Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани - адамгершілік дамуын талдау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Баишев Университеті

Білім берудің жоғары мектебі
Педагогика және психология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырып: Адамгершілік рухани тәрбиенің - маңыздылығы

Мектепке дейінгі педагогика пәні бойынша

6В01211 - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу білім беру бағдарламасы бойынша

Орындаған: Сапарова Г.М.

Ғылыми жетекші: ИзтлеуоваС.Ш.

Ақтөбе, 2020
МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 ТАРАУ. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ДАМУЫН ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1.Педагогикалық әдебиеттегі рухани-адамгершілік даму түсінігі ... ... ... ... ... ..6
1.2.Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2 ТАРАУ. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ДАМЫТУДЫҢ ӘДІСНАМАСЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..18
2.1.Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының нысандары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.2.Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуын талдау...22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі.Қазіргі уақытта психологияда, педагогикада баланың рухани - адамгершілік даму мәселесі адам өмірінің жоғары қарқынына байланысты өзекті бола түсуде. Рухани-адамгершілік даму процесінде адам әлемге адамгершілік қатынасты қалыптастырады, моральдың реттеуші функциясы жүзеге асырылады, қабылданған нормаларға сәйкес мінез-құлықты реттеу қамтамасыз етіледі, жеке тұлғаның бағыты, оның дүниетанымы, жеке тұлға мен қоғамдық мүдделердің үйлесімділігін қамтамасыз ететін моральдық сенімдер жүйесі қалыптасады, моральдық мінез-құлықтың қалыптасуына ықпал етеді [2, 31бет].
Педагогикалық терминологиялық сөздік рухани - адамгершілік дамуды қоғамдағы моральды мұрагерліктің көбею формаларының бірі ретінде анықтайды. Рухани-адамгершілік даму-өскелең ұрпақтың бойында адамгершілік сана, адамгершілік сана, адамгершілік мінез-құлық және адамгершілік сезімдерін қалыптастыруға мақсатты және жүйелі әсер ету процесі[8].
Көптеген мұғалімдер рухани-адамгершілік даму проблемаларына назар аударды және арнады. В. А. Сластениннің пікірінше, Адамгершілік-бұл адамның жеке мінез-құлқын реттейтін мейірімділік, әдептілік, адалдық, шыншылдық, әділеттілік, еңбекқорлық, тәртіп, ұжымшылдық сияқты қасиеттер мен қасиеттерді біріктіретін жеке сипаттама [9, 78бет].
С.А. Козлова рухани-адамгершілік дамудың нәтижесі ретінде белгілі бір моральдық қасиеттер жиынтығының пайда болуы мен бекітілуін қарастырады. Бұл қасиеттер неғұрлым берік қалыптасса, қоғамда қабылданған моральдық принциптерден ауытқулар жеке адамда байқалады, оның адамгершілігін басқалардың бағалауы соғұрлым жоғары болады[5, 129 бет].
Жалпы, Р.С. Буре [14], Л.В. Коломичнко [5] және т. б. зерттеулер көрсеткендей, рухани-адамгершілік дамудың тиімділігі көбінесе білім беру міндеттерін шешудегі кешенді тәсілді жүзеге асыруға, балалардың бірлескен іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыруға, педагогикалық құралдар мен әдістердің шебер және үйлесуіне байланысты.
Мектепке дейінгі білім берудің жаңа жағдайында мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының негізгі міндеттері анықталды: патриотизм мен азаматтықтың бастауларын қалыптастыру; адамдарға және қоршаған табиғатқа адамгершілік көзқарасты қалыптастыру; рухани-адамгершілік қатынасты және өз халқының мәдени мұрасына қатыстылық сезімін қалыптастыру; өз ұлтына құрмет; өзінің ұлттық ерекшеліктерін түсіну; өз халқының өкілі ретінде өзіндік қадір-қасиетін қалыптастыру; басқа ұлт өкілдеріне құрмет; жағымды, мейірімді, ұжымдық қарым-қатынасты қалыптастыру; еңбекке құрметпен қарауды тәрбиелеу.
Қарастырылып отырған тақырыптың өзектілігі мектепке дейінгі балалық шақ баланың өміріндегі маңызды кезең ретінде ұсынылатындығымен анықталады, оның барысында өз бетінше іс-әрекетке қажеттілікпен қатар өз мүмкіндіктерін қалыптастыру жүзеге асырылады, сонымен қатар отбасылық өмір мен Туған жер туралы идеялармен қатар қоршаған әлемге, жақсылық пен жамандыққа қатысты негізгі идеялар қалыптасады. Бұл дамудың осы кезеңінде мектепке дейінгі мекемеде рухани-адамгершілік дамудың қалыпты жұмыс істейтін жүйесін түсіну және құру өте маңызды екенін түсіндіреді; баланың жеке басының даму қажеттіліктеріне жауап беретін және дене, ақыл-ой (ақыл-ой) және рухани сау адамды дамытуға бағытталған дәстүрлі рухани мәдениеттің құндылықтарына негізделген жүйе.
Тұлғаның рухани-адамгершілік даму тұжырымдамасын дамыту үшін
мектеп жасына дейінгі баланың жұмысы өте маңызды балабақша "мұғалім-бала-отбасы"өзара әрекеттесу жағдайында мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының бірқатар міндеттерін жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенімен ұсынылған.
Зерттеу нысаны-мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік даму процесі.
Зерттеу пәні-дидактикалық ертегі мектеп жасына дейінгі балалардың рухани - адамгершілік дамуының құралы ретінде.
Объектіге, затқа, мақсатқа сәйкес жұмыстың мынадай міндеттері айқындалды:
oo педагогикалық әдебиеттегі рухани-адамгершілік даму ұғымын қарастыру;
oo мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуы мен тәрбиесінің ерекшеліктерін зерттеу;
oo мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының нысандары мен әдістерін сипаттау;
oo мектепке дейінгі білім беру ұйымдарындағы мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуына талдау жасау;
oo дидактикалық ертегіні қолдану негізінде мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік даму процесін жобалау мен іске асыруды қарастыру;
oo мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік даму динамикасын зерттеу.
Зерттеу әдістері: Теориялық (теориялық талдау) және эмпирикалық әдістер: деректерді сандық және сапалық талдау әдістері, Педагогикалық тәжірибелік-іздестіру жұмысы
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Зерттеудің бірінші тарауы мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуын теориялық зерттеуге арналған. Жұмыстың екінші тарауында мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуын эксперименттік зерттеу келтірілген.

1 ТАРАУ. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ДАМУЫН ТЕОРИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ
1.1.Педагогикалық әдебиеттегі рухани-адамгершілік даму түсінігі

Болашақта ел тұтқасын ұстар азаматтардың өнегелі тәрбиесі - бүгінгі күн тәртібінде тұрған маңызды мәселенің бірі. Олардың отансүйгіштік сезімін, білім мен біліктілігін, дағдысы мен шеберлігін, асқақ адамшылық және адамгершілік қадір-қасиеттерін, жаңа дүниетанымдық көзқарастарын, салауаттылық дағдыларын, ұнамды мінез-құлық нормаларын рухани-адамгершілік құндылықтар арқылы қалыптастыру - үлкен қажеттілік екендігін ел президенті Нұрсұлтан Назарбаев үнемі еске салады.
Қай заманда болмасын, сол қоғамға сай азаматты тәрбиелеудің бірден-бір жолы адамның рухани байлығын арттыру. Қазақстан Республикасы жалпы білім беру тұжырымдамасында жеке адамның рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін ашу, рухани-адамгершілікті қалыптастыру, әрбір адамды дамыту үшін жағдайлар жасау міндетінің ерекше аталуы біз көтерген мәселенің қоғам талабынан туындап отырғандығын дәлелдейді. Оның үстіне қоғамдағы рухани құндылықтардың табиғаты, мәні және атқаратын қызметтері туралы жан-жақты зерттеулердің адамгершілік пен руханилық мәселелерімен тікелей байланысты қарастырылып, осы кезге дейін күн тәртібінен түспеуі біздің мәселеміздің өзектілігін арттыра түседі. Өйткені, оқушылардың рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру мәселелері көптеген ғылыми зерттеулерге арқау болған.
Рухани-адамгершілік тәрбиесі қоғамның барлық сатысында зерттеу нысаны болып отырғаны баршаға белгілі. Рухани-адамгершілік құндылықтар мәні, тәрбиелік маңызы туралы қазақ ғұламаларының, қоғам қайраткерлері мен ағартушы-педагогтарының ой-пікірлері мен көзқарастары бар. Бүгінгі таңда сұраныс қоғамдағы ізгілікке, руханилыққа бет бұрғызып, оқу-тәрбие жұмысын рухани-адамгершілік тәрбие негізінде ұйымдастырып, жоғары сынып оқушыларының рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру қажеттілігін айқындап отыр.
Адамгершілік - адам бойындағы ең асыл қасиет және адамзат баласының ең жоғарғы мақсатына бағытталады. Бұл қасиет адамды мейірімділікке, Отанын, елін, отбасын сүюге үйретеді. Рухани тәрбие - өзіндік сананы дамытуға жағдай жасауды, жеке тұлғаның әдеп ұстанымын, оның қоғам өмірінің нормалары мен дәстүрлерімен келістірілетін моральдік қасиеттерін және бағдарларын қалыптастыруды болжайды.
Оқушыларды рухани-адамгершілікке тәрбиелеу, болашағына жол сілтеу кезек күттірмес мәселе. Негізгі міндет - балалардың жақсы әдет, мінез-құлқын қалыптастыру. Баланың сезіміне әсер ету арқылы ішкі жан дүниесін ояту нәтижесінде оның рухани-адамгершілік қасиеттері қалыптасады.
Адамгершілікке тәрбиелеу құралы - еңбек пен ата-ана үлгісі - деп Ы.Алтынсарин атамыз айтқандай, құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру баланың туғанынан басталуы керек. Халықта Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал, үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың деп бекер айтылмаған. Сондықтан, баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өзіне сенімділікті тәрбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші роль атқарады.
Осы мақсатта мектептегі балаларды адамгершілік сана-сезімін оятып, жағымды мінез-құлқын қалыптастыруда Мен Отанымды сүйемін, Сабырлық пен ұстамдылық, Ойнайық та, ойлайық! ойын-сабақтары өтті. Мұның бәрі адамгершілікке бағытталды.
Халқымыз баланы ойын өсіреді деген сөзі тегін айтылмаса керек. Бала ойнап жүріп, ойланады, жүйкесі тынығады, ойы сергиді, денесі шымырланады. Өздерінің құрбы-құрдастарымен жақсы араласуды үйренеді. Сан алуан ойындар баланың дене тәрбиесін дамытып, жас жеткіншектің бойына адамгершілік, сүйіспеншілік, кішіге көмек, үлкенге құрмет көрсете білуге, қиыншылықтан қорықпауға, мақсатқа жетуде төзімділікті ұлғайтуға тәрбиелеуде ерекше мәні бар. Ең бастысы, ойын баланы жан-жақты, тез ойланып шешім қабылдауға, ойын шыншыл ойнауға кешірімді, жанашырлыққа тәрбиелейтіні анық.
Рухани-адамгершілік білім беру - жас ұрпақтың бойына өмірдің мәні, сүйіспеншілік, бақыт, сыйластық, татулық, бірлік, төзімділік сынды құндылықтарды дарыту арқылы адамның қоғамда өз орнын табуына, қабілет-дарынының ашыла түсуіне, ақыл-парасатын дамытуына, яғни сәнді де мәнді өмір сүруіне қызмет етеді. Жұмыла көтерген жүк жеңіл демекші бала тәрбиелеудегі осындай міндеттерді іске асырушылар - мектеп мекемелері мен отбасы. Осы екі арнада жүргізілетін тәлім-тәрбие сабақтаса, ұштаса өткізілгенде ғана көздеген мақсат нәтижелі болары сөзсіз. Бүгінгі жаңа қоғам мүддесіне лайықты, жан-жақты жетілген, бойында ұлттық сана, ұлттық психология қалыптасқан ертеңгі қоғам иегері боларлық парасатты азамат тәрбиелеп өсіру - отбасының, балабақшаның, мектептің, барша халықтың міндеті.
Адамгершілік тәрбиенің, адам бойында осы жақсы қасиеттердің болуы, жанұяға, өскен ортасына байланысты. Бала ісінің дұрыс екенін қоштап, оң бағыт беріп, теріс жерін дереу жөндеп, демеп жіберу ата-ана мен оқытушыға жүктелер міндет. Адам бойында жақсы қасиеттер көп болса, оған бақ та, бақыт та қонады деген сөзге сүйенсек, жағымсыз қылықтар болса одан арылту қажет.
Баланың рухани - адамгершілік дамуы мен тәрбиесі - бұл оның әлеммен, басқа адамдармен, өзімен қарым-қатынасын тәрбиелеу, руханият және осы қатынастарды үйлестіру арқылы.
Мектепке дейінгі білім беру мекемесі жағдайында балалардың рухани - адамгершілік дамуының қазіргі заманғы теориясын дамыту құралдарының бірі-тарихи ретроспективада мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудің дамуына талдау жасау.
Баланың жеке басын қалыптастыру және дамыту - бұл тәрбие, әлеуметтену және өзін-өзі дамыту процесі және нәтижесі.
Рухани-адамгершілік дамудың негізі қоғамның, отбасының және білім беру мекемесінің мәдениеті - баланың өмір сүретін ортасы, оның қалыптасуы мен дамуы болатындығы белгілі. Мәдениет-бұл, ең алдымен, дәстүрлерде бекітілген құндылықтар жүйесі. Бұл рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру және жоғары құндылықтарды іздеу үшін қажет. Халықтық мәдениеттің таңғажайып және жұмбақ құбылысы-мерекелер мен рәсімдер.
Мемлекет, қоғам, мұғалімдер, психологтар, философтар тарапынан осы мәселеге назар аудару соңғы онжылдықтар ішінде осы тақырып аясында шетелдік және отандық зерттеушілердің теориялық және әдіснамалық жұмыстарының көптігіне қарамастан күшейе түсуде. Дж. Пиагет, Л.Кольберг, П. Айзенберг, Д. рест, С. Н. Карпова, А. Подольский, Е. В. Субботский және басқалардың еңбектерінде тұлғаның моральдық дамуының шарттары, факторлары, заңдылықтары қарастырылады. И. С. Кон, Л. Колберт, Л. И. Рувинский және басқалар моральдық-этикалық мәселелерді шешу қабілетін қалыптастырудың маңыздылығын көрсетеді.
Тұлғаның моральдық дамуының ең жалпы теориясы американдық психолог Л. Колбергке тиесілі. Дж. Пиагет ұсынған және Л.С. Выготскийдің қолдауымен баланың моральдық санасының эволюциясы оның ақыл-ой дамуымен қатар жүреді деген идеяны ерекше маңызды деп санаймыз.
Отандық білім беруді дамытуда көрнекті педагог К. Д. Ушинский маңызды рөл атқарды. Ресейге қатысты К. Д. Ушинский тәрбиенің үш негізгі принципін анықтады: христиандық руханият, ұлт және ғылым. Л.Н.Толстой орыс педагогикасының негізін халықтың мәдени және тарихи дәстүрлерінде, тілінде, сенімінде, тұлғаның адамгершілік өзін-өзі жетілдіруінде көрді. Ұлт, табиғат сәйкестігі, гуманизм, адамгершілік қағидаттарына негізделген жеке тұлғаны тәрбиелеудің тұтас жүйелік тұжырымдамасы Л.Н.Толстойдың педагогикалық көзқарастарының негізін құрайды [8, 109].
Еркін шығармашылық тұлғаны тәрбиелеу К.Н.Вентцельдің "ғарыштық педагогиканың" негізін құрайды, онда космизм идеялары ғарыштың азаматы және адамгершілік өзіндік санасы бар, адамгершілік өзін - өзі дамытуға, жалпы адамзаттық және ұлттық мәдениетті игеру арқылы жеке тұлғаны рухани байытуға қабілетті жеке адамның бостандығы мен балаға табыну идеяларымен үйлеседі [9, 312бет].
Руханият пен мораль мәселесі философиялық және психологиялық әдебиеттерде белсенді дамуда. Мектеп жасына дейінгі балалардағы руханилықты зерттеу тұлғаның адамгершілік тәрбиесі саласындағы зерттеулермен (Л.И. Божович, Т.А. Марков, В.Г. Нечаева, Т.А. Репин, А.А. Рояк), сондай - ақ мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынасын зерттеумен тығыз байланысты (Л.В. Артемова, В. С. Мухина, Е. О. Смирнова).
Л.С. Рубинштейннің зерттеулеріне сүйене отырып, руханиятбіз адамның ішкі әлемі, ал моральқоғамда қабылданған мінез-құлық нормалары [9, 241 бет].
Рухани-адамгершілік даму деп әлеуметтену процесінде жүзеге асырылатын тұлғаның құндылық-семантикалық саласын дәйекті кеңейту және нығайту, адамның өзіне, басқа адамдарға, қоғамға, мемлекетке, Отанға, жалпы әлемге дәстүрлі моральдық нормалар мен моральдық мұраттар негізінде бағалау және саналы түрде құру қабілетін қалыптастыруды түсінеміз[3].
Мектепке дейінгі педагогика бойынша классикалық еңбектерді пәндік зерттеу арқылы өмірдің алғашқы жылдарындағы балалардың рухани-адамгершілік дамуын дәстүрлі, социоцентристік және гуманистік парадигмалармен қатар әртүрлі әдіснамалық тәсілдер, сондай-ақ жетекші педагогикалық парадигмалар контекстінде түсіну ерекшеліктерін анықтауға болады[10, 42бет].
Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының бірқатар аспектілері Ежелгі дәуір авторларының, соның ішінде Аристотель, Квинтилиан және Платонның философиялық еңбектерінде қамтылған.
Олар мектепке дейінгі кезеңнен бастап балалардың рухани-адамгершілік дамуының гуманитарлық және социоцентрлік парадигмаларының негізін қалады. Христиандық антропология мен педагогика қағидаттарына негізделген дәстүрлі парадигманың негізі IV - V ғасырлардағы теологтардың мұрасында тұжырымдалған: Джон Хризостом, блж. Августин, блж. СтридонныңИеронимі. Қасиетті әкелердің еңбектеріне талдау жасау арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының дәстүрлі парадигмасына тән ерекшеліктерін анықтауға болады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының дәстүрлі парадигмасы еуропалық ғылымда одан әрі дамыды. XVII ғасырдан бастап. алғашқы білім беру мәселелерін қозғайтын алғашқы теориялық еңбектер жарияланды. Мектепке дейінгі ғылыми педагогиканың негізін қалаушы Коменский Я. А. 1633 жылы "Ана мектебі" жұмысында мектепке дейінгі кезеңде баланың рухани-адамгершілік дамуының тұтас тұжырымдамасын қалыптастырды.
Біріншіден, ол "Ана мектебі" - бұл білім берудің алғашқы сатысы деп санайды.
Осылайша, ана мәртебесі кез-келген әйелге балаға бірінші тәрбиеші және мұғалім міндетін жүктейтіні көрсетілген.
Коменский ана мектептерін білім беру жүйесінің ең үлкен ресурсы деп санады. Олар мұндай мектептегі ата-ана қамқорлығы адам өмірінің негізгі бөлігі ретінде рухты тәрбиелеу екенін атап өтті.
Ана мектебінің тәрбиелік басымдықтары міндеттердің иерархиясын анықтайды, оларды шешу білімнің басқа деңгейлерінде де жалғасады, бұл кезде ғылым, өнер және тілдерді оқыту сенім, тақуалық және жақсы адамгершілікке үйретіледі.
Коменский тақуалықты тәрбиелеуде бірнеше компоненттерді анықтады:
1. Құдайдың болуы, оның даналығы туралы діни идеялардың негізін қалыптастыру.
2. Балалар жүрегінің ризашылығы мен сезімталдығын тәрбиелеу.
3. Рухани өмірге, Құдайдың өсиеттерін орындауға деген ұмтылысты дамыту.
Балалардың рухани-адамгершілік дамуының міндеттері мектепке дейінгі жаста негізі қаланған ізгіліктердің дамуымен байланысты. Олар: ұқыптылық, құрмет, махаббат, шыншылдық, қайырымдылық, үнсіздік, шыдамдылық, қарапайымдылық.
1826 жылы неміс педагогы Ф.Фребельдің "Адам тәрбиесі" атты еңбегі жарық көрді, онда ол христиан антропологиясы тұрғысынан білім беру мақсатын Құдайдың адами принципін ашу ретінде негіздеді.
Ерте жастан бастап баланың рухани қалыптасуының шарты ретіндеФ.Фребельдің балалық шағы:
1. Тәрбиешілер мен ата-аналардың сөздері мен істерінің тазалығы мен айқындылығы.
2. Тәрбиешілер мен ата-аналардың баланың жан дүниесіндегі Құдай бейнесін ашуға көмектесу миссиясының маңыздылығын түсінуі.
3. Нақты балалардың өмірлік шақыруын зерттеу.
4. Тәрбиешілердің рухани өмірінің тереңдігі мен тұтастығы.
5. Балалар мен ересектердің рухани бірлігі.
6. Тәрбие саласында бақытты өмір сүру жағдайларының болуыбалалар[7].
Орыс педагогикасының дәстүрлері туралы айта отырып, мынаны атап өткен жөн: К.Д. Ушинскийдің адамгершілік негіздері туралы жалпы тұжырымдарыорыс халықтық тәрбиесіндегі элементтер мектепке дейінгі тәрбиеге қатысты қолданылады.
Кеңес заманында "рухани-адамгершілік даму" ұғымы мүлдем қолданылмады. Көбінесе "рух күші", "рух күші" және т. б. сияқты сөздер кез-келген діни идеялармен байланысты емес қолданылды.
1980 жылдардың аяғында және әсіресе Кеңес Одағы жойылғаннан кейін жағдай айтарлықтай өзгере бастады. Кеңес заманындағы білім мен тәрбиенің шынайы кемшіліктерін сыни тұрғыдан бағалай отырып, оларға назар аудара отырып, кейбір ел мен білім беру басшылары кеңестік коммунистік тәрбие идеялары мен практикасын жалғастырудан гөрі ешқандай тәрбие алмаған дұрыс деген қорытындыға келді.
Сонымен бірге теориялық жұмыстар пайда болды (З.И. Васильева, И.П. Иванов, В.А. Караковский, А.В. Мудрик, Л.И. Новикова, Г.И. Щукина және басқалар. бұрынғы кеңестік зерттеулер мен практикалық тәжірибеге ішінара сүйенген, жаңа шындықтарды, соның ішінде жалпыадамзаттық құндылықтар тұрғысынан ішінара түсінген.
Бірақ бұл жұмыстарды кең мектеп тәжірибесінде қолданудың нақты қиындықтары болды.
Бір жағынан, білім беру басшылары білім беру проблемалары мен практикасын ынталандырмады, ал екінші жағынан, сол кездегі нақты педагогика, Егер А.С. Макаренко белгілі өрнекті біршама өзгертсе, бүкіл қоғамның "тоқсаныншы жылдардағы" педагогикасын қайталай алмады. Барлық осы қиындықтармен бірге аймақ біртіндеп ерекшеленді қазір ол рухани-адамгершілік даму тұжырымдамасымен байланысты.
Жалпы білім беру жүйесіне не болып жатқанын өз бетінше бағалауға және өз қызметін айналасындағы адамдардың мүдделеріне сәйкес құруға қабілетті жауапты азаматты даярлау міндеті жүктелген.
Тұтас білім беру кеңістігі баланың дамуында өте маңызды рөл атқарады. Бастау үшін, "тұтас" ұғымы күрделі органикалық жүйелердің тұтастығы құбылысын сипаттайды. Тұтастық толықтығымен, тұтастығымен және интеграциясымен, сондай-ақ автономиямен (өзін-өзі қамтамасыз етумен) сипатталады.
Аймақтық түсіндіруде "білім беру кеңістігі" ұғымы Аймақтық әлеуметтік-мәдени ерекшеліктермен анықталған олардың субъективті белсенділігіне байланысты студенттер мен студенттердің оқиғасының сапалық ерекшелігі ретінде оның тұтастығында адамның өмір жолының, құндылықтарының өзіндік ерекшелігін көрсететін аймақтық өмір салтымен берілген деп саналады.және оның өмірінің қайшылықтары, білім беруде бейнеленген [6, 9 бет].
А.С. Запесоцкийдің пікірінше, ішкі мәні бар және өзін-өзі дамыту логикасы бар білім беру жүйелері макрофакторлармен (мәдениеттің түрі, діни жүйе, қоғамның қалыптасу даму сатысы, басым идеология) байланысты. Сондықтан білім беру феномені (оның генезисі, динамикасы) туралы тұтас көзқарасты қалыптастыру педагогикалық теориялар мен тәрбиелік практиканы, сондай-ақ өркениеттік және формациялық факторлардың жиынтығын зерттеуді қамтиды.
Жалпы білім берудің федералды мемлекеттік білім беру стандартын әзірлеу мен іске асырудың әдіснамалық негізі рухани-адамгершілік даму және тәрбие тұжырымдамасы болып табылады.
Тұжырымдама рухани-адамгершілік дамудың және жеке тұлғаны тәрбиелеудің мақсаттары мен міндеттерін, негізгі ұлттық құндылықтар жүйесін, рухани-адамгершілік даму және жеке тұлғаны тәрбиелеу принциптерін анықтайды.
Осылайша, рухани-адамгершілік даму және білім - бұл сан қырлы ұғым, оның мазмұнында жеке тұлғаның құндылықтарының иерархиялық жүйесі бар. Қазіргі түсініктегі рухани-адамгершілік даму моральдық идеялар, сезімдер мен мінез-құлық жүйесін қамтитын интегративті жеке білім ретінде тұлғаның адамгершілік тәрбиесін уақтылы қалыптастыруға жағдай жасауға бағытталған және әлеуметтік қабылданған және жеке маңызды моральдық нормалар, құндылықтар мен мұраттарға сәйкес моральдық өзін-өзі анықтау және мінез-құлық қабілеттерін дамытуды қамтамасыз ететін субъектілердің (ересектер мен балаларды тәрбиелейтін) өзара әрекеттесуінің тұтас, ғылыми негізделген, арнайы ұйымдастырылған процесі ретінде анықталады.Осылайша, рухани-адамгершілік даму және білім - бұл сан қырлы ұғым, оның мазмұнында жеке тұлғаның құндылықтарының иерархиялық жүйесі бар. Қазіргі түсініктегі рухани-адамгершілік даму моральдық идеялар, сезімдер мен мінез-құлық жүйесін қамтитын интегративті жеке білім ретінде тұлғаның адамгершілік тәрбиесін уақтылы қалыптастыруға жағдай жасауға бағытталған және әлеуметтік қабылданған және жеке маңызды моральдық нормалар, құндылықтар мен мұраттарға сәйкес моральдық өзін-өзі анықтау және мінез-құлық қабілеттерін дамытуды қамтамасыз ететін субъектілердің (ересектер мен балаларды тәрбиелейтін) өзара әрекеттесуінің тұтас, ғылыми негізделген, арнайы ұйымдастырылған процесі ретінде анықталады.
1.2.Мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуының ерекшеліктері
Рухани-адамгершілік даму мәселесін мектепке дейінгі жаста шешу керек, өйткені дәл осы жаста баланың әлеуметтік тәжірибесі жинақталады, болашақ өмірінің алғашқы бағыты жүреді.
Тұлғаның моральдық дамуының өзіндік шығу тегі, заңдылықтары мен дәйектілігі бар, бұл процесс әртүрлі факторлар мен жағдайлардың әсерінен өте ерте басталады, бұл процесте балалар дамуының жас ерекшеліктерімен, дамудың әлеуметтік жағдайымен тығыз байланысты кезеңдерді бөлуге болады.
Уақыт өте келе бала қоғамда қабылданған мінез-құлық пен қарым-қатынас нормалары мен ережелерін игереді, өзара әрекеттесудің әдістері мен формаларын белгілейді. Л.И. Божовичтің еңбектерінде жас ерекшелігі атап өтілді баланың моральдық дамуын бағыттайтын үлгілердің өзгеру динамикасы және балалардың осы үлгілерді игеруінің кейбір ерекшеліктері анықталды, олардың ішінде үлгілерді ұстанудың нақты тәжірибесі және моральдық нормалармен танысу балада бұрыннан қалыптасқан моральдық сезімдер мен әдеттерге сүйене отырып жүзеге асырылады [10, 178 бет].
Рухани-адамгершілік даму процесінің ерекшелігі оның ұзақ және үздіксіз екенін және оның нәтижелері уақытында кешіктірілетінін ескеру керек.
Баланың жеке басының адамгершілік қалыптасу процесі оның бірнеше кезеңнен өтуін қамтиды:
oo бірінші кезең - адамгершілік сапа (құндылық) туралы түсінік қалыптастыру);
oo екінші кезең - мотивтердің пайда болуы;
oo үшінші кезең-сапаға (құндылыққа) деген көзқарастың пайда болуы);
oo төртінші кезең - қажеттілік және практикалық іске асыру,өз іс-әрекеттерімен және мінез-құлқымен көрінеді.
Мектепке дейінгі жас ең сезімтал екенін ескере отырып басқа адамдарға құрмет, толеранттылық, азаматтық, қоршаған табиғатқа деген сүйіспеншілік пен ұқыптылық, жауапкершілік сияқты жеке қасиеттерді қалыптастыру қазіргі заманғы балабақшаның баланың дамуына айтарлықтай әсер ететін маңызды факторлардың бірі ретіндегі ерекше рөлін атап көрсетеді. Мектепке дейінгі ұйымдардың педагогикалық ұжымдарының назарын оқушылардың рухани - адамгершілік дамуы мәселелеріне аудару орынды деп санаймыз.
Мектепке дейінгі жас-рухани-адамгершілік құндылықтардың негізі пайда болған кезде жеке тұлғаның қалыптасуындағы ерекше уақыт. Осы кезеңде баланың өмірінде алдымен рухани және адамгершілік құндылықтарға эмоционалды қатынас қалыптасады, содан кейін құндылық туралы алғашқы идеялар және бұл маңыздылықты түсіну және қабылдау маңызды.
Мектепке дейінгі жас адамгершілік сана, сезім және мінез-құлық негіздерін дамыту үшін сезімтал. Бұл жас кезеңінде балалар бірқатар этикалық нормалар мен ережелердің мазмұнын игереді, олардың әлеуметтік маңыздылығын ашады, моральдық мінез - құлықтан практикалық тәжірибе алады; балалардың әлеуметтік-адамгершілік сезімдері мен эмоциялары белсенді дамиды, құрдастарына адамгершілік көзқарас қалыптасады, адамгершілік ұстанымның негіздері қаланады.
Осы бағыттағы практикалық тәжірибені талдай отырып және балабақшада мектеп жасына дейінгі балалардың рухани-адамгершілік дамуы бойынша эксперименттік Жұмысты жоспарлай отырып, біз келесі негізгі ережелерді негізге алдық:
oo мектепке дейінгі балалық шақ-тұлғаның адамгершілік қалыптасуындағы маңызды кезең. Адамгершілік тәрбие мақсатты педагогикалық әсердің, балаларды әртүрлі іс-шаралар процесінде моральдық нормалармен таныстырудың арқасында жүзеге асырылады, ал балада адамзат баласына жататындығы туралы түсінік қалыптастыру маңызды; өзіне деген сенімділікті тәрбиелеу; іс-әрекеттерді, сезімдерді, ойларды талдай білу; балаларды өз отбасына, достарына, басқа адамдарға, жануарларға, жалпы табиғатқа ұқыпты қарауға үйрету, өзінің кіші отанының мәдени дәстүрлерін сақтау және көбейту туралы қамқорлық жасау;
oo тұлғаның рухани-адамгершілік дамуы құндылық бағдарларын қалыптастыруды болжайды, бұл өз кезегінде баланың рухани-адамгершілік идеяларын байыту; сананы дамыту; оқушылардың практикалық "адамгершілік" әрекетін дамыту сияқты мәселелерді шешу шеңберіндегі практикалық іс-әрекеттің міндеттерін анықтайды;
oo рухани-адамгершілік даму-кең ұғым, оның ішіндекелесі өзара енетін және бірін-бірі толықтыратын бағыттар;
oo В.Л. Сухомлинскийден кейін адамгершілік нанымның мызғымас негізі балалық шақта және ерте жасөспірімде қалыптасады деп санаймыз, бұл кезде моральдық құндылықтар (жақсылық, Ар-намыс, әділеттілік) баланың түсінуіне тек айқын көріну, көрген, жасаған, көрген моральдық мағынасының дәлелі болған жағдайда ғана қол жетімді болады [101, 137 бет];
oo баланың рухани, адамгершілік құндылықтарды түсінбестен, жеке тұлғаны одан әрі қалыптастыру үшін өте маңызды патриоттық сезімдерді тәрбиелеу мүмкін емес;
oo мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілік тәрбиелеуде балалар арасындағы адамгершілік қатынастарды қалыптастыру өте маңызды. Баланың моральдық саласын қалыптастырудың қажетті шарты баланың әлеуметтік - тарихи тәжірибесін игеретін коммуникативті саланы дамытуға бағытталған балалардың бірлескен іс-әрекетін ұйымдастыру деп санаймыз;
oo білім беру-тәрбие процесі шеңберінде тәрбиеленушілердің ата-аналарымен өзара іс-қимылды қызметтің жетекші бағыттарының бірі ретінде қарастырамыз;;
oo балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, балалардың танымдық белсенділігін арттыру үшін де, оң эмоционалды фон құру үшін де маңызды ойын әдістерін кеңінен қолдану қажет;
oo мектепке дейінгі мекеме жағдайында рухани-адамгершілік дамудың негізіне келесі негізгі принциптер салынуы керек: тәрбиенің гуманистік бағыты (мұғалімнің оқушыға өзінің дамуының тең субъектісі ретінде қатынасы); табиғат сәйкестігі( дамудың жалпы заңдарымен келісуадамның жынысы мен жасына сәйкес); културалық(тәрбие ұлттық мәдениеттің құндылықтары мен нормаларына және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.