Жаратылыстанудың мақсаттары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

1 Дәріс.

Кіріспе: пәннің мақсаттары мен міндеттері

Жаратылыстанудың мақсаттары:

1. Барлық физикалық, химиялық және биологиялық құбылыстардың органикалық бірлігін құрайтын жасырын байланыстарды анықтау.

2. Осы құбылыстардың өзін тереңірек және нақтырақ танып білу.

Бұл - Табиғатты іс жүзінде танып білудің нәтижесіне байланысты шыққан бағдарлама.

«Жаратылыстану» ұғымы екі сөзден құралған - «жаратылыс» (табиғат) және «тану» немесе «білу». Бұл сөздің синонимі ретінде «табиғаттану» деген терминді келтіруге болады. Қазіргі кезде жаратылыстану термині дәл жаратылыстану ұғымын білдіреді. Дәл жаратылыстану - бұл толығынан қалыптастырылып дайындалған (көбіне математикалық формулалармен) Ғаламдағы бар немесе бар болуы мүмкін барлық нәрселер туралы нақты білім (ғылым) . Дегенмен, бұл ғылымның Табиғат туралы білімдердің ақырғы қорытындысы емес екендігі айқын, ол тек адамзатқа өзінің қазіргі даму кезеңінде белгілі болып отырған білім жетістігі ғана.

Жаратылыстануды не нәрсе қызықтырады? Танымның осы өте кең саласының алдында тұрған проблемалар сан алуаи: ғаламның құрылысы мен пайда болуынан Жердегі керемет құбылыс - тіршілік өмірдің молекулярлық механизмдерін танып білуге дейін.

Ертеректе орыс тіліне «табиғат» деген сөздің синонимі ретінде өте кең тараған латын термині «натура» (паіига) енген еді. Осы сөздің негізінде тек қана европа елдерінде (Германияда, Швецияда, Голландияда) жаңа «Nаtиrwis-sепsсһаft» ұғымы пайда болып, бұл кейіннен халықаралық термин «натурфилософия» (табиғат философиясы) деген сөздің негізі болды.

Бүкіл Әлемдегі барлық заттардың құрылысы, пайда болуы, дамуы, құрамы немесе органикалық тіршілікті зерттеу проблемалары алғашқыда «физика» немесе «физиология» іліміне жататын. Сонау ерте замандарда Аристотель (б. з. д. 384-322) оларды «физиктер» немесе «физиологтар» деп атады, өйткені ежелгі грек сөзі «физис» «табиғат» деген ұғымға өте жақын, алғашында пайда болу, жасау дегенді білдірді. Мұндай анықтама XX ғасырда өмір сүріп отырған біз үшін біршама таңданарлық болуы мүмкін. Орта мектепте жаратылыстық ғылымдар деп әдетте физиканы, химияны, биологияны, астрономияны, географияны есептейді. Ал жоғары мектепте жаратылыстық ғылымдар саны оларды тар мамандандырылған пәндерге бөлуге байланысты көбейе түседі.

Қазіргі кезде жаратылыстанудағы ғылыми зерттеулер шеңбері айрықша кең. Жаратылыстық ғылымдар жүйесіне негізгі ғылымдар - физика, химия және биологиямен қатар көптеген басқа ғылымдар - география, геология, астрономия, тіпті, жаратылыстық және гуманитарлық ғылымдар шекарасында тұрған ғылымдар да, мысалы, психология енеді. «Психологтардың мақсаты адам мен жануарлардың мінез-құлықтарын зерттеу болып табылады. Бір жағынан психология жоғары жүйке қызметі физиологиясы саласында жұмыс жасап және мидың қызметін бақылайтын био-логтардың ғылыми жетістіктеріне сүйенеді. Екіншіден, бұл ғылым әлеуметтану саласынан да білімдерді пайдалана отырып, әлеуметтік, қоғамдық құбылыстармен де шұғылданады. Мысалы, әлеуметтік психология қоғамдағы адамдар топтарының қарым-қатынасын зерттейді. Психология барлық жаратылыстық ғылымдардың білімдерін жинақтап, жаратылстық білімнің жоғарғы сатысы мен мақсаты Адам мен Қоғамды танып білу болатын ғылымдар арасына қойылған көпірше қызметін атқарады,

Гуманитарлық ғыдымдардың Табиғатты зерттейтін ғылымдармен өзара тығыз байланыста екені жақсы белгілі. Экономистерге география мен математиканы, философтарға натурфилософия негіздерін білмей болмайды; әлеуметтанушылар психологтармен өзара байланыста әрекет етеді, ал ескіден қалған суреттерді қалпына келтірушілер қазіргі заманғы химияның көмегіне жүгінеді. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады.

Бізді қоршап тұрған күрделі дүниенің бастаулары . Табиғаттың ғажап үйлесімді құрылысында жатқандығын, онымен (Табиғатпен) үнемі өзара қарым-қатынаста болатындығын ұмытпауымыз керек. Мысалы, бірнеше күн ас-су ішпей керіңізші! Мүмкін, тыныс алмай өмір сүру тәсілін білетін шығарсыз? Біздің барлығымыз да - Табиғаттың перзенттеріміз. Ал оның зандарын зерттеп, танып білетін ғылым - табиғаттану немесе жаратылыстану.

Бұл ұғымның кең тараған екі анықтамасы бар.

1. Жаратылыстану - бұл Табиғат туралы біртұтастық ретіндегі ғылым.

2. Жаратылыстану - бұл біртұтас бүтіндік ретінде қаралатын Табиғат туралы ғылымдардың жиынтығы.

Бір қарағанда бұл екі анықтама әр түрлі. Шынында да, олардың біріншісінде Табиғат туралы бір ғана ғылым жайында айтылады, ал екіншісінде, жаратылыстану туралы Табиғатты зерттейтін көптеген ғылымдар ретінде айтылған. Шын мәнінде бүл екі анықтаманың арасында үлкен айырмашылық жоқ, өйткені, «ғылымдар жиынтығы» деген ұғым жекелеген ғылымдардың қарапайым жиыны емес, керісінше, бірімен бірі өзара тығыз байланыстағы, бірін-бірі толықтырып отыратын жаратылыстық ғылымдардың бірыңғай кешенін білдіреді. Бұл бір ғылым.

Жаратылыстанудың ғылым ретіндегі арнайы жаратылыстық ғылымдардан айырмашылығы - ол табиғат құбылыстарын бірнеше ғылымдардың позициясынан, неғұрлым жалпыға ортақ заңдылықтар мен тенденцияларды «іздеп таба отырып» зерттейді, Табиғатқа жоғарыдан қарап зерттеген тәрізді болады. Орта мектепте жекелеген жаратылыстық пәндерді оқығанда сіздер, мүмкін, әрбір пәннің -химия, физика немесе географияның өз ерекшеліктері бар екендігін байқаған шығарсыздар. Жаратылыстану өз ауқымына енетін ғылымдардың ерекшелігін мойындай тұра, Табиғатты біртұтас бүтін ретінде зерттеуді өзінің басты мақсаты етіп қояды.

Жаратылыстануды оқып үйрену не үшін қажет? Табиғаттың нақты біртұтастығын, Табиғаттағы сан алуан заттар мен құбылыстардың жасалу негізін және одан туындайтын микроәлемдер мен макроәлемдерді: Жер мен Ғарышты, физикалық және химиялық құбылыстарды өзара, өмір тіршілігімен, санамен байланыстырып тұрған негізгі зандарды дәл ұғынып түсіну үшін керек.

Жекелеген жаратылыстық ғылымдардың зерттеу нәтижелері арқылы Табиғаттың біртұтастығын танып білу мүмкін емес. Шындығында сіз адамның жекелеген мүшелерінің қызметін жақсы білесіз делік, бірақ сіз осы мүшелердің жұмыс жасау заңдылықтарын үнемі біле бермейтін шығарсыз. Сондықтан орта мектеп дәрежесінде пәндерді - физиканы, химия мен биологияны - жекелеп оқып үйрену Табиғатты біртұтастық тұрғысынан танып білудің алғашқы сатысы ғана бола алады, басқаша айтқанда, оның заңдарын жалпы жаратылыстық-ғылыми тұрғыдан танудың бастамасы деген сөз. Енді біз табиғатты танудың екінші сатысына шығуымыз керек. Осыдан келіп жаратылыстанудың қос міндеттен тұратын мақсаттары шығады.

Дәріс № 2. Ғылыми-әдістемелік тұжырымдамалар

ӘЛЕМДІК ШАРУАШЫЛЫҚ ГЕОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Бірінші өнеркәсіптік революциядан бері әлемдік экономика мен әлемдік экономикалық қатынастардың қазіргі жүйесінің қалыптасуы өткір теориялық пікірталастармен қатар жүрді. Олар халықаралық сауданы тудыратын себептер мен оның мемлекеттер мен халықтардың әл-ауқатына әсері туралы көзқарастардың түбегейлі айырмашылықтарына негізделген. Бұл сәйкессіздіктерді екі мектептің өкілдері - шетелдік тауарлардың ұлттық нарығына кіруді қатаң шектеуді жақтаған меркантилистер және елдер арасындағы еркін сауданы жақтаушылар айқын білдірді. XVIII ғасырдың аяғы-XIX ғасырдың басында. Әлемдік саудадағы айырбастаудың кез-келген түрі өте қиын болды: барлық сауда көптеген салықтар мен тыйымдармен шатастырылды, экспорт пен импорттың барлық түрлері қатаң реттелді. Меркантилистер қазіргі шектеулер жүйесін, ең алдымен тауарлар импортына қатысты толық ақтады. Шетелден әкелу зиянды және қауіпті болып саналды: экспорт-импорт теңгерімі теріс болған кезде ақшаның (алтын мен күмістің) шетелге ағып кетуіне байланысты зиянды; соғыс қимылдары болған жағдайда қажетті тауарлардың әкелінуі мүмкін болғандықтан қауіпті. Қалай болғанда да, импортты жоғары баж салығын салу керек, бұл өз өндірісін қорғайды, жаңа жұмыс орындарын ашады және мемлекеттің кірісін арттырады. Бірінші болып меркантилистер а. Смиттің «халықтардың байлығының табиғаты мен себептерін зерттеу» (1776) тұжырымдамасын қатаң сынға алды, алайда д. Рикардо өзінің «саяси экономика мен салық салу бастамаларында» (1817) «еркін сауда» мектебінің дамуына елеулі үлес қосты. Оның «салыстырмалы артықшылықтар» заңы өзінің теориялық маңыздылығын бүгінгі күнге дейін толық сақтап келеді және халықаралық сауданың қазіргі құрылымын түсіндіруге қызмет етеді. XIX ғасырдың басында. Өзінің көпжылдық зерттеулерін басқа көрнекті теоретик Й бастады. Фон Тюнен. Оның «оқшауланған мемлекет» (1826-1846) еңбегі ауылшаруашылық өндірісін орналастыру теориясына және жерге дифференциалды жалдауды есептеу проблемаларына арналды. Тюнен алғаш рет Экономикалық кеңістікті және дифференциалды жалдаудың маңызды элементі және аграрлық өндіріс салаларының орналасуы ретінде географиялық орналасу идеясын талдауға енгізді. Содан бері Тюненнің зерттеу бағдарламасы теориялық география және басқа географиялық пәндер үшін маңызды бағдарламалардың бірі болды. Келесі маңызды қадам А. Вебердің «өнеркәсіпті орналастыру теориясы» (1909) еңбегінде жасалды. Онда «стандартты» - осы кәсіпорынның оңтайлы орналасуын немесе олардың комбинацияларын анықтайтын өндірісті орналастырудың маңызды факторлары туралы идеялар енгізілді. А. Вебер шикізат пен отынға, жұмыс күші мен көлікке шығындарды арнайы зерттеуге алып келді, олардың аймақтық стандартты факторларын анықтады, олардың есебі Барлық салалар үшін қажет. Оларға тағы бір маңызды фактор - агломерация қосылды, ол өндірістерді салыстырмалы түрде шағын аумаққа - ірі қалаға, урбандалған ареалға, метрополияға

Дәріс № 3. Әлемдік экономика-жаһандық географиялық жүйе

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.