Балаға ата ана үлгі өнегесінің ролін анықтау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Негізгі бөлім.
Отбасы тәрбиесіндегі ата - ананың үлгі өнегесін қалыптастырудың теориялық негіздері
1.1. Отбасы және отбасы тәрбиесінің бала дамуында алатын орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2. Отбасындағы қарым-қатынас және оның бала дамуына тигізетін ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12

II бөлім Практикалық бөлім.
Ата -- аналармен жұмыс жүргізудің негізгі алғы шарттарын экспериментальды зерттеу
2.1 Ата - аналарды жиналыстарға іс шараларға тартудың маңызы ... ... ...18
2.2.Ата - анамен жұмысты ұйымдастыру өту барысы мен зерттеу нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46

Тақырыптың өзектілігі. Отбасы ұғымына Р.Н. Нұрғалиев өзiнiң философиялық сөздiгiнде отбасы - әлеуметтiк қауымдастықтың түрi, яғни ерлi-зайыпты одаққа және ері мен әйелінің, ата - аналар мен апа - қарындастардың, бірге тұрып, ортақ шаруашылық жүргізетін туыстардың арасындағы сан-алуан қатынастарға негізделген жеке тұрмысты ұйымдастырудың маңызды формасы"- деп сипаттама береді, ал ғалымдар Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев өздерінің педагогикалық еңбегінде: "Отбасы - ол бiрге тұратын некеге негiзделген қандас туыстар тобы",- деп анықтама берген. Жоғарыда келтірілген анықтамалардан отбасы қоғамдық құбылыс ретінде әртүрлі жастағы және әртүрлі құқылы адамдар тобынан тұратын қауымдастықтың іс-әрекеті барысында өздерінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізетін мемлекеттің кішкене құрамдас бөлігі қызметін атқаратындығын түсінеміз. Мұндай көзқарасты француз ағартушысы Ж.Ж.Руссо барлық қоғамдардың ең көнесі және жалғызы - ол отбасы. Сонымен қатар, отбасы керек болса, саяси қоғамдардың болашақ үлгісі: әкім - әкеге ұқсайды, ал халық - балаларға ұқсайды", - деп айтқан сөзі арқылы отбасы мен қоғамның әлеуметтік қызметінің егіз екендігін дәлелдейді. Ал, ойшыл данышпан, ғалым әл-Фараби Отбасы ұғымына мынадай анықтама береді: "Үй белгілі бір бөлшектерден құралады, солардың арқасында гүлденеді. Бұлар саны жағынан төртеу: ері мен әйелі; қожайыны мен қызметшісі; әке - шешесі мен баласы; мүлкі мен мүлік иесі. Кімде - кім бұл бөлшектер мен бірлестіктерді басқарса, ол адам үйдің билеушісі және әкімі болады. Оны "қожайын" деп атайды", - деп отбасын оның құрылымдық бөліктері тұрғысынан сипаттайды. Осы пайымдаулары арқылы ғалым заманның ағымына қарай отбасының өзі де, оның құрылымы мен тәрбие мазмұны да сан қилы өзгеріске ұшырайтынын болжағандай. Отбасында ата-ана өзінің баласын қандай адам етіп тәрбиелеуді өздері алдын-ала белгілейді. Отбасы тәрбиесінде қолданылатын әдістер де өзгеше екені белгілі. Онда баланың аз да болса өзіндік өмір тәжірибесі, әдет, дағдылары, құмарлығы мен қызығулары қалыптасады және ескертіні бар. Көптеген ғылыми-педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде қоғамдық мекемелердегі тәрбие қаншалықты ғылыми негізді болса да баланың дамып қалыптасуына отбасы тәрбиесінің ықпалының аса пәрменді болатынын көрсеткен. Бұлай болуының басты себебі - отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынас сипатында екені тағы белгілі. Алайда Кеңес одағы кезіндегі идеологияға байланысты отбасы тәрбиесі адам өміріндегі басты кезең емес, керісінше, оның құны төмендеп, қоғамдық тәрбиеге ерекше мән берілгені белгілі. Сол себепті Кеңес одағындағы азаматтардың өмірі туған күннен бастап алдын-ала жоспарланатын - балабақша, бастауыш мектеп, орта мектеп, кәсіптік орта оқу орындары, жоғары мектеп т.б. баланы отбасында емес, мектепте тәрбиелеу, оқыту арқылы ұйымдастыру бағдарламалары жасалып жұмыс жүргізіле бастады.
Баланың отбасынан қашықтап, оның ықпалынан сырт қалуының психикасына әсерін Т.В.Лодкина, А.И.Захаров, В.С.Мухина, Е.О.Смирновалар атап көосеткен. А.Н.Леонтьев, С.А.Козлова, балаға отбасы жылулығының ықпалын атап өткен. Жақын адамдардың ықпалын баланың алдымен сезініп, түйсінуі және сөз түрінде бейнелеуінің маңызын А.В.Запорожец, А.Д.Кошелева және т.б. белгіленген. Отбасы тәрбиесінің терең эмоциялы сипатын, қаны бір адамдар арасындағы сүйіспеншілік қарым-қатынасын ата-ана мен баланы жақындатуының маңызын - Ю.П.Азарова, И.В.Гребенников, Т.А.Маркова, А.Г.Харчев т.б. белгіленген. Қазіргі заман отбасыларының дефектілерін неблагополучные дейді М.И.Буянов ажырасудың бала психикасына ықпалын З.Матеичик, Х.Фигдор т.б. белгіленген. Екінші некенің бала тәрбиесіне, дамуына теріс әсерін Е.П.Арнаутова, А.И.Захарова, Е.И.Кульчицкая т.б. Жалғыз бала тәрбиесі туралы А.П.Усова, егіздер тәрбиесін Р.Скиннер, К.Витек т.б. зерттеген. Бала психикасының қалыптасуына ананың әсерін психотерапевт А.И.Захарова, психолог Д.Б.Эльконин, А.Я.Варга т.б. зерттеген.
