орнын
бітіргеннен кейінгі өмір үшін маңызды білім, шеберліктер және бағдарларды
білдіреді. Олардың шартты түрде жүйелеп көрсек, төмендегідей біліктіліктер
тізімін құра аламыз:
- қарым-қатынасқа түсе алу қабілеттіліктері (оқу, жазу, сөйлей алу,
тыңдай алу - және санай алу дағдылары);
- әлеуметтік қарым-қатынастарға бейімділік;
- талдау жасай алу қабілеттері;
- проблемаларды шеше алу;
- кұндылықтар туралы өзіндік пікір білдіріп шешім шығара білу
дағдылары;
- шығармашылық шеберліктерді игеру және өзгелердің шығармашылығын
қабылдай білу дағдылары;
- азаматтық жауапкершілік;
- қоршаған әлем өміріне жауапкершілікпен араласу;
- рухани, заттық құндылықтарды жасай алу және сақтай білу дағдылары;
- ілімнің құралы ретіндегі технологияларды қолдана алу дағдылары;
- өмірі мен карьерасын жоспарлай алу дағдылары.
Нәтижеге бағытталған білім беру моделі тұлғаның әлеуметтену процесіне
қоғамды, түрлі қауымдастыктарды тартуды қарастырады. Осы мақсатта аталған
проблемамен айналысатын кәсіби қауымдастықгар арасында өзара күш біріктіру
үшін қарым-қатынастар орнатып, білім берудің мақсаттары мен нәтижелері
турасындағы талқыға бүкіл қоғамды қатыстыру жұмыстары жүргізілуде.
Өткен жылдардың ғылыми зерттеулерінің нәтижелері, сондай-ақ, дүниежүзілік
практикадағы білім беру дамуының бағыттарынталдау - білім оеру саласьшың
ашық жүйе ретіндегі дамуының қажеттілігін айқындайтын бірнеше әдістемелік
бағдарларды бөліп қарастыруға мүмкіндік береді:
• өзін-өзі танып білу мен өз мүмкіндіктерін іске асыру жолындағы
білім алудың жеке тұлғалық мәнін күшейту (үзбей білім алу);
• білім берудің құндылық мәнін, оның рухани-адамгершілік маңызын
көтеру (білім берудщ бейбітшілік пен келі-сім үшін қызмет етуі);
• білім беру ісінің оқушының тұлғасын ұлттық құндылықтарды
игеруші және тасымалдаушы ретінде қалыптастыру тұрғысындағы ролін
күшейту (білім беру прогресстің факторы ретінде);
• білім беру мазмұнында әлемнің тұтастығы мен адамның оның бір
бөлігі екендігі туралы туралы ұғымды қалпына келтіру (өмір мен еңбек
үшін білім алу);
• оқушыларды табиғи әлемді сақтауға және аймақтық және жаһандық
көлемдегі экологиялық проблемаларды болдырмауға күш салуға бағыттау
(білім беру - ғаламдық ойлауды қалыптастырудың құралы және шарты
ретінде);
• барлық адамдар үшін сапалы білім алуға және оган жету жолында
тең мүмкіндіктермен қамтамасыз етуге жағдайлар жасау (барлық
адамдардың тең білім алуы);
• білім беру үрдісіне бүкіл қоғамды тарту және білім берудің
сапасын жақсартуда әлеуметтік тең қарым-қатынастар орнату (білім беру
ісі ашық жүйе ретінде)
Осы тұрғыдан алғанда, білім беру ісіне ашық жүйе түріне көшуге мүмкіндік
беретін алдын-алу шаралары қажет. Бұл мәселе екі жақты қарастырылуы тиіс.
Бірінші міндет білім берудің тактикалық және стратегиялық міндеттерін шешу
ісіне бүкіл қоғамды жұмылдыру, екіншісі білім беру ісіне қатысушы
жақтардың бір-бірі алдындағы өзара міндеттерін айқындауы.
Бірінші міндетке сәйкес, нәтижеге бағытталған мектептік білім беруді дамыту
аясында бүкіл қоғам білім берудің ұлттық деңгейдегі мақсаттары тәрізді
стратегиялық міндеттерді айқындау ісіне тартылуы тиіс. Білім берудің
аталған жаңа моделін енгізу жағдайында ұлттық деңгейдегі мақсаттар болашақ
нәтижелер, яғни, түлектердің өзінің азамат, тұлға ретіндегі әлеуметтік
ролдерін орындауға деген дайындығын сипаттайтын базалық біліктіліктер
түрінде қалыптасуы тиіс. Бұл мәселені шешуде бүкілхалықтық кеңінен талқылау
жұмысы қажет. Сонымен бірге, күтілетін нәтижелердің көпдеңгейлік жүйесін
жасақтауда білім беру саласының барлық сатыларын (мектепке дейінгі,
бастауыш және орта кәсіби, жоғары білім беру) қамту өте маңызды. Мәселенің
бұл тұрғыдан шешілуінің мәні - кәсіби қауымның өзара келісуі қорытындысында
қабылданған болашақ нәтижелердің көпдеңгейлі жүйесі бүкіл білім беру
процесіне қатысушыларға белгіленген мақсаттарға жетуде бағыт-бағдар ретінде
қызмет ететіндігінде.
Білім беру саласы, ашық жүйе ретінде қатысушы жақтардың мақсат-міндеттерді
жауапкершіліктерді өзара бөлісу негізінде құруын қарастырады. Нәтижеге
бағытталған білім беру моделін іске асыру жұмысын ертерек бастап кеткен шет
елдердің тәжірибесіне талдау жасау - бұл жауапкершіліктерді төмендегіше
бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz