Жарнамаға салынатын салық

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1 САЛЫҚТАР ЖӘНЕ АЛЫМДАР МЕН ТӨЛЕМДЕРДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ

1. 1 Салықтар және алымдар мен төлемдердің әлеуметтік-экономикалық мазмұны және Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтың ролі . . . 7

1. 2 Қазақстан Республикасында салық салу жүйесінің қалыптасу жағдайы. . 15

1. 3 Мемлекеттің салық салу саясаты және оның экономикадағы орны . . . 22

2 АЛЫМДАР, ТӨЛЕМДЕР, БАЖ САЛЫҒЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАЗІРГІ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РӨЛІ

2. 3 Алымдар мен мемлекеттік баж және міндетті төлемдер . . . 30

2. 2 Мемлекеттік баж салығының рөлі және оларға бекітілген ставкалары . . . 36

2. 3 Қазақстан Республикасының салық жүйесінде қазіргі таңда кездесетін мәселелер . . . 41

3 САЛЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ДАМУ ШАРТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУ БАҒЫТТАРЫ

3. 1 Қазақстан Республикасында салық жүйесін жетілдірудің басым бағыттары . . . 48

3. 2 Салықтық қатынастардың дамуындағы Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму перспективасы . . . 52

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 63

КІРІСПЕ

Салық бұл мемлекеттің пайда болуынан бастап заңды және экономикалық қатынастардың, жалпылай айтқанда керекті де қажетті түйіні болып табылады. Салық жүйесін қалыптастыруда әрқашанда мемлекеттің дамуы мен тұрақтылығы қамтамасызыз етіледі.

Мемлекет бір жақты тәртіппен заңды жүзінде белгілеген белгілі бір мөлшерде жүргізетін қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер. Қазіргі кездегі қоғамда салықтар - мемлекеттегі кірістің жалпы формасы. Одан басқа қаржы функциясын алсақ та, салық механизмі мемлекеттің экономикалық қоғамдық өндірісті пайдаланып, оның өсу қарқыны және құрылымы ғылыми - техникалық прогресстің құрылымына ықпалдылығын тигізеді.

Еліміздің салық салу жүйесі Қазақстан Республикасы экономикасының ынталандырушы және реттеуші жүйесінің бiрi болып табылады. Бүгiнгi күнi шағын және орта бизнестегі кәсіпкерлікті дамыту үшiн мемлекет тарапынан түрлі жаңа қадамдар жасалынуда. кәспкерліктің жоғары деңгейде қызмет етуiн ұйымдастыру үшiн құрылымдық бизнес-пікірлер, тиiмдi басқару және қаржының жеткiлiктi болуы шартты жағдай.

Осыған байланысты кейбiр кәсiпкерлерде өз бизнесiн ұйымдастыруына қажетті қаражаттың жетiспеушiлiк мәселесi туындап отыр. Әлемдiк тәжiрибеде мұндай мәселелер әр түрлi жолдармен шешiледi. Сондықтан, ақшалай қаражаттарға иелiк ететiн инвестициялық қорлар, банктер, мемлекет тәуекелге бел буып, жаңадан iс ұйымдастырушы кәсiпкерлермен бiрiге отырып, олардың тауарларды өндiру мен қызмет көрсетулерiн қаржыландыруы керек. Бұл тұрғыда жеке инвесторлар үшiн жоғары табыс алу мүмкiндiгi тұрса, ал мемлекет үшiн жұмыссыздық мәселесі шешіледі немесе жобаның әлеуметтiк мәнiн арттырудың мүмкіндігі туындайды.

Сондықтан, халық шаруашылығы саласында салық жүйесiнің мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етуші секторы ретінде алатын орны өте ерекше. Демек, ел экономикасының құрамдас және негізгі бөлігі болып саналатын, нарықты әртүрлі қызметтермен толықтырып отыратын, сондай-ақ кез-келген жағдайда экономиканы сауықтандыруға белсенді қатысатын салық жүйесі арқылы дамыту және оның маңыздылығы мен алатын орнын күшейту өркениетті мемлекеттің негізгі міндеті болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы Салық Комитетінің алдында бүгінгі күнде келесі мақсаттар тұр: салықтық әкімшілікте арнайы салық режимдерін ары қарай дамыту; салық төлеушілердің жұмысы арасындағы жалпы мүмкіндіктерді іздеудегі жаңа форманы, электрондық иеленуші арқылы салық есебінің формасын кең көлемде нығайту; бюджеттің кіріс бөлігінің көбейту; салықтардың уақытылы төленуін қамтамасыз ету; бизнес субъектілерінің экономикалық әл-аухатын ынталандыру мақсатында салықтық жеңілдіктер беру; мемлекеттің тиімді салық саясаты мен салық жүйесін қалыптастыру және оны жетілдіру.

Осы мәселелер тұрғысынан алғанда бұл дипломдық жұмыстың өзектілігі қазіргі таңда күрделі мәселе болып саналатыны бәрімзге мәлім.

Сондықтан дипломдық жұмыстың мақсаты нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасының салық жүйесін зерттеудің нәтижесінде оны жетілдіруге байланысты ұсыныстар беру болып саналады.

Соған орай, бұл дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері болып мыналар саналады:

- Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы мен дамуына сипаттама беру;

- салықтардың атқаратын қызметі мен экономикалық мазмұнын ашу;

- Қазақстан Республикасында салық жүйесін басқару принциптерін айқындау;

- кәсіпкерлікті қолдау реформасындағы салық жүйесінің рөлін анықтау және оны жетілдіру жолдарын көрсету;

- ҚР-ның салық жүйесін жетілдіру нәтижелерін айқындау.

Дипломдық жұмысты орындау барысында жұмыстың тақырыбына байланысты Қазақстан Республикасының Заңдары мен Заң күші бар нормативтері, мемлекеттік бағдарламалар, отандық және шетелдік ғалым тәжірибешілердің еңбектері қолдынылды.

1. 1 Салықтар және алымдар мен төлемдердің әлеуметтік-экономикалық мазмұны және Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтың ролі

Салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және мерзімді бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекетің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.

Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тиым салынады. Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға жатады.

Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан алуан қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдаланылуы болып табылады. Осынысымен салықтардың мемлекет, сондай-ақ басқа жергілікті органдар белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем аударымдарынан айырмашылығы болады.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық - экономикалық құрылысы мен саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі, ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық тетігі, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.

Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен ажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырады.

Салық - мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін төлемдер. Салықтар - қайтарымсыз, баламасыз және тұрақты сипаттағы құқықтық формадағы мемлекет арқылы белгіленген міндетті төлемдер. Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі салық белгілі бір обьектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра) төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік бір мерзімі болады (салық кезеңі - бір күндік, он күндік, айлық, тоқсандық, жылдық) және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.

1991 жылғы қабылданған Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» Заңына сәйкес сол кездегі және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түрлеріне тоқталып өтейік.

Жалпы мемлекеттік салықтардың түрлері:

1. Қосылған құнға салынатын салық

2. Пайдаға салынатын салық

3. Акциздер

4. Бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан алынатын салық

5. Экспорт пен импортқа салынатын салық

6. Кеден тарифі және баж салығы

7. Пайдалы қазбаларды геологиялық барлау және геологиялық іздестіру жұмыстарына байланысты шығындарды өтеуге жұмсалатын алым

8. Тіркелген (ренталық) төлемдер

9. Транспорт құралдарына салынатын салық

10. Автотранспорт құралдарын сатып алуға салынатын салық

11. Автотранспорт құралдарының Қазақстан Республикасына келіп кіргені үшін төленетін ақы

12. Заңды ұйымдардың мүлкіне салынатын салық

13. Қазақстан Республикасы азаматтарынан, шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ адамдардан алынатын табыс салығы

14. Мемлекеттік баж салығы

15. Табиғат ресурстарына салынатын салық

16. Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу қорына салынатын салық

Жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдар:

1. Жер салығы

2. Жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық

3. Орман табысы

4. Су үшін төленетін ақы

5. Табысқа салынатын салық

6. Кәсіпкерлік қызметті тіркеу үшін алынатын алым

7. Кәсіпкерлік қызметтің субьектілері ретінде тіркелмеген азаматтардан алынатын алым

8. Заңды ұйымдарды мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін алынатын алым

9. Елтаңбалық алым

10. Мұрагерлік және сыйға тарту тәртібімен ауысқан мүлікке салынатын салық

Жергілікті салықтар мен алымдар:

1. Курорттық аймақта өндірістік мақсаттағы обьектілер құрылысына салынатын салық

2. Курорттық алым

3. Азаматтардан алынатын мақсатты алым

4. Жарнамаға салынатын салық

5. Автотранспорт құралдарын, есептеу техникасы және жеке компьютерлерді қайта сатуға салынатын салық

6. Автотранспортты аялдауға қойғаны үшін алынатын алым

7. Жергілікті символиканы пайдалану құқығы үшін алынатын алым

8. Ипподромдарда ат жарысына қатысқаны үшін алынатын алым

9. Ат жарысындағы ұтысы үшін алынатын алым

10. Ипподромдарда тотализатор ойынына қатысу адамдардан алынатын алым

11. Тауар биржаларында және валютаны сату және сатып алу кезінде жасалған мәмілелерден алынатын алым

12. Аукциондық сатудан алынатын алым

13. Кино-телетүсірімдер өткізу құқығы үшін алынатын алым

14. Пәтер алуға берілген рұқсат қағаз үшін алынатын алым

15. Ит иелерінен алынатын алым

16. Спиртті ішімдіктермен сауда-саттық жасау құқығы үшін алынатын лицензиялық алым

17. Жергілікті аукциондық өткізу және лотореялар ойнату құқығы үшін алынатын лицензиялық алым.

Алым дегеніміз - белгілі бір қызмет түрін бастар алдында немесе осы қызмет түріне құқық берер кезде төленетін міндетті төлем.

Сонымен қатар алым - анықталған құқықтық мәртебені бергені үшін төлем болып саналады.

Алымдардың түрлері:

1. Заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркегені үшін алым

2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

3. 1 Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым(2005 жылдың 1қаңтардан)

4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым

5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

6. 1 Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшін алым (2005 жылдың 1 қаңтардан)

7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым

8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым

8. 1 Туындылар мен сабақтас құқықтар обьектілеріне құқықтарды, туындылар мен сабақтас құқықтар обьектілерін пайдалануға лизензиялық шарттарды мемлекеттік тіркеу үшін алым (2006 жылы 1 қаңтардан)

9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы

10. Аукционардан алынатын алым

11. Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым

12. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат бергені алым.

Төлемақы - белгілі бір қызмет түрін пайдаланған кезде төленетін міндетті төлем. Төлемақының 9 түрі бар. 2005 жылы төлемақыға өзгеріс енгізілді. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақыға қосымша ретінде «қалааралық және халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы» төлейді.

Төлемақының түрлері:

1. Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлемақы

2. Жер бетінде көзердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы

3. Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы

4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы

5. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы

6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы

7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы

7. 1 Қалааралық және халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы (2005 жылдың 1қаңтардан)

8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы

9. Сыртқы жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.

Мемлекеттік баж дегеніміз - уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәні бар іс-қимылдар жасағаны үшін және құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем.

Баж салығы - алып келінген, сыртқа шығарылатын, сондай-ақ транзитті тауарлар, бұйымдар мен қызметтерден алынатын салықтар.

Алым - қандай да бір қызметті жүзеге асыруға немесе қандай да бір игілікті қолдануға құқық беретін, арнайы құқықтық қатысуды иелену үшін жеке және заңды тұлғалардан алынатын міндетті біржолғы жарна. Немесе алым дегеніміз, белгілі бір құқықты беру үшін төленетін міндетті жарна.

Төлемдер - қайтарылатын және эквивалентті төлем, ол мемлекет азаматтық құқық субъектісі болған жағдайда, азаматтық-құқықтық қатынастарға жанама түрде жүреді. Төлемдер сонымен қатар - уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан өздеріне өтінішпен келген тұлғаларға көбінесе материалдық сипаттағы табиғи, кейде, өзгеше мақсатта пайдаланылатын белгілі бір объектлерді, не болмаса, соларға байланысты рұқсаттарды бергені үшін заңды немесе жеке тұлғалардан эквивалентті түрде алынатын алым.

Мемлекеттік баж - құқықтық маңызы бар қызметтерді жүзеге асырғаны үшін және соған мемлекеттік органдар немесе құзырлы тұлған өкілеттілік берген құжаттарды беру кезінде алынатын - міндетті төлемақы. Немесе баж дегенміз, мемлекеттік қызметтің орнына құқықтық маңызы бар қызметтерді қолданғаны үшін алынатын міндетті төлемақылардың бір түрі. Кедендік баждар - кедендік операцияларды жүзеге асыру кезінде алынатын төлемдер.

«Салық» категориясы өзінің болмысында мәжбүрлі төлемақы болып табылады, ал «алым» көлемі өтініш берушіге көрсеткен қызметі үшін мемлекеттік органның батқан шығынының орнын төлтыратын өтемақылық сипаты бар. Басқа сөзбен айтқанда, салықты өлшеуші салық төлеушінің төлеу мүмкіндігі болған кезде, алымның көлемі қызметтің бағасымен үйлеседі. Мысалы, Қазақстанда ҚР-ның нарығындағы тауарларды сатуға құқық алу үшін алым төлеушілер, бекітілген ставкасына сәйкес, базардағы орналасқан аумағының әрбір шаршы метріне төлейді.

Салықтар мен алымдардың негізгі айырмашылықтары мынада: алым біржолғы төлем; ал салықтар тұрақты түрде және ұзақ уақыт алынады, салықтың тағы бір белгісі қайтарымсыз және эквивалентсіз, (экономикалық критерий) ; алым салыстырмалы түрде эквивалентті төлемақы болып табылады - алып төлеу арқылы субъект мемлекеттен белгілі бір деңгейде құқық немесе рұқсат ала-алады. Салық «жай ғана» төленеді, ал алым - мемлекеттік органдардың салық төлеушінің пайдасы үшін жасаған қандай да бір қызметі үшін төленеді. Тұлғаның мемлекетке қатысты салық төлеуге байланысты қарым-қатынасы төлем субъектісі үшін мәжбүрлі сипатқа ие. Ал, тұлғаның мемлекетке алым төлеуге орай қарым-қатынасы өзі үшін ерікті сипатқа ие, өйткені, алым төлеуге міндеттейтін іспен мемлекетке барудың өзі еркін түрде жүзеге асырылады.

Салықтың төлемақыдан негізгі айырмашылығы сонда, салық қайтарымсыз, эквивалентсіз төлем, ал төлемақы - қайтарымды және эквивалентті. Яғни, салық қаржылық қатынас, ал төлемақы - мемлекет азаматтық құқық субъектісінің рөлінде жүретін азаматтық-құқықтық қатынас.

Салықтардың мәнін толық түсіну үшін олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты.

Салықтардың мынадай негізгі қызметтері (функциялары) бар: реттеушілік; фискалдық; қайта бөлу.

Фискалдық функция - барлық мемлекеттерге тән негізгі қызмет. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін толтыра отырып, экономикада әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Салықтардың реттеушілік функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олардың ставкаларының, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы ұлттық өнімде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық табыстың мемлекеттендірілу дәрежесін көрсетеді.

Бұл негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.

Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың нақты әдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері арқылы салық салудың тәртібін белгілейді.

Салық элементтері - бұл мемлекеттің заң ак актілерімен анықталатын салықтың құрылу принциптері мен салық салуды ұйымдастыру.

Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі; салық салынушы; салық объектісі; салық базасы; салық салу бірлігі; салық ставкасы; салық жеңілдіктері; салық төлеу мерзімі мен тәртібі; салық төлеушілер мен салық органдарының міндеттері мен құқықтары; салық төлеуді бақылау; салық заңдарын бұзғаны үшін санкциялар және т. б.

Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол - заң бойынша салық төлеу міндеттілігі жүктелген тұлға, алайда нарық механизмі арқылы салық ауыртпалығы басқа тұлғаға - салық салынушыға аударылуы мүмкін.

Салық салынушылар - нақты салық ауыртпалығы (салық жүктемесі) түсетін жеке тұлғалар, түпкілікті салық төлеушілер (салықтың ең соңғы, нақты төлеушісі), яғни мемлекет азаматтары.

Салық объектісі. Салық төлеушіге салық төлеу міндеттілігін жүктейтін құқықтық фактілер жиынтығы (дерек, іс-қимыл, жағдай, оқиға) . Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және салық салуға байланысты объектілер болып табылады, олардың болуына байланысты салық төлеушінің салықтық міндеттемесі туындайды.

Салық базасы. Салық базасы - салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің құндық, заттай немесе өзге де сипаттамалары, олардың негізінде бюджетке төленуге тиіс салықтар және басқа да міндетті төлемдердің сомасы анықталады.

Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:

- табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық және жеке табыс салығы жатады;

- тауарларға салынатын салықтар. Олар қосылған құнға салынатын салықтарды, кеден баждарын біріктіреді;

- капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық және басқалары жатады.

Салық салу өлшем бірлігі - салық базасын сандық тұрғыдан көрсетуге пайдаланылатын салық салу ауқымының өлшем бірлігі. Мысалы, автокөлік двигателінің қуаты көлік құралдарына салынатын салық ауқымы болып табылады, ал қуат ат күші, киловатт өлшемінде көрсетілуі мүмкін; алаң жер салығының ауқымы болып табылады, бұл ір елде түрлі өлшемде: гектар, акр, шаршы метр өлшемдерінде көрсетіледі; бензинге акцизді есептеу кезінде литр, баррель, галлон қолданылады.

Салық ставкасы - салық базасының өлшем бірлігіне абсолютті сомада немесе процентпен белгіленетін салықтық есептеу мөлшері.

Салық салу практикасында ставкалар тұрақты және процентті болып бөлінеді.

Тұрақты ставкалар - табыс көзіне қарамастан салық салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мысалы, мұнайдың 1 тоннасына, газдың 1 текше метріне) .

Проценттік ставкалар - салық базасына қарай алынатын табыстың мөлшеріне байланысты салық өлшем бірлігіне салынады.

Проценттік ставканың 3 түрі бар: үйлесімді; прогрессивті; регрессивті.

Үйлесімді салық ставкалары - салық объектісіне (оның мөлшерін саралауды есепке алмай) бірдей проценттік қатынаста іс-әрекет етеді.

Прогрессивті ставкалар - салық салынатын табыстың артуына сәйкес өсіп отыратын салық ставкалары. Нәтижесінде салық төлеуші салықтың үлкен абсолюттік сомасын ғана емес, сонымен бірге оның үлесін де төлейді. Мұндай ставкалар ең алдымен табысы көп тұлғаларға ауыртпалық түсіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.