Допты боссаусақтармен соғу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Жоғары дәрежедегі волейболшылардың жаттығу процесіндегі инновациялық технологиялар

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

5В010800 Дене шынықтыру және спорт мамандығы

Ғылыми жетекші:
Студент:

Семей 2021 ж

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Тарау I. Волейбол ойынының Қазақстан Республикасында дамуының теориялық негіздері
0.1 Волейбол ойынның сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6

0.2 Волейболдың даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

1.3 Волейбол ойынның техникасы мен тактикасының
ерекшеліктері және әдіс тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

Тарау II. Жоғары дәрежедегі волейболшылардың әдіс тәсілдерін жетілдірудегі инновациялық технологиялар.

2.1Жоғары дәрежедегі волейболшылардың оқу жаттығу процесін жоспарлау мен ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24

2.2Жоғары дәрежедегі волейболшылардың дайындау жүйесіндегі іріктеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Тарау III. Қазақстан Республикасында волейбол ойынының даму алғышарттары
3.1 Қазақстандық волейболдың әлемдік спорт аренасында бәсекеге
қабілеттілігін арттыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36

3.2 Қазақстанда волейбол ойынының дамытуда спортышыларды
әзірлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65

Кіріспе

Туымызды көкке көтеріп, алтыны мен күмісін, қоласын мойнына тағып, ел намысын қорғайтын спортшылар болса, оны қолдайтын - мемлекет. Қазіргі қазақ спортының дамуына волейбол сынды ойындар ықпал етті деп толықтай айтуға болады. Қандай спорт түрі болмасын, халқымыз қайсарлық пен жігерлігімен көзге түсіп, сан сайыста жеңіс тұғырынан көрінетін. Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев халыққа ұсынған Жолдауында спорт пен денешынықтыру саласына аса көңіл бөліп, алдағы күндері спортта жүрген азаматтарымызға жаңа құралдар алып, спорт мектептерін ашып т.б. қолдау көрсететінің жариялады. Волейбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан жүгіру, жүру, секіру, лақтыру т.б. жаттығулардан тұрады. Сірә, спорт ойындарының ең қолайлы, кең тараған түрі волейбол болса керек, осы жайт дипломдық жұмыстың өзектілігін айқындайды.
Қазақстанда алғашқы жарыс 1926 жылы Қызылордада ұйымдастырылды. Қазақстан волейболы 20 ғасырдың 60-жылдары жақсы дамыды. Ол спорт шебері, КСРО-ның еңбек сіңірген жаттықтырушысы Октябрь Жарылғаповтың есіміне тікелей байланысты. Оның құрған Буревестник ерлер командасы 1969 жылы КСРО-ның, 1970 - 71 жылы Еуропа чемпиондарының кубогін жеңіп алды. Қазақстанда тәрбиеленген Валерий Кравченко, Олег Антропов, Надежда Смолеева 1968 жылы Мексикада өткен 19-Олимпиялық ойындардың, 1969 жылы Жәнібек Саурамбаев Еуропаның чемпионы атанды. Мұндай табысқа 1988 жылы Сеулдегі 26-Олимпиялық ойындарда Ольга Кривошеева, Елена Чебукина, Татьяна Меньшовалар жетті. Алматының АДК әйелдер волейбол командасы 1984 жылы КСРО-ның чемпионы атанды. Волейболшылардың халықаралық одағы 1924 жылы құрылған; 1992 жылдан осы одаққа Қазақстан Республикасының Волейбол федерациясы мүше.
Волейбол ойының он жасар баладан бастап қай жаста болмасын ойнай береді. Сондықтан да, волейбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді де ағзаға пайдалысы болып табылады. Ойын барысында нақты қозғалыс нәтижесінде ең бастысы адамның кординациясы қалыптасады. Қандай жаттығу болмасын, қозғалыс барысында нақтылы орындалады. Айталық, щабуылдау кезінде допты қарсыласының алаңға дәл түсіру, болмаса допты әріптесіне дәл бере білу, допты қарсыласының алаңына алдап тастау т.б. Демек адамның барлық қабілет-қасиетін қалыптастыратын ойынның бір түрі.
Дәрігерлер мен дене шынықтыру, спорт мамандарының бірауызды пікірінше, волейболдың емдеу-сауықтыру мүмкіндіктері орасан зор.
Сондықтан да осынау тамаша ойын әрбір мекеме, жоғары оқу орны, мектеп, демалыс орны, тұрғын жайда берік орын алса, нұр үстіне нұр болареді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасының спорт жетістіктеріндегі - волейбол ойының алатын орның зерделеу және дене мәдениеті және спорт бойынша әртүрлі құрылымдық мекемелерде волейболдан кәсіби-педагогикалық жаттықтырушылық және ұйымдастыру жұмыстарының әдістемелерің әзіреу.
Зерттеудің міндеттері:
- Қазақсатнда волейбол ойының даму дәрежесін, спорттық машықтану деңгейің зерттеу;
- Волейболды оқыту әдістемесінде және волейбол ойынының техникалық элементтерін ұтымды орындауда дағдылар мен біліктілікті қалыптастыру;
- Спорт саласындағы волейбол ойының дамыту бағдарламаларды жасау және оны жүзеге асыру;
- Әртүрлі ойын жүйесі мен ойын сәттері кезінде, ойыншылардың алаңдағы тактикалық өзара әрекеттестігіне байланысты (бойынша) дағдыны қалыптастыру және білім беру;
-Оқу-жаттығу үрдісін ұйымдастыру және жоспарлау бойынша біліктілікті қалыптастыру;
- Спорттың дайындықты басқару, бақылаудың әдістемелік негіздері және ғылыми-зерттеу жұмыстары бойынша дағдыларды қалыптастыру.
- Волейбол ойынының жоғарғы көрсеткіштері және спорттағы резервтер жөнінде мемлекеттік саясат тұрғысында ұсыныстар жасау;
Зерттеу объектісі: Қазақстан республикасындағы волейбол ойының дамуы, волейбол командаларының спорттық жетістіктері, еліміздегі волейбол ойының әдістемесі, әртүрлі дене тәрбиесі мекемелерінде және спорттық қозғалыстарда өз бетінше жаттықтырушылық, оқытушылық ұйымдастыру жұмыстарын атқару үшін кәсіби-педагогикалық дағдыларды зерделеу. Жоғары дәрежедегі волейболшылардың оқу жаттығулар процесін жоспарлау мен ұйымдастыру.
Зерттеудің методологиялық негізі: еліміздің әлеуметтік-экономикалық және спорттық даму бағыттары, танымдық ілімімен, ілім мен тәжірибенің өзара байланыс заңдылығы болып табылады. Спортшылардың дене тәрбиесін және жеке тұлғаның дене мәдениетін қалыптастыру мәселелері бірқатар ғылыми зерттеулерге арқау болған М.Таникеев, Т.А. Ботағариев, А.Б. Нұрлыбекова, Б.А. Тойлыбаев, Ж.К.Оңалбек, А. Қарақов, Қ.Т. Жанабаев, Б.М. Сапарбаев. . Еліміздің белгілі қайраткерлері Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, С. Торайғыров, Ө. Тлеуқабылұлы т.б. дене тәрбиесі мәселелерін халықтың дәстүрлері, халықтың мұраларындағы орамды тұстарын дәлелдеп, оның құндылық бағытына тоқталған.
Зерттеу кезеңдері: Алға қойылған мақсатқа жету үшін зерттеу әдістерінің қолданылып, таңдау барысында зерттеудің әрбір кезеңі ескерілді.
1-кезеңде - әдебиеттермен жұмыс жасалды;
2-кезеңде - мәселенің теориялық негізі анықталды;
3-кезеңде - анықталған нәтижелер талданды, қорытынды әдістемелік нұсқаулар жасалды.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, негізгі үш тараудан, қорытынды, әдебиеттер тізімінен тұрады.

Тарау I. Волейбол ойынының Қазақстан Республикасында дамуының теориялық негіздері.
2.1 Волейбол ойынның сипаты

Волейбол ( volley -- қалқып ұру, ball -- доп) -- ойын спорты.
Волейбол - спорттың кең тараған ойындардың бір түрі. Тіпті, су бойында жағажайда да жарыстар өткізіледі. Бүгінде волейболдан әлем және құрлық біріншілігі өткізіліп тұрады.
Волейбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан жүгіру, жүру, секіру, лақтыру, т.б. жаттығулардан тұрады. Бұл ойынды он жасар баладан бастап қай жаста болмасын, бәрі ойнай береді. Сондықтан да, волейбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді де ағзаға пайдалысы болып табылады. Волейбол ойыны адамның көңілін шаттандырып, іскерлікті арттырады. Бүгінгі волейбол ойынының даму деңгейі өзінің ең жоғарғы нүктесіне жетті деуге болады. Себебі, ойынның бүгінгідей даму жылдамдығы бұрын-соңды болып көрген жоқ. Ойыншының қозғалысы, жүгіру жылдамдығы, секіруі, лақтыруы, кілт тоқтауы, міне мұның барлығы жалпы ойынның жылдамдығын, ойыншылардың дайындық деңгейін көрсетеді
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев: Спорт игілікті іс. Спортта мінез құлық, мәдениет қалыптасады. Спортпен айналысқан адам ар ұятқа тиетін іс жасамайды. Жастайынан дене тәрбиесімен шұғылданған адам бүкіл ғұмыр бойы табысқа жетуге талпынады. Мен мұны өз тәжірибемнен білем деуі тарих сахнасының төрінен спорт қозғалысының өзіндік орны бар екендігін дәлелдейді.
Тарихи деректерді сараптасақ, адамзат қоғамы пайда болып, алғашқы өмір сүру кезеңінен ақ дене тәрбиесіне көңіл бөлініп, сол еңбек пен тұрмыстық өмірдің шарты ретінде дамыды. Алғашында дене тәрбиесі арнайы ұйымдастырылған ойындар мен ойындық қимыл қозғалыстар түрінде көрініс берді. Бұл кезде дене шынықтыру қарапайым болғанымен, тұлғаны қалыптастырудағы маңызы зор.
Дене шынықтыру адамның денсаулығын нығайтып, күш жігерін арттыруға, қозғалыс белсенділігін жетілдіру мақсатында қоғамның жасайтын және пайдаланылатын рухани, материалдық құндылықтырының жиынтығы. Қазақтың ұлы ақыны Мағжан Жұмабаевтың дене мәденеиетіне жеңіл қарауға болмайды, дененің қанша керегі бар деп ойлау дұрыс емес. Дене жанның қабы. Қап берік болса ішіндегі затта берік болмақ. Дене жанның құралы. Әрбір мемлекеттің өсіп өркендеуі мен даму көрсеткіштерінің бірі дене мәдениетінің жүйесі, спорт. Мемлекетті немесе бір ұлтты күллі әлемге танытатын да спортшылар мен олардың жетістіктері, көрсеткіштері.
Сол спортшыларды тәрбиелеу, спорттың бір түрімен шұғылдануға қалыптастыру мектептен басталады. Бала өз қызығушылығымен бос уақытын тиімді пайдалануда, көптеген үйірмелерге қатысып соның ішінде спорттық үйірмелерді таңдауы, баланың салауатты өмір салтын қалыптастыруына негіз болады. Қазіргі таңда барлық мектептерде спорттық үйірмелердің жұмыс жасауы, дене шынықтыру сабағының бағдарламасына зор үлесін қосты. Әрине, үйірмелерді ұйымдастыру оқушылардың жас ерекшеліктеріне, қызығушылықтарына байланысты.
Ойын барысындағы нақты қозғалыстар:
Ойын басталғандағы бастапқы тұрыс
Волейбол ойынында ең әуелі, бастапқы тұрыс - ойын барысында еңкейіңкіреп, екі қолды шынтақтан бүгіп, басты көтеріп алдыға қарап тұру. Ұшып келе жатқан допты қағып алу үшін әр түрлі қозғалыстар орындалады. Алдыға, оңға, солға, аттау, допты қағу үшін секіріп барып қолға құлап түсу т.б. қозғалыстар орындаладыp .
Ойын барысында орындалатын бұрылыстар
Волейбол ойынында орындалатын бұрылыстар ойын процесінде негізгі рөл атқарады. Себебі, ойыншы ұшып келе жатқан допты қабылдап алу үшін міндетті түрде бұрылыстар орындайды. Ойыншы орнында тұрып бұрылуды, ұшып келе жатқан доптың бағытына қарай орындайды. Егер де доп тура келетіндей жағдай болғанда алдыға адымдап барып допты қайтарады. Жалпы бұл қозғалыстың барлығы доптың бағытына байланысты орындалады.
Допты ойынға қосу
Ойыншылар допты ойынға қосудың бірнеше түрін игереді. Бірінші - жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу. Допты шабуылдап ойынға қосқанда қарсы жақтың ойынын қиындатады. Әдетте, допты мұндай тәсілмен беруді меңгеру үшін иық-шынтақ буындарының қимылдық қабілеті мен күші жеткілікті болуы керек. Қарсыластарға допты қатты ұшырып беру үшін қолын сермегенде иық-шынтақ буындары бос қалады. Шабуылдың барлық әдістерін игеру - икемділік, күш, секірумен қатар, денені ауа кеңістігінде ұстай білу т.б. қасиеттерінің дағдылануына байланысты. Бұл құбылыс дененің үнемі қозғалыста болу қабілеттілігін арттыратын арнаулы жаттығуларды орындау нәтижесінде іске асырылады.
Екінші - бүйірден жоғарыдан шабуылдап беру. Бұл әдісте әрине қарсыластың ойындарын қиындата түседі. Бұған да допты жоғарыдан шабуылдап ойынға қосқан сияқты дағдылану керек.
Үшінші - допты астынан тура беру. Бұл әдіс допты жоғарыдан шабуылдап ойынға қосу сияқты емес, қарсыласына онша қауіп төндірмейді. Берілген бұл допты қарсыластар оңай қайтарады.
Төртінші - допты астынан жанамалап беру. Бұл допты да қайтарып беру үшін қарсыластарына қиыншылық тудырмайды. Міне, омындай әдістермен доп ойынға қосылады .
Допты беру және қабылдау.
Қарсыластардың берген добын қағып алып, өзара ойнап қарсыластарына шабуыл ұйымдастырады. Енді осы қарсылас жағынан ұшып келген допты қабылдаудың екі түрі бар. Біріншіден - екі қолмен допты астынан қағып алады. Өз әріптестеріне береді, ал өз кезегінде шабуыл ұйымдастырады. Доп қисынсыз ұшып келген жағдайда, онда бір қолмен де қағып алуға болады.
Қорғаныс әдістері
Қорғаныс кезіндегі алаңдағы, яғни доп түсетін орынды біліп тұру - ойыншының ерекше қасиеттері болып табылады. Доп төмен қарай және тез берілсе, ондай жағдайды тез бағдарлау, тез қозғалып допқа ұмтылып құлай түсіп, болмаса айналып барып қабылдау - жеңіс бастамасы болып табылады. Демек, доп үнемі бақылауда болады. Бұл әдістерді үйренуде акробатикалық жаттығулардың пайдасы осындайда керек. Сөйтіп, арнаулы дайындық жаттығулары сабақ барысында волейбол айла - тәсілдерін үйренуде негізгі рөл атқарады. Алаңның қарсы бетінде 6 ойыншы қорғаныс жүйесінде алға қарай бұрыш жасап, қарсыластарының шабуылын қайтаруға дайын тұрады. Қарсы беттегі нөмері 6, 3, 4, 2 алаңдарында орналасқан ойыншылар допты өзара біріне-бірі беріп, тордың үстінен шабуыл жасайды. Яғни, шабуылшы допты бар күшімен қарсыластарына қарай ұрады. Осы кезде қарсыластар тобы тосқауыл қояды. Осы сәтте, 6-нөмірдегі ойыншы 2-нөмірдегі шабуылшының орнын қорғауға барады .
Волейбол - спорттың кең тараған ойындардың бір түрі. Тіпті, су бойында жағажайда да жарыстар өткізіледі. Бүгінде волейболдан әлем және құрлық біріншілігі өткізіліп тұрады. Волейбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан жүгіру, жүру, секіру, лақтыру, т.б. жаттығулардан тұрады. Бұл ойынды он жасар баладан бастап қай жаста болмасын, бәрі ойнай береді. Сондықтан да, волейбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді де ағзаға пайдалысы болып табылады. Волейбол ойыны адамның көңілін шаттандырып, іскерлікті арттырады. Бүгінгі волейбол ойынының даму деңгейі өзінің ең жоғарғы нүктесіне жетті деуге болады. Себебі, ойынның бүгінгідей даму жылдамдығы бұрын-соңды болып көрген жоқ. Ойыншының қозғалысы, жүгіру жылдамдығы, секіруі, лақтыруы, кілт тоқтауы, міне мұның барлығы жалпы ойынның жылдамдығын, ойыншылардың дайындық деңгейін көрсетеді.
Дене шынықтыру мен спорттық үйірмелерді ұйымдастырудың негізгі ерекшеліктері мынадай:
1. Дене шынықтыру спорттық үйірмелер ерікті түрде ұйымдастырылады. Үйірме мазмұны мен түрлері оқушылардың қалауына және мектептің жағдайына байланысты құралып, оқушыларға үйірме түрлерінің мүмкіндігі беріледі.
2. Спорттық үйірме әкімшіліктің дене тәрбиесі мұғалімі мен мектептің басқада педагогтардың тұрақты бақылауындағы ұжым кеңесімен, оқушылардың қоғамдық белсенділігіне орай құрылады.
3. Спорттық үйірме жұмыс барысында педагогикалық басшылық әртүрлі мазмұндағы жұмыстарға оқушылардың қатысу ынтасын көтеретіндей әдістемелі және кеңес ұсыныс сипатындағы пайдалы шараға айналады.
Тәуелсіздік алғалы бері республикамызда өзіндік дене шынықтыру жүйесі қалыптасқандықтан, дене тәрбиесі мәселелерін жақсарту мәселелері шешімін тауып, халықаралық деңгейде үлкен жетістіктерге жетіп келеміз. Қазақстандық жүйенің тиімділігі көптеген факторлар арқылы анықталады, олардың арасында спортшы тұлғасының іргетасы қаланатын жалпы білім беретін мектептердегі оқу-тәрбие процесін құру және оның мазмұнын жақсарту маңызды рөл атқарады.
Дене шынықтырудың психологиялық ерекшеліктері ең алдымен оның денсаулықты нығайтуға бағытталған іс-әрекет болуында. Бұл процесте әрекеттердің бәрі ең соңғы кезеңге, қорытынды нәтижеге бағытталған ерекшелігінде. Әдетте дене мәдениеті адамның қалыпты қажеттігі. Дене шынықтыру мен үйірме сабағы - оқушылардың өздерін іс-әрекетте көрсете білуі. Әрқандай нақты іс-әрекеттегідей, дене тәрбиесі сабағында оқушылардың барша қасиеттері икемділіктері мен қимыл-қозғалыстары, ептіліктері мен сапалары қатысып көрініс береді. Әртүрлі жаттығу жасағанда соған сай: қимылдардың қолданымын таба білу қажет және оқушылардың міндеті сол әдістерді қолдану тәсілдерін игеру.
Сонымен, жеке тұлғаның дамуы - өз мүмкіндіктерін үздіксіз кеңейтіп, қажеттіліктерін арттырумен байланысты. Даму деңгейі жоғары болған адам өзінің рухани мәртебелілігімен, қоғамдық мәнді құндылықтарымен ерекшеленеді. Дене тәрбиесі сабағында күрделі жаттығулар орындаудағы қиыншылық, кедергілердің шешімін табуды әр оқушы қажыр-қайратымен ерік-күшін жұмсап, өз әдіс, тәсілдерін табуы мүмкін. Осыдан жеке тұлғаны танып, білу үшін оқушының көзқарасын, өмірлік міндеттерін, оларды іске асыру жолдары мен өмір барысында ұстанған принциптерін дұрыс бағытқа бұру қажет. Оқушылардың дене шынықтыру мен спорттық үйірмелерге қызығушылығын негізгі үш компонент бойынша айтуымызға болады:
1. Мотивациялық - еріктік: дене шынықтыру мен спортқа қызығушылығы;
мектеп оқушыларының денсаулық денгейін көтеру үшін дене шынықтыру құралдарын пайдалануды көздеу;
дене шынықтыру құралдарын пайдаланудың маңыздылығына сенімділігі;
заманауи дене шынықтыру құралдарын қолдануға қызығушылығы;
дене шынықтыру және спорт арқылы өз денсаулығын нығайтуға сенімділігі;
дене шынықтыру мен спорттық үйірмеге қызығушылығында белсенділіктің қалыптасуы.
1. Мазмұндық - операциялық: оқушылардың дене шынықтыру мен спортқа қызығушылықтарын қалыптастыру ерекшеліктері;
оқушылардың дене шынықтыру мен спортқа қызығушылықтырын қалыптастырудың психологиялық - педагогикалық негізі;
дәрігерлік - биологиялық ілімдер;
мектеп оқушыларының дене мәдениеті бойынша білімдері.
1. Рефлекциялық - бағалау: дене шынықтыру мен спорттық үйірме түрлеріне қызығушылығын сараптау;
өзіндік қызығушылық құндылықтарын талдау;
дене шынықтыру және спорт түрлері бойынща ерекшеліктерінің сәйкестілігі;
дене шынықтырудың және спорттық үйірменің іс - әрекеттерін ұйымдастырушылық тұрғыда сараптау;
Жалпы мектептерде оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру үшін мынадай іс - әрекеттер атқарылады:
денсаулықты нығайту, қалыпты денені шынықтыруды дамыту;
дене шынықтыру және спорт саласында қажетті білімдерді игеру;
өмірлік мәнді қозғалыс қабілеттері мен дағдыларын қалыптастыру;
Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолдауындағы ХХІ ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау бөлімінде: ХХІ ғасыр білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары технологиясы және ғылыми қамтылуы, өндірістер үшін кадрлер қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманға білім беру жүйесінде әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін, осы заманғы басқарушыларсыз біз иновациялық экономика құра алмаймыз.
Дене тәрибесі - мектептегі оқу-тәрибе ісінің маңызды бөліктерінің бірі болып табылады және оқу-тәрбие ісінің міндеттерін, атап айтқанда дене тәрбиесі бойынша мектеп бағдарламасының көрсетілген міндеттерінің табысты түрде шешуге жәрдемдесуді алдына мақсат етіп қойды.
Дене тәрбиесі арқылы жүргізілетін жұмыстар мектептік оқу жоспары арқылы алынатын білім, білік, дағдыларын тереңдетуге, оқушылардың денсаулығы мен денесінің жан-жақты даму деңгейін өсіруге, спортпен жүйелі түрде айналасуға деген қызығушылықтарын арттыруға тиіс.
Дене тәрбиесі мен спорт бойынша жүргізілетін жұмыстар, елімізге деген сүйіспеншілік пен адамгершілікті қалыптастыруы тиіс. Мектептегі дене тәрбиесі жұмыстары - еліміздегі дене тәрбиесі қозғалысының бастапқы буыны және оның бір бөлігі болып табылады, онымен барлық жағынан өте тығыз байланыста болады.
Дене тәрбиесінің дамуы- спортты мойындау, яғни спорт - дене тәрбиесі жүйесіндегі негізгі құралдардың бірі болғандықтан, оқушылар онымен айналыса отырып, өзінің денесін жан-жақты жетілдіру ісін жалғастырады және жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жетуге талаптанып, дене жаттығуларының кейбір түрлеріне маманданады.

13.1 Волейболдың даму тарихы.

Волейбол ((, volley -- қалқып ұру, ball -- доп) ) -- ойын спорты.
1995 жылы әлемдік спорт шеберлері волейболдың 100 жылдық мерейтойын тойлады. Бұл ойынның ресми күні 1895 жыл деп есептелінеді. АҚШ-тың Массачусетс штатындағы белгілі Гелиокс колледжінде дене шынықтыру пәнінен сабақ берген американдық азамат Уильям Дж. 1897 жылы волейболдың 10 шартын ұсынған. Оның басты қағидалары төмендегідей:
:: Алаңның ауқымы белгіленуі тиіс.
:: Алаң аумағы: 25х50 фут (7,6х15,1 м).
:: Себеттің көлемі 2х27 фут (0,61х8,2 м).
:: Биіктігі: 6,5 фут (198 см).
:: Доп резіңке теріден жасалуы керек. Оның салмағы -- 340 г.
Уильям Дж. Морган бұл ойынды МИНТОНЕТ деп атаған екен. Негізінен волейболдың тарихы он тоғызыншы ғасырдан бастау алады. Кейбір ақпараттарға сүйенсек, Еуропа, Орталық және Оңтүстік Америка халықтары осы тектес ойынды мыңдаған жыл бұрын ермекке айналдырған көрінеді. Ежелгі Рим жылнамаларында да б.э. д III ғасырда волейбол сынды фаустбол ойын түрі ұйымдастырылып тұрған. Олар әр командада 3-6 ойыншыдан бөлініп, допты аласа қабырғадан лақтыруға тырысқан. Фаустбол ойыны әсіресе, Еуропа халықтарына кеңінен танылған. Ойын 15 минуттан 2 таймға созылған. Десе де, волейболдың ресми күні 1895 жыл деп белгіленді. Оны алғаш ойлап тапқан- У. Дж. Морган.

Арада бір жыл өткен соң, яғни 1896 жылы минтонет ойыны Спрингфилде ( АҚШ, Массачусетс штаты) Христиан Жастар Одағының конференциясында назарға ұсынылды. Аталмыш одақ волейболдың бастамашылары бола білді.
Кейіннен тас қамалдан емес, арнайы тордан допты лақтыру мүмкіндігі пайда болған кезде профессор Альфред Хальстед минтонетті волейбол атауымен алмастыру қажет деп мәлімдеме жасады. 1897 жылы Христиан жастары қауымдастығы волейболдың ресми шарттарын айқындап, арнайы анықтама ретінде шағын кітапша басып шығарды.
1900 жылы волейбол танымалдығы жағынан АҚШ-тың шеңберінен шығып, әлемнің өзге елдеріне таныла бастады. Ойынға алғашында Канада, кейін Үндістан және Азия елдерін қызығушылық танытқан. 1905 жылы Куба, 1906 жылы Қытай, 1908 жылы Жапонияда волейбол құрамалары құрылды. 1909 жылдан бастап Пуэрто-Рикода бұқаралық ақпарат құралдырында волейбол матчынан репортаждар беріледі бастады. Мысалы, 1910 жылы Перу мен Филиппинде, 1912 жылы Уругуайда, 1914 жылы Англияда, 1917 жылы Мексика мен Францияда, 1918 жылы Италияда, 1919 жылы Чехословакияда, 1923 жылы Африка құрлығындағы Мысыр, Тунис, Марокко, ал 1924 жылы Испания мен Огославияда, 1925 жылы Голландияда Жастар Христиан Қауымдастығының бастамасымен арнайы командалар пайда болды.
1900 жылы Американың Spalding фирмасы алғашқы волейболдық доп жасап шығарды. Бүгінде ресми жарыстарда допты дайындауды жапондық Mikasa корпорациясы мен ағылшындық Molten Wilson фирмасы жауапкершілікке алып отыр. 1900 жылы ойынның алғашқы ресми 12 ережесі қарастырылған. Оның ресми регламенті 20 жылдары қолданысқа енді. Сол кезде биресми халықаралық турнирлер өтіп тұрған болатын. 1913 жылы 16 ерлер командасымен Азия ойындары өтті. Оған Қытай мен Филиппин қатысты.
1913 жылы Манилда Қиыр Шығыс елдерінің ойын бағдарламаларына волейбол енгізілді. І-дүниежүзілік соғысқа дейін американдық әскерилер волейболды уақытты тиімді өткізудің бір әдісі ретінде ойнаған.
1921 жылы Қиыр Шығыста өткен чемпионат Азия мен Жапонияда ерлер командалары арасында өткен алғашқы жоғары дәрежеде көрсетілді.
Ал, 1922 жылы Канада мен АҚШ-та Христиан Жастар Қауымдастығы жетекшілерінің қолдауымен волейболдан алғашқы ойын өткізілді.
Осы жылы Чехословакияда ерлер құрамасы арасында ұлттық чемпионат ұйымдастырылды. 1929 жылы Орталық Америкадағы олимпиадалық ұлттық комитет ерлер волейбол құрамасын Кубада өтетін олимпиадалық аймақтық ойындар тізіміне қосты. Осы жылы АҚШ пен Польшада алғашқы ұлттық чемпионат өтті. Сонымен қатар біріншілік ойындары Еуропада, нақтырақ айтсақ, Англия, АҚШ, Франция мен Польша командалары өзара бәсекелесті.
Бірте-бірте волейбол халықаралық дәрежеге жетті. 1922 жылы АҚШ-та волейболды олимпиада ойындарына қосу туралы ұсыныс жасалды.
1932 жылы әйелдерден құралған волейбол командасы Сальвадорда өткен аймақтық олимпиада жарысында өнер көрсетті.
Ал, 1936 жылы Стокгольмда гандболдан халықаралық федерация мен Польша өкілдігі волейболды гандболдың бір түрі ретінде санау керектігі туралы бастама көтерген. Сол кезде Еуропадан 13, Америка елдерінен 5 және Азия мемлекеттерінен 4 елден арнайы комиссия құрылды.
1936 жылы волейболдан халықаралық федерацияның қолдауымен жарыстар өткізіліп тұрды. Алайда, Берлинде өтуі тиіс олимпидалық ойын екінші дүниежүзілік соғыс салдарынан үзіліс жасады. Әскери іс-қимыл аяқталған кезде, 1944 пен 1946 жылдары волейболдан әлем чемпионаты Бразилияда өткізілді.
1947 жылдың 18 мен 20 сәуір аралығында Парижде 14 елдің қатысуымен (Белгия, Бразилия, Мажарстан, Голландия, Мысыр, Италия, Польша, Португалия, Румыния, АҚШ, Уругуай, Франция, Чехословакия және Югославия) Federation Internationale de Volleyball (FIVB -- ФИВБ) Халықаралық волейбол федерациясы құрылды. Бұл волейболдың халықаралық деңгейде беделін арттыруға көп септігін тигізді.
80 жылдары ФИВБ-ға мүше болған елдер қатарын 156-ға өсті

1.3 Волейбол ойынның техникасы мен тактикасының
ерекшеліктері және әдіс тәсілдері

Ойынның техникасы мен тактикасын оқыту бір-бірімен тығыз байланысты жүреді. Техникалық дайындықтың негізгі міндеті оның әртүрлі жағдайларында жоғары дәлдікке жету үшін барлық техникалық тәсілдерді игеріп, оларды одан әрі жетілдіре түсу болмақ.
Волейболда төрт техникалық тәсіл бар: допты бір-біріне беру,ойынға қосу, шабуылдай соғу, тосқауыл қою.
Техникалық даярлықтың басты міндеті - жарыс барысында қорғаушыларды ойынды дұрыс жүргізуге үйрету. Бұл міндетті шешу үшін жекелей топтық және командалық әрекеттерді үйреніп, кездесудің тактикалық жоспарын дұрыс жасап, оны жүзеге асыра білуді қалыптастыру керек.
Шынығудың,техникалық және тактикалық даярлықтың өзара байланысы және тәуелділігі ойыншылар техникасының негізгі тәсілдерін меңгере бастаған алғашқы сабақтардан-ақ жүзеге асыруы қажет.
Ойын техникасы.
Ең алдымен шабуылдағы ойын техникасы мен қорғаныстығы ойын техникасын ажырата білгені жөн.
Шабуылдағы ойын техникасы.
Ойын техникасында дұрыс тұру және орын алмастыру ерекше маңызға ие болды. Шабуыл техникасында тұрудың бір ғана түрі-негізгі түрі бар.Осындай тұрыста аяқ иықтың мөлшерінде қойылып,тізеден бүгіледі,жауырын тік,қол шынтақтан бүгіліп, кеуденің алдындағы жағында ұсталады.Шабуыл техникасы тәсілдерін орындау кезінде ойыншы орын алмастырады.Орын алмастыру кезінде түрлі бағытта жүріп немесе жүгіріп атқарылады.
Шабуылдай соғу кзіндегі екі немесе бір аяқпен секіру, бір орыннан жүгіріп келіп секіру қолданылады. Ойыншы дер кезінде орын ауыстырып, негізгі тұрыс қалпына енгенде ғана техникалық тәсіл дұрыс орындалуы мумкін.
Доп беруге оқыту методикасы. Допты бір-бірне беру волейболдағы негізгі техникалық әдістердің бірі. Допты беру кезіндегі қолдың жағдайына байланысты бір және екі қолмен жоғарыдан және төменнен беру әдістері бар. Шабуыл техникасында біз тек жоғарыдан беру тәсілін қарастырамыз. Допты дұрыс берудің негізгі дер кезінде доптың астына қарай орын ауыстырып, негізгі тұрыс қалпына ену. Қос қолмен жоғарыдан беру. Бұл негізгі тұрыс қалпында атқарылады.Бір аяқ алда,жауырын тік ұсталады.
Шынтақтан бүгілген қол беттің алдыңғы жағында ұсталады.Қолдың саусақтары доптың үлкендігіндей аумақта бүгіле ұстап ширыға түседі. Қимыл тізенің жауырынан басталып , сонан кейін жауырын мен қол іске кіріседі. Қимыл қолдың саусақтары мен білек буынының серпіліп, доптың артынан сілтеуімен аяқталады. Бағытына қарай доп алға, төбеге ,кері бір бүйірге бекітілуі мүмкін. Топты тқбеге , немесе артқа беру үшін ойыншы доптың дәл астына орын ауыстырып, саусақтарын төбесіне көтеріп, белін сәл бүгіу және иығын кері серпіу арқылы жүзеге асыруы қажет. Қол жоғары сермеледі де, саусақтар білек буынына қозғалмайды. Допты төбеге бергенде жауырын тік ұстап, қол жоғарыға тік серпіледі.
Қашықтығына және біиіктігіне қарай доп беру әртүрлі болады.Қашықтығы жөнінен ол қысқа және ұзын, биіктігі жағынан төмен, орта, жоғары болып бөлінеді. Допты алысқа және биік беру кезінде ойыншының иығы допты беретін бағытқа перпендикуляр орналасуына ерекше көңіл бөлген жөн. Жоғарыдан берудың бір түрі допты секіріп беру болып табылады. Ол ешбір тірексіз атқарылатын болған соң тым күрделі. Доптың астына орын ауыстырған соң ойыншы жоғары секіріп , бүгілген қолын жоғары шығарады. Допты беру секірудің ең жоғары нүктесінде қолды шынтақ және білек буындарында жазу арқылы жүзеге асырылды. Шабуылдай соғу ишарасын жасай отырып жоғарыдан беру кері серпәлу деп аталады. Кей жағдайда жоғарыдан беру бір қолмен атқарылады.
Допты бір-біріне беру: Доп беруге оқыту бастапқы қалыпты дұрыс игеруден басталады. Ойыншы негізгі тұрыс қалпын қабылдап, орнықты күйде тұрып , кез келген бағытқа орын ауыстыруға даяр болуы керек. Негізгі тұрыс қалпында аяқты дұрыс қойып, оның бүгілуіне, жауырын мен қолдың жағдайына басқа көңіл бөлген жөн.
1. Доп беруге оқытудағы алғашқы жаттығу негізгі тұрыс қалпын қабылдап, доп беру ишарасын жасау болып табылады. Доп беру ишарасын жасаған кезде қимылдардың ретіне ерекше көңіл бөлген жөн. Бұл жаттығуды әрі қарай орын ауыстырған соң жасаған жөн. Мұнан кейін саусақтардың доптың бетіне орналасуын қадағалау керек.
2. Ойыншы негізгі тұрыс қалпынан допты әріптесіне лақтырады.
3. Допты төбеге лақтырып барып, әріптеске беру.
4. Әріптесі допты лақтырған соң кері қайтару.
5. Екі адам болып әртүрлі қашықтықта бір-бірінен доп беру.
Доп беру кезінде болатын түрлі негізгі қателіктер:
1. Ойыншы негізгі тұрысты қабылдамай, аяқты тік ұстап доп береді.
2. Доптың омыраудан, іштен берілуі - қолдың төменгі жағдайда болуы.
3. Доптың алақанда тиюі - саусақтардың бос ұсталуы.
4. Доптың бір бүйірден немесе бастан асырыла берілуі - доптың астына дәл шықпау.
Жоғарыдан доп беруді жетілдіруге арналған жаттығулар:
1. Допты төбеге, содан соң әріптеске беру
2. Допты жерге соғып, оның астына шығып барып әріптеске беру
3. Алаңның бүйір сызықтарын жағалай отырып, допты екі адам болып бір-біріне беру.
4. Үш және тқрт адам болып бір-біріне доп беру.
5. Колоннаға тұрып бір-біріне доп беріп, содан соң саптың артына барып тұр.
6. 5-ші жаттығудағыны, бырақ қарсы саптың соңына барып тұру.
7. Колоннаға болып тұрып, тор арқылы бір-біріне доп беру.
8. Допты 6-шыдан 3-ші, сонан соң 4-ші аймаққа және 4-шіден 6-шы аймаққа беру. Доптың бағытымен орын алмастыру.
9. Тордың бойымен 2-шіден 4-ші аймаққа ұзаққа өарсы доп беру.
10. 8-ші жаттығуды қайталау, допты 6-3-2-6 аймақтарға беріп доптың бағытымен орын ауыстыру.
11. Екі-үш адам болып допты отырып беру.
12. Допты екі адам болып секіріп беру.
Допты ойынға қосу: Допты қарсы жаққа беру - бұл допты ойынға қосудың әдісі. Осы заманғы волейболда допты ойынға қосу тек ойынды бастау үшін ғана емес, сондай-ақ шабуылдың қуатты құралы ретінде де пайдаланады. Допты ойынға қосу төменнен тік, жоғарыдан тік және жоғарыдан бір бүйірлей болады.
Допты ойынға қосу ережеде көрсетілген талаптарға сай атқарылады. Допты ойынға қосатын ойыншы алаңнан тыс беретін жерде тұып, міндетті түрде допты көтере лақтырып барып, бір қолмен соғып, допты тор арқылы қарсыластар жағына береді.
Допты ойынға қосу үшін төменднгілер талап етіледі:
Бастапқы қалыпта дұрыс тұру
Допты дұрыс көтере лақтыру
Допты тиісті жеріне белгілі күшпен соғу
Соққы білек тұсында бекітілген саусақтардың күшімен атқарылуы керек
Соққаннан кейін қол доптың артынан ілесе қозғалады.
Допты ойынға төменнен тік қосу. Төменнен тік беру деген сөз доптың астынан соғылуына байланысты берілген. Мұнда ойыншы бетін торға беріп тұрады. Допты ойынға қосу үшін ойыншы допты беретін жерге орналасады. Аяқ иықтың тұсында, сол аяқ алда, оң аяқ артта болады. Соғатын қолға қарсы аяқ алға шығарылады. Допты соғатын оң қол артқа сермеліп, доп белдің тұсында бүгілген сол қолда тұрады. Содан допты көтере лақтырған ойыншы допты оң қолда сермей алға қарай көтере соғады. Соққан кезде саусақтар ширыға түседі. Доп соғылғаннан кейін оң қол доптың артынан қозғалып, сол қол жаймен төмен түсіріледі де, оң аяқ алға бір қадам жасайды.
Допты ойынға қосудың бұл түрінде допты дұрыс көтере лақтырудың маңызы зор. Доп ойыншының алдына, оң иықтың тұсына лақтырылып, оны соққан кезде оң қол тіктелуі керек. Допты лақтырғанда және соққанда ойыншы оған қарап тұруы керек.
Допты ойынға төменнен тік қосу аса қауіпті емес, бірақ барынша дәл. Бұл тәсіл ойынның кәзіргі дәрежесінде аса тиімді болмағандықтан спорттық разряды жоғары командаларда жиі қолданылмайды. Аталған әдіс алдын ала жүгірмей-ақ бір орыннан атқарылады.
Допты ойынға төменнен бір бүйірлей қосу. Ойыншы допты бергенде торға бүйірмен тұратын болғандықтан осылай аталған. Доп берілген жерге тұрған ойыншы аяғын алаңның беткі сызығына паралель қояды. Сондай-ақ аяқ иықтың тұсында, тізеден бүгіліп тұрады. Доп ойыншының алдында белдің тұсында бүгілген қолда ұсталады. Доп ойыншының алдына созылған қолдың ұзындығындай жерге лақтыру керек. Мұнан кейін жауырын оңға бұрылады. Доп жинақы саусақтармен белдің тұсынан астынғы жағынан созылады. Қол алға қарай ілесе қозғалып ,оң аяқ солға қарай алға қадам жасайды.
Бұл тәсіл ойынды үйренудің алғашқы кезінде пайдалануға аса қолайлы.
Допты ойынға жоғарыдан тік қосу. Мұнда ойыншы бетін торға берңп тұрады да,доп жоғарыдан соғылады. Допты берерде сол аяқ алға қойылады. Доп сол қолда жатады да оның үстіне оң қол қойылады. Допты жоғары лақтырған кезде жауырын артқа қарай серпіледі. Сөйтіп дененің салмағы оң аяққа түседі. Допты көтере лақтырған кезде оң қол сермеу үшін төменнен жоғары көтеріледі. Доп ойыншының алдына , оң иықтық тұсына лақтырылуы керек . Доп жоғары көтерілген қолдың тұсыне түскен кезде ойыншы кеудесімен алға серпіліп , жинақы саусақтарымен допты алға қарай көтере соғады. Допты соққан соң алдынғы аяғымен алға бір аттап , қол доптың артына қозғала береді.
Допты ойынға қосудың бұл түрі кез келген спорттық разядтағы командаларда пайдалана береді.
Допты ойынға жоғарыдан бір бүйірлей қосу. Бұл тәсіл төменнен бір бүйірлей қосу сияқты жүзеге асырылады, яғни ойыншы торға сол жақ бүйірін беріп тұрады. Доп жоғарыдан соғылады . Бстапқы қалпына аяқ тізеден сәл бүгіліп тұрады. Допты екі қолмен алда ұстап тұру керек. Доп сол иықтың алдыңғы жағынан 1-1 метр биікке лақтырылады. Допты лақтырған кезде дененің саоғу салмағы оң аяққа түсіп, жауырынын оңға қарай иіледі. Оң қол жиналмай төмен түседі. Допты соққан кезде оң аяқ жауырынмен бірге түзеледі. Оң қол жиналмай жоғары көтеріледі. Допты жинақы саусақпен соғу керек.Допты соққан соң оң аяқ алға бір аттайды.
Қолды артқа қарай сермеу соғу қимылына қарағанда едәуір жаяу атқарылатын атап өткен жөн, допты соғу күші жауырынды екпіндей бұру және соғатын қолдың жылдамдығына сай арта түседі. Допты ойынға қосудың бұл түрі өте күшті. Сондықтан кез-келген разрядтағы командада қолданылады.
Жоғарыда аталған допты ойынға қосудың тқрт түрінен басқа да тәсілдері бар. Төменнен бір бүйрлей берудің тағы бір түрі қалықтаса беру әдістері соған дәлел.Оң қолмен төменнен шира беру кезінде ойыншы торға оң бүйрмен тұрады. Аяқ иықтың тұсына қойылып , доп сол қолда белдің тұсында жатады. Допты көтере лақтырған кезде оң төмен түсіп ,артқа қарай көтереді. Сонан соң оң қол төменнен жоғары қарай сермеліп, допты кеуде тұсында саусақтардың сыртқы қырымен соғады. Соққан соң қол жоғары қарай қозғалысын жалғастырады. Допты ойынға қалықтата қосу-өзінің тәсілі жағынан жоғарыдан тік , немесе жоғарыдан бір бүйірлей болуы керек. Лақтырар алдында ойыншы допты қос қолымен әдеттегіден жоғарырақ ұстап тұрады. Доп қатты саусақтарымен дәл ортасынан соғылып , қол оның артынан ілеспейді. Доп ойынға қалықтата қосу соңғы кездері жоғары спорттық разяды бар командаларда кезеңнен қолданылып жүр [9].
Допты ойынға қосуға үйрету методикасы.
Оның әр түрін оқытып , үйретуде төмендегідей реттік сақталады. Алдымен төменнен беру үйретіледі. Өйткені ол бастапқы кезде ойынды ойдағыдай өткізуге мүмкіндік береді. Кейіннен жоғарыдан беру үйретіледі. Ең алдымен дененің желкеленген бөлектерінің қимыл реті допсыз үйретіліп, бастапқы қалыпты дұрыс игеруге көңіл бөлінеді сонан кейін допты көтере лақтыру, одан әрі допты соғу әдістері оқытылады. Бұл кезде тор арқылы беруге әлі ертелеу.
Жоғарыдағы сәттерді үйренген соң допты ойынға қосуды тұтастай жүзеге асруға болады. Оның реті төмендегідей:
1. Бастапқы қалыпты игеріп, допты ойынға қосу ишарасын жасау.
2. Допты лақтырып , соғуға ыңғайланып қолды кері сермеу.
3. Екі адам болып алаңға көлденең бағытта допты ойынға қосу.
4. Допты қабырғаға беру
5. Допты қысқа қашықтықтан тор арқылы беру.
6. Допты алаңның белгілі бір жерлеріне беріп , ойынға қосу.
7. Допты ойынға белгіленген жерден қосу.
Допты ойынға қосқанда кездесетін негізгі қателіктер:
1.Бастапқы қалыпты дұрыс қабылдамау ( аяқтың тік болуы ,кеуденің алға еңкеюі. Соғатын қол жақтағы аяқтың алға қойылуы )
2. Допты дұрыс лақтыру ( бастан асыра, бір бүйірге немесе өзінен алысқа).
3. Допты боссаусақтармен соғу.
4.Допқа қолдың дәл тимеуі ( ойыншы допты бақылап тұрмаған ).
Допты ойынға қосу тәсілдерін жетілдіруге арналған жаттығулар
1. Алаңның белгілі аймағына доп беру.
2. Допты ойынға қатесіз қосу санына жарыс.
3. Допты ойынға қосудың түрлі тәсілдерін кезектеттірк атқару.
4. Допты ойынға күрделі жағдайларда қосу ( доп ойынға бірнеше техникалық әдістер ишарасы жасаған соң барып қосылады ) .
Шабуылдағы соққылар
Тікелей шабуылдай соғу Ол жүгіруден , допты соғудан және жерге түсуден тұрады. Жүгіру қашықтығы қысқа болса да секіру биіктігін қамтамасыз еткендей екпрін беретін болуы керек . Жүгіру қашықтығы 2,5 - 3 м. шамасында болады. Ол екі-уш қадамнан тұрады. Ең соңғы қадам барынша үлкен болып ,аяқ аздап бүгіліп барып , алға шығып , салмақ өкшеге түседі. Содан соң екінші аяқ сәл алға шығады да , ол ұшынан басып , секіруге ыңғайланады. Секіру кезінде жауырын тік , қол төмен түсірілген. Сонан кейін барып аяқ ширыға тіктеліп, қол төмен алға , жоғары қатты сермеледі. Әуеде ойыншы иығын артқа жіберіп , бағатын қол кері қарай сермеліп , секірудің ең жоғары нүктесінде доп соғылады.Саусақтар жинақы , қатты болады.Ойыншы жерге бетін торға қарата түседі. Бұл оған қайта секіруге , немесе кез келген бағытта орын ауыстыруға мүмкіндік береді [10].
Бір бүйірден шабуылдай соғу Соғудың бұл түрі доп тордан алыста болған кезде пайдаланылады. Секіру кезінде аяқтың табанынан торға паралель қою арқылы ойыншы оған бүйірімен бұрылады. Сермелген кезде қол артқа қарай жартылай шеңбер жасап , кері қарай қозғалғанда допты соғады. Допты секірудің ең нүктесінде соққан жөн. Соғар кезде доп ойыншының үстіне сәл алға болуы керек . Допты соққан соң ойыншы бетін торға қаратқан күйі жерге түседі.
Тік және бір бүйірлей шабуылдай соғудың тағы бір түрі аударыла шабуылдай соғу болмақ. Оны атқару кезінде доптың ұшу бағыты ойыншының жүгіру бағытымен сай келеді. Бұл алдынғыларына қарағанда күрделілеу. Мұнда секірудың ең жоғары нүктесінде ойынш басын күрт бұрып сол қолын жанына қарай сермеп , кеудесін бұрып алады да допты соғады. Сонан соң допты соққан бағытқа бетін бұрып , аяғын бүгіп , жерге түседі. Кейде кеудені бұрмай-ақ аудара соғу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.