Алтын бұйымдар
Бауыржан Момышұлы атындағы орта мектеп КММ
Тақырыбы: Алтын өндірісінің қоршаған ортаға әсері
Секция: экология, валеология
Орындаушы: Серікбай Ұлбосын Ержанқызы, 7 Ә сынып оқушысы,
Б.Момышұлы атындағы орта мектеп,
Т.Рысқұлов ауданы,Жамбыл облысы
Жетекшісі: Сейтханова Айнур Оралхановна,
химия пәнінің мұғалімі,
Б.Момышұлы атындағы орта мектеп.
Каменка, 2021
Аннотация
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қарақыстақ таулы беткейінің қайталанбас табиғатын сақтап қалу ұрпақтар алдындағы міндет және парыз.
Гипотезалары: Алтын шаюшыларға қойылған талаптарды зерттеу. Қарақыстақ елдімекеніндегі кенді шайып алу барысында кәсіпкерге химиялық қоспаларды пайдалануға жол бермеу.
Зерттеу нысаны: Қарақыстақ елді мекеніндегі кенді шаю орындары.
Кезеңдері, зертеудің реті: Ғылыми жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім - Алтынның биологиялық маңызы. Алтынның қасиеттері. Зерттеу бөлімі - Алтынды өндіру. Шайылған алтын суының қоршаған ортаға зияны. Жұмыстың соңында қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер, ғылыми жетекші тарапынан пікір беріледі.
Зерттеу жұмысының практикалық және теориялық негізі: Ғалымдар алтынның адамға тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеп шықты. Алтын шаю Қарақыстақ ауылының флорасы мен фаунасына кері әсері бар екендігін дәлелдеп көрсету.
Зерттеу жұмысының нәтижесі және қорытындысы:
Алтын адам денсаулығына зиянын тигізуі мүмкін. Кейбір адамдарда токсикалық-аллергиялық реакция бар - хризия - денеге металл тұздарының әсерінен зақым келеді. Ауыр жағдайларда тері көк сұрға айналады, бүйрек аурады. Адамның шаш өсуі баяулайды, тістердің жағдайы нашарлайды. Зерттеудің жаңалығы және дербестік дәрежесі: Қалдық сулар жер асты сулармен араласып осы аумақтың жануарлары мен өсімдіктеріне зиян келтіруде. Атап айтсақ, жануарлардың шараналарынның жетілмей қатып қалуы, ұсақ малдардың тұяқтарының ортасының жарақаттануы. Өсімдік жемістерінің майдалануы, жетілмей қалуы, уақытына жетпей сарғаюы, жемістердің дәмсіз қатты болуы, түсімнің азаюы. Сонымен қатар, топырақ құрамының да өзгеруіне әкелуде.
Аннотация
Цель исследования: Сохранение уникальной природы склона горы Каракыстак - задача и долг поколений.
Гипотезы: Изучение требований к выщелачиваниям золота. Недопустить использования предпринимателем химических добавок при выщелачивании руды в поселке Каракыстак.
Объект исследования: участки выщелачивания руды в поселке Каракыстак.
Этапы, порядок исследования: Введение в научную работу, основная часть - Биологическое значение золота. Свойства золота. Исследовательский этап - Добыча золота. Вред выщелоченной воды золота для окружающей среды. В конце работы дается заключение, использованная литература, отзывы научного руководителя и научного работника.
Практическая и теоретическая основа исследования: Ученые доказали, что золото может быть вредным для человека. Доказать, что полоскание золото негативно влияет на флору и фауну села Каракыстак.
Результаты и выводы исследования: Золото может быть вредным для здоровья человека. У некоторых людей возникает токсико-аллергическая реакция - хризия - организм повреждается солями металлов. В тяжелых случаях кожа становится серо-голубой, заболевание почек. Замедляется рост человеческих волос, ухудшается состояние зубов.
Новизна и степень независимости исследования: Сточные воды смешиваются с грунтовыми водами и причиняют вред животным и растениям в этом округе. В частности, незрелость конечностей животных, травмы копыт мелких животных. Измельчение плодов, незрелость, преждевременное пожелтение, безвкусное затвердевание плодов, пониженный урожай. Это также приводит к изменению состава почвы.
Annotation
The purpose of the research: Preservation of the unique nature of the Karakystak mountain slope is a task and a duty for generations.
Hypotheses: Study of the requirements for gold washers. Prevention of the use of chemical additives by the entrepreneur during the leaching of ore in the village Karakystak.
Object of research: Ore leaching sites in Karakystak settlement.
Stages, order of research: Introduction to the scientific work, the main part - the biological significance of gold. Properties of gold. Research department - Gold mining. Environmental damage of leached gold water. At the end of the work the conclusion, the used literature, the opinion of the supervisor are given.
Practical and theoretical basis of the research: Scientists have proved that gold can be harmful to humans. To prove that gold rinsing has a negative effect on the flora and fauna of Karakystak village.
Results and conclusions of the research: Gold can be harmful to human health. Some people have a toxic-allergic reaction - chrysanthemum - the body is damaged by metal salts. In severe cases, the skin turns blue-gray, there is pain in the kidneys. Human hair growth slows down, the condition of the teeth worsens.
Novelty and degree of independence of research: Wastewater mixes with groundwater and causes damage to animals and plants in the area. In particular, immaturity of the limbs of animals, injuries to the hooves of small animals. Shredding of fruits, immaturity, premature yellowing, tasteless hardening of fruits, reduced yield. It also leads to changes in soil composition.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
6
І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Алтынның биологиялық маңызы
7
1.2 Алтынның қасиеттері
9
1.3 Алтынның қосылыстары
11
ІІ ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Алтынды өндіру
12
2.2 Шайылған алтын суының қоршаған ортаға зияны
16
ҚОРЫТЫНДЫ
19
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
21
КІРІСПЕ
Қазақстанда қазір экология және қоршаған ортаны қорғау мәселелері аса өзекті болып отыр. Жаһандану дәуірі жеткенде адамның уақытқа ілесуі емес, уақыттың адамға ілесуі қиындап кеткен сияқты. Желден жүйрік деп уақытты сөгетін ел қазір жаңа технологияның дамуына көз ілестіре алмай келе жатыр. Бірінен бірі өткен жаңалықтар торабы бір сәтке тоқталған емес. Солай бола тұра өркениеттіліктің жер бетінде бірдей деңгейде емес екенін де ескерейік. Біздің айтпағымыз байлықтың, қазынаның көзі болып табылатын пайдалы қазбалардың әкелген зияны жайында.
Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл-ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет. Табиғат кешендеріне кері әсер ететін озық ғылыми-техниканың тікелей қатысы жоқ. Ол өзгерістерге кінәлі прогресс емес, техникалық жобаларда адамның шаруашылық әрекетінің әсері есепке алынбаған. Жауын-шашын мөлшерін, топырақ ылғалдығын ескерместен топыраққа минералды тыңайтқыштар енгізу ол заттардың шайылып, өзендер мен бөгендердің ластануын туғызды. Мұның бәрі қаншама еңбек пен шикізатты зая кетірумен бірге, қоршаған ортаның жағдайын нашарлатады. Ірі бөгендер салуда аумақтың табиғат ерекшеліктерін ескермеу мезгілсіз батпақтануға, топырақ, өсімдік жамылғысы мен сол жердің микроклиматының өзгеруіне әкеп соғады.
Сондықтан, бұл ғылыми жұмыстың мақсаты - алтынның шайылған суының адам ағзасына тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеу және Қарақыстақ таулы беткейінің қайталанбас табиғатын сақтап қалу ұрпақтар алдындағы міндет және парыз болып табылады.
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
. Алтынның биологиялық маңызы
Алтын - ежелгі адамға белгілі және әрқашан оның түсі үшін бағаланған элемент. Алғашқы дәуірде зергерлік бұйымдар ретінде қолданылған, алхимиктер басқа металдарды алтынға айналдыруға тырысып, өмірін өткізді, бұл әлі де ең беделді металдардың бірі. Алтын (лат. Aurum, Au) -- элементтердің периодты жүйесінің I-тобындағы химиялық элемент, асыл металдардың бірі. Реттік нөмірі 79, атом массасы 196, 967, балқу температурасы 1063ْ°С, қайнау температурасы 2947°С. Күмістің бактерицидтік қасиетін арттырады. Ағзадағы иммундық процесті қалыпты етеді. Көне Грекия мен Римде алтынды (пластинкаларын) ауызға салып, тамақ ауруларын емдеген екен. Сондай-ақ қазіргі медицинада да алтын қоспалары кеңінен қолданылады [1].
1 - сурет Алтын қима.
Ғалымдар алтынның адамға тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеп шықты. Канадалық ғалымдар алтын бұйымдардың адам ағзасына тигізетін әсерін зерттей келе күтпеген шешімге келді. Олар алтын бұйымдардың қызу қанды адамдардың көңіл-күйіне кері әсерін тигізетінін, тіпті депрессияға түсулеріне себеп тудыратынын айтады. Ғалымдар алтын бұйымның адам терісіне тигенде оның ағзасындағы зат алмасуды баяулатып, жүйке жүйесінің қозуына әсер ететінін дәлелдеп шықты.
2 - сурет Алтын бұйымдар
Мамандар бұл шешімге келе отырып, алтын бұйымдардан мүлдем бас тарту керектігін алға тартпайды. Алайда, олар қызу қанды адамдарға ұйықтар алдында алтын бұйымдарын шешіп жатуға кеңес береді. Себебі, адам ұйықтап жатқанда оның ағзасы әлсіз болады.
Қазақстан алтын кені бар ежелгі өлкелердің бірі саналады. Ол алтынның нақтыланған қоры бойынша әлем елдерінің бірінші ондығына, ал өндірісі бойынша - үшінші ондығына кіреді. Оның баланстық қоры 196 кен орнында (126-сы түпкі жыныстарда, 47 кешенді, 23 кенқайраңдық) есептелген. Алтын өндірілетін ірі кен орындары: Солтүстік және Орталық Қазақстанда - Жолымбет алтын кені, Бестөбе алтын кені, Ақсу алтын кені, Ақбейіт алтын кені; Батыс Қазақстанда - Юбилейное; Шығыс Қазақстанда - Бақыршық алтын кені, Суздаль, т.б.; Оңтүстік Қазақстанда - Ақбақай алтын кені [2].
3- сурет Алтын өндірілетін ірі кен орындары:
Қазақстанда негізгі алтын көздерінің бірі Кенді Алтайдағы колчедан-полиметалл кен орындары: Риддер-Сокол, Тишин, Малеев, Грехов. Алтын, сондай-ақ, мысты-порфирлі Бозшакөл, Самара, Ақтоғай мыс кені, Айдарлы, мыс-колчеданды Аралшың, Лиманды, колчедан-полиметалды Абыз, Майқайың, Миөзек, Құсмұрын, Ақбастау, скарндық мыс кентасты Саяқ тобының кен орындарында бар. Ондаған түпкі және кенқайраңдық алтын кен орындары консервацияланған (Бақыршық, Жітіқара, Жарқұлақ, Ақжал, Балажал, Олимпиялық, Кеңгір, Миялы, Құлынжон, т.б.) немесе жете барланбаған (Васильев, Орлов, Прогресс, Сувенир, Алтынсай, Бақтай, Далабай, Гагарин, Шоқпар, Кепкен, Восток V, Комаров І, Қаншыңғыс, т.б.).
4- сурет Кен ошақтары.
Алтынның қасиеттері.
Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінде алтынның мыс пен күміспен бір топта орналасқанымен оның химиялық қасиеттері мүлдем ұқсамайды, оның химиялық қаситі платина тобындағы металлдарға ұқсас болып келеді. Жұптың электрондық потенциалы Au - Au (111) - 1,5 В тең. Химиялық қатынаста алтын - аз белсенді металл. Ол ауада өзгермейді, тіпті қатты қыздырған кезде де. Алтын хлорлы суда және негіздік маталлдардың цианидтерінің ерітінділерінде оңай ериді. Сонымен қатар сынап та алтынды ерітеді, нәтижесінде амальга түзеді, оның деңгейі 15% жеткенде алтын тығыздалынып қалады. +1 және +3 тотығудың деңгейлеріне жауап беретін алтынның қосылыстарының екі тізбегі белгілі. Сонымен, алтын оксидтің екі түрін түзеді - алтын оксиді (1), немесе алтынның тотығы, Айтарлықтай тұрақты болып келетін қосылыстар, олар алтынның тотығу дәрежесі +3 болып келетінер болып табылады. Алтынның қосылыстары металлға дейін еркін қайта қалпына келе алады. Таза алтын сары түсті, соғылғыш және созылғыш металл, химиялық инертті элемент. Сыртқы ортаның химиялық әсеріне аса төзімді. Оттек, сутек, азот, және көміртекпен тікелей қосылмайды. Алтынға сілтілер және жеке қышқылдар әсер етпейді. "Патша сұйығында" (1 көлем HNO3, 3 көлем HCl) және кейбір күшті қышқылдар қоспасында ериді. Қосылыстарында алтын бір және үш валентті болып келеді. Табиғатта саф алтын түрінде, тау жыныстарында (5*10−7%), теңіз және мұхит суында (0.01-0.05 мгт) кездеседі. Кентастардын алтынды ұсақтау, байыту және цианды натрий ерітіндісімен өңдеу арқылы алады. Алтынмен басқа металдардың бетін жалатады, әшекей бұйымдар жасайды. Тауар өндіруде, сауда-саттықта басқа заттардың бәрінің нарқы алтынмен бағаланады.Алтын табиғатта сап түрде кездесетін металл. Алтынның, ұсақ түйірлері кварц ішінде, немесе кварц құмы арасында шашыраңкы күйде болады. Алтынның табиғаттағы қосылысы алтын теллуриді (калаверит) AuTe2 құрамында және мыстың, қорғасынның сульфид кендерінде болады. Алтын Сібірде, Оралда және Орта Азия мен Қазақстанда да кездеседі.
Алтын - жұмсақ сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жайылғыш, ауыр, жұмсақ. металл. Қалыңдығы, 0,0001 мм фольга жасауға болады.
Алтын жұмсақ болғандықтан таза түрде емес, мыс және күміспен араластырылған құйма түрінде колданылады. Түрлі алтын заттарды алтын мен мыстың құймасынан жасайды, ол құймада көбінесе 58,3% алтын болады (алтын заттардың пробасы 583) [3].
Алтын активтігі тіпті нашар металл, активтік қатарында ол ақырғы орында тұр. Оттекпен тікелей еш жағдайда да қосылмайды. Сұйық заттардан тек калий немесе натрийцианидының ерітіндісінде, хлор суында және патша сұйығында ериді.
Алтынның қосылыстары.
Алтын қосылыстарда бір және үш валенттік көрсетеді, бірақ үш валентті қосылыстары берігірек. Бір валентті алтынның тұздары бір валентті мыстын, қосылыстары сияқты диспропорцияланып үш валентті қосылыс және дербес алтын береді:
3AuCI=AuCl3 + 2Au,
3AuCl + KCl = K[AuCl4] +2Au
Бір валентті алтыннын комплексті қосылыстары ауриттер тұрактырақ, мысалы K[Au(CN)2]. Алтынның (I) оксиді да қыздырса тотығу-тотықсыздану реакциясына ұшырайды
2Au2O = 4Au + O2
Алтынның үш валентті қосылыстары көбірек. Алтынның (III) оксиді Au2O3 - қара қоңыр, Au2S3 - қара, Au(ОН)3 - күрең түсті барлығы қатты заттар, суда еритіні тек AuСl3.
Алтынның (III) гидроксиді Au(ОН)3 амфотерлі зат, сілтілерде және қышқылдарда еріп аниондық комплекстер түзеді:
NaOH + Au(OH)3 = Na[Au(OH)4],
Au(OH)3 + 4HCl = H[AuCl4] +3H2O,
Au(OH)3 + 4HNO3 = H[Au(NO3)4] +3H2O
Аниондық комплекс түзілуінен алтынның галогенидтері галогено-аураттарга айналғыш келеді:
NaBr + AuBr3 = Na[AuBr4]
AuCl3 гидролизінде аквоқышқылдap түзіледі.
AuCl3 + H2O = H2[AuOCl3]
Алтынның оңайырақ алынатын қосылысы AuCl3 өзге косылыстары осыдан алынады. Алтынның барлық қосылыстары айырылғанда металдық алтын бөлініп шығады [4].
ІІ ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Алтынды өндіру
Құмда шашылған аз алтынды (тоннасына 2 - 4 г) ажыратып алу үшін әр түрлі әдіс қолданады. Ең оңай, көптен қолданылып келе жатқан әдіс - құмды ағын сумен жуу, сонда құм қиыршықтары суға ілесіп кете береді де, алтын ауыр болғандыктан қалып қояды. Екінші бір әдіс алтынды амальгамаға айналдыру. Сынап көпшілік металдарды өз ішінде еріте алады, ол ерітіндіні амальгама дейді. Амальгамадағы алтынды шығарып алу үшін, амальгаманы қыздырса, сынап ұшып кетеді, оның буын жинап, салқындатып қайтадан іске қосады. Бірақ бұл екі әдіспен де кұмдағы алтын түгел алынбайды, көп болса, 75% ғана алынады. Бұлардан гөрі тәуірірек әдіс цианид әдісі. Ішінде алтын қалған жынысты KCN тұзынын, 0,02 - 0,2% ерітіндісімен 2 - 3 ... жалғасы
Тақырыбы: Алтын өндірісінің қоршаған ортаға әсері
Секция: экология, валеология
Орындаушы: Серікбай Ұлбосын Ержанқызы, 7 Ә сынып оқушысы,
Б.Момышұлы атындағы орта мектеп,
Т.Рысқұлов ауданы,Жамбыл облысы
Жетекшісі: Сейтханова Айнур Оралхановна,
химия пәнінің мұғалімі,
Б.Момышұлы атындағы орта мектеп.
Каменка, 2021
Аннотация
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қарақыстақ таулы беткейінің қайталанбас табиғатын сақтап қалу ұрпақтар алдындағы міндет және парыз.
Гипотезалары: Алтын шаюшыларға қойылған талаптарды зерттеу. Қарақыстақ елдімекеніндегі кенді шайып алу барысында кәсіпкерге химиялық қоспаларды пайдалануға жол бермеу.
Зерттеу нысаны: Қарақыстақ елді мекеніндегі кенді шаю орындары.
Кезеңдері, зертеудің реті: Ғылыми жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім - Алтынның биологиялық маңызы. Алтынның қасиеттері. Зерттеу бөлімі - Алтынды өндіру. Шайылған алтын суының қоршаған ортаға зияны. Жұмыстың соңында қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер, ғылыми жетекші тарапынан пікір беріледі.
Зерттеу жұмысының практикалық және теориялық негізі: Ғалымдар алтынның адамға тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеп шықты. Алтын шаю Қарақыстақ ауылының флорасы мен фаунасына кері әсері бар екендігін дәлелдеп көрсету.
Зерттеу жұмысының нәтижесі және қорытындысы:
Алтын адам денсаулығына зиянын тигізуі мүмкін. Кейбір адамдарда токсикалық-аллергиялық реакция бар - хризия - денеге металл тұздарының әсерінен зақым келеді. Ауыр жағдайларда тері көк сұрға айналады, бүйрек аурады. Адамның шаш өсуі баяулайды, тістердің жағдайы нашарлайды. Зерттеудің жаңалығы және дербестік дәрежесі: Қалдық сулар жер асты сулармен араласып осы аумақтың жануарлары мен өсімдіктеріне зиян келтіруде. Атап айтсақ, жануарлардың шараналарынның жетілмей қатып қалуы, ұсақ малдардың тұяқтарының ортасының жарақаттануы. Өсімдік жемістерінің майдалануы, жетілмей қалуы, уақытына жетпей сарғаюы, жемістердің дәмсіз қатты болуы, түсімнің азаюы. Сонымен қатар, топырақ құрамының да өзгеруіне әкелуде.
Аннотация
Цель исследования: Сохранение уникальной природы склона горы Каракыстак - задача и долг поколений.
Гипотезы: Изучение требований к выщелачиваниям золота. Недопустить использования предпринимателем химических добавок при выщелачивании руды в поселке Каракыстак.
Объект исследования: участки выщелачивания руды в поселке Каракыстак.
Этапы, порядок исследования: Введение в научную работу, основная часть - Биологическое значение золота. Свойства золота. Исследовательский этап - Добыча золота. Вред выщелоченной воды золота для окружающей среды. В конце работы дается заключение, использованная литература, отзывы научного руководителя и научного работника.
Практическая и теоретическая основа исследования: Ученые доказали, что золото может быть вредным для человека. Доказать, что полоскание золото негативно влияет на флору и фауну села Каракыстак.
Результаты и выводы исследования: Золото может быть вредным для здоровья человека. У некоторых людей возникает токсико-аллергическая реакция - хризия - организм повреждается солями металлов. В тяжелых случаях кожа становится серо-голубой, заболевание почек. Замедляется рост человеческих волос, ухудшается состояние зубов.
Новизна и степень независимости исследования: Сточные воды смешиваются с грунтовыми водами и причиняют вред животным и растениям в этом округе. В частности, незрелость конечностей животных, травмы копыт мелких животных. Измельчение плодов, незрелость, преждевременное пожелтение, безвкусное затвердевание плодов, пониженный урожай. Это также приводит к изменению состава почвы.
Annotation
The purpose of the research: Preservation of the unique nature of the Karakystak mountain slope is a task and a duty for generations.
Hypotheses: Study of the requirements for gold washers. Prevention of the use of chemical additives by the entrepreneur during the leaching of ore in the village Karakystak.
Object of research: Ore leaching sites in Karakystak settlement.
Stages, order of research: Introduction to the scientific work, the main part - the biological significance of gold. Properties of gold. Research department - Gold mining. Environmental damage of leached gold water. At the end of the work the conclusion, the used literature, the opinion of the supervisor are given.
Practical and theoretical basis of the research: Scientists have proved that gold can be harmful to humans. To prove that gold rinsing has a negative effect on the flora and fauna of Karakystak village.
Results and conclusions of the research: Gold can be harmful to human health. Some people have a toxic-allergic reaction - chrysanthemum - the body is damaged by metal salts. In severe cases, the skin turns blue-gray, there is pain in the kidneys. Human hair growth slows down, the condition of the teeth worsens.
Novelty and degree of independence of research: Wastewater mixes with groundwater and causes damage to animals and plants in the area. In particular, immaturity of the limbs of animals, injuries to the hooves of small animals. Shredding of fruits, immaturity, premature yellowing, tasteless hardening of fruits, reduced yield. It also leads to changes in soil composition.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
6
І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Алтынның биологиялық маңызы
7
1.2 Алтынның қасиеттері
9
1.3 Алтынның қосылыстары
11
ІІ ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Алтынды өндіру
12
2.2 Шайылған алтын суының қоршаған ортаға зияны
16
ҚОРЫТЫНДЫ
19
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
21
КІРІСПЕ
Қазақстанда қазір экология және қоршаған ортаны қорғау мәселелері аса өзекті болып отыр. Жаһандану дәуірі жеткенде адамның уақытқа ілесуі емес, уақыттың адамға ілесуі қиындап кеткен сияқты. Желден жүйрік деп уақытты сөгетін ел қазір жаңа технологияның дамуына көз ілестіре алмай келе жатыр. Бірінен бірі өткен жаңалықтар торабы бір сәтке тоқталған емес. Солай бола тұра өркениеттіліктің жер бетінде бірдей деңгейде емес екенін де ескерейік. Біздің айтпағымыз байлықтың, қазынаның көзі болып табылатын пайдалы қазбалардың әкелген зияны жайында.
Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл-ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет. Табиғат кешендеріне кері әсер ететін озық ғылыми-техниканың тікелей қатысы жоқ. Ол өзгерістерге кінәлі прогресс емес, техникалық жобаларда адамның шаруашылық әрекетінің әсері есепке алынбаған. Жауын-шашын мөлшерін, топырақ ылғалдығын ескерместен топыраққа минералды тыңайтқыштар енгізу ол заттардың шайылып, өзендер мен бөгендердің ластануын туғызды. Мұның бәрі қаншама еңбек пен шикізатты зая кетірумен бірге, қоршаған ортаның жағдайын нашарлатады. Ірі бөгендер салуда аумақтың табиғат ерекшеліктерін ескермеу мезгілсіз батпақтануға, топырақ, өсімдік жамылғысы мен сол жердің микроклиматының өзгеруіне әкеп соғады.
Сондықтан, бұл ғылыми жұмыстың мақсаты - алтынның шайылған суының адам ағзасына тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеу және Қарақыстақ таулы беткейінің қайталанбас табиғатын сақтап қалу ұрпақтар алдындағы міндет және парыз болып табылады.
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
. Алтынның биологиялық маңызы
Алтын - ежелгі адамға белгілі және әрқашан оның түсі үшін бағаланған элемент. Алғашқы дәуірде зергерлік бұйымдар ретінде қолданылған, алхимиктер басқа металдарды алтынға айналдыруға тырысып, өмірін өткізді, бұл әлі де ең беделді металдардың бірі. Алтын (лат. Aurum, Au) -- элементтердің периодты жүйесінің I-тобындағы химиялық элемент, асыл металдардың бірі. Реттік нөмірі 79, атом массасы 196, 967, балқу температурасы 1063ْ°С, қайнау температурасы 2947°С. Күмістің бактерицидтік қасиетін арттырады. Ағзадағы иммундық процесті қалыпты етеді. Көне Грекия мен Римде алтынды (пластинкаларын) ауызға салып, тамақ ауруларын емдеген екен. Сондай-ақ қазіргі медицинада да алтын қоспалары кеңінен қолданылады [1].
1 - сурет Алтын қима.
Ғалымдар алтынның адамға тигізетін залалы да бар екенін дәлелдеп шықты. Канадалық ғалымдар алтын бұйымдардың адам ағзасына тигізетін әсерін зерттей келе күтпеген шешімге келді. Олар алтын бұйымдардың қызу қанды адамдардың көңіл-күйіне кері әсерін тигізетінін, тіпті депрессияға түсулеріне себеп тудыратынын айтады. Ғалымдар алтын бұйымның адам терісіне тигенде оның ағзасындағы зат алмасуды баяулатып, жүйке жүйесінің қозуына әсер ететінін дәлелдеп шықты.
2 - сурет Алтын бұйымдар
Мамандар бұл шешімге келе отырып, алтын бұйымдардан мүлдем бас тарту керектігін алға тартпайды. Алайда, олар қызу қанды адамдарға ұйықтар алдында алтын бұйымдарын шешіп жатуға кеңес береді. Себебі, адам ұйықтап жатқанда оның ағзасы әлсіз болады.
Қазақстан алтын кені бар ежелгі өлкелердің бірі саналады. Ол алтынның нақтыланған қоры бойынша әлем елдерінің бірінші ондығына, ал өндірісі бойынша - үшінші ондығына кіреді. Оның баланстық қоры 196 кен орнында (126-сы түпкі жыныстарда, 47 кешенді, 23 кенқайраңдық) есептелген. Алтын өндірілетін ірі кен орындары: Солтүстік және Орталық Қазақстанда - Жолымбет алтын кені, Бестөбе алтын кені, Ақсу алтын кені, Ақбейіт алтын кені; Батыс Қазақстанда - Юбилейное; Шығыс Қазақстанда - Бақыршық алтын кені, Суздаль, т.б.; Оңтүстік Қазақстанда - Ақбақай алтын кені [2].
3- сурет Алтын өндірілетін ірі кен орындары:
Қазақстанда негізгі алтын көздерінің бірі Кенді Алтайдағы колчедан-полиметалл кен орындары: Риддер-Сокол, Тишин, Малеев, Грехов. Алтын, сондай-ақ, мысты-порфирлі Бозшакөл, Самара, Ақтоғай мыс кені, Айдарлы, мыс-колчеданды Аралшың, Лиманды, колчедан-полиметалды Абыз, Майқайың, Миөзек, Құсмұрын, Ақбастау, скарндық мыс кентасты Саяқ тобының кен орындарында бар. Ондаған түпкі және кенқайраңдық алтын кен орындары консервацияланған (Бақыршық, Жітіқара, Жарқұлақ, Ақжал, Балажал, Олимпиялық, Кеңгір, Миялы, Құлынжон, т.б.) немесе жете барланбаған (Васильев, Орлов, Прогресс, Сувенир, Алтынсай, Бақтай, Далабай, Гагарин, Шоқпар, Кепкен, Восток V, Комаров І, Қаншыңғыс, т.б.).
4- сурет Кен ошақтары.
Алтынның қасиеттері.
Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінде алтынның мыс пен күміспен бір топта орналасқанымен оның химиялық қасиеттері мүлдем ұқсамайды, оның химиялық қаситі платина тобындағы металлдарға ұқсас болып келеді. Жұптың электрондық потенциалы Au - Au (111) - 1,5 В тең. Химиялық қатынаста алтын - аз белсенді металл. Ол ауада өзгермейді, тіпті қатты қыздырған кезде де. Алтын хлорлы суда және негіздік маталлдардың цианидтерінің ерітінділерінде оңай ериді. Сонымен қатар сынап та алтынды ерітеді, нәтижесінде амальга түзеді, оның деңгейі 15% жеткенде алтын тығыздалынып қалады. +1 және +3 тотығудың деңгейлеріне жауап беретін алтынның қосылыстарының екі тізбегі белгілі. Сонымен, алтын оксидтің екі түрін түзеді - алтын оксиді (1), немесе алтынның тотығы, Айтарлықтай тұрақты болып келетін қосылыстар, олар алтынның тотығу дәрежесі +3 болып келетінер болып табылады. Алтынның қосылыстары металлға дейін еркін қайта қалпына келе алады. Таза алтын сары түсті, соғылғыш және созылғыш металл, химиялық инертті элемент. Сыртқы ортаның химиялық әсеріне аса төзімді. Оттек, сутек, азот, және көміртекпен тікелей қосылмайды. Алтынға сілтілер және жеке қышқылдар әсер етпейді. "Патша сұйығында" (1 көлем HNO3, 3 көлем HCl) және кейбір күшті қышқылдар қоспасында ериді. Қосылыстарында алтын бір және үш валентті болып келеді. Табиғатта саф алтын түрінде, тау жыныстарында (5*10−7%), теңіз және мұхит суында (0.01-0.05 мгт) кездеседі. Кентастардын алтынды ұсақтау, байыту және цианды натрий ерітіндісімен өңдеу арқылы алады. Алтынмен басқа металдардың бетін жалатады, әшекей бұйымдар жасайды. Тауар өндіруде, сауда-саттықта басқа заттардың бәрінің нарқы алтынмен бағаланады.Алтын табиғатта сап түрде кездесетін металл. Алтынның, ұсақ түйірлері кварц ішінде, немесе кварц құмы арасында шашыраңкы күйде болады. Алтынның табиғаттағы қосылысы алтын теллуриді (калаверит) AuTe2 құрамында және мыстың, қорғасынның сульфид кендерінде болады. Алтын Сібірде, Оралда және Орта Азия мен Қазақстанда да кездеседі.
Алтын - жұмсақ сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жайылғыш, ауыр, жұмсақ. металл. Қалыңдығы, 0,0001 мм фольга жасауға болады.
Алтын жұмсақ болғандықтан таза түрде емес, мыс және күміспен араластырылған құйма түрінде колданылады. Түрлі алтын заттарды алтын мен мыстың құймасынан жасайды, ол құймада көбінесе 58,3% алтын болады (алтын заттардың пробасы 583) [3].
Алтын активтігі тіпті нашар металл, активтік қатарында ол ақырғы орында тұр. Оттекпен тікелей еш жағдайда да қосылмайды. Сұйық заттардан тек калий немесе натрийцианидының ерітіндісінде, хлор суында және патша сұйығында ериді.
Алтынның қосылыстары.
Алтын қосылыстарда бір және үш валенттік көрсетеді, бірақ үш валентті қосылыстары берігірек. Бір валентті алтынның тұздары бір валентті мыстын, қосылыстары сияқты диспропорцияланып үш валентті қосылыс және дербес алтын береді:
3AuCI=AuCl3 + 2Au,
3AuCl + KCl = K[AuCl4] +2Au
Бір валентті алтыннын комплексті қосылыстары ауриттер тұрактырақ, мысалы K[Au(CN)2]. Алтынның (I) оксиді да қыздырса тотығу-тотықсыздану реакциясына ұшырайды
2Au2O = 4Au + O2
Алтынның үш валентті қосылыстары көбірек. Алтынның (III) оксиді Au2O3 - қара қоңыр, Au2S3 - қара, Au(ОН)3 - күрең түсті барлығы қатты заттар, суда еритіні тек AuСl3.
Алтынның (III) гидроксиді Au(ОН)3 амфотерлі зат, сілтілерде және қышқылдарда еріп аниондық комплекстер түзеді:
NaOH + Au(OH)3 = Na[Au(OH)4],
Au(OH)3 + 4HCl = H[AuCl4] +3H2O,
Au(OH)3 + 4HNO3 = H[Au(NO3)4] +3H2O
Аниондық комплекс түзілуінен алтынның галогенидтері галогено-аураттарга айналғыш келеді:
NaBr + AuBr3 = Na[AuBr4]
AuCl3 гидролизінде аквоқышқылдap түзіледі.
AuCl3 + H2O = H2[AuOCl3]
Алтынның оңайырақ алынатын қосылысы AuCl3 өзге косылыстары осыдан алынады. Алтынның барлық қосылыстары айырылғанда металдық алтын бөлініп шығады [4].
ІІ ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Алтынды өндіру
Құмда шашылған аз алтынды (тоннасына 2 - 4 г) ажыратып алу үшін әр түрлі әдіс қолданады. Ең оңай, көптен қолданылып келе жатқан әдіс - құмды ағын сумен жуу, сонда құм қиыршықтары суға ілесіп кете береді де, алтын ауыр болғандыктан қалып қояды. Екінші бір әдіс алтынды амальгамаға айналдыру. Сынап көпшілік металдарды өз ішінде еріте алады, ол ерітіндіні амальгама дейді. Амальгамадағы алтынды шығарып алу үшін, амальгаманы қыздырса, сынап ұшып кетеді, оның буын жинап, салқындатып қайтадан іске қосады. Бірақ бұл екі әдіспен де кұмдағы алтын түгел алынбайды, көп болса, 75% ғана алынады. Бұлардан гөрі тәуірірек әдіс цианид әдісі. Ішінде алтын қалған жынысты KCN тұзынын, 0,02 - 0,2% ерітіндісімен 2 - 3 ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz