Толтырғышты химиялық ерітінділермен өңдеу
Мазмұны
бет
Кіріспе 7
1 Жалпы бөлім 8
Технологиялық бөлім 10
Өнім номенклатурасы және оған қойылатын талаптар 10
Өндірістің технологиялық схемасының тәсілін таңдау. 12
Функционалдық схема. 12
Цехтың жұмыс режимі мен өнімділігі. 16
Шикізаттар мен жартылай фабрикаттар 17
Байланыстырғыш заттар 20
Химиялық қоспалар. 21
Арболиттің құрамын таңдау 23
Шикізаттар қоймасы. 27
Технологиялық схеманың қысқаша сипаттамасы және технологиялық, транспорттық қондырғылар есебі 28
Қондырғыларды таңдау 30
Технологиялық процесті және дайын өнімнің сапасын бақылау. 33
Бетонараластырғышты автоматтандырудың қажеттілігі 38
Бетонараластырғыштың технологиялық процесінің сипаттамасы. 39
Жылу техникалық бөлім 45
Ғылыми-зерттеу бөлімі 57
Арболиттің қасиеттері және қолданылуы 64
Қолданылатын шикізат материалдарының негізгі сипаттамаларын зерттеу
... 70
Арболиттің жылу өткізгіштік қасиетін зерттеу. 74
Күріш қауызы негізіндегі арболиттің беріктігі 75
Сәулеттік-құрылыстық бөлім 77
Көлемді-жоспарлы шешімдер 77
Конструктивті шешімдер 77
Бас жоспардың схемасы 82
Жел өрнегін құру. 83
Экономикалық бөлім 85
Ұжымдық құрылым және қызметкер. 87
Жобаны орындау. 88
Жобаны орындауға кеткен шығындар. 88
Өнім шығындары. 89
Айнымалы шығындар. 89
Қаржы жоспарлауы. 90
Қаржылардың қозғалысы туралы есептеу нәтижесі. 91
Пайда және шығын туралы есеп. 91
Баланстық есептер. 91
Қаржы коэффициенттері және олардың бағасы 91
Залалсыздық талдауы. 94
Еңбек қорғау және қоршаған ортаны қорғау бөлімі 104
Қорытынды 114
Қолданылған әдебиеттер тізімі 115
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде Қазақстанның индустриялдық-инновациялық даму бағдарламасына сәйкес құрылыс материалы кластерін дамыту үшін техникалық-экономикалық жағынан тиімді құрылыс материалын жасау актуальды мәселелердің бірі. Сонымен қатар құрылыстың тиімділігін жоғарлату жолдары құрылыс материалдар мен бұйымдар өндірісінде екіншілік ресурстарды қолдану және материал сыйымдылығын төмендету болып саналады. Бұған прогрессивті ғылыми-техникалық жетістіктерді, ресурстарды және энергияны үнемдеуші технологияларды қолдану және өнім бірлігіне еңбек және отын энергетикалық ресурстар шығынын төмендету арқылы жетуге болады.
Қызылорда облысында жылына күрішті жинау және өңдеу кезінде 40 мың тоннаға дейін күріш қауызы мен сабаны жиналады.Оның үйінді тығыздығы төмен болғандықтан, олар үлкен көлемді алып жатады. Сонымен бірге аулышаруашылық дақылынан басқа да өсімдіктер шығарылып, олар да көптеп қосымша қалдықтар бөледі.
Осыған байланысты Қызылорда облысының жергілікті шикізаттары, атап айтқанда ауыл-шаруашылық қалдықтары - органикалық толтырғыштар арболит өндірісінде қолдану актуальды өзекті мәселе болып тұр.
Органикалық толтырғыштар негізінде жеңіл бетондардың көп тараған түрі - арболит (грек тілінен ағаштас, ағашбетон деген мағына береді). Арболит әдетте ағаш дайындау, өңдеу өнеркәсіптерінің және ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан жасалған түйірлерді байланыстырғыш затпен біріктіру арқылы алынатын материал. Байланыстырғыш зат ретінде кәдімгі және тез қатаятын портландцементтер және беріктігі жоғары гипс қолданылады.
Негізінде бұл материал эффективті қабырға материалдарын жасау технологиясына жатады. Осы құрылыс материалының бағасын төмендетін шаралардың бірі, бұл өндіріс және ауыл шаруашылық қалдықтарын шикізат есебінде қолдану: атап айтқанда ауыл шаруашылығын күріш қауызы мен сабанын толтырғыш есебінде есебінде пайдалану арқылы арболит блоктарын жасау саналады. Бұл материалдарды жасау тұрғын үй құрылысының бір шаршы метрге шаққандағы өзіндік бағасын төмендетуіне үлесін қосады.
1 Жалпы бөлім
Қызылорда қаласындағы жылдық қуаты 3 мың м[3] арболит блоктарын өндіретін зауыт жобасы Қызылорда қаласындағы және облыстағы тұрғын үй құрылыстарын сапалы арболит бұйымдарымен қамтамасыз етуге арналған.
