Жаратылыстанудың мақсаттары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

1 Дәріс.
Кіріспе: пәннің мақсаттары мен міндеттері
Жаратылыстанудың мақсаттары:
1. Барлық физикалық, химиялық және биологиялық құбылыстардың органикалық бірлігін құрайтын жасырын байланыстарды анықтау.
2. Осы құбылыстардың өзін тереңірек және нақтырақ танып білу.
Бұл - Табиғатты іс жүзінде танып білудің нәтижесіне байланысты шыққан бағдарлама.
Жаратылыстану ұғымы екі сөзден құралған - жаратылыс (табиғат) және тану немесе білу. Бұл сөздің синонимі ретінде табиғаттану деген терминді келтіруге болады. Қазіргі кезде жаратылыстану термині дәл жаратылыстану ұғымын білдіреді. Дәл жаратылыстану - бұл толығынан қалыптастырылып дайындалған (көбіне математикалық формулалармен) Ғаламдағы бар немесе бар болуы мүмкін барлық нәрселер туралы нақты білім (ғылым). Дегенмен, бұл ғылымның Табиғат туралы білімдердің ақырғы қорытындысы емес екендігі айқын, ол тек адамзатқа өзінің қазіргі даму кезеңінде белгілі болып отырған білім жетістігі ғана.
Жаратылыстануды не нәрсе қызықтырады? Танымның осы өте кең саласының алдында тұрған проблемалар сан алуаи: ғаламның құрылысы мен пайда болуынан Жердегі керемет құбылыс - тіршілік өмірдің молекулярлық механизмдерін танып білуге дейін.
Ертеректе орыс тіліне табиғат деген сөздің синонимі ретінде өте кең тараған латын термині натура (паіига) енген еді. Осы сөздің негізінде тек қана европа елдерінде (Германияда, Швецияда, Голландияда) жаңа Nаtиrwis-sепsсһаft ұғымы пайда болып, бұл кейіннен халықаралық термин натурфилософия (табиғат философиясы) деген сөздің негізі болды.
Бүкіл Әлемдегі барлық заттардың құрылысы, пайда болуы, дамуы, құрамы немесе органикалық тіршілікті зерттеу проблемалары алғашқыда физика немесе физиология іліміне жататын. Сонау ерте замандарда Аристотель (б.з.д. 384-322) оларды физиктер немесе физиологтар деп атады, өйткені ежелгі грек сөзі физис табиғат деген ұғымға өте жақын, алғашында пайда болу, жасау дегенді білдірді. Мұндай анықтама XX ғасырда өмір сүріп отырған біз үшін біршама таңданарлық болуы мүмкін. Орта мектепте жаратылыстық ғылымдар деп әдетте физиканы, химияны, биологияны, астрономияны, географияны есептейді. Ал жоғары мектепте жаратылыстық ғылымдар саны оларды тар мамандандырылған пәндерге бөлуге байланысты көбейе түседі.
Қазіргі кезде жаратылыстанудағы ғылыми зерттеулер шеңбері айрықша кең. Жаратылыстық ғылымдар жүйесіне негізгі ғылымдар - физика, химия және биологиямен қатар көптеген басқа ғылымдар - география, геология, астрономия, тіпті, жаратылыстық және гуманитарлық ғылымдар шекарасында тұрған ғылымдар да, мысалы, психология енеді. Психологтардың мақсаты адам мен жануарлардың мінез-құлықтарын зерттеу болып табылады.Бір жағынан психология жоғары жүйке қызметі физиологиясы саласында жұмыс жасап және мидың қызметін бақылайтын био-логтардың ғылыми жетістіктеріне сүйенеді. Екіншіден, бұл ғылым әлеуметтану саласынан да білімдерді пайдалана отырып, әлеуметтік, қоғамдық құбылыстармен де шұғылданады. Мысалы,әлеуметтік психология қоғамдағы адамдар топтарының қарым-қатынасын зерттейді. Психология барлық жаратылыстық ғылымдардың білімдерін жинақтап, жаратылстық білімнің жоғарғы сатысы мен мақсаты Адам мен Қоғамды танып білу болатын ғылымдар арасына қойылған көпірше қызметін атқарады,
Гуманитарлық ғыдымдардың Табиғатты зерттейтін ғылымдармен өзара тығыз байланыста екені жақсы белгілі. Экономистерге география мен математиканы, философтарға натурфилософия негіздерін білмей болмайды; әлеуметтанушылар психологтармен өзара байланыста әрекет етеді, ал ескіден қалған суреттерді қалпына келтірушілер қазіргі заманғы химияның көмегіне жүгінеді. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады.
Бізді қоршап тұрған күрделі дүниенің бастаулары .Табиғаттың ғажап үйлесімді құрылысында жатқандығын, онымен (Табиғатпен) үнемі өзара қарым-қатынаста болатындығын ұмытпауымыз керек. Мысалы, бірнеше күн ас-су ішпей керіңізші! Мүмкін, тыныс алмай өмір сүру тәсілін білетін шығарсыз? Біздің барлығымыз да - Табиғаттың перзенттеріміз. Ал оның зандарын зерттеп, танып білетін ғылым - табиғаттану немесе жаратылыстану.
Бұл ұғымның кең тараған екі анықтамасы бар.
1. Жаратылыстану - бұл Табиғат туралы біртұтастық ретіндегі ғылым.
2. Жаратылыстану - бұл біртұтас бүтіндік ретінде қаралатын Табиғат туралы ғылымдардың жиынтығы.
Бір қарағанда бұл екі анықтама әр түрлі. Шынында да, олардың біріншісінде Табиғат туралы бір ғана ғылым жайында айтылады, ал екіншісінде, жаратылыстану туралы Табиғатты зерттейтін көптеген ғылымдар ретінде айтылған. Шын мәнінде бүл екі анықтаманың арасында үлкен айырмашылық жоқ, өйткені, ғылымдар жиынтығы деген ұғым жекелеген ғылымдардың қарапайым жиыны емес, керісінше, бірімен бірі өзара тығыз байланыстағы, бірін-бірі толықтырып отыратын жаратылыстық ғылымдардың бірыңғай кешенін білдіреді. Бұл бір ғылым.
Жаратылыстанудың ғылым ретіндегі арнайы жаратылыстық ғылымдардан айырмашылығы - ол табиғат құбылыстарын бірнеше ғылымдардың позициясынан, неғұрлым жалпыға ортақ заңдылықтар мен тенденцияларды іздеп таба отырып зерттейді, Табиғатқа жоғарыдан қарап зерттеген тәрізді болады. Орта мектепте жекелеген жаратылыстық пәндерді оқығанда сіздер, мүмкін, әрбір пәннің -химия, физика немесе географияның өз ерекшеліктері бар екендігін байқаған шығарсыздар. Жаратылыстану өз ауқымына енетін ғылымдардың ерекшелігін мойындай тұра, Табиғатты біртұтас бүтін ретінде зерттеуді өзінің басты мақсаты етіп қояды.
Жаратылыстануды оқып үйрену не үшін қажет? Табиғаттың нақты біртұтастығын, Табиғаттағы сан алуан заттар мен құбылыстардың жасалу негізін және одан туындайтын микроәлемдер мен макроәлемдерді: Жер мен Ғарышты, физикалық және химиялық құбылыстарды өзара, өмір тіршілігімен, санамен байланыстырып тұрған негізгі зандарды дәл ұғынып түсіну үшін керек.
Жекелеген жаратылыстық ғылымдардың зерттеу нәтижелері арқылы Табиғаттың біртұтастығын танып білу мүмкін емес. Шындығында сіз адамның жекелеген мүшелерінің қызметін жақсы білесіз делік, бірақ сіз осы мүшелердің жұмыс жасау заңдылықтарын үнемі біле бермейтін шығарсыз. Сондықтан орта мектеп дәрежесінде пәндерді - физиканы, химия мен биологияны - жекелеп оқып үйрену Табиғатты біртұтастық тұрғысынан танып білудің алғашқы сатысы ғана бола алады, басқаша айтқанда, оның заңдарын жалпы жаратылыстық-ғылыми тұрғыдан танудың бастамасы деген сөз. Енді біз табиғатты танудың екінші сатысына шығуымыз керек. Осыдан келіп жаратылыстанудың қос міндеттен тұратын мақсаттары шығады.

Дәріс № 2. Ғылыми-әдістемелік тұжырымдамалар
ӘЛЕМДІК ШАРУАШЫЛЫҚ ГЕОГРАФИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Бірінші өнеркәсіптік революциядан бері әлемдік экономика мен әлемдік экономикалық қатынастардың қазіргі жүйесінің қалыптасуы өткір теориялық пікірталастармен қатар жүрді. Олар халықаралық сауданы тудыратын себептер мен оның мемлекеттер мен халықтардың әл-ауқатына әсері туралы көзқарастардың түбегейлі айырмашылықтарына негізделген. Бұл сәйкессіздіктерді екі мектептің өкілдері -- шетелдік тауарлардың ұлттық нарығына кіруді қатаң шектеуді жақтаған меркантилистер және елдер арасындағы еркін сауданы жақтаушылар айқын білдірді. XVIII ғасырдың аяғы-XIX ғасырдың басында. Әлемдік саудадағы айырбастаудың кез-келген түрі өте қиын болды: барлық сауда көптеген салықтар мен тыйымдармен шатастырылды, экспорт пен импорттың барлық түрлері қатаң реттелді. Меркантилистер қазіргі шектеулер жүйесін, ең алдымен тауарлар импортына қатысты толық ақтады. Шетелден әкелу зиянды және қауіпті болып саналды: экспорт-импорт теңгерімі теріс болған кезде ақшаның (алтын мен күмістің) шетелге ағып кетуіне байланысты зиянды; соғыс қимылдары болған жағдайда қажетті тауарлардың әкелінуі мүмкін болғандықтан қауіпті. Қалай болғанда да, импортты жоғары баж салығын салу керек, бұл өз өндірісін қорғайды, жаңа жұмыс орындарын ашады және мемлекеттің кірісін арттырады. Бірінші болып меркантилистер а.Смиттің халықтардың байлығының табиғаты мен себептерін зерттеу (1776) тұжырымдамасын қатаң сынға алды, алайда д. Рикардо өзінің саяси экономика мен салық салу бастамаларында (1817) еркін сауда мектебінің дамуына елеулі үлес қосты. Оның салыстырмалы артықшылықтар заңы өзінің теориялық маңыздылығын бүгінгі күнге дейін толық сақтап келеді және халықаралық сауданың қазіргі құрылымын түсіндіруге қызмет етеді. XIX ғасырдың басында. Өзінің көпжылдық зерттеулерін басқа көрнекті теоретик Й бастады. Фон Тюнен. Оның оқшауланған мемлекет (1826-1846) еңбегі ауылшаруашылық өндірісін орналастыру теориясына және жерге дифференциалды жалдауды есептеу проблемаларына арналды. Тюнен алғаш рет Экономикалық кеңістікті және дифференциалды жалдаудың маңызды элементі және аграрлық өндіріс салаларының орналасуы ретінде географиялық орналасу идеясын талдауға енгізді. Содан бері Тюненнің зерттеу бағдарламасы теориялық география және басқа географиялық пәндер үшін маңызды бағдарламалардың бірі болды. Келесі маңызды қадам А.Вебердің өнеркәсіпті орналастыру теориясы (1909) еңбегінде жасалды. Онда стандартты -- осы кәсіпорынның оңтайлы орналасуын немесе олардың комбинацияларын анықтайтын өндірісті орналастырудың маңызды факторлары туралы идеялар енгізілді. А.Вебер шикізат пен отынға, жұмыс күші мен көлікке шығындарды арнайы зерттеуге алып келді, олардың аймақтық стандартты факторларын анықтады, олардың есебі Барлық салалар үшін қажет. Оларға тағы бір маңызды фактор -- агломерация қосылды, ол өндірістерді салыстырмалы түрде шағын аумаққа -- ірі қалаға, урбандалған ареалға, метрополияға

Дәріс № 3. Әлемдік экономика-жаһандық географиялық жүйе
Әлемдік экономиканың халықаралық еңбек бөлінісіне қатысатын және халықаралық келісімдермен байланысты ұлттық экономикалардың жиынтығы ретінде стандартты анықтамасы тым тар ауыртпалықты көтереді және әлемдік экономиканы қалыптастыру мен жұмыс істеудегі кеңістік пен кеңістіктік иерархияның рөлін тіпті аз мөлшерде ескермейді.Әрине, ұлттық экономикалық кешендер олардың нақты салмағына байланысты әлемдік экономикалық жүйенің маңызды ішкі жүйелері ретінде қызмет етеді. Алайда, оны зерттеу кезінде кез-келген саланы немесе қызмет түрін, Халықаралық еңбек бөлінісінде өз рөлін атқаратын кез-келген кәсіпорынды немесе мекемені қамтуы мүмкін элементтердің жиынтығын ескеру қажет. Әрбір шаруашылық бірлігі-ферма, өнеркәсіптік кәсіпорын, Көлік фирмасы, банк -- өз елінің ішінде шағын аймаққа қызмет ете алады, аймақтық немесе ұлттық маңызы бар, әлемдік саудаға қатыса алады. Бұл жағдайда осы кәсіпорынның немесе мекеменің мөлшеріне де, функцияларына да қатаң тәуелділік байқалмайды. Әрине, әлемдік нарықтардың айналымының көп бөлігі ірі бірлестіктерге тиесілі; дегенмен, бұл үлгі енді өндірістердің немесе қызметтердің үлкен ауқымын анықтамайды. Бұл саланың түріне және жеткізілетін өнімдер мен қызметтердің сипатына байланысты.Сондықтан, экономикалық қызметтің қазіргі жаһандануы жағдайында әлемдік экономика оларға тікелей немесе жанама әсер ете отырып, экономикалық қызметтің барлық түрлерін өз орбитасына тартады. Нарықтық сату аймақтарының динамизмімен халықаралық биржаға қатысатын немесе ішкі нарықта өз қызметін тоқтататын фирмалар, компаниялар, кәсіпорындар арасында қатаң тұрақты шекара жүргізу қиын.Нәтижесінде кеңістіктік иерархияның жоғарғы қабаттарын әлемдік экономиканың аумақтық және салалық ішкі жүйелері -- интеграциялық бірлестіктер, ұлттық экономикалық кешендер, салалық және салааралық трансұлттық корпорациялар (ТҰК) алады. Неғұрлым шартты түрде ішкі жүйелерге қызметтің маңызды салаларын жатқызуға болады-бастапқы, екінші, үшінші, төртінші және жеке салалар мен қызмет түрлері. Бастапқы, дәстүр бойынша, ауыл шаруашылығы, балық аулау, орман шаруашылығы, тау-кен өнеркәсібі. Екіншіге-қайта өңдеу өнеркәсібінің барлық салалары. Үшінші-көлік және қызмет көрсету саласы. Төрттікке-басқаруда, банк-қаржы саласында, маркетинг пен консалтинг қызметтерінде және т. Б. ақпаратты жинауды, өңдеуді және пайдалануды қамтитын ақпараттық қызметтің жаңа түрлері. Бұл салаға енді қызметтің басқа салаларына жоғары технологиялар мен ғылымды қажетсінетін өндірістерді енгізуді негіздейтін ҒЗТКЖ -- ғылыми зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелердің басым бөлігі де жатқызылады. Әлемдік экономикада маңызды жүйені құрайтын рөлді кеңістіктің үш түрі ойнайды -- географиялық, экономикалық және ақпараттық, олардың аясында әлемдік экономиканың өзін-өзі қамтамасыз ететін ішкі жүйелер жұмыс істейді. Географиялық кеңістікте бұл көлік пен байланыстың қазіргі заманғы түрлері, онсыз бірде-бір Экономикалық қызмет орталығы жұмыс істей алмайды. Әлемде темір жол, автомобиль, өзен, теңіз және авиация көлігінің, құбырлар мен ЭБЖ, байланыстың барлық түрлерінің халықаралық, ұлттық және жергілікті түрлерінің өзара іс-қимылы жолға қойылған. Байланыс спутниктері мен соңғы кабельдердің көмегімен жер шарындағы кез-келген орынды кез-келген басқа жермен дереу байланыстыруға болады. Жүк және жолаушылар көлігі әр түрлі жүктер мен адамдарды кез -- келген жерге тасымалдауды қамтамасыз ете алады-барлығы шығындар мен нәтижелерді өлшеуге байланысты. Көлік пен байланыстың жаһандық ішкі жүйесін құрайтын ұйымдық нысандар -- қызметі халықаралық келісімдердің жиынтығымен реттелетін авиакомпаниялар, кеме компаниялары, теміржол компаниялары, байланыс жүйелері және т.б. Экономикалық кеңістікте жүйе құраушы рөлді әлемдік қаржы институттары атқарады, олардың арасында жетекші орынды Әлемдік Банк, Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ), тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім (ГАТТ), қазір сауда жөніндегі халықаралық ұйымға (ДСҰ) қайта құрылатын, сондай-ақ орталық банктер СІІІА (Федералдық резервтік жүйе), Ұлыбритания, Франция, ГФР, Жапония алады. Дәл осы ұйымдар мен банктер әлемдік экономикада қаржылық есеп айырысуды және алтын стандартты алып тастағаннан кейін халықаралық есеп айырысулар үшін негізгі валюта -- АҚШ доллары, Фунт стерлинг және Франктың тұрақтылығын қамтамасыз етті, оған көптеген ұлттар достастығы мен Француз Одағының шектеулі айырбасталатын валюталары, сондай-ақ неміс маркасы мен иенасы қосылды. Дәл осындай рөлді Еуро -- Еуропалық Одақтың бірыңғай валютасы сәтті ойнай алады. Әлемдік қаржы жүйесіндегі ерекше тұрақтандырушы рөлді дәстүрлі дүниежүзілік сейф рөліне байланысты Швейцария банктерінің консорциумы және әлемнің Британдық Ллойдтүріндегі ірі сақтандыру компаниялары ойнайды. Бірқатар зерттеушілердің пікірінше, жаһандық экономикалық жүйенің ақпараттық кеңістігі -- құндылықтар жүйесі, мінез-құлық стереотиптері, идеялар және адамзаттың рухани өмірінің басқа аспектілері жетекші рөл атқарады. Олардың барлығы философияда, әлеуметтануда, психологияда, мәдениеттануда егжей-тегжейлі зерттелген, бірақ әлемдік экономиканың аумақтық-салалық құрылымының әлемдік дамуы мен жұмыс істеуіндегі олардың рөліне шынайы жүйелік көзқарас көп көңіл бөлуді қажет етеді. Әлемдік экономиканың ақпараттық кеңістігінде ең алдымен тұтынушылық қоғамның стереотиптері біріктіруші рөл атқарды. Индустриялық қоғамның, жаппай өндірістің және әл-ауқат мемлекетінің (Галбрейт бойынша) қалыптасу кезеңінде тұтыну беделінен бастап, өндірістің қарқынды өсуіне және тауарлардың барлық түрлеріне, әсіресе ұзақ мерзімді тауарларға нарықтардың кеңеюіне түрткі болған осы стереотиптердің белсенді қалыптасуы жүрді. Бұдан әрі экономикалық дамыған елдердегі орта қабаттарды тұтыну деңгейі мен құрылымы әлемнің көптеген елдерінде халықтың қалың жігі өмірінің басым мақсаттарына айналды. Бұл көбінесе 1940 жылдардың аяғында сипатталған демонстрациялық әсерге байланысты болды.Дьюзенберри. Алдымен Голливуд картиналарының, содан кейін телехикаялардың және басқа да жарнамалық өнімдердің бұқаралық ақпарат құралдарының кеңінен таралуы осы тұтынушылық басымдықтардың енгізілуі мен дамуына ықпал етті.Сұраныс-ұсыныс тізбегіндегі кері байланыстың жүйелік заңдылығы көптеген тұтыну тауарларының өндірісі мен әлемдік нарықтарының дамуындағы ақпараттық кеңістіктің рөлін анықтады, ал салааралық байланыстардың арқасында әлемдік экономиканың барлық салаларының дамуына күшті серпін берді. Сонымен қатар, бұл өрістің шиеленісін үнемі ұстап тұру, ең алдымен кез-келген түрдегі қымбат жарнамалық компаниялардың есебінен, бұл шарт немесе допинг ретінде қызмет етеді, онсыз әлемдік экономикадағы кез-келген қызмет түрі енді ойланбайды. Ең маңыздысы -- адамзаттың көпшілігі үшін тұтынудың беделді деңгейлеріне қол жетімсіздігі. Бұл экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, саяси факторлардың күрделі жиынтығына байланысты. Алайда, тұтынушылық қоғамның қалыптасқан стереотиптері әлемдік экономиканың әскери және басқа да мемлекеттік қажеттіліктер сияқты алдыңғы мақсаттарға қарағанда тұрақты және үлкен көлемде жұмыс істеуін қолдайды. Сонымен, экономикалық мүдделермен өзара байланысты элементтер мен ішкі жүйелер, барлық типтегі желілер мен ағындар аумақтық-салалық құрылымды және әлемдік экономиканың күнделікті жұмыс режимін анықтады. Жүйенің күрделілігі, белгісіздіктің жоғары үлесі әлемдік экономиканы тікелей басқару жолында түбегейлі кедергілер тудырады. Сондықтан көптеген және әр түрлі реттеуші механизмдер қажет болды, әсіресе ең осал қаржы-валюта саласында. Соған қарамастан, әлемдік экономиканың динамикасы көбінесе оның қалыптасуының тарихи ерекшеліктеріне және оған ішкі қайшылықтар мен жалпы және кеңістіктік өзін-өзі ұйымдастырудың ерекшеліктеріне байланысты. Әлемдік экономикалық қатынастардың жеке ерекшеліктері ежелгі ұлы империялардың заманында байқалды, осы байланыстардың қазіргі жүйесі Ұлы географиялық ашылулар дәуірінде пайда болды, бірақ қазіргі әлемдік экономиканың қалыптасуының басталуы алғашқы өнеркәсіптік революциямен және көмір энергиясына негізделген ірі машина өндірісіне көшумен тікелей байланысты. Тауар өндірісінің дамуы, елдер мен аймақтардың мамандануының күшеюі географиялық еңбек бөлінісі мен тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің халықаралық алмасуының тұрақты қажеттілігін туғызды. Техникалық инновацияларды пайдаланудағы жеке кезеңдердің әр түрлі ұзақтығы, ішкі және әлемдік нарықтардағы бағалардың ауытқуы, өндірістің негізгі факторларының -- жер, Еңбек және капиталдың өзгеретін арақатынасы әлемдік экономиканың дамуының циклдік сипатын және оның маңызды ішкі жүйелерін -- Ұлттық экономика мен салалық құрылымдарды анықтады. Бұл циклдік тербелістердің маңызды себептерін әртүрлі түсіндіру мүмкіндігі ғана емес, сонымен бірге олардың жүйелік сипаты. Циклдік табиғат пен қоғамдағы кез-келген типтегі жүйелердің динамикалық сипаттамалары мен тұрақтылығын анықтайды. Даму циклдері XIX ғасырда теориялық және эмпирикалық негіздеме алды., бірінші өнеркәсіптік революциядан кейін көп ұзамай. Капитализмнің циклдік дағдарыстарының алғашқы теорияларының бірі К.Марксқа тиесілі, ол оларды осы саладағы негізгі құралдарды (жабдықтарды) жаңарту мерзімдерін қарастырды. Болашақта артық өндіріс дағдарыстарына байланысты. Жиынтық ұсыныс пен сұраныстың уақытша сипаттамаларының сәйкес келмеуімен үлкен әдебиет арналды. Алайда, әлемдік экономиканың ұзақ мерзімді динамикасын және әртүрлі елдердің даму уақыт шкаласындағы орнын анықтау үшін үлкен циклдер теориясы -- 1922-1928 жылдары алғаш рет орыс экономисі н.Д. Кондратьев ұсынған ұзын толқындар үлкен маңызға ие болды. Болашақта бұл теория үлкен дамуға ие болды және қазір салыстырмалы әлемдік экономикалық зерттеулердің жалпы қабылданған негізі болып табылады. Н. Д. Кондратьев ұзын толқындарды эндогендік деп санады, нарықтық, капиталистік экономиканы іштей құрғатты, бұл оның өзін-өзі реттеуге әкеледі. Көтеру және құлдырау кезеңдері дамудың табиғи және болжамды кезеңдері ретінде қарастырылады, оларды сыртқы, әдетте, мемлекеттік реттеу әдістерімен бейімдеп, тегістеу керек. Осындай реттеу тетіктерінің бірі несиелік пайыздық мөлшерлемелерді және бірқатар ұқсас шараларды қолдана отырып, 30-шы жылдары ұсынылды.Кейнс негізінен 1929-1933 жылдардағы капиталистік экономиканың ең терең дағдарысынан кейінгі экономикалық жағдайдың орта мерзімді циклдеріне арналған. Ұзақтығы 40-50 жылға жететін ұзын толқындардың материалдық себебі Н.Д.Кондратьев Негізгі капиталды игіліктердіңкүрт өзгеруін қарастырды. Бұл өзгерісте жетекші рөлді ұзақ мерзімді перспективада экономикалық тепе-теңдікті бұзатын және салыстырмалы түрде тыныш, эволюциялық және экстенсивті кезеңдер мен әлемдік экономиканың жарылғыш, революциялық және қарқынды кезеңдерінің ауысуына әкелетін ғылыми-техникалық прогресс атқарады. Революциялық кезеңдердің басталуы энергетикалық және техникалық өндірістік базаны, аумақтық-салалық құрылымдар мен экономиканың ұйымдық нысандарын түбегейлі өзгертетін негізгі инновациялардың жиынтығын енгізумен байланысты. Н. Д. Кондратьев теориясының басқа зерттеушілердің гипотезаларынан басты айырмашылығы-жаңа толқынныңбасталуына себеп болатын ішкі және сыртқы факторлардың арақатынасы. ҒТБ циклдік динамиканың сыртқы емес, ішкі элементі ретінде қызмет етеді, өйткені ол ашылулар мен өнертабыстардың өзімен ғана емес, оларды енгізумен, экономикалық тәжірибеге деген сұраныспен де анықталады. Жаңа толқын кең таралған технологиялардың моральдық қартаюымен байланысты экстенсивті фаза максимумға жеткенде пайда болады. Капиталдың жинақталуы оның салыстырмалы түрде арзандауына әкеледі, несие пайызы мен пайда мөлшері жаңа технологиялар мен технологияларға тәуекелді инвестицияларды тиімді ететін деңгейге дейін төмендейді. Көтеру кезеңі жаңа құрылыстың үлкен көлемімен, жаңа кәсіпорындардың іске қосылуымен және бүкіл салалардың пайда болуымен, нарықта жаңа өнім түрлерінің пайда болуымен және т. Б. байланысты басталады. Көтеру фазасының ең жоғары нүктесінде арзан капитал қорлары мен негізгі инновациялар таусылады, бұл экстенсивті даму кезеңіне көшуді білдіреді. Н. Д. Кондратьев адамзат тарихындағы соғыс, революция және әлемдік экономикаға жаңа аумақтарды тарту сияқты маңызды оқиғалар осындай механизмге байланысты деп санайды. Н. Д. Кондратьев бұл оқиғаларды Экономикалық даму қарқынының өсуі шикізат көздері мен сату нарықтары үшін бәсекелестіктің шиеленісуіне әкелетін толқындардың өсу кезеңдерімен байланыстырды. Н.Д.Кондратьевтің теориясы және әлемдік экономиканың динамикасы бойынша көптеген басқа жұмыстар негізінде үш кезеңді -- индустрияға дейінгі даму, Индустриялық даму, постиндустриалды даму; үш -- бірінші, екінші, үшінші өнеркәсіптік революциялар және ұзын толқындар -- Кондратьевтің бес циклын бөлу жалпыға танымал болды. Қолөнерге дейінгі өндіріс пен өндіріс басым болған кезде индустрияға дейінгі даму кезеңін толық сипаттау үшін шартты түрде нөлдік цикл деп аталады. Төрт ұзын толқынмен тұспа-тұс келген бірінші және екінші өнеркәсіптік революциялар барысында жетекші орын дәйекті түрде алынды: бірінші циклде -- тоқыма өнеркәсібі және қолөнер өндірісі; екінші циклде - тас көмір өндіру және қара металдарды балқыту, тоқыма өнеркәсібі; екінші өнеркәсіптік революцияның басталуын белгілеген үшінші циклде металлургия, негізгі химия, ауыр машина жасау жетекші рөлдерге шықты; екінші өнеркәсіптік революцияны аяқтаған төртінші циклде автомобиль, электротехника, Органикалық химия және машина жасаудың әртүрлі салалары жетекші рөл атқарды. Алғашқы төрт циклдің барлығы индустриалды даму кезеңіне сәйкес келеді.
Бесінші цикл үшінші өнеркәсіптік революцияның басталуын білдіретін әлемнің ең дамыған елдеріндегі постиндустриалды даму кезеңімен сәйкес келеді. Электроника, лазерлік техника, жұқа химия, биотехнология жетекші салаларға айналды.

№ 4 дәріс. ҒЫЛЫМИ-ТЕХНИКАЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК.
Адамзат өркениетінің барлық дамуы ғылыми-техникалық прогреспен тығыз байланысты. Бірақ бұл прогрестің аясында өндіргіш күштердің тез және терең өзгеруінің жеке кезеңдері болады. Бұл XVIII-XIX ғасырлардағы бірқатар елдердегі өнеркәсіптік төңкерістер кезеңі болды, бұл қолмен өндіруден ірі машина өндірісіне көшуді белгіледі. Сонымен қатар, бұл ХХ ғасырдың ортасында басталған қазіргі заманғы ҒТР кезеңі болды.

Ғылыми-техникалық революция (ҒТР) - ғылымның қоғамның тікелей өндірістік күшіне айналуына негізделген адамзаттың өнімді Күштеріндегі түбегейлі сапалы төңкеріс. Әлемдік экономиканың географиясы ұзақ уақыт бойы әлеуметтік-географиялық ғылымдар шеңберіндегі таза көмекші пән болып қала берді, онда алдымен жалпы экономикалық география, содан кейін халық пен қалалардың географиясы жетекші орын алды. Әлемдік экономиканың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.