Отбасында бала тәрбиелеу ешкандай дайындықты керек етпейтін қарапайым әрекет секілді болып көрінеді. Көпшілік қауымның осындай көзқараста екені оларға қойылған сұрақтар мен өткізілген сауалнамалар, әңгімелерден белгілі болды. Жалпы мектеп жасына дейінгі бала тәрбиесі, бастауыш мектеп жасындағы бала тәрбиесі жан-жақты зерттеліп келгенімен ауылды жерлердегі ата-аналарды отбасында бала тәрбиесін ұйымдастыруға даярлау не болмаса педагогика, психология саласынан элементарлы болса білім беріп, сауатын ашу мәселесі Отанымызда әлі күнге зерттелуге алынбаған. Сондықтан бұл мәселелер зерттеу тақырыбының өзектілігін айқындайды.
Зерттеудің мақсаты: Отбасы тәрбиесіндегі ата - ананың үлгі өнегесін, балалардың ата - анамен қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеп, әдістемесін ұсыну.
Зерттеудің нысаны: бастауыш сынып оқушысының отбасы тәрбиесіндегі үлгі өнегесін зерттеу.
Зерттеу пәні: Отбасы тәрбиесіндегі ата - ананың үлгі өнегесі.
Зерттеудің болжамы: Отбасы тәрбиесі жағдайында балалардың үлгі өнеге тәрбиесін қалыптастыруға болады, егер:
- отбасы тәрбиесі жағдайында үлгі өнегесі теориялық тұрғыда негізделсе;
- отбасы тәрбиесі жағдайында балалардың қарым-қатынасын қалыптастыру мазмұны мен әдістемесімен қамтамасыз етілсе;
- балаларды ата- аналарымен қарым-қатынасын
қалыптастыруды жетілдіру үшін мектеп тарапынан бірлескен әрекеттер жүйелі ұйымдастырылса.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Ата - аналарға арналған әдістемелік құрал ұсыну.
Зерттеу көздері: Психологиялық, педагогикалық бағытта жазылған еңбектер, ғылыми-зерттеулер қорытындысы бойынша жарияланған мақалалар, отбасы тәрбиесі мен мәдениетін қалыптастыруға қатысты жазылған тұжырымдамалар және т.б.
Зерттеудің міндеттері:
1. Отбасы тәрбиесінің педагогикалық аспектілерін зерттеу;
2. Отбасы тәрбиесі түсінігін ашу;
3. Қазақ отбасы тәрбиесінің ерекшеліктерін көрсету;
4. Отбасы тәрбиесіндегі ата ана үлгі өнегесіне талдау жасау;
5. Балаға ата ана үлгі өнегесінің ролін анықтау;
6. Күн шуағым отбасым тәрбие сағатын ұйымдастыру арқылы отбасы тәрбиесіндегі ата ана үлгі өнегесін анықтау
Зерттеудің әдістері: Зерттеу барысында сұрақ-жауап, тест, сұхбат,
т.б. әдістердегі ата- анамен балаларға қатысты мәліметтерге жүйелі теориялық талдау жасау, салыстыру, өңдеу, жүйелеу, эксперимент әдістері пайдаланылды.
Зерттеудің базасы: Орал қаласындағы №25 Жалпы білім беретін орта мектебі.
Зерттеудің құрылымы: кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.

I тарау Негізгі бөлім.
Отбасы тәрбиесіндегі ата - ананың үлгі өнегесін қалыптастырудың теориялық негіздері
0.1. Отбасы және отбасы тәрбиесінің бала дамуында алатын орны
Отбасы тәрбиесі - ата - аналар ықпалымен жүзеге асатын қоғамдық тәрбиемен ұштас. Ол қоғаммен, бүкіл қоғадық қатынастар жүйесімен тығыз байланысты бола тұрса да ол адамдардың белгілі дәрежедегі дебес, сырлас тобы. Отбасы және отбасылық қатынастар педагогикасы - күрделі үдеріс. Ол халықтың махаббат, отбасы, балалар және ата - аналар туралы түсінігі ретінде сан ғасырлық өмір тәжірибесі негізінде қалыптасты. Отбасы - ең сырлас ұжым болғандықтан, бала өзінің ішкі сырын ата - аналарына айтып отырады. Отбасында ішкі отбасылық қатынастар орнап, әке мен ананың тәрбиелік қызметі анықталады, балаларға жақсы ықпал етуге жағдай жасалады. 1994 жылды БҰҰ Халықаралық отбасы жылы деп белгілеп әлемдік қауымдастықтың бұл мәселеге мән беруін көздеген еді. Осы шараның нәтижесі ретінде қазіргі күні Қазақстанда Отбасы және демография, Отбасын әлеуметтік қамсыздандыру қоры, Ана және бала денсаулығы секілді ұйымдар қызмет етуде. Атаулары көрсетіп тұрғандай бұл ұйымдардың әрқайсысының өз функциясы бар болғанымен олар ата-аналардың педагогикалық сауатын ашу, отбасы тәрбиесінің шарттарымен қаруландыру мәселесін шешпейді.Отбасы бүкіл ғасырлар бойы адам баласы тәрбиесінің құралы болып келеді. Сондықтан ол адам үшін ең үлкен мәнге ие орта. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Онда бала алғашқы рет өмір жолымен танысады, моральдық нормаларды игереді. Сондықтан отбасылық өмір жеке адамның азамат болып өсуінің негізі. Отбасы - адам баласының өсіп - өнер, қаз тұрып қанат қағар ошақ қасы - үйі, алтын бесігі. Отбасы дегеніміз - туысқандық байланыста болатын (күйеуі, әйелі, балалары, ата - анасы, әжесі, шөбересі т.б), бірлесіп әлеуметтік - тұрмыста өмір сүретін адамдар. Адам өміріндегі қызығы, дәрежесі, тұрмыстық ахуалы осы өздері құрған отбасы - ошақ қасында өтіп жатады. Отбасы шын мәнінде тату - тәтті болса одан адамгершілік пен әділеттіліктің көрініс туады. Отбасының бірлігі мен ынтымақтастығы оның құрамындағы адамдардың бірегей адамгершілік талаптарын бірегей саяси көзқарасты ұстауынан, соған орай өзара көмек қарым - қатынасын, ерлі - зайыптылық және ата - аналық сезімін терең түсіне білулеріне көрінеді. Отбасының негізгі міндеті - баланы еңбекке, адамдар арасында өмір сүру білуге үйрету.
Отбасы- оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы. Ол бала тәрбиесі жөнінде мектеппен тығыз байланысты болуды өте жақсы түсінеді. Өйткені бала тәрбиесінің отбасында, мектепте нәтижелі болуы осындай ынтымақтастыққа негізделеді. Отбасы тәрбиесі-бұл қоғамдық тәрбиенің бір бөлігі, мемлекет алдындағы ата- аналардың борышы. Оған дәлел: балалар мекемелері жөнінде халықтың қажеттілігін толық қанағаттандыру, балалардың еңбек, спорт лагерлерінің, жас натуралистер станцияларының, ғылыми- техникалық және көркемдік шығармашылық үйірмелерінің жүйесін кеңейту; ананы, балалық шақты қорғауға ерекше көңіл бөлу; отбасы мүшелерінің демалуы үшін санаторийлердің, демалыс үйлерінің жүйесін кеңейту; аналар жағдайын еске алып, әйелдердің халық шаруашылығына қатысуын үйлестіру.
Отбасында басты мәселелердің бірі- баланың тіршілік әрекетін ұйымдастыру. Бұған баланың күн ырғағы, міндеттері, қойылатын талаптар, оның үй еңбегіне қатысуы, оқу- әрекеті бос уақытын ұйымдастыру жатады. Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешуде үлкен мүмкіндіктерге ие болған. Қазіргі заманғы отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін шешудегі ерекшелігі - ата-ананың білім және жалпы мәдени деңгейінің жоғары болуы. Балалардың отбасынбағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институт ретінде анықталады. Ол отбасы мүшелері арасындағы өзара қатынастардың қалыптасуы мен дамуына септігін тигізетін адамдардың жақындығы, туыстық қатынастар, өзара үйлесімдік, тұрмыстық өмір. Отбасы тәрбиесінің артықшылығы да осы қатынастарда, оны тәрбиенің ешкандай да түрі алмастыра алмайды.
Отбасы - болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын бастапқы адым. Ол балаға моральдық қалпы туралы алғашқы түсініктер береді, оны еңбекке баулып, өз-өзіне қызмет ету дағдыларын қалыптастырады. Ата-ананың іс-әрекеті мен мінез-құлқы, өмір сүру салты арқылы балаға дүниетанымдық, адамгершілік, әлеуметтік-саяси құндылықтар беріледі. Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым. Алайда, қазіргі қоғамдық өмірде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және демографиялық өзгерістер отбасына белгілі бір қиыншылықтар туғызады. Ата-аналардың білім деңгейіне байланысты да отбасында ерекшеліктер орын алады. Мысалы:ата-аналардың білімі жоғары болған сайын олардың балалары мектепте жақсы оқиды. Қазіргі ата-аналар жұмыс басты болғандықтан бала тәрбиесі көбінесе білімі төмен ата мен әжелерге жүктеледі. Қоғамда жүріп жатқан тұрғындардың материалдық жағдайға байланысты жіктелуі отбасы тәрбиесіне материалдық жағдайы әртүрлі ата-аналардың қарым- қатынасына әсер етеді. Отбасы мүшелерінің келуі, туылған бала санының азаюы да отбасы дамуының ерекшелігін құрайды. Қалалық отбасында бір-екі бала ғана тәрбиеленеді. Бала туудың азаюының себептері сан алуан және өте күрделі; олар ата-аналардың жұмыс бастылығын; мектепке дейінгі мекемелермен қамтамасыз етілмеуі;бала тәрбиесіне шығынның көп жұмсалуы; әйел ананың шамадан тыс жұмыс бастылығы; отбасының қолайсыз тұрғын үйі; тұрмыстық жағдайы; ата-аналардың "өзі үшін өмір сүруге"ұмтылған тоғышарлық ұмтылысы және т.б.Бала туудың азаюы- шағын отбасындағы тәрбие әдістерін жасау деген және педагогикалық проблеманы алуға тосады. Қазіргі отбасы ажырасу санының едәуір артуымен сипатталады. Ажырасудың 90% тұрмыс қолайсыздығы мен дайындықсыздың салдары. Осындай жағдайда баланың қызығушылығы мен қажеттілігін қамтамасыз етуде ата-аналардың педагогикалық нормаларды сақтамауынан бастауыш сынып кезінен оның бойында тоғышарлық, ұжымды жатырқаушылық қасиеттердің қалыптасқандығын аңғарамыз.Нарық қатынастарының дамуы нәтижесінде отбасында айтарлықтай адамгершілік тұрғыдан ересектердің де, балалардың да жаңа құндылық бағыттарын қалыптастырып, отбасы өміріне елеулі өзгерістер әкелді. Ата-ана мен мұғалімдердің міндеті - қоғамдық қатынастардың жаңа жүйесі ұсынып отырған әлеуметтік мүмкіншілікті дұрыс пайдалану. Мектеп пен отбасы балаларды тауар мен ақша қатынастарының мәдениетіне үйрету жұмыстарын ойластыру қажет, сондай-ақ алып-сату пайда табу немесе пайдақорлық емес, ол жалпы игілік үшін және өз қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін құқықтық екі жақты қызмет көрсету екенін түсіндіру. Ата-ананың маңызды міндеті балаларымен біріккен коммерциялық қызмет-әрекетке қатысып, оны бақылау, оларды баланың адалдығын, адамгершілігін, ұқыптылығын дамытатын қызмет көрсетудің әртүрін орындауға үйрету. Нарық отбасы мүшелерінің алатын орнына жанама әсер етеді, олардың өміріне жаңа әлеуметтік бағдарлар енгізеді. Қоғамдық және мемлекеттік тәрбие беделінің төмендеуі отбасы өмірінің тәрбиесіне өзінше қиындық әкеледі. 2006 жыл - Қазақстан Республикасында Отбасы жылы болып жарияланды. Отбасында адам бойындағы асыл қасиеттер жарқырай көрініп, қалыптасады. Отанға деген ыстық сезім - жақындарына, туған-туысқандарына деген сүйіспеншіліктен басталады деген елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың сөздерін келтіруге болады.
Отбасының бала тәрбиесіндегі ролі зор.
- бала тәрбиесінде отбасы ықпалы басқа тәрбиелік ықпалдарға қарағанда ең басым болып келуі;
- өркениетті, зайырлы, құқықты қоғамның азаматын тәрбиелеуде отбасы мемлекеттің негізгі буыны;
- отбасы - болашақ ұрпақтың бойында ең құнды адамгершілік қасиеттерді қалыптастыратын қоғамның ажырмайтын басты тірек - арқауы;
- отбасы - жеке тұлғаны әлеуметтендіру міндетін жүзеге асырушы. Ол болашақ жас азаматтың дене жетілеуіне, шынығуына, рухани және адами дамуына, ең құнды жалпы адамзаттық құндылықтарды және ұлттық рухани байлықты бағалауға, еңбек ету дағдысын тәрбиелеуге ықпал жасаушы;
- отбасы бала тәрбиесінде адамзат қоғамның тарихындағы ғасырлар сынынан мүдірмей өткен ұлттық дәстүрлі жалғастырушы;
- отбасының әлеуметтік міндеттерінің өзегі тәуелсіздікке ие болған Қазақстан Республикасының мемлекеттік заңдарын құрметтеуші, елжанды азамат тәрбиелеу;
- отбасы баланың мамандықты еркін және саналы таңдауына ықпал жасаушы;
- отбасы өзінің ұрпағын болашақ отбасылық өмірге дайындаушы;
Отбасы - адам баласының алтын діңгегі. Өйткені адам ең алғаш шыр етіп дүниеге келген сәтінен бастап, осында ер жетіп, отбасының тәрбиесін алады. Сондықтан да отбасы - адамзаттың аса қажетті, әрі қасиетті алтын мектебі. Отбасының адамзат ұрпағына деген ықпалы мен әсер күшін өмірдегі басқа еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайтындай. Өйткені ата-ананың балаға деген тәрбиесінің орнын еш нәрсе толтыра алар емес. Ел болам десең, бесігіңді түзе - деген нақыл сөз отбасы тәрбиесінің маңызын айқындатып тұр емес пе? Отбасы мүшелерінің жас шамасы әр түрлі болса да, олардың арасында бір-бірімен рухани жақындығы, мақсат ынтымақтастығы бар. Атақты қазақ ақыны Қасым Аманжолов өзінің жарына арнаған бір өлеңінде: Отбасы - шағын мемлекет, Мен - президент, сен - премьер, дегені бар. Шынында, отбасы - ол да бір шағын мемлекет. Әр мемлекеттің өзіне тән өндірісі мен өнім бөлісі, сыртқы және ішкі саясаты, кіріс-шығыс бюджеті, қастерлеп ұстанатын рәміздері, т.б. болатыны сияқты, әр отбасы болмыс-тіршілігінің де соған ұқсас жақтары бар, оның жаратылысы да басшылық пен қосшылықты қажет етеді. Сондықтан отбасының құрылымына зор маңыз беріліп, мәнін қорғаған, отбасының ар-намысын сақтауға, сырын шашпауға, мүшелерін бір-біріне қатысты адалдыққа тәрбиелеген. Отан отбасынан басталады деген сөздің мәнісі де осында. Отбасы бүкіл ғасырлар бойы адам баласы тәрбиесінің құралы болып табылады. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Отбасы- оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы. Отбасы тәрбиесі-бұл қоғамдық тәрбиенің бір бөлігі, мемлекет алдындағы ата- ананың міндеті.Отбасында басты мәселелердің бірі- баланың тіршілік әрекетін ұйымдастыру. Отбасы, барлық уақытта да, өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі.
1.2. Отбасындағы қарым-қатынас және оның бала дамуына тигізетін ықпалы
Отбасы - болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын жасайды.Отбасы тәрбиесінің қоғамдық және мемлекеттік тәрбиеге қарағанда артықшылығы басым. Ата-аналардың білім деңгейіне байланысты да отбасында ерекшеліктер орын алады.
Отбасы тәрбиесінің қалыптасуы мен дамуына қатысты тұжырымдар мен ой-пікірлер өте ертеден бастау алған. Осы орайда біз түркі халықтарының психологиялық-педагогикалық ой-пікіріне сай қалыптасқан отбасылық тәрбие дәстүрін оның өткен өмірімен, салт-санасымен, тұрмыс-тіршілігі мен етене бірлікте, тығыз байланыста қарастырғанды жөн көрдік.
Зерттеу жұмысы орта ғасырдағы қоғамдық даму процесі барысында отбасы тәрбиесінің қалыптасу дәстүрлерінің динамикасын айқын көруде оны тұтастықта және жүйелілікте қарастыруды міндеттеді. Осы орайда жалпығылымдық әдіснамаға сүйену (жүйелілік, ұзақ мерзімділік, құндылық - бағдарлық, тұлғалық, мәдениеттанушылық) мәселенің ғылыми негізділігін, өткен ғасырларда жинақталған тәжірибелердегі отбасы тәрбиесінің мазмұнының, формалары мен әдіс-тәсілдерінің тұжырымдамалық идеяларын келер ұрпақ тәжірибесінде қолдануға сыни тұрғыдан қарап, пайдалануды көздейді. Бұл бізге отбасы тәрбиесінің қалыптасуы мен дамуындағы тарихи-педагогикалық фактілерді, құбылыстарды, үрдістерді түркі ғұламалары мұраларындағы отбасы тәрбиесі идеяларының ерекшеліктерін анықтап, саралап, жан-жақты жүйелі, салыстырмалы талдауға, оның педагогикалық теория мен тәжірибедегі орнын белгілеуге, зерттеу мәселесінің кешегісі мен бүгінгісін ескеріп, біртұтас үрдісі ретінде конструктивті түрде қарастыруға мүмкіндік туғызды. Бүгінгі күні Отбасы ұғымының мәніне, мазмұны мен тарихына үңілсек, философиялық, педагогикалық, психологиялық және т.б. ғылым салалары тарапынан берілген анықтамалар оның қоғамның бір бөлігі ретінде дамуын қамтамасыз ететін негізгі буын екендігін айғақтайды. Қоғамдық жаңғыру кезеңінде, Қазақстандағы әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың институттарының да жұмыс бағыты мен мазмұнына жаңа талаптар қойып отыр. Осының өзі қоғамдағы отбасының орны, оның басты міндеті - бала тәрбиесінде болған көзқарасты өзгертіп, жаңа тұрғыдан тану мәселесін туындатты. Көп қызметті отбасының бірден бір міндеті ұрпақ сабақтастығын қамтамасыз ете отырып, оны қоғам талабына сай қалыптастыру болса, отбасы тәрбиесі - қоғамға өскелең ұрпақты тәрбиелеу институтының бірі ретінде ата-аналардың күнделікті отбасылық-тұрмыстық обьективті ықпалымен үйлесетін мақсатты бағытталған педагогикалық әрекеттері болып табылады. Бұл тұста отбасы мәртебесі - ондағы мүшелердің міндеттері мен құқықтарының жүйелендірілген тәртібі негізінде отбасылық қарым-қатынасты реттейтін дәстүрлер болғандығын анықтадық. Осы жағдайда отбасы мәртебесінен тұлға мәртебесі келіп туындайды. Мұнда тұлға мәртебесінің ұғымын Тұлғааралық қарым-қатынастар жүйесіндегі адамның орны және топ мүшелеріне ықпал ету шегі деп түсінуге болады. Түркі ғұламалары мұраларындағы отбасы тәрбиесінде әрбір өскелең ұрпаққа жеке дербес тұлға деп қарап, оған құрмет көрсету, қоғамдық әлеуметтік маңызы зор істерге араластыру көзделген. Сол кездегі баланың жеке тұлғасының дамуы мен мінез-құлқында кездесетін ауытқуларды түзетуде қоғамдық және отбасылық тәрбиенің бірлігін қамтамасыз ету үнемі қарастырылып, мұндай тәрбиелік мүдделер дін талаптарынан туындап отырды. Салауатты да татулығы жарасқан отбасыларында өнегелi ұрпақтың өсетiнi айқын. Оларды ата-ана өнегесiмен қатар ата-аналық парыздар негiзiнде кемелдендiре түсемiз. Бұл жөнiнде ислам шарттары ата-аналарға мынадай мiндеттердi (парыздарды) жүктейдi: өмiр есiгiн жаңа ашқан нәрестеге жақсы ат қою; балаға жақсы тәрбие беру; баланы еркелетiп сүю, оларға мейiрiмдi болу; солай бола тұрса да баланы шектен тыс еркелетпеу; қыз балаға жақсы тәрбие беру; баланың тәрбиесi мен бiлiм алуы үшiн мал-мүлiктi аямау; бала шыр етiп жарық дүниеге келген күннен бастап бiрiнен кейiн бiрi ретiмен келiп жататын үлкендi-кiшiлi той-томалақтар жасау; балалардың арасын бөліп алаламау, яғни бәрiне бiрдей қарап, әдiл болу; балаларын денi сау етiп өсiру, оның тәнi мен жан саулығын қорғау; балаларына арам нәрселердi жегiзбеу; балаларын оқытып, мамандық иесi етiп қалдыру; ата-ананың өз отбасын нығайта отырып, жасы жеткен балаларын үй болуға, өз шаңырағын көтеруге әзiрлеу. Сонымен қатар, балалары тарапынан да тәрбие нәтижесі ретінде күтілетін қасиеттер: ата-анаға дауыс көтеріп сөйлемеу, ата-анасын атымен атамау, ата- анасының өтінішін мүлтіксіз орындау, ата-анасын ренжітпеу, қартайған ата- анасына көмектесіп тұру, ата-анасының достарын құрметтеу, ата-анасынан бұрын отырмау, олардың жолын кеспеу және т.б. болып табылады Отбасының негізгі қызметі өмірге ұрпақ әкелу болса, өмірге келудегі басты мақсат бақытқа жету деп білген әл-Фараби. Мұндай көзқарастар бүгінгі ғылыми-педагогика теориясындағы отбасы функцияларының бірі ұрпақ жалғастырушылықты көрсетсе, өмірге келген ұрпақтың бақытты болашағын қамтамасыз ету де отбасы міндеті екендігін ескертеді. Әрбір адамның өмірде өз орнын тауып бақытына жетуге қабілетін қалыптастыратын мекені отбасы деп көрсетеді. Оның отбасы тәрбиесi жөнiндегi көзқарастары мен трактаттарындағы өсиеттерi өз замандастары мен келер ұрпақ зерттеулерiне арқау болып, негiзгi бағытты нұсқады. Отбасы тәрбиесінде баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда Жүсіп Баласағұнның көзқарасы да әл-Фараби идеяларанынан туындағанын көрсетеді. Бұл жолда ақын Жүсіп Баласағұн отбасы тәрбиесінің негiзгi мақсаты - ата - аналардың балаларына берген жақсы тәрбиесi - жақсы мiнез - құлқы мен рухани байлыққа қол жеткiзуі деп біліп, оның өнегесi ата - анадан екендiгiн: Ұл мен қыздың өнегесi ата-ана, Бәрi бiзден - дұрыс па, әлде қатал ма (1485 бәйт), - деп сипаттайды. Сөйтіп, ата-аналардың өзара сыйластығы мен қарым-қатынастағы жарастығы, балаларына жақсы тәрбие берудің бiрден-бiр дұрыс жолы деп санайды. Өйткені, ата-ана өнегесін көріп өскен ұрпақ есейгенде өздері де сондай отбасы іргесін құрады. Ақынның мұндай пайымдауларынан біз оның отбасы тәрбиесінде ұрпақтар сабақтастығы идеясын басшылыққа алып отыратындығын айқындадық. Ата-ана -- бала тәрбиесіндегі негізгі тұлға. Олар баланың жандүниесіне үңіліп, мінез-құлқындағы ерекшелікті жете білгені жөн. Отбасының жылылығы мен ынтымағын, бірлігі мен тыныштығын, қамқорлыққа, мейірімділікке, сүйіспеншілікке негіздеп құрып, сақтап отыруы керек.Балалармен әңгімелескенде баланың пікірімен үлкен адамдай санасып, сөзіне көңіл қойып тыңдап, түсіне білген әрі әділ, шыншыл болған ата-ана баланың нағыз сырлас досына, үлгі алар өнегесіне айналады. Ата-ана бала дүниеге келгеннен бастап тазалық пен әдептілікке, айналасындағы заттарға дұрыс қарым-қатынасқа қалыптастырады, күнделікті еңбегін дұрыс ұйымдастырып, кездескен қиындықты жеңуге қол ұшын беріп, еңбекке, ұқыптылыққа, жауапкершілікке, ойшылдыққа тәрбиелейді. Алайда, кейбір ата-аналар өз баласының тәртіпсіздігіне мән бермейді, жауапкершілікке тәрбиелемейді, есейген соң ақылы кірер деп еркінсітеді. Мүғалімдер айтқан сынға немқұрайды қарайтын ата-аналар қаншама. Қазақ халқының ежелден келе жатқан өнеге - тәлімін де, салт-дәстүрін де, жастарды еңбекке баулу ерекше орын алады.Еңбекқор әкелер мен аталардың балалары да нәтижелі еңбек етіп жүргені елге мәлім. Сол орайда мектебімізде өткізілген сұхбаттарда ата-аналармен пікір алысқанда, әр отбасында балаларды еңбекке баулудың түрліше екеніне көзіміз жетті. Бұл орайда айтқым келетіні, балаға тапсырған жұмыс өзіне шақ болу керек, өйткені, қолынан келмесе де істеймін деп тырысқанмен, ауыр еңбек баланы жалықтырады, қажытады. Тәрбие жүйесіндегі тағы бір тиімді көрсеткіштердің бірі - баланың адамгершілігінің дамуы, оның рухани дүниесіндегі елеулі өзгерістер. Олар балалардың кәдімгі және күрделі жағдайлардағы адамгершілік мінез-құлықтарының тұрақты болуынан, ересектерді сырттай бақылауынан, салыстырмалы түрде тәуелсіз болуынан, өз қылықтарының салдарын болжай білуден, іштей бақылау сезімінің оянуынан және өзін адамгершілік қасиеттердің иесі ретінде сезінуінен көрінеді. Адамгершілік қасиеттердің жетілуі - тәрбие жүйесінің нәтижесі және тәрбие жұмысы тиімділігінің негізгі белгісі "Баланы жастан" деген сөз бар. Бала ақыл-есі толып, оңы мен солын ажыратқанша естігені мен көргеніне еліктегіш келеді. Жақсылық та, жаманшылық та тез жұғады. Өмір сүрген ортасындағы залалды әрекеттерден сақтану үшін, әрине, әуелі ата-ана, отбасы тәрбиесі шешуші рөл атқарады. Баланың жүрегіне адамгершілік рухты - ар, ұят, қанағат, рақым, мейір, шапағат, қайсарлық, қайрат, жігер, еңбекқорлық, талап, талғамды ұялата отырып қалыптастыру үшін ата-ана өзін үлгі ретінде ұстау керек. Өйткені, ата-ана - отбасындағы жетекші тұлға. Отбасы мүшелерінің бүкіл тағдыры, болашағы, өмірде татар несібесі мен алар еншісінің үлес салмағы ата мен ананың сіңірген еңбегіне, тәлім-тәрбиесіне байланысты құралады. Ата-ананың тіршілігіндегі көрген қызық, білген жақсылығының ең бағалысы, аса қымбаттысы - перзент. Халқымыздың "Лашын құсқа ауа қадірлі, жүйрік атқа дала қадірлі, ата-анаға бала қадірлі" деген аталы сөзі тегін айтылмаса керек. Баланың да мерейі - әке мен ана. Әке -отбасының қорғаны, қамқоршысы. Әкенің аялы алақаны, ыстық мейірімі, жылы жүрегі баланы барынша бақытқа бөлейді. Оның асыл бейнесі асқар таудай биік көрініп, көңіліне медет, ісіне бағдар сілтер тірек болып, әкеге тартуды, әкеге ұқсауды әр бала өзіне нысана ғып белгілейді. Әке - асауды ауыздықтайтын, тентекті жөнге салатын, елдікті сақтайтын, ерлікті жақтайтын, шаңырақты шаттыққа толтыратын тұлға. Ал ана тәрбиесі - кешенді тәрбие жинақталған аса тағылымды мектеп болуы керек. Сондай - ақ, отбасындағы баланың үлкенін кішісіне қамқоршы, ақылшы ғып баулу керек. Ағаға қарап іні өсер, апаға қарап сіңлі өсер деп бекер айтылмаған. "Туа жаман жоқ, жүре жаман бар" деп халқымыздың даналары айтқандай, баланы есті, саналы, сергек етіп тәрбиелеу отбасы мен мектептің бірлесіп істеген жұмыстарына байланысты. Әдет пен әдепке үйрену үй ішінде тамыр алады. Баланың мінез-қүлық өзгерістеріне жауапсыз қарауға болмайды. Кездесе қалған оғаш көріністі қалт жібермеу керек. Соның анығына жетпей балаға кешірім жасай салу жарға жыққанмен бірдей.
Бала тәрбиесі жөніндегі түсініктер жинақталып, педагогкалық тұрғыдан практикада тексерілген, халықтың педагогикалық мәдениетінің байлығын көрсететін ереже, норма, ақыл - кеңес, ұсыныстарда көрініс тапты. Қазіргі терминдерді қолданатын болсақ, отбасы өз тәжірибесіне ықпал ететін әдістерді анықтап, жобалау жұмысын, күн ырғағын орнатып, ұйымдастырушылық жұмысты, ата - аналар мен балалар, тума - туыстар мен көршілер арасындағы қарым - қатынас нормаларын жасап, коммуникативтік қызмет атқарады. Осының бәрі бірте - бірте отбасылық қатынастар жүйесін жасады.
Отбасының қазақ халқының өмірінде алатын орны тіпті ерекше. Бұл реттегі отбасының өзгеше әлеуметтік күші - екі жас бірімен - бірі жұптасып, шаңырақ көтерген кезде екі рулы елдің жақындасуына себепкер болды. Қазақтың ұлт болып қалыптасуы мен әлемдік үрдіс ішінде өзінің тарихи орнын иемденуінде осы фактордың ерекше әсері болғанын атап көрсетуге болады.
Қазақ халқының отбасы тәрбиесіне қатысты педагогикалық идеялары мен тәрбиелік тәжірибелері өте бай. Отбасы - халықтың салт - дәстүрлері мен әдет - ғұрыптарының сақтаушысы. Ат тұяғын тай басар деп аға ұрпақ келер ұрпақтың ата салтын бұзбауын талап еткен.
II бөлім Практикалық бөлім.
. Ата -- аналармен жұмыс жүргізудің негізгі алғы шарттарын экспериментальды зерттеу
2.1 Ата - аналарды жиналыстарға іс шараларға тартудың манызы
Сүрінген балаға ата-аналар, ұстаздар, бүкіл ел болып дер кезінде қол ұшын бермесе, ертеңіміз не болмақ? Ұрпақ тағдыры -- ел тағдыры екенін есте сақтай білейік.Сол үшін бала тәрбиесінде мектеп, ата-ана, мұғалім -- тұтас ұғым болып қалыптасса кез келген тұлға адамгершілігі мол, жан - жақты дамыған өз елінің нағыз патроиот азаматы болып өсері хаһ. Алайда, ондай әрекетті мектеппен байланыстыру мақсатында бала тәрбиесіне ата-ананы тарту үшін тоқсанына бір рет өтікізілетін сыныпаралық және жалпы мектепішілік жиналыстар аздық етеді. Сондықтан, әрбір тұлғаның жеке басын қалыптастыру үшін түрлі ұйымдар құрылып, сол ұйымдарға ата-аналарды басшылыққа алып жұмыстар жүргізілсе үлкен, тәжірибелі ата-аналарымыз жас отбасы ата-аналарымызға білгендерімен көргендерін айтып үйретсе, әдет-ғұрып, салт-дәстүріміз жайлы жан-жақты біліп ата-аналармен бірлесіп жұмыстар жүргізуімізге бірден-бір жол болар еді. Ол үшін ата-аналармен түрлі тақырыптарда: Біз балаларымыздың досы кім екенін білеміз бе?, Баланың физиологиялық есеюі, Ата-аналардың азаматтық борышы және Балаларымыз кімді үлгі тұтады атты тақырыптарда бұрыштар ұйымдастырып, сауалнамалар жүргізіп, дөңгелек үстел басында сұхбаттасып, медбике, психолог мамандармен байланысып, пікір алысып отыруына ықпал етсек баланың дұрыс қалыптасуына өзіндік жол ашар едік. Себебі, бүгінгі ұрпақ, ертеңгі ел тұтқасын ұстар азамат.
Бала деген ... ....
Адам санасы ғұмырында мына өмірдің қыр-сырын танып, мағыналы да мәнді ғұмыр сүруі үшін білімді де парасаттыболуы керек. Білім болмай, ештененің байыбына бара алмаймыз. Тек білім ғана бізді көздеген мақсатымызға жеткізеді. Құсты қанат, адамды талап ұшырады деген соның дәлелеі.
Білімді бесіктен бастап үйрету ата-ананың парызы. Өмірге ұрпақ әкелу өз алдына бір қуаныш та, сол қуаныштың арнасын кеңейту, ұрпағымызға дұрыс тәрбие бере білу әрбір ата-ананың перзент алдындағы борышы. Балаға жастайынан берілген дұрыс тәрбие тасқа қашап жазылған жазумен тең. Ал есейгеннен кейінгі берілген тәрбие құмға сіңген су секілді. Сондақтан да ата-аналар өз баласының тәрбиесіне бей-жай қарамай, аса жауапкершілікпен қараған абзал.

Ата-аналарға арналған жаднама
Ø Күн тәртібі. Егер балаңызда ол жоқ болса, орнатыңыз. Сіздің ұлыңыз немесе қызыңыз уақытында тамақтанып, сабағын оқып, қыдырып, ойнап, ұйықтауға жатуы керек. Таңертең еш абыржусыз тұрып, жиналып, мектепке баруы тиіс.
Ø Үйде қолайлы, тыныш жағдай болуы тиіс. Сіздің кішкентай оқушыңыз сабақтан кейін тым жабырқау оралуы мүмкін. Оны жазаламаңыз және асықтырмаңыз.
Ø Баланы сабырмен оятыңыз. Оянған сәтте ол сіздің күлімсіреген жүзіңізді көріп, мейірімді үніңізді естуі керек.
Ø Баланың таңғы асын ішуін қадағалаңыз (аз да болса нәрлі болсын), өйткені мектеп беретін түстікке дейін оған әлі көп жұмыс жасауға тура келеді.
Ø Баланы таңнан асықтырмаңыз, жоққа бола ұрыспаңыз, аздаған қателіктері мен жаңылысқаны үшін сөкпеңіз. Портфелін, ауыстыратын аяқкиімін, формасын кешкілікте дайындап қойыңыз.
Ø Баланы мектепке шығарып салып тұрып, Бүгін нашар баға алушы болма, - деп тықыртпаңыз. Одан да оған табыс тілеп, жігер беретін жылы сөз арнаңыз - оның алдында ауыр күн тұрғанын ұмытпаңыз.
Ø Бүгін қандай баға алдың? деген сөзді ұмытпаңыз. Баланы мектептен келгенде сабырмен қарсы алып, сұрақты жаудырмай, аздап сергіп алуына мүмкіндік жасаңыз (өзіңіздің жұмыс күнінен кейін, адамдармен бірнеше сағат бойы қарым-қатынас жасаудан қалай шаршап келетіңізді еске алыңыз). Егер бала тым елеуреп келген болса, біреумен бөліскісі келсе, қол сілтеп, кейінге сырғытпаңыз, айтарын мұқият тыңдаңыз - бұл көп уақыт ала қоймайды.
Ø Егер балаңыздың әлденеге ренжіп келгенін байқасаңыз, бала өзі үндей қоймаса, тықақтап сұрамаңыз, аздап сабасына түскеннен кейін, бала неге ренжігенін өзі-ақ айтып береді.
Ø Мұғалім ескерту айта қалса, баланы жазғыра жөнелуден сақ болыңыз. Екі жақты да тыңдап алмай тұрып, қорытынды жасауға асықпаңыз.
Ø Мектептен келгеннен кейін балаға күш жинап алу үшін 2-3 сағат демалыс қажет.
Ø Сабақ орындау үшін бала күнде бір мезгілде, мүмкіндігінше сағат 15-тен 17-ге дейінгі аралықта отырғаны дұрыс.
Ø Бала сабақты ең күрделі сабақтан бастағаны, ал ең сүйікті, жеңіл сабақтарды соңына қалдырғаны жөн.
Ø Бір отырғанда барлық сабақты орындап бір-ақ тұруын талап етпеңіз. Әрбір 30-40 минут сабақтан кейін 5-10 минуттық үзіліс жасағаны дұрыс. Бұл үзіліс кезінде бала қозғалыс жасауы керек, мысалы, қоқыс шығарып келу немесе итті қыдыртып келуді, жақын жердегі дүкеннен нан алып келуді өтінуге болады. Бұдан кейін бір алма немесе бір стақан шырын ұсыну керек.
Ø Физиологтардың айтуынша, басқа демалыс түрлеріне қарағанда, күндізгі ұйқы организмнің жұмыс қабілеттілігін анағұрлым артық қалпына келтіретін көрінеді, тіпті балаларға сондай пайдалы таза ауадағы ойыннан да артық. Күндіз 1-1,5 сағат ұйықтау арқылы тәуліктік ұйқы мерзімін ұзартуға болады. Егер сіз баланың күн тәртібін бала күндіз ұйықтап алатындай етіп ұйымдастыра алсаңыз, оның үй тапсырмасын орындау өнімділігі айтарлықтай өседі, ал өзі белсендірек әрі көңілдірек бола түседі.
Ø Отбасындағы үлкендердің баламен біркелкі қарым-қатынас жасауын талап етіңіз, ал тәрбиесіне қатысты келіспеушіліктеріңіз болса, ол туралы бала жоқ кезде сөз еткендеріңіз жөн. Егер тіл табыса алмаушылық болса, психологпен, мұғаліммен, дәрігермен ақылдасыңыз - көптеген қызықты да пайдалы кеңес аларыңыз сөзсіз.
Ø Баланы ұйқыға жатқызарда, жағымсыз нәрселерді еске алмаңыз, қателіктерін бетіне баспаңыз, ертең болатын бақылау жұмысын, т.б. талқыламаңыз.
Ø Баладан бірден барлығын талап етпеңіз, сәтсіздіктеріне сабырмен қараңыз.
Ø Баланың өміріне қызығушылық танытыңыз. Оның не ойлайтынын білуге тырысыңыз. Үйге қайтып келе жатқанда, мектепте не болғанын сұрап біліңіз.
Ø Таза ауада серуендеуі қажеттігін ұмытпаңыз. Ол күніне 40 минуттай далада қыдыруы керек.
Ø Үйде бала бірнеше сағаттап теледидар немесе компьютер алдында отыруға даяр. Алайда бұл техникамен қарым-қатынас мерзімі шектеулі болуы тиіс. Оқушылар теледидар немесе компьютер алдында аптасына 3-4 рет 60 минуттан ғана отыруы керек. Оқушыларға мазмұны жағынан олардың мүддесіне сай келетін бағдарламаларды ғана көруіне рұқсат еткен дұрыс.
Ø Балалардың жүйке жүйесі ақыл-ой жүктемесінен ғана емес, демалыс күндері және каникул күндеріндегі ойын-сауық шараларына байланысты шектен тыс эмоциялық әсерлерден де қажуы мүмкін. Демалыс кезінде де баланың күн тәртібі сақталуын қадағалаған жөн.
Ø Каникул кезінде баланың теледидар алдында отыруы жай күндегідей сақталуы керек. Баланың каникул және демалыс күндеріндегі бос уақытын қыдыруға, таза ауадағы қозғалысты ойындарға, экскурсияға, үйде және мектеп маңы өлескісіндегі пайдалы еңбекке, спорт ойындарына арнағаны дұрыс. Әрине, үстел үсті ойындары, қолөнермен айналасу, әдеби кітаптар оқу, музей кинофильмдер көруге бару, үйірме жұмыстарына, көркемөнерпаздар үйірмесіне, жалпы мектептік шараларға қатысу да ұмыт қалмауы керек.

Ата - ананың жауапкершілігі:
1. Балаға арамза әрекет жасағаны үшін жауапты;
2. Мұғалімге, мектептің педагогикалық ұжымына балағаттау және әдепсіз қарым-қатынас жасағаны үшін жауапты;
3. Бала тәрбиесі үшін қабылданған барлық қаулылардың орындалмағанына жауапты.
4. Балаға адамгершілік тәрбие беру үшін, өз жанұясында бірлік пен татулықты ұстануға жауапты. Үйдегі тыныштық баланың мектептегі мәселелерін тиімді шешудің бірден бір жолы;
5. Мектептен кейінгі баланың білім мен тәрбие алуына бақылау жасауына жауапты;
6. Кәмелеттік жасқа жеткенге дейінге баланың салауатты өмір салтына сай тәрбие алуына жауапты.

Ата-аналардың балаларына айтуға болмайтын сөздері
Ата-ана өз перзентінің алдындағы борышын орындауы, әдетте, тәрбие, оқыту, үйлендіру не ұзату, жұмыс тауып беру сынды жақтардан көрініс тауып жатады. Бұл барыстардағы ең маңыздысы, ұрпақтың өрелі адам болып қалыптасуында оның тәрбиесіне немқұрайлы қарауға болмайды.Ата-ана мен бала ортасындағы пікірлесу, түсінісу өте маңызды рөл атқарады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.