Сонымен бірге шығарылатын өнім номенклатурасы мен өзгерту мүмкіндіктері және шығарылатын өнім көлемінің өнеркәсіптің қуаттылығын өзгерту мүмкіндіктері қарастырылған.
Зауыт дайын өнім шығаруды қамтамасыз ететін толық жинақта барлық қажет ететін негізгі және көмекші өндірісі бар жоғары механизациялы және автоматтандырылған өндіріс ретінде жобаланған. Зауыттың жоба алаңында көркейту, көгалдандыру, зауыт жұмысшылары мен автокөлік қозғалысының қауіпсіздігі, жеңіл автокөліктерге арналған автотұрақ, спорт алаңы, аумақты орталық бақылаудан өткізу пунктімен қоршау қарастырылған.
Зауыт құрамына келесілер жобаланады:
А. Өндірістің автоматты агрегатты-ағынды әдісі бар бас өндірісті ғимарат
Б. Әкімшілік-тұрмыстық ғимарат В. Араластырғыш торабы
Г. Толтырғыштар қоймасы Е. Цемент қоймасы
Ж. Қоймасы бар химиялық қоспалар дайындалатын бөлімше З. Компрессор
И. Дайын өнімдер қоймасы
Арболитті майдаөлшемді блоктар шаруашылық типті тұрғын үйлердің арнайы құрылысына және шаруашылықтарды ( сиыр шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, сарай-қойма, гараж және т.б.) тұрғызуға арналған.
Блоктар арболитті бетонды араласпадан дайындалады және жобалық тығыздығы ρ = 700 кгм[3], геометриялық өлшемі 600x150x250 мм.
Блоктар МЕМСТ-19222-84 және МЕМСТ-19010-82 мемлекеттік талаптарына сай дайындалады.
Арболитті араласпа құрамы органикалық толтырғыштардың түріне байланысты кәсіпорынның өндіру лабораториясында таңдалады.
Осыған байланысты органикалық толты рғыштардың фракциялық қатынасы, олардың құрамы, цементтің оптимальді шығыны, 1 кгм[3] араласпаға қажетті су және химиялық қоспалардың шығыны жоғарыда
көрсетілген стандарттарға сай белгіленеді.
Арболитті араласпа қалау кезінде +-5% қана ауытқитын қажетті тығыздыққа (тығыздалған күйде) ие болуы керек және 15[0]С - тан төмен
болмауы қажет.
Араласпаның қатпарлану көрсеткіші 10%-тен жоғары болмауы қажет.
Кеуекті арболитті араласпа 30 с аспайтын қаттылыққа (техникалық вискозиметр) және 4 см аспайтын жылжымалылыққа ие болуы керек.
Тығыздалған арболиттің дәлелді орташа тығыздығы жобалық тығыздығынан 5%-дан артық асып кетпеуі керек.
Арболитті бұйымдардың аязға төзімділігі олардың қолданылу режиміне және жобалау нормалары бойынша құрылыс аудандарының климаттық шарттарына байланысты маркаланады және Ғ25-тен төмен болмауы керек.
Арболиттің ылғалдылығы тұтынушыға тасымалдау кезінде массасы бойынша 25%-дан жоғары болмауы қажет.
Арболитті бұйымдарды тұтынушыға тасымалдау кезінде жобалық (МЕМСТ 19222-84 стандарты бойынша арболиттің рұқсат етілген белгіленген ылғалдылығы) ылғалдылығы жоғары сапалы бұйымдарда 5%, ал бірінші дәрежелі сапалы бұйымдарда 7%.
Бұйымның жобалық өлшемдерінің ауытқулары көрсетілген сызбаларда, стандарттарда және бұйымның арнайы түрлеріне арналған техникалық шарттарда мынадай өлшемнен аспауы қажет, мм:
+-5 - бұйымның ұзындығы бойынша;
+-5 - бұйымның биіктігі және қалыңдығы бойынша.
Бұйымның жоғарғы беттік сызықты профильінің тексерілген бетімен және іргелес қабырғаларының металлдық сызықтарының ауытқуы - 3 мм- ден аспауы керек.
Дайын блоктарды 60%-дан аспайтын ылғалдылықта жабық қыздырылған орында сақтау керек.
Технологиялық бөлім
Өнім номенклатурасы және оған қойылатын талаптар
Физико-механикалық қасиеттері бойын ша арболит блоктарының номенклатурасы 2.1-кестеде көрстеілген.
Арболит блоктарының өлшемдері мен олардың шекті ауытқулары, мм
Кесте 2.1.
Арболит блогының эскизі
Өлшемдер атауы
Номиналды өлшемі
Арболит блоктары үшін шекті ауытқулар
Ұзындығы
600
+-5
биіктігі
300
Қалыңдығы
150
+-0,8
Қалыңдығы
200
+-1,0
Қалыңдығы
300
+-1,2
Арболит - органикалық целлюлозалық толтырғыш, минералды байланыстырғыш, су және химиялық қоспалар негізінде жасалатын, ірі кеуекті құрылымды жеңіл бетон. Арболиттің басқа өзіне ұқсас материалдарға, яғни фибролит, ағаш-жоңқалы тақталар, силолит немесе т.б, қарағанда артықшылығы - оны жасау үшін органикалық целлюлозалық толтырғыштардың өте көп номенклатурасын пайдалану мүмкіндігі.
Арболит ағаш және бетонның жақсы қасиеттеріне ие: жанбайды, біршама биотөзімді, аязға төзімді, улы емес, бөлмеде жылу-ылғалдылық режимін жақсы реттейді, механикаландырылған құрылғымен өңделеді, талшықты-тұтқыр құрылымға ие, таранспорттауға икемді, сонымен қатар ол азқабатты үйлерді салуға қажетті тиімді қасиеттерге ие.
Ағаш ұнтағы негізіндегі арболитті тұрғын үй, өндіріс және ауыл шаруашылық ғимараттарын тұрғызуда пайдаланады.
Кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетонға қарағанда, арболитті өндіру және пайдалану материал көлемін, энергия көлемін, ғимарат массасын және 1м[2] қабырғаны жасауға қажетті материалдардың үлесті капиталдық шығындарын азайтады. Құрылыста арболитті конструкциялардың әр текше метрін пайдалану, өте арзан құрылыс материалы - керамзитбетонға қарағанда, экономикалық жағынан тиімді. Сонымен қатар біруақытта тағы да маңызды мәселелердің бірі - өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан бүлінуінен қоршаған ортаны қорғау мәселесі шешіледі. Арболит технологиясы қиын емес, ал оны өндіру көп қаржы салуды қажет етпейді.
Арболит - минералды байланыстырғыш және өсімдік тектес, органикалық целлюлозалық толтырғыш, күріш қауызы, химиялық қоспалар және су негізінде жасалатын жеңіл бетон.
Арболит (МЕМСТ-19222-84) 5,10,15,25,35,50 маркада шығарылады және орташа тығыздықтан тұрақты массаға дейін кептіруге байланысты былайша жіктеледі:
жылуоқшаулағыш - орташа тығыздығы 500 кгм[3]-қа дейін;
конструкциялық - орташа тығыздығы 500-ден 800 кгм[3]-қа дейін.
Өзінің оңтайлы қасиеттерінің арқасында арболит бұйымдары құрылыста кеңінен пайдаланылады. Оларға қабырға панельдері және блоктары, төбе жабындысымен қатар орналасқан жабын тақталары, көтергіш негізбен немесе темірбетонды бөренелермен күшейтілген жабын тақталары, мәдени-тұрмыстық ғимараттар және дүкендердің бірінші қабатының аралық тақталары, жылу және дыбысоқшаулағыш тақталар, көлемдік-кеңістіктік конструкциялар, монолиттер (құймалар) және т.б жатады. Сонымен қатар тұрғын үй құрылысында линолеум және паркет астына құрама тұтастырғыш тақтай пайдаланылған.
Арболит өзінің өте жақсы қабырғалық материал екендігін дәлелдеді. Ірі кеуекті құрылымының арқасында бұл жеңіл бетон бағалы қасиеттерге ие, әсіресе ауылшаруашылық құрылысы үшін: ол жылуды өте жақсы оқшаулайды, жоғарыдағы ылғалды конденсацияламай және қабырғадағы ылғал мөлшерін жоғарылатпай, бөлме ішінде құрғақ режимді ұстап тұру қабілетіне ие.
Арболит ауылдық тұрғын үй құрылысында кеңінен қолданылады. Қабырға материалы ретінде арболитті пайдаланудың тиімді шарты - оның
орташа тығыздығының аз болуы, жақсы жылу және дыбыс оқшаулау қасиеттері болып табылады.
Қазіргі уақытта арболиттен жасалған 115 сериялы ірі блокты үйлер құрылысы кеңінен таралған және бөлме өлшеміне сәйкес панельдермен жасалған ірі панельді үйлер азырақ таралған.
Ірі арболитті блоктардан жасалған 115 сериялы тұрғын үйлердің барынша перспективті жобалары мыналар:
ТП 183-115-1191.2 Бір қабатты, бір пәтерлік, үш бөлмелі үй; ТП 183-115-54 Бір қабатты, екі пәтерлік, үш бөлмелі үй;
ТП 141-115-572 Екі қабатты, екі шекте блокталған екі пәтерлік, төрт бөлмелі үй.
Негізгі қабырға блоктарының өлшемдері 600*300*200 мм, 600*200*200 мм, 600*150*200 мм болады, сыртқы арболит блоктарының қалыңдығы 200 және 300 мм етіп алынады. Ал ішкі блоктардың қалыңдығы 150 мм болады. Қабырға блоктарын М25 маркалы арболиттен жасайды, ол екі жағынан цементті ерітіндімен өңделеді. Сыртқы қабаттың сығылуы бойынша беріктік маркасы 100; ал ішкі өңдеу қабатының ерітіндісінің маркасы 50 болады. Тегістеуге арналған қабат қаллыңдығы 10 мм.
Өндірістің технологиялық схемасының тәсілін таңдау
Арболит өндірісінің технологының негізгі шешетін мәселесі - құрамында экстрактивті заттары және қанты аз мөлшерде болатын ағаш толтырғышын, күріш қауызының тиімділерін таңдау, себебі олар ұстасу процесіне және байланыстырғыштың қатаюына кері әсерін тигізеді.
Арболитті қоспаны дайындау үшін органикалық толтырғыш, минералды байланыстырғыш зат, әртүрлі химиялық қоспалардың сулы ерітінділерін және суды пайдаланады. Арболиттен жасалған дайын бұйымдар өндірісінде, аталған заттардан бөлек, цементті-құмды ерітінді немесе бетон жасау үшін және бұйымға тегістегіш және контсрукциялық қабат жағу үшін инертті тығыз толтырғыштарды (құм, шағылтас) пайдаланады, сонымен қатар болат арматура, қосымша детальдар, бояғыштар, керамикалық немесе шыны тақтайлар және басқа да өңдеулік материалдарды қолданады.
Арболит өндірісінде пайдаланылатын органикалық толтырғыштың екі негізгі түрі болады:
Ағашты, бұл өндірістің негізгі шикізаты төмен сапалы және отынды сүректер, ұсақталған және майдаланған түрдегі сүректердің әртүрлі қалдықтары;
Ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан жасалған (талшық, кендір діңшесі, күріш қауызы, мақта сабақшасы және т.б).
Арболит бұйымдары өндірісінің практикасы ірі ағашты, күріш қауызы негізіндегі толтырғышты негізді бетон құрамын таңдау принципін пайдаланып, арболитті массаның тығыз құрылымын алу қиын екендігін көрсетті. Дипломдық жобада арболиттің тығыз және баййланысқан құрылымын алу үшін және оларды өзара жақсы байланыстыру үшін қалың емес және ұзындығы аз ағаш бөлшектерін пайдаланамыз. Осыған байланысты ағашты толтырғыш екі кезеңдік өңдеуден өтеді: ағаш қалдықтары кескіш машинада жоңқаға айналдырылады; ал жоңқа майда ұсақтағышқа келіп, ағаш уағына айналады. Ағаш жоңқасын екінші өңдеу арқылы ағаш уағына айналдырудың бірнеше артықшылықтары бар:
Беттік үлесінің жоғарылауы арқасында ағаш уағы бір-бірімен цемент тасының көмегімен жақсы ұстасады.
Ағаш толтырғышын сулау процесі тез жүреді де, арболит қоспасын даярлау шарты жақсарады.
Арболитті қоспаның ыңғайлы жайылымдығы жақсарады және бөлшектері бір-бірімен жақсы орналасады.
Орманды аралау, ағашты өңдеу процесінде алынатын ұсақталған ағаш сүректерінің басқа түрлері, сонымен қатар илік эктракттарды - білдек жаңқаларын, жоңқаларды дайындау, ағаш ыдыстардың қалдықтарын, ағаш түбірлері мен тамырларын арболит өндірісінің негізгі шикізаты ретінде пайдалануға болады, бірақ дайын бұйымның тәжірибелік партиясын экспериментальді тексеруден кейін ғана.
Жоғары сапалы арболитті бұйымдарды жасау үшін, әдетте ормандарды кесуден және ағаштарды өңдеуден кейінгі қалдықтарды пайдалану ұсынылады, әсіресе ағаштың қылқан жапырақты тұқымдастарын (қарағай, шырша).
Толтырғыш дайындау үшін ағаш шикізаттарының әртүрлі түрлерінің ішінен балқарағайды ерекше назарға алу керек. Осы уақытқа дейін ағаштың бұл тұқымдасын пайдалануға рұқсат болмаған, себебі басқа тұқымдастарға қарағанда онда суда ерігіш заттар көп мөлшерде болған, ол өз кезегінде цементтің қатаюын қиындатқан. Ал балқарағайдың басқа ерекшелігі - қабығының беттік көлемінің үлкендігі (діңінің көлемінің 15%-ны дейін). Портландцемент негізді, толтырғыш ретінде балқарағай жаңқалары қосылған арболитті масса арболит өндірісінің қарапайым тәсілінде
қатпайды. Алайда арнайы тәжірибелер арболит дайындау үшін толтырғыш ретінде балқарағай жаңқаларын пайдалану мүмкіндігін көрсетті.
Арболит жасау үшін СН 549-82 ( Арболиттен жасалған бұйымдар мен конструкцияларды дайындау және пайдалану, жобалау бойыша нұсқаулық) бойынша ұсынылатын құрамда ағаш-цементтік қатынас 0,6-ға тең, ал су- цементтік қатынас 1,1-1,3 шегінде.
Өндірістік шарттарда компоненттер саны мен қоспалар түрін нақты шарттардан бөлек, яғни қолданылатын ағаш толтырғыштың сапасы, бұйымдар мен конструкциялардың тағайындалуы және эксплуатациялау шарттарынан бөлек анықтайды. Негізінен арболит технологиясы кәдімгі кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетон технологиясындағыдай операциялардан тұрады. Алайда, целлюлозалық толтырғыш спецификалық материал ретінде барлық технологиялық операцияларға өзіндік түзетулер енгізеді.
Арболиттің физикалық-механикалық қасиеттеріне және оның өндірісінің экономикалық көрсеткіштеріне әсер ететін маңызды технологиялық факторлар - қалыптау және нығыздау тәсілі болып табылады. Арболиттің макроқұрылымы және оның орташа тығыздық, жылу және дыбыс оқшаулау, ылғал тұрақтылығы қасиеттері осыларға байланысты. Арболит қоспасын кәдімгі кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетонды жасайтын қондырғымен жасайды. С-773, С-951, С-209, СМ-290 маркалы бетон араластырғыштарды пайдалану тиімді.
Көптеген технологиялық линияларда арболит конструкцияларын және бұйымдарын болат қалыптарда қалыпта йды. Болат қалыптардағы толтырғыштар үшін екі бункерлі С-166А типті бетон нығыздауыштарды пайдалану ұсынылады. Қоспаны қалыпқа құюда басты міндет - оны барлық қалып бойынша біркелкі жаю. Бұған толтырғышты қалып жиегіне дейін немесе саптамасының деңгейіне дейін толтыру арқылы қол жеткізуге болады. Арболитті қоспа иілімді болғандықтан, қалыптың жиектерінің биіктігін нығыздау коэфициентін ескере отырып анықтайды. Нығыздау коэфициентін 1,2-1,6 шекте арболитт ің қажетті орташа тығыздығына байланысты тағайындайды. Қылқан жапырақты жыныстардың ұнтақтарын пайдаланғанда, арболиттің орташа тығыздығы 700 кгм[3] болса, ол 1,3-ке тең.
Келесі мәселе арболит қоспасына қосатын су мөлшерін анықтау, бұл үшін 2 нұсқа қарастырылады:
Табиғи ылғалдылықтағы ағаш ұнтағы араластырғышқа беріледі және сонда бірден қажетті су жіберіледі;
Ағаш ұнтағы арнайы қондырғыда сумен араластырылады, және артық судан босатылады да, араластырғышқа химиялық қоспа ерітіндісімен бірге жіберіледі.
Жүргізілген тәжірибе ағаш ұнтағы сумен алдын-ала араластырылып және араластырылмай дайындалған арболит үлгілерінің беріктілігі бірдей екендігін көрсетті. Бұл дипломдық жобада екінші нұсқа таңдалынды және оның бірнеше артықшылықтары бар:
күріш қауызының ылғалдылығын анықтауды және әр илеудің су мөлшерін есептеуді қажет етпейді, себебі ағаш ұнтағының ылғалдылығы сумен араластыру кезінде теңестіріледі (сумен араластырылмаған ағаш ұнтағының ылғалдылығы 30-дан 90%-ға дейін ауытқиды, ал сумен араластырылған ағаш ұнтағының ылғалдылығы аз ғана ауытқиды);
арболитті қоспаны дайындау жеңілдейді, себебі қажетті судың негізгі мөлшері ағаш ұнтағының өзінде болады және тек қосымша суды қажет етеді, салмақтық мөлшері тек аз шамада ауытқиды.
арболитті қоспаны даярлау процесі тездетіледі, себебі ағаш ұнтағының суды сіңіруі үшін 5 минут жеткілікті, бұл жағдайда ағаш ұнтағына су сіңіріліп болған.
Шаң тозаңның аз болуы немесе болмауы себебінен жұмыс жағдайы жеңілдейді.
қысқы уақыттарда ағаш ұнтағы сумен араластырылғанда, қардан және мұздан тазартылады.
ағаш ұнтағының құрамындағы ағаш шаң-тозаңдары, суландыратын құрылғының түбіне шөгеді де, ағаш ұнтағының қасиеттері жақсарады.
сумен араластырылған ағаш ұнтағы барынша иілімді болып келеді, ол араласпаның жайылуын жақсартады, ал арболитті бұйымның қатаю процесі кезінде цемент гидратациясы үшін су мөлшері жеткілікті болады.
суландыратын құрылғы біруақытта илеуге қажетті ағаш ұнтағының көлемін мөлшерлейді.
Жоғарыда атап көрсетілгендей цемент қамырының қатаюы және онымен байланысты беріктілікті алу ағаш толтырғышының түрі мен сипатына байланысты болады. Ағаш сүрегінде экстрактілік заттар болғандықтан, ағаш толтырғышын минерализациялауды пайдаланады (оны минералды тұздар, мысалы: хлорлы кальций, күкірт қышқылды алюминий+сұйық шыны және т.б көмегімен алдын-ала өңдеу). Дипломдық жобада қарастырылғандай, тұздар да арболитті қоспаның құрамына енгізілуі мүмкін. Минерализаторларды пайдалану цементке әсер ететін ағаш сүрегінің құрамындағы экстрактілік заттардың кері әсерлерін азайтады және жоғары сапалы арболит алуға мүмкіндік береді.
Арболитті қоспа төгілмелі емес материал, сол себепті оны даярлау үшін мәжбүрлі қозғалыстағы араластыруға арналған бөлшектері бар араластырғышты пайдаланады.
Органикалық толтырғыштарының иілгіш қасиеттері жоғары болғандықтан арболит технологиясында спецификалық құбылыстар байқалады, бұл уақытта қалыпталған бұйым қысым тоқтағаннан кейін өзінің қалыңдығын нығыздаушы күштің бағытына сәйкес келетін бағытта өзгертеді, яғни араласпаны қысымнан босату процесі жүреді.
Кәсіпорындарда арболитті бұйымдарды көлденең қалыптарда, мына негізгі тәсілдермен қалыптайды: күштік вибропрокатпен, вибропреспен, күштік дірілдеткішпен, сырғымалармен қабатаралық тегістеу, нығыздау, престеу. Бұл тәсілдердің әрқайсыларының өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар.
Дипломдық жобада қалыптаудың вибропрестеу тәсілі пайдаланылады. Арболитті бұйымдарды қалыптайтын жұмыс жасап жатқан діріл алаңының амплитудасы 0,15-0,6 мм және жиілігі 33 Гц. Пластифицирлеуші қоспалары жоқ ағаш ұнтағынан жасалған арболитті бұйымдарды вибрациялаудың тиімді ұзақтылығы - 30-40 с құрайды. Көлденең қалыптарда вибрациялау режимін дұрыс таңдаған кезде, цементті-құмды қабаттың арболитпен қажетті байланысы қамтамасыз етіледі.
Тәжірибе көрсеткендей көлденең қалыптарда арболит араласпасын вибрациялау арқылы нығыздауды жылжымалы қоспаларды (мысалы: құймалы, кеуектендірілген) пайдалануда және ашық бетіне әлдеқандай күш түсіргенде өте тиімді болып табылады. Бұл жағдайда вибрация арқасында аздап орын жылжытқан толтырғыш бөлшектері барынша қарқынды жақындаса бастайды және қаптауға барынша ыңғайлы қалыпта орналасуға тырысады.
Арболиттен жасалған бұйымдарды өңдеу технологиялық линияларда бұйымдарды қалыптау кезінде және қалыптаудан кейін жасалуы мүмкін.
Функционалдық схема
Барлық жұмыс жасайтын цехтарда арболитті бұйымдар мен конструкцияларды даярлаудың технологиялық процесі келесі кезеңдерден тұрады:
Гранулометриялық құрамы бойынша толтырғышты дайындау және ұсақтау;
Толтырғышты химиялық ерітінділермен өңдеу; Арболит компоненттерін мөлшерлеу;
Арболит араласпасын даярлау; Оны қалыпқа құю және нығыздау;
Қалыпталған бұымдарды термоөңдеу; Оңтайлы температурада ұстау; Бұйымдарды қоймаларға тасымалдау [2]
Цехтың жұмыс режимі мен өнімділігі
Арболит блоктар жасайтын цехтың апта үзілісімен 2 ауысымдық жұмыс режимі:
Жұмыс уақытының номиналды жылдық қоры мына формуламен анықталады:
Фн = Дн * Ссм * Тсм, мұндағы:
Дн - бір жылдағы жұмыс күндерінің саны; Ссм - ауысым саны;
Тсм - жұмыс аптасының ұзақтылығы, сағ. Фн - ды табайық:
Фн =260 * 16 = 4 160 сағ
Таза жұмыс уақытының жылдық қоры (Фч) құрайды: Фч = Фн * Кт.и. * Ксм, мұндағы
Кт.и. - қондырғыны толығымен пайдалану коэффициенті (Кт.и. = 0,95); Ксм - жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті (Ксм = 0,75 - 1,0).
Фч - ны табайық:
Фч = 4160* 0,95 * 0,9 = 3557 сағ [4]
Қабылданған цехтың жұмыс режиміне байланысты мына формула бойынша өнімділікті анықтайық:
Жылдық өнімділік: Пжыл=3000 м³жыл
Псм=
Пжыл =3000(260*2)=5,77 м³ауысым
Дн *Ссм
Пжыл - берілген өнімділік, м³жыл; Бір тәуліктегі өнімділік:
П = Пжы = 3000 11,5 м³
тәу Дн
260
Бір сағаттағы өніміділік:
Псағ=
Пжыл
Гвр
3000
3922,88
0,76
м³
Шикізаттар мен жартылай фабрикаттар
Көптеген органикалық целлюлозалық толтырғыштар, соның ішінде ағаш сүрегі де(ағашты толтырғыш) бағалы қасиеттерімен қоса (орташа тығыздығының төмендігі, сумен оңай араласуы, оңай өңделетіндігі, көбінесе ұсақтау арқылы және т.б) кері қасиеттерге ие. Олар жоғары берікті компоненттерден (цемент тасы және ағаш сүрегі) беріктілігі жоғары арболитті алуды қиындатады. Арболиттің құрылымының түзілуі процесіне, яғни беріктік және ылғал өзгергіштік әсерлерге тұрақтылық қасиеттеріне кері әсер ететін органикалық целлюлозалық толтырғыштың спецификалық қасиеттеріне мыналар жатады: жоғары химиялық активтілігі, ылғалдылық деформация көлемінің үлкендігі және ісіну қысымының артуы; тез пайда болатын анизотропия; жоғары өтімділік, цементті тасқа қатысты адгезия төмендігі; араласпаны нығыздау кезіндегі иілгіштігінің жоғарылығы.
Ағаш толтырғыштарының бұл спецификалық қасиеттері әртүрлі дәрежеде арболиттің құрылым түзілу процесіне және физика-механикалық қасиеттеріне әсер етеді, бірақ жоғары сапалы бұйымдар мен конструкцияларды алу үшін оларды технологияда ескеру қажет.
Тәжірибелер көрсеткендей, арболиттің қатаю мерзімі мен беріктілігі ағаш сүрегінің химиялық құрамына байланысты. Негізгі зияндылығы жоғары заттар қарапайым, оңай еритін қанттар екендігі анықталған және олар белгілі бір шарттарда мына қанттарға айналады: сахароза, глюкоза, фруктоза және гемицеллюлозаның бір бөлшегі. Крахмал, таниндар және смолалар аз дәрежеде қауіпті. Цемент тасының сілтілік ортасы цемент уының бөлінуіне әсер етеді, оның саны ағаш сүрегінің жынысына, сақталу шартына және мерзіміне байланысты белгілі бір аралықта ауытқиды (2.2- кесте).
Кейбір ағаш сүректерінің химиялық құрамы, %
Кесте 2.2.
Құрамы
Шырша
Қайың
Көктерек
Бүк ағашы
Целлюлоза (пентозансыз хлорлы әдісп ен анықталатын)
58,3
55,6
54,1
47,9
Лигнин (күкіртқышқылды тәсілмен анықталатын)
28,3
26,5
20,1
22,5
Гемицеллюлоза (жеңіл гидролизденеті н пентозандар)
10,3
9,6
22,4
26
Ыстық суда еритін экстрактивті заттар
1,9
2,3
2,3
2,4
Негізінен НОСН көмірқышқыл топтардан тұратын цемент уы, 3CaOSi02 (үш кальцийлі силикат) и ЗСаО-А1203 (үш кальцийлі алюминат) цемент минералдарының бөліктерінің бетінде тұнып, жұқа қабықша пайда болады, олар цемент гидратация процесінің жүруін қиындатады. Ағаш- цментті композияциялардың беріктілігіне кері әсер ететін, суда ерігіш экстрактивті және жеңіл гидролизденетін заттардың әсерін төмендету үшін әртүрлі тәсілдер мен технологиялық амалдар ұсынылды. Олардың негізгі мәні: ағаш толтырғыштарының құрамынан бұл заттарды бөлшектеп алып тастауда, яғни портландцементтің қатаюын тездетуде (қатаю процесіне әсер ететін уақыттарын қысқарту) және т.б, цементті байланыстар үшін қарапайым қанттарды ерімейтін немесе зиянсызға айналдыру.
Портландцементтің жоғары шығыны кезінде арболиттің төменгі беріктілігі, арболиттің құрылым түзілу процесі кезінде, оның құрамындағы ағаш толтырғыштарының экстрактивтік және жеңіл гидролизденетін заттарының кері әсері ретінде ғана емес, сонымен қатар ылғал ауысымдық шарттарда эксплуатациялау кезінде арболиттің қатаю процесі мен кебуінде ағаш толтырғыштарының көлемді-ылғалдық деформация және ісіну қысымының кері әсерлерімен түсіндіріледі.
Арболит өндірісі үшін ағаш ұнтағын дайындаған уақытта, көбінесе ағаштың портландцементтің қатаюын нашарлататын суда ерігіш, экстрактивті заттары аз түрлері пайдаланылады. Сол себепті арболит өндірісі кезінде негізінен шырша, қайың, самырсын ағаштарының ұнтағы пайдаланылады. Балқарағай ағашының ұнтағы құрамында экстрактивті заттарының көп болуы себебінен және жоғары химиялық активтілігі
себебінен аз қолданылады. Сонымен қатар ол басқа қылқан жапырақты жыныстарға қарағанда, жоғары деформацияға ие (2.3-кесте )
Ағаш сүрегін кептіру
Кесте 2.3.
Ағаш сүрегін тангенсиалды кептіру
Жыныс
ерте
кеш
[У]п[У]р*
Шырша
8,1
10,3
1,27
Қарағай
8,05
11,26
1,39
Балқарағай
7,87
13,87
1,76
* - ағаш сүрегін сәйкес ерте және кеш кептіру
Технологиялық ағаш шикізаттары кәсіпорынға жеке жыныс ретінде, сонымен бірге әртүрлі қатынаста араласқан күйінде әкелінеді.
Дөңгелек түріндегі дайын шикізаттардың диаметрі 5-тен 15 см-ге дейін болады. Диаметрі 15 см-ден жоғары дайын шикізаттар бөлшектерге бөлінеді, ең жоғарғы линия торцы бойынша 15 см-ден аспау керек.
Технологиялық шикізатта ағаштың бүлінгендері болуына да болады (МЕМСТ 2140-81) сонымен қоса ішкі, жұқа, жеңіл сүрек қабығы және сыртқы шірігені болсада болады, алайда ол ағаш шикізатының торц алаңшасының 6%-нан жоғары болмау және барлық партияның көлемінің 5%-нан аспауы керек.
Ағаштар мен бөлшек қалдықтарын қояды, МЕМСТ 3243-46-ға сәйкес қабылдайды. Ағашты технологиялық шикізатты МЕМСТ 9014.0-75-ке сәйкес дөңгелек күйінде сақтайды.
Ағаштың бөлшек қалдықтары ұнтақталып, шатыр астында, оңтайлы температурада 1 ай үйінді түрінде ұсталынуы тиіс.
Арболит өндірісі үшін жаңа кесілген ағаштың барлық жыныстарын пайдалану, мына талаптарды қадағалау арқылы ғана жүзеге асырылады: жарамдылық көрсеткіші (арболитті сығу кезіндегі беріктігінің бірлігіне кететін цементтің үлесті шығыны) 15-тен жоғары болмауы қажет; құрамында суда ерігіш редуцияландыратын заттары 2%-дан артық болмауы керек.
Ұсақтау және себу кезінде қатыстық ылғалдыққа қатысты 39%-дан жоғары емес ағаш сүректерін пайдалану қажет, бұл шектен жоғарғы ылғалдылықта ұсақтағыштардың, електердің, бөлшектегіштердің қалыпты жұмысы бұзылады.
Органикалық толтырғыш ретінде орманды дұрыстау, орманды кесу және қылқан жапырақты (шырша, қайың, самырсын) және балқарағайлы ( ақ қайың, көктерек, бүк, терек) жынысты ағаштарды өңдеу қалдықтары, зығыр және қарақурай діңшелері, зығыр сабақтарының ұнтағы және майдаланған күріш қауызы қолданылады.
Майдаланған ағаш сүрегінің бөлшектерінің өлшемдері ұзындығы бойынша 40, ені бойынша 10, қалыңдығы бойынша 5 мм-ден аспауы тиіс. Майдаланған ағаш сүрегінде тозаң мөлшері 10%-дан аспауы тиіс, ал қылқан мен жапырақ мөлшері толтырғыштың құрғақ араласпасының массасынан 5%-дан аспауы тиіс. Майдаланған ағаш сүрегінде суда ерігіш, редуцирлейтін заттардың мөлшері 2%-дан аспау керек (бұл көрсеткіш дұрыс емес сын болып табылмайды).
Органикалық толтырғыштың фракциялық құрамы келесі аралықтарда болуы тиіс:
Бақылаушы електердің тесіктерінің өлшемдері, мм: 20, 10, 5, 2,5. Бақылаушы електерде қалған жалпы қалдықтар, массасы бойынша %:
5, 20-40, 40-75, 90-100, 10-ға дейін.
Байланыстырғыш заттар
МЕМСТ 19222-84 сәйкес арболит дайындау үшін қолданылатын байланыстырғыш заттар келесі стандарттардың талаптарын қанағаттандыруы тиіс: портландцемент және тез қатаятын портландцемент - МЕМСТ 10178-76; сульфатқа төзімді цемент - МЕМСТ 22266-76; ақ портландцемент - МЕМСТ 965-78; түрлі-түсті портландцемент - МЕМСТ 15825-80.
Жылуоқшаулағыш арболит үшін цемент маркасы 300-ден төмен, ал конструкциялық арболит үшін 400-ден төмен болмауы керек.
Портландцементті таңдау кезінде құрамында негізінен үшкальцийлі силикаты бар, алитті цементтер таңдалынады. Мұндай цемент алғашқы тәуліктерде, белитті цементтерге қарағанда беріктілікті қарқынды түрде алады.
Портландцементтің ұнтақтылық дәрежесі артқан сайын цемент тасының беріктілігі арта түседі. Портландцемент дәндерінің орташа өлшемі шамамен 40 мкм болады. Дәндерінің гидратация тереңдігі 6-12 ай қатқаннан кейін, әдетте 10-15 мкм-ден аспайды. Осылайша, портландцементтің кәдімгі ұнтағы кезінде, оның клинкерлі бөлігінің 30-40%-ы тастың құрылым түзілуіне және қатаюға қатыспайды. Цементтің ұнтақтылық дәрежесі артқан сайын оның құрамындағы жабысқақ заттар - минерал гидраттары артады және цемент тасының беріктілігі жоғарылайды. Цементтер ұнтақтылығы
№008 елегінде қалдық мөлшері 15%-дан аспаған ұнтақпен сипатталынады.
Цементтің ұнтақтылығы беттік үлесімен (см[2]г) де сипатталынады - 1 г цемент үшін дәндердің барлық беттерінің қосындысымен (см[2]). Цементтердің беттік үлесі 2500-3000 см[2]г. Цемент активтілігін жоғарылату үшін және тез қатаятын цементті алу