Арал ауданының жер ресурстарын басқару жүйесін жетілдіру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: ҚР қалаларында жер ресурстарын басқаруды жетілдіру (Арал аудандық жер қатынастары бөлімі КММ мысалы негізінде)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3

1.ҚАЗАҚСТАН ҚАЛАЛАРЫ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ АЙМАҚТАҒЫ ЖЕР РЕСУРСТАРЫНЫҢ БӨЛІНУ САНАТТАРЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ...

5
1.1.Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

5
1.2.Қызылорда облысы Арал ауданы бойынша жер ресурстарының әлеуетін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

10
1.3.Мемлекеттің аграрлық секторында жер ресурстарын пайдаланудағы проблемалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

23

2.ЖЕР РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЙЕЛІ БАСҚАРУ ТЕТІКТЕРІН ДАМЫТУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .

26
2.1.Арал ауданының жер ресурстарын басқару жүйесін жетілдіру ... ... ... .
26
2.2.Қазіргі жағдайда мемлекетте жер ресурстарын ұтымды пайдалану және оны жетілдіру бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

30
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..

36

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Жер қатынастарын, жер ресурстарын басқару негіздерін егжей - тегжейлі зерттеу, жер тек ресурс қана емес, сонымен бірге Қазақстан мен оның азаматтарының әл-ауқаты мен өркендеуі үшін өмірдің маңызды құрамдас бөлігі ретінде сақталуы және көбейтілуі керек мүлік екенін түсінуге ықпал етеді.
Қазіргі уақытта жер ресурстарын басқаруды зерттеу өте өзекті болып табылады, өйткені жер ресурстары адамдардың өмірі мен экономиканың барлық салалары үшін қажет.
Жер адамзат қоғамы үшін ерекше құндылық болып табылады, ол барлық байлықтың бастапқы көзі болып табылады. Ол, ең алдымен, адамдардың барлық ұрпақтарының жалғыз мекендейтін орны ретінде әрекет етеді, өндіріс салаларын орналастыру және дамыту үшін кеңістіктік негіз ретінде қызмет етеді.
Біздің елімізде жүргізіліп жатқан жер реформасы жер ресурстарын басқарудың жаңа дамуы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Жер қатынастары саласындағы басқарудың жаңа қағидаттары мен әдістері салық салу базасын ұлғайтуға, өңірлерді дамытуға инвестициялар тартуға, жер қатынастары субъектілері үшін кепілдіктерді қамтамасыз етудің тиімді жүйесін құруға ықпал етеді. Мемлекеттік органдардың жер ресурстарын басқару тиімділігіне, ең алдымен, елді мекеннің дамуының тұрақтылығы және оның инвестициялық тартымдылығы және оның азаматтарының әлеуметтік тұрақтылығы байланысты.
Басқа табиғи ресурстармен салыстырғанда жер қоғамдық қатынастар жүйесінде неғұрлым кең және маңызды функцияларды орындайды, сондықтан жерді заңды пайдалану мен қорғауға байланысты мәселе бүгінгі таңда ең өзекті болып табылады.
Жер ресурстары -әртүрлі шаруашылық объектілері, қалалар және басқа да елді мекендер орналастырылатын жер беті. Адам жер ресурстарын негізінен тамақ алу үшін пайдаланады. Пайдалы қазбаларды өндіру процесінде, карьерлер мен үйінділерді құрайтын қалалардың, өнеркәсіптік және көлік құрылыстарының өсуі де ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге белсенді түрде қадам басты.
Нарықтық экономиканы жетілдіру және жер нарығын дамыту баға мен жер салығы туралы түсініктерді өзекті етті, жер ресурстарын пайдалануды мемлекеттік реттеуге және оны жүзеге асырудың қолайлы әдістеріне қызығушылықты қайтарды.
Жер ресурстарын және жер-мүлік қатынастарын сауатты басқару қоғамның экономикалық және әлеуметтік әл-ауқатының кепілі болып табылады. Жер ресурстарын басқарудың ерекше түрі Қазақстан Республикасының белгілі бір мүліктік құқығына, Қазақстан Республикасының субъектілеріне тиесілі жер ресурстарын басқару деп танылуы керек.
Қалаларда жер пайдалану мәселелері ауыл шаруашылығы, орман және су қоры жерлерін ұтымды пайдалану проблемалары сияқты өзекті және өткір болып табылады. Бұл, ең алдымен, шектеулі аумақта халықтың, өнеркәсіптің, мәдени және тұрмыстық нысандардың көп шоғырлануына байланысты. Айтарлықтай материалдық ресурстарға және қаланың жоғары зияткерлік әлеуетіне ие бола отырып, жылдам экономикалық даму үшін инвестициялар тартуға мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Арал ауданының ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер ресурстарын зерттеу, сондай-ақ ұсынылған басқарушылық шешімдер есебінен ауданның экономикалық тиімділігін арттыру болып табылады.
Бұл жұмыстың объектісі Қызылорда облысының Арал ауданының жер ресурстары болып табылады.
Дипломдық жұмысты орындау барысында келесі міндеттер шешіледі:
-Қазақстандағы, сондай-ақ Қызылорда облысындағы ауылшаруашылық жерлерін басқарудың құқықтық негіздерін зерттеу;
-Арал ауданы аумағының орналасқан жерін, оның климаттық және техникалық және экономикалық көрсеткіштерін зерттеу;
-жердің сапалық жай-күйіне талдау жүргізу, сондай-ақ оларды жақсарту жөніндегі іс-шараларды әзірлеу (мониторингтік зерттеулер материалдары бойынша);
- Арал ауданында жер ресурстарын басқаруды жетілдіру жөніндегі іс-шаралар бағдарламасын әзірлеу.
Зерттеу пәні -елді мекендегі жер ресурстарын басқару жүйесі.
Жұмысты жазу барысында келесі ақпарат көздері пайдаланылды: Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Жер Кодексі, жер қатынастарын реттейтін нормативтік құжаттар. Сонымен қатар, оқулықтар, мерзімді басылымдар, интернет құралдары қолданылды.
Дипломдық жұмыстың құрылымы жұмыс мазмұнынан, кіріспеден және екі тарау мен бөлімшелерден, қортыныды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.ҚАЗАҚСТАН ҚАЛАЛАРЫ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ АЙМАҚТАҒЫ ЖЕР РЕСУРСТАРЫНЫҢ БӨЛІНУ САНАТТАРЫН ТАЛДАУ

1.1.Қазақстан Республикасының жер ресурстарын басқару тиімділігін анықтау

Жаһандану және ел ішінде де, сыртқы нарықта да болып жатқан экономикалық құбылыстар мен процестердің тұрақсыздығы жағдайында мемлекет әлемдік нарықтағы өз ұстанымын нығайтып, бай ресурстық-шикізат әлеуеті бар ел ретінде ғана емес, сонымен қатар өз ресурстарын тиімді басқаруды жүзеге асыратын ел ретінде де бәсекеге қабілеттілігін арттыру маңызды, атап айтқанда жер ресурстарыда.
Кез келген мемлекет үшін басты ресурстардың бірі -жер ресурстары болып табылады.
Жер -бұл алдыңғы ұрпақтан болашаққа жеткен байлық пен мұра. Жер ресурстары өнім өндіру үшін қажетті бірегей қасиеттерге ие және осы қасиеттерді сақтау және жер ресурстарының құнарлылығын арттыру жөніндегі шараларды үнемі жүзеге асыру маңызды.
Халық шаруашылығы салаларының жұмыс істеуі көбінесе елдің жер ресурстарын пайдалану тиімділігіне тікелей байланысты. Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын басқару жүйесі табиғи байлықты тиімді және ұтымды пайдалану және оның сапасын жақсарту жөніндегі басқару процестерін ұдайы жетілдіруге бағытталған.
Елдің жер ресурстарын басқарудың мемлекеттік жүйесінің мақсаты қоғамдық мүдделерді ескере отырып, жер ресурстарын орнықты дамытуды қамтамасыз ету және басқару тиімділігі мен ұтымды пайдалануды арттыру болып табылады. Экономиканы дамытудың қазіргі жағдайында жер ресурстарын ұтымды және тиімді пайдалану қоғам үшін де, жалпы мемлекет үшін де өзекті болып табылады.
Шет елдердің тәжірибесін ескере отырып, Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын мемлекеттік басқару үшін неғұрлым нәтижелі және тиімді модель жер қатынастарының барлық қатысушыларының тиімді өзара іс-қимыл моделі болып табылады деген қорытынды жасауға болады.
Бұл модель атқарушы мемлекеттік органдар қызметінің ашықтығымен сипатталады, биліктің барлық немесе мүдделі тұлғалармен объективті диалог жүргізуге шынайы және шынайы мүдделілігі мен ұмтылысын көрсетеді.
Жер ресурстарын мемлекеттік деңгейде пайдалану тиімділігін арттыру неғұрлым маңызды нәтиже береді, жер қатынастарын реттеу мәселелері бойынша әлемдік тәжірибе мемлекеттің басты мүдделі тұлға ретінде елдің жер ресурстарын пайдалануды жетілдіру және тиімділігін арттыру жөніндегі барлық тиімді басқару тетіктеріне, мүмкіндіктерге ие екендігін және елдің орнықты дамуын және тұтастай алғанда қоғам қауіпсіздігін қамтамасыз етудің басты кепілі болып табылатынын дәлелдейді.
Жер ресурстарын басқару процесі жалпы жер ресурстары туралы ақпарат жинауды, жер қорының құрамы мен санатын зерделеуді, Жер ресурстарын басқару және қабылданатын шешімдердің тиімділігі туралы қажетті тұжырымдаманы айқындауды және тұжырымдауды, басқарушылық шешімдердің іске асырылуын бақылауды қамтитын циклдік процесс болып табылады.
Жер ресурстарын мемлекеттік басқару бағдарламалар, қағидалар, шешімдер нысанында іске асырылатын және көрініс табатын нормативтік құқықтық актілерді қабылдауды қамтиды.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі заманғы жағдайында жер ресурстарын тиімді пайдалану проблемалары, жерді тиімді пайдалану жөніндегі қағидаларды сақтау мемлекеттік басқару үшін де, жер қатынастарын реттеу үшін де өзекті болып табылады.
Реформалау кезінде жер қатынастарын басқару және реттеу мәселелері бойынша қабылданған шаралар аз болған жоқ, бұл тиімді жұмыс істейтін экономикалық аймақтарды құру, әкімшілік бірліктерді жою, интеграциялық процестерді дамыту сияқты шаралар, реформалау барысына әсер еткен факторлар: жұмыссыздық, өндірістің күрт құлдырауы, елдің әлеуметтік және экономикалық дамуының төмен деңгейі.
Қазақстан Республикасы Еуропа мен Азия арасында орналасқан, оның басым бөлігі Азияда орналасқан. Қазақстан әлемнің 10 ірі мемлекетінің құрамына кіреді, сондай-ақ жан басына шаққандағы жермен қамтамасыз етілу көрсеткіші бойынша әлемде 3-орын алады.
Қазақстан Республикасының жалпы жер алаңы 1-кестеде берілген.

1-кесте. Қазақстан Республикасының жалпы жер көлемі, 2020 ж

№
Облыстардың (қалалардың) атауы
Жер көлемі, мың га
1
Ақмола облысы
14613,2
2
Ақтөбе облысы
30062,9
3
Алматы облысы
22356,0
4
Атырау облысы
11863,1
5
Шығыс Қазақстан облысы
28322,6
6
Жамбыл облысы
14426,4
7
Батыс Қазақстан облысы
15133,9
8
Қарағанды облысы
42798,2
9
Қызылорда облысы
22601,9
10
Қостанай облысы
19600,1
11
Маңғыстау облысы
16564,2
12
Павлодар облысы
12475,5
13
Солтүстік Қазақстан облысы
9799,3
14
Түркістан облысы
11608,6
15
Алматы қаласы
68,3
16
Шымкен қаласы
116,3
17
Нұр-Сұлтан қаласы
79,7
Қазақстан Республикасы бойынша барлығы
272490,2

1-кестенің деректеріне сәйкес Қазақстанның жалпы ауданы 272490,2 мың гектарды құрайды, оның құрамына 17 облыстың және республикалық маңызы бар 3 қаланың алаңы есепке алынған, бұл Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент сияқты қалалар.
ҚР Жер кодексіне сәйкес елдің жер қоры 7 санаттағы жерлерден тұрады, оларға мыналар жатады:
* ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер;
* өнеркәсіп жерлері;
* Көлік және байланыс жерлері, ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жерлер;
* елді мекендердің жерлері;
* ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
* қор жерлері;
* су және орман қорларының жерлері.
Қазақстан Республикасы жер ресурстарының құрамы мен құрылымы 2-кестеде келтірілген.

2-кесте. Қазақстан Республикасы жер ресурстарының құрамы мен құрылымы

Жер санаттары
2018 ж
2019 ж
2020 ж
Ауытқулар

мың.га
%
мың.га
%
мың.га
%
мың.га
%
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер
104050,6
39,7
105337,4
40,1
105337,4
40,1
1286,8
0,4
Елді мекендердің жерлері
23805,6
9,1
24053,2
9,2
24053,2
9,2
247,6
0,1
Өнеркәсіп, көлік және байланыс және өзге де аш маңызы жоқ жерлер
2877,2
1,1
2244,6
0,9
2244,6
0,9
-632,6
-0,2
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері
7134,3
2,7
7284,3
2,8
7284,3
2,8
150,0
0,1
Орман қорының жері
22880,8
8,7
22737,6
8,7
22737,6
8,7
-143,2
-
Су қорының жерлері
4140,0
1,6
4144,6
1,6
4144,6
1,6
4,6
3
Босалқы жер
97037,3
37,0
96706,5
36,8
96706,5
36,8
-330,8
-0,2
Жер жиыны
261925,8
100
262508,2
100
262508,1
100
582,4
-

2-кестеден көріп отырғанымыздай, соңғы 3 жылда Қазақстанда жер қорының құрамы бірқатар өзгерістерге ұшырады, мәселен 2020 жылы жалпы ауыл шаруашылығы алаңы 2018 жылмен салыстырғанда 1286,8 мың гектарға ұлғайды, оның ең көп үлес салмағы ҚР жер алаңының жалпы көлемінде 40,1 құрады %.
Ауыл шаруашылығы алқаптары елдің ішкі азық-түлікпен қамтамасыз етілуіне байланысты құнарлылық сапасы мен аудан көлеміне байланысты жерлердің ерекше санаты болып табылады. 2020 жылы Қазақстанның ауыл шаруашылығы алқаптарының жалпы ауданы 221387,8 мың гектарды құрады, оның ішінде егістік алқабы 25813,3 мың гектарды, жайылым алаңы 186156,1 мың гектарды, шабындық алаңы 5134,8 мың гектарды құрады.
Қазақстан Республикасы жер ресурстарының құрылымы 1-суретте көрсетілген. 1-суреттен көріп отырғанымыздай, есепті кезеңдерде Қазақстанның жер ресурстарының құрылымында аздаған өзгерістер болды, мәселен 2020 жылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер 0,4% - ға ұлғайды және елдің жер қорының жалпы алаңында 40,1% - ды құрады, елді мекендердің жерлері, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері 0,1% - ға ұлғайды, су қорының жерлері 3% - ға ұлғайды, өнеркәсіп, көлік және байланыс жерлері және өзге де ауыл шаруашылығы емес маңызы бар жерлер 0,2% - ға қысқарды.

1-сурет. Қазақстан Республикасы жер ресурстарының құрылымы

Жер заңнамасының жекелеген нормаларын қолдануға мораторий енгізу туралы ҚР Президентінің 06.05.2016 ж. № 248 Жарлығына сәйкес 2020 жылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді сату жүзеге асырылмады. Мәселен, Қазақстан жерлері алаңының жалпы көлемінде 2020 жылы ең аз үлес салмағы өнеркәсіп, көлік, байланыс және өзге де ауыл шаруашылығы емес маңызы бар жерлер алаңын құрайды - 0,9 %, 2018 жылмен салыстырғанда осы санаттағы жерлер алаңы 632,6 мың гектарға қысқарды.
Жүргізілген талдау негізінде Қазақстанда жер құқықтық қатынастарын іске асыру нәтижесінде елдің жер ресурстарының жалпы құрамын қайта бөлу жүзеге асырылды деген қорытынды жасалады. Қазақстан Республикасының жер қорын пайдалану көрсеткіштері 3-кестеде келтірілген.

3-кесте. Қазақстан Республикасының жер қорын пайдалану көрсеткіштері

Көрсеткіштер
2018 ж
2019 ж
2020 ж
Ауытқулар

мың.га
%
мың.га
%
мың.га
%
мың.га
%
Қазақстан Республикасында пайдаланылатын жерлердің жиыны
261925,8
96,1
262508,2
96,3
262508,1
96,3
582,2
0,2
Басқа мемлекеттер пайдаланатын ҚР жерлері
10565,3
3,9
9982,9
3,7
9982,9
3,7
-582,4
-0,2
ҚР жалпы жер көлемі
272490,2
100
272490,2
100
272490,2
100
-
-

3-кестеге сәйкес, 2020 жылы Қазақстанда пайдаланылатын жердің жалпы көлемі 262508,2 мың гектарды құрады, оның ауданы 2018 жылмен салыстырғанда 582,4 мың гектарға ұлғайды. Пайдаланылатын алаңның ұлғаюы Ресейдің Қарағанды және Ақтөбе облыстарында жалға алған жер алаңының ішінара қайтарылуына байланысты. Мәселен, 2020 жылы Ресей Байқоңыр ғарыш айлағы мен әскери полигондар пайдаланатын жер алаңын қоспағанда, басқа мемлекеттер пайдаланатын жер алаңдары қысқарды.
Елдің жер ресурстарын ұтымды және тиімді пайдалануды қамтамасыз ету - мемлекеттің алдында тұрған басым міндеттердің бірі, ал жер ресурстарын пайдалану жөніндегі жалпы талаптарды сақтау-жер пайдаланушылардың өздері тікелей қоятын міндет.
Мемлекеттік қолдау шаралары, жер қатынастары субъектілерінің құқықтарын қорғау Қазақстанның жер ресурстарын тиімді және ұтымды пайдалану талаптарын қамтамасыз ету және іске асыру құралы болып табылады.
Бүгінгі таңда мемлекет шешуі қажет басым және маңызды міндеттердің бірі - Қазақстан Республикасының жер ресурстарын тиімді пайдалану мен басқаруды арттыру. Бұл, ең алдымен, мемлекеттік органдармен, сондай-ақ жер пайдаланушылар мен құқық иеленушілердің Қазақстан Республикасы Жер заңнамасының нормаларын қатаң және мүлтіксіз сақтауына байланысты.
Табиғи байлықты, атап айтқанда жер ресурстарын басқару тиімділігін арттыру үшін мемлекет деңгейінде елдің жер ресурстарын басқару тиімділігін арттыру жөнінде іске асырылып жатқан мемлекеттік шаралардың тиімділігіне кешенді диагностика жүргізу қажет.
Біздің ойымызша, Қазақстанның жер ресурстарын басқару тиімділігін арттыру бойынша қажетті мемлекеттік шаралардың бірі жерді ұтымды пайдалану үшін қажетті жағдайлар жасау, ауыл шаруашылығы өнімдерінің отандық өндірісін тұрақты қолдау және көлемін ұлғайту болып табылады. Осы мемлекеттік шаралардың арқасында ішкі нарықты қажетті азық-түлік тауарларымен толықтыру мәселелері шешілуде, аграрлық бизнесті қарқынды дамыта отырып, еңбек нарығында жаңа жұмыс орындары құрылатын болады.
Айта кету керек, ауылшаруашылық алқаптары, атап айтқанда егістік жерлер кез-келген елдің жер қорының құрамындағы маңызды және ерекше санат болып табылады, осыған байланысты мемлекет алдында ауылшаруашылық алқаптарын қатаң бақылау және ұтымды пайдалану мәселесі өткір тұр, нәтижесінде мемлекет деңгейінде ауылшаруашылық жерлерінің сапалық және сандық құрамына үнемі мониторинг жүргізу қажет, заманауи тиімді технологияларды қолдану және тиімді агротехнологиялық шараларды жүргізу арқылы оның сапалық құрамын жүйелі түрде жақсарту.
Ауыл шаруашылығы алқаптарында ресурс үнемдеуші технологияларды тиімді енгізу бойынша ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге мемлекеттік қолдау көрсетудің маңызы зор. Елдің экономикалық дамуын жақсарту және ауыл шаруашылығы өнімінің отандық өндірісін ұлғайту үшін мемлекеттік деңгейде жер қорының жекелеген санаттарынан жерлерді ауыл шаруашылығы айналымына тарту жөніндегі іс-шараларды іске асыру да маңызды.
Осылайша, Қазақстан елдің бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыру және өзін әлемдік қоғамдастықта жоғары ресурстық-шикізаттық әлеуеті бар ел ретінде, сондай-ақ елдің жер ресурстарын тиімді басқаратын мемлекет ретінде таныту үшін барлық қажетті жағдайлары бар.

1.2.Қызылорда облысы Арал ауданы бойынша жер ресурстарының әлеуетін талдау

Арал ауданы Қызылорда облысының солтүстік-батыс бөлігінде орналасып, батысында Актөбе облысымен, солтүстік-шығысында Қарағанды облысымен, шығысында Қазалы ауданымен, оңтүстігінде Өзбекстан Республикасымен шектеседі (2-сурет). Өзбекстан Республикасымен шекарасының жалпы ұзындығы 172 шақырымды құрайды.
Арал ауданының территориясы облыс аумағының 24,4 пайызын, яғни 5 554 574 га жерді құрайды. Аудандағы су қорының жері 2 155 680 гектарды құраса, ерекше қорғалатын жерлер 160 839 гектарды (Барсакелмес қорығы), орман қорының жері 574 150 гектарды алып жатыр.
Арал ауданының территориясы жартылай шөлді және шөлейтті аймаққа жатады. Табиғаты қатал, континенталды, жазда +43 градусқа дейін ыстық, қыста -39 градусқа дейін суық. Ауданның кейбір климаттық келеңсіздіктері келешекте он ерекшелігінің бірі болмақ. Мысалы, жел күші энергия көзі ретінде, сонымен бірге, күннің жарқырауы да энергияның балама көзі ретінде пайдаланылуы мүмкін. Энергияның балама көздерінің болуы, ауданның энергетикасын және инновациялық қызметін дамыту үшін алғы шарт болады.
Аудан территориясымен 240 км темір жол, Самара-Шымкент автокөлік жолы өтеді. Облыс орталығынан қашықтығы 448 шақырымды құрайды.

2-сурет. Қызылорда облысының картасы

Аудан 21 ауылдық, 2 кенттік (Сексеуіл және Жақсықылыш), 1 қалалық округтен (Арал қаласы) тұрады. Елді мекендер саны - 57. Ауылдағы халықтың саны жалпы халық санының 58,0 пайызын құрайды. Ауданның әкімшілік орталығы - 33 277 тұрғыны бар Арал қаласы болып табылады. Арал қаласы Өңірлерді дамыту-2020 мемлекеттік бағдарламасы аясында Шағын қалалар қатарына жатқызылған.
Аудан аумағының геологиялық құрылымының ерекшелігі - жер қойнауы табиғи кен байлықтарына (ас тұзы, кварц топырағы, мұнай-газ, құрылыс материалдары), жер асты суларына бай. Ас тұзының бірегей кені бар (Арал теңізінің солтүстік жағалауы және оған жақын жатқан көл қазандықтары), жоғары сапалы шыны құмдарының ірі кен орны барланған. Одан бөлек ауданда өнеркәсіпті дамытудың негізі бола алатын, келешегі бар кен орындары да аз емес, мысалға Ақеспе титан кен орны. Геологиялық зерттеулер нәтижесінде Арал маңындағы Көкарал аумағында мұнайгаз бассейні бар екендігі анықталған.
Әлемдік нарықтағы қиындықтарды ескере отырып, Арал ауданында бірінші кезекте әлеуметтік және экономикалық тиімді, өнімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ететін жобалар іске асырылатын болады. Әлеуметтік тұрақтылық, экономикалық өсім және іскерлік белсенділікті арттыру - алдағы 5 жылдықтағы ауданның басты даму бағыттары болмақ. Олар жаңа экономикалық саясатқа, яғни Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік атты Елбасының Қазақстан халқына арнаған Жолдауына,Нұрлы Жол және 100 нақты қадам Ұлт жоспарын, іске асырудың 5 институционалдық реформасына сай келеді.

3-кесте. Арал ауданы бойынша ауыл шаруашылығы алқаптарының жалпы бөлінуі, гектар

Қазіргі таңда Арал ауданы аумағында барлық шаруа қожалықтарының саны -527, мемлекеттік емес ауыл шаруашылық ұйымдары -12, мемлекеттік ауыл шаруашылық ұйымдары -2, ал ауыл шаруашылық айналымына тартылған ауыл шаруашылығы алқаптарының жалпы алаңы -621983,0 гектар, оның ішінде суармалы егістіктер-34,0 гектар, тыңайған жерлер -146,0 гектар, шабындықтар -7271,0 гектар, жайылымдықтар -465663,0 гектар, оның суландырылғаны -302381 гектар бар.
Бөлім арқылы осы уақытқа дейін кәсіпкерлік мақсатта жалпы көлемі 81,276 гектар жер учаскелері сауда-саттық (аукцион) арқылы сатылып,жалпы сомасы 26 645 923 теңге жалдау құқығына сатылып сауда-саттық (аукцион) арқылы өткізілді. Арал ауданы бойынша ауыл шаруашылығы жерлерінен жалға беру шарттарында көрсетілген талаптарды сақтамаған жалпы көлемі -1580 гектар, 2 жер учаскелерінің жалға беру шарттары біржақты бұзылып,мемлекет қайтарылып алынды.
Қызылорда облысы, Арал ауданы, Сексеуіл кентінің, Жақсықылыш кентінің, Жіңішкеқұм ауылдық округі, Тоқабай елді мекенінің, Құланды ауылдық округі, Ақбасты елді мекенінің, Бекбауыл ауылдық округі, Бекбауыл елді мекенінің, Құмбазар елді мекенінің, Жаңақұрылыс ауылдық округі, Жаңақұрылыс елді мекенінің, Бөген ауылдық округі, Қарашалаң елді мекенінің, Қосаман ауылдық округі, Қосаман елді мекенінің, Райым ауылдық округі, Қызылжар елді мекенінің, Шөмішкөл елді мекенінің, Мергенсай ауылдық округі, Жалаңаш елді мекенінің, Сапақ ауылдық округі, Сапақ елді мекенінің, Ақирек ауылдық округі, Ақбай елді мекенінің шекаралары (шектері) Қазақстан Республикасының Жер кодексі Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы Кодексінің 108 - бабының 5 - тармағына және Қазақстан Республикасының әкімшілік - аумақтық құрылысы туралы Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 8 желтоқсандағы Заңының 12 -бабының 3) тармақшасына сәйкес Арал ауданының әкімдігі елді мекендерінің шекараларын (шектерін) өзгерту туралы шешім шығарды

4-кесте. Арал ауданының елді мекендерінің шекараларына (шектеріне) өзгерістер еңгізілгені мәліметтер

№
Атауы
Жалпы көлемі, гектар
Оның ішінде (гектар)

Жолдар мен
соқпақтар
Құрылыстар астында
Басқа алқаптар
1
Сексеуіл кенті
4445
13
55
4377
2
Жақсықылыш кенті
1379
18
187
1174
3
Жіңішкеқұм ауылдық округі, Тоқабай елді мекені
760
4
23
733
4
Құланды ауылдық округі, Ақбасты елді мекені
781
2
19
760
5
Бекбауыл ауылдық округі, Бекбауыл елді мекені
226
3
30
193
6
Бекбауыл ауылдық округі, Құмбазар елді мекені
183
2
16
165
7
Жаңақұрылыс ауылдық округі, Жаңақұрылыс елді мекені
398
5
28
365
8
Бөген ауылдық округі, Қарашалаң елді мекені
344
3
21
320
9
Қосаман ауылдық округі, Қосаман елді мекені
467
3
15
449
10
Райым ауылдық округі, Қызылжар елді мекені
448
4
21
220
11
Райым ауылдық округі, Шөмішкөл елді мекені
427
2
21
404
12
Мергенсай ауылдық округі, Жалаңаш елді мекені
183
6
19
158
13
Сапақ ауылдық округі, Сапақ елді мекені
177
2
11
164
14
Ақирек ауылдық округі, Ақбай елді мекені
233
5
26
202

Елбасы жер рерустарының қоғам дамуына қатысты рөліне тоқтай келе Жер - табиғи байлықтар мен және жылжымайтын мүлікпен қатар экономиканы өзгертіп тұрған киттердің бірі болып табыладыдеп тұжырымдады. Еліміз, тәуелсіздік алған жылдан бері жерді нарықтық экономика жағдайында тиімді пайданану мақсатында жер реформасы жүргізіле бастады. Жер қатынастарының социлистік жүйесінен, нарықтық экономиканың жағдайында бейімделген жаңа жер қатынастарына көшуді қамтамасыз етуге тиісті бұл реформада төмендегідей шараларды кешенді түрде жүзеге асыруды қажет етеді:
oo жерге мемлекеттік меншік монолопиясын жою, жердің кейбір шарттарына жеке меншікті енгізу;
oo жерді ақала пайдалану;
oo мемлекеттік емес ауыл шаруашылығы ұжымдарының түрлерін дамыту;
oo жер учаскілерінде заңды түрде жылжымайтын мүлік құқығын беру;
oo жер кадастырын жаңадан қалыптастыру, жер телімдернің кадастырлық бағасын анықтау.
Арал ауданында 2020 жылы ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер құрамында 28,3 мың га шабындықтар бар. Босалқы жерлер көлемі 943,2 мың га құрайды. Жайылым жерлер ауданда алқаптар құрамының басым бөлігін алады, олардың ауданы 1352,5 мың га немесе ауылшаруашылық алқаптарының 92,5 % көлемінде. Жайылымдардың 732,4 мың га немесе 54,2 % суландырылған жайылымдар. Жайылымдар жақсартылмағандықтан және елді-мекендерден алшақ жатқандықтан олардың басым бөлігі пайдаланылмай жатады. Қазіргі уақытта босалқы жерлер құрамында 789,4 мың га (91,4 %) жайылымдар бар.
Ауданда жер реформасын жүргізу, жерге жеке меншіктік құқығының аясын біртіндеп көбеюіне әкелді. Ауыл шаруашылық кәсіпорындарын жекешелендіру шаралары негізінде 2020 жылы 330 шаруа қожалықтары (фермер) шаруашылықтары құрылған, мемлекеттік емес ауылшаруашылық кәсіпорындары - 7. Көптеген жұмыс атқарып жатқан шаруа қожалықтарының 50-ден 30 000 га көлемінде жерлері бар. Жерлерді аймақтарға бөлу жұмыстары салық түсіру мақсатында ауданның барлық ауылдық окруктерінде жүргізілді. Ауыл шаруашылық жерлерді трансформациялау жұмыстары толық жүргізілді.
Сонау бұрынғы Одақ кезеңінен қалған суармалы жерлер бүгінгі таңда суландыру жүйесі жоқтығынан өз мақсатында пайдаланылмай келеді. Кейбір экономикалық қиындықтар салдарынан суармалы жүйелерді қалпына келтіру жөнінде профилактикалық шаралар жүргізілмеген, ол суармалы жерлер көлемінің қысқаруына әкеп соқтырды. Ауданда суармалы жерлерді бір түрден екіншісіне ауыстыру (трансформациялау) 2018 жылы Арал қаласы бойынша 4284 га, барлығы аудан бойынша 8792 га жер учаскелеріне жүргізілді.
Картографиялық өнімдерді жаңғырту жұмыстары басталып кетті бұрынғылары ескірді. Ауданда жер реформасы енгізілгелі жер учаскелері мен жер пайдалану иелігін нарықтық жағдайда жүргізуге бағытталған жер қатынастары қалыптасты.
2019 жылдың жағдайы бойынша жалпы көлемі 21,2984 га 125 жер учаскесі 3126,053 мың теңгеге жеке меншікке сатылды. Ауылшаруашылығы мақсатындағы жерлер сатылған жоқ. Аудан көлемінде жер нарығын құру, жер учаскелерін жеке меншік иелікке беруде ашықтықты сақтап аукциондар мен конкурстар өткізуде нақты жұмыстар жүргізіле бастады. Жергілікті атқарушы органдар бұл саясатты жүзеге асыру үшін аукциондарда сатылуға ұсынылған жер учаскелерін анықтауға кірісті.
Арал аудандық жер қатынастары бөлімі мемлекеттік мекемесінің барлық аумағы және оны санаттарға, ауыл шаруашылығы алқаптарына, жер телімдерінің меншік иелері мен жер пайдаланушыларға бөлу туралы соңғы үш жылдағы (2018, 2019, 2020 жылдардағы) есебі 5-ші кестеде келтірілген.

5-кесте. Арал ауданы жер қорының санаттары бойынша (гектар өлшемінде) бөлінуі

Көрсеткіштер
Жылдар
2020 ж.2018 ж.,%

2018
2019
2020

Барлығы
1992280
1992245
1992192
99,9
Егістік
978
996
994
101,6
Көп жылдық ағаш өсімдіктері
520
520
520
100
Тыңайған жер
814
790
788
96,8
Шабындық
5384
5384
5384
100
Жайылым
1983274
1983245
1983133
99,9
Бақша
1310
1310
1373
104,8

Жердің жалпы көлемі 3 жылда орташа есеппен 1992239 га жерді құрап тұр. Жалпы жер көлемінің көп алқабын жайылымдық жерлер алып жатыр. 3 жылдық есептің нәтижесінде кестеде көрініп тұрғандай жайылымдық жерлардің көлемі соңғы 2 жылда алдыңғы 2018 жылмен салыстырғанда төмендеген. Көп жылдық ағаш өсімдіктері жерлері мен шабындық жерлердің көлемі де еш өзгеріссіз қалған.
Бақшаға арналған жерлердің көлемі бастапқы 2 жылда өзгеріссіз болып 2020 жылы 63 гектар жерге артып, яғни 1373 га жерді құрады. Тыңайған жердің көрсеткіштеріне келетін болсақ жылдан жылға төмендеу тенденциясын көрсетіп отыр. Егістік жер 2018 жылы 978 га, 2019 жылы 996 га, 2020 жылы 994 гектарды жерді құрап, өсу тенденциясы байқалады.

6-кесте. Арал ауданы бойынша тұрақты суару жерлерінің көлемі

№
Жер бөлімшелері
Жалпы аудан, га
2020 ж.2018 ж.,%

2018 жыл
2019 жыл
2020 жыл

1
Қордағы жерлер
1625
1682
1822
112,1
2
Лимандық жерлер
711
711
711
100
3
Тұрақты суару
1418
1418
1418
100
2-ші кестені қорытындылайтын болсақ, лимандық суару және тұрақты суару жерлерінің ауданы үш жыл ішінде өзгермегенін көруге болады. Ал қордағы жердің ауданы 2019 жылы 2018 жылмен салыстырғанда 57 гектарға, яғни 103,5 пайызға, ал 2020 жылды 2019 жылмен салыстырсақ 140 гектарға, яғни 108,3 пайызға артқанын көруге болады.
Соңғы он жылдың ішінде ауданның ауылдық окруктерінде көптеген жерлер ауыл шаруашылық айналымнан шығарылып, босалқы жерлерге ауыстырылған. Жер сапасын жоғары деңгейде ұстаудың бір компоненті болып танаптардың тазалығы есептеледі. Бірақ бүгінгі таңда негізгі ауылшаруашылық дақылдар танаптарының арамшөптермен қатты ластануы байқалады.
Топырақ өңдеу технологияларының бұзылуына байланысты минералды және органикалық тыңайтқыштарды топыраққа сіңіру көлемінің азаюуы, топырақ құнарлылығы төмендеуі байқалуда, осының салдарынан ауылшаруашылық дақылдарының түсімдері төмендеді. Келесі кестеден ауыл шаруашылық алқаптарының бөлінуін көруге болады.

7-кесте. Арал ауданы бойынша уыл шаруашылық алқаптарының (гектар өлшемде) бөлінуі

№
Көрсеткіштер
Жылдар
2020 ж.2018 ж., %

2018
2019
2020

1
Аш алқабы
987880
987878
987792
99,9
2
Орман
9615
9615
9615
100
3
Бұталар
340
340
340
100
4
Батпақ
48
48
48
100
5
Су асты
14006
14006
14006
100
6
Канал
4807
4807
4807
100
7
Жол асты
3796
3796
3800
100,1
8
Бүлінген
78
78
78
100

Кестедегі мәліметтер 3 жылдық есепті салыстыра отырып берілген. Кестеде көрініп тұрғандай, жалпы ауылшаруашылық алқаптары 2018 жылы 987880 га жер көлемін құраса, 2020 жылы 2 га жерге кеміген, яғни 987878 га жерді құраған. Орман, бұталар, батпақ, су асты, канал, бүлінген жер алқаптары 3 жылда еш өзгеріске ұшырамай тұрақты күйін сақтап қалды.
Алдыңғы қатарлы елу елдің қатарына кіру жөніндегі Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың 2007 жылғы 28-ақпандағы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан халқына жолдауына сәйкес аудан көлемінде халық тұтынатын құрылыс материалдары. Жаңа жер кодекс қабылданғаннан кейін соңғы 4 жылда 21 шаруа қожалығы құрылып, 4 шаруа қожалығы жабылды.
Қазіргі уақытта ауданның өзінде 36 шаруа қожалығы тіркеліп олардың пайдалануында 115765 га жер бар. Жер кодексінің 101 бабына сәйкес Жер бөлімшелері шаруа қожалығын жүргізу Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншік құқығы немесе уақытша пайдалану құқығы мен 49 жылға дейін берілді.
Осы тұрғыдағы ауданда 6 шаруа қожалығына 1973га жер жеке меншіктеріне сатылып берілді. Осы жерде айта кететін жағдай-бұл шаруа қожалықтарының дені, яғни 75-і жеріңің шекараларын белгілемей, сәйкес Жер учаскесінің нақтылы шекарасы белгіленгенге және жер қатынастары жөніндегі аумақтық орган жер учаскесіне куәландыратын құжаттарды бергенге дейін жер учаскесін пайдалануға жол берілмейді.
Осыдан мөлшерді сақтамау жер бөлімшесін өз бетінше иеленіп алу деп танылады. Қазақстан Республикасының әкімшілік - құқық бұзушылық туралы заңдарына сәйкес әкімшілік жауапкершілікті көздейді.
Шаруа қожалығының жерін заңдастыру үшін қажет құжаттар:
жер бөлу туралы аудан, облыс әкімінің шешімі;
жер таңдау актісі;
жердің сызбасы;
жеке куәлік көшірмесі;
салық тіркеу нөмері;
еңбек кітапшасының көшірмесі;
шаруа қожалығын құру туралы хаттамасы;
шаруа қожалығының бизнес-жоспары.
Жер учаскесiне сәйкестендiру құжатын дайындауды және беруді мемлекеттік жер кадастрын жүргізуді жүзеге асыратын республикалық мемлекеттік кәсіпорындар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен алты жұмыс күнi iшiнде жүзеге асырады.
Республикада жер реформасы жылдары ішінде жер учаскелерімен жер пайдалыну құқығығның нарықтық жағдайларға тартуға, сондай-ақ жер нарығын дамытуға бағытталған жер қатынастары қалыптасып отыр. Мемлекеттің қатысуымен ауданы 196,8 мың гектар жер учаскелерін меншікке және жер пайдалану құқығында сату бойынша 92,9000мың операция жүзеге асырылды.
Барлық меншік үлгісіндегі жер пайдаланушылар:
- жер учаскелері тиімсіз пайдаланылады, топырақ құнарлылығын арттыруға талпындыратын экономикалық тетіктердің жоқтығы, әрі топырақ құнарлылығы жағдайын нақты қадағалап отыру өз деңгейінде болмауы, жер учаскелерін пайдаланушылардың жерді ұтымды пайдаланудағы жауапкершілігін төмендетеді;
- барлық ауыл шаруашылығы өндірісшілері жоғары сапалы тұқым сорттарына аудандастыруды қолға алмайды;
- минералды және органикалық тыңайтқыштар өте аз мөлшерде топыраққа сіңіріледі, соңғы онжылдықта жыртынды қабатын ұдайы пайдалану салдарынан топырақ қыртысының табиғи тозуы және гумустың төмендеуі байқалды;
- химиялық препараттарды қолдану өз дәрежесінде емес;
- ауыл шаруашылығы дақылдары аурулары мен зиянкестерге қарсы химиялық өңдеу тиімсіз жүргізіледі;
- астық өндірісінде ылғал сақтау және басқа да жаңа технология баяу енгізілуде;
Қалыптасқан жағдайды ескере отырып, барлық тауар өндірушілер топыраққа пайдалы заттарды қайтару арқылы топырақ құнарлылығы төмендеуін тоқтату, ғылыми-негізделген егіс ауысымын игеру сидералдық дақылдарды пайдалану, көпжылдық шөптер себу үшін бөлек жатқан танаптарды қолдану, қуатты ылғал сақтау технологиясын қолдану талаптарын сақтаудың жүйесін әзірлеу қажет.
Жер балансы жылдық есебі бойынша ауданның жер қоры 2019 жылмен салыстырмалы түрде төменгі көрсеткіштерді құрайды.

8-кесте. Арал аудандық жер балансы жылдық есебінің салыстырмалы көрсеткіші

Атаулары
2019 ж
2020 ж
Ауытқуы (+,-)
жер қоры барлығы, га
806805
806805
0
соның ішінде елді мекен жерлері, га
134777
134777
0
ауылшаруашылық мақстатындағы жерлер
278878
326904
+ 48026
соның ішінде егістік
30173
34370
+ 4197
шабындық
27449
33839
+ 6390
жайылым
157798
201289
+43491
тыңайған жерлер
63458
55554
-7904
босалқы жерлер
388302
340276
-48026
соның ішінде шабындық
98786
92396
-6390
жайылым
241985
198494
-43491
тыңайған жерлер
47531
40111
-7420
Басқа жерлер
4848
9267
+4428

12 ай қорытындысы бойынша жер қатынастары бөлімімен көрсетілген мемлекеттік қызметтер көрсету туралы.
Барлығы - 399 мемлекеттік қызметтер көрсетілді соның ішінде ХҚКӨ арқылы 105 қызмет.
1. жер учаскелерін қалыптастыру жөніндегі жерге орналастыру жобаларын бекіту -261 ; соның ішінде ХҚКӨ арқылы 81қызмет
2. жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуге шешім беру - 46;
3. іздестіру жұмыстарын жүргізу үшін жер учаскесін пайдалануға рұқсат беру- 2 арыз, соның ішінде ХҚКӨ арқылы 1 қызмет,
4. Мемлекет жеке меншігіне сататын нақты жер учаскелерінің кадастрлық құнын бекіту - 90, соның ішінде ХҚКӨ арқылы 23 қызмет.
Республикада жер учаскелерін сату үшін жер ауциондарымен конкурстар өткізіледі. Жер реформасының бүкіл кезеңінде 436 конкурс және аукцион өткізілді, оларда 11300 жер бөлімшесі сатылды. Жерді ауыл шаруашлығына бөлек пайдалану үшін сатудың айтарлықтай резерві босалқы жерлерде, олардағы ауыл шаруашылығы алқаптарынның ауданы 109,2 млн гектар құрайды. Ақалы жер пайдалану жүйеснің дамуына қабылданған Қазақстан Республикасының Жер кодексі ықпал ететін болады. Жер рерустарын пайдалану мен қорғауды ммемлекеттік бақылау жүйесі құрылған, оның міндеттіне жер, азаматтық, табиғат қорғау және жер қатынастар саласындағы өзгеде заңнаманың талаптарын сақтауды қамтамасыз еті кіреді .
Тасқала аудандық жер қатынастары бөлімінде тіркелген 2020 жылдың 12 айында ауылдық округ әкімдерінен түскен арыздар бойынша барлығы - 117 арыз, соның ішінде тұрғын үй салу үшін - 52 арыз, жалға алу мерзімін ұзарту - 10 арыз, тоқтату туралы - 32 арыз, өзіндік қосалқы шаруашылық жүргізу үшін - 11 арыз, шаруа қожалығын жүргізу үшін - 132 арыз, өндірістік ғимаратқа қызымет көрсету үшін - 12 арыз, үй құжаттарымен жер актісі сәйкес келмеу туралы - 16 арыз, жеке меншікке - 29 арыз, бау бақшаға жер телімін сұрау - 13 арыз.

9-кесте. Арал ауданы бойынша ауыл шаруашылық жерлерді пайдалануға беру туралы

2019 ж
2020 ж
Шаруа қожалықтар саңы- 96
Шаруа қожалықтар саңы- 76
Пайдалануға берілгені барлығы -
61562 гектар жер
Пайдалануға берілгені барлығы -
47944 га
с.і. егістік - 8761 га
с.і. егістік - 4804 га
Жайылым - 41417 га
Жайылым - 35247 га
Шабындық - 10339 га
Шабындық - 7508 га
басқа жерлер - 254 га
басқа жерлер - 384,6 га
с. і. жаңадан ашылғаны- 26 шқ
с. і. жаңадан ашылғаны - 28 шқ

Пайдаланбай жатқан жерлерді қайтару жұмыстары бойынша:
Тасқала аудандық жер қатынастары бөлімінде тіркелген 2020 жылы аудан әкімі кеңсесінен түскен арыздар туралы мағұлмат бойынша барлығы - 252 арыз, соның ішінде тұрғын үй салу үшін - 4 арыз, жалға алу мерзімін ұзарту - 26 арыз, тоқтату туралы - 35 арыз, өзіндік қосалқы шаруашылық жүргізу үшін - 7 арыз, шаруа қожалығын жүргізу үшін - 128 арыз, өндірістік ғимаратқа қызымет көрсету үшін - 10 арыз, үй құжаттарымен жер актісі сәйкес келмеу туралы - 9 арыз, жеке меншікке - 27 арыз, бау бақшаға жер телімін сұрау - 1 арыз түсті.
Жер қатынастары бөлімімен 2020 жылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерін мақсатты пайдаланбайтын барлығы 36 шаруа қожалықтары анықталды.
Пайдаланбайтын жерлерді қайтару жұмыстары жүргізіліп нәтижесінде барлығы 12705,3 гектар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер қайтарылды. Соның ішінде егістік - 7777,5 гектар, жайылым - 3550,0 гектар, шабындық- 1375,0 гектар, басқа жерлер - 2,8 га.
Қайтарылған ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді заңға сәйкес мемлекеттік меншігіне қайтару мақсатында 12 шаруа қожалығының құжаттары жалпы көлемі 3288 гектар аудандық сот шешімі негізінде мемлекеттік меншігіне қайтарылды.

4-сурет. Арал аудан бойынша жалпы жер көлемі

Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерін пайдаланбағаны үшін 24 шаруа қожалығының жалпы көлемі 9170 гектар және 8 кәсіпкерге жерлерін мақсатты пайдаланбағаны үшін тиісті шаралар қолдануға Батыс- Қазақстан облысының жердін пайдаланылуымен қорғалуын бақылау басқармасына тексеруге құжаттары жолданылды.
Тексеру нәтижесінде 16 шаруа қожалығына тиісті мақсатында пайдаланбауына байланысты ҚР Жер кодексіне сәйкес заң бұзушылықты жою жөнінде 1 жыл мерзімге нұсқамалар берілді, 2 шаруа қожалық атындағы жер учаскелерінен ерікті түрде пайдалану құқығынан бас тартты, 1 шаруа қожалығының жер учаскесінің жалдау мерзімі аяқталды, 1 шаруа қожалығының басшысы абақтыда болуына байланысты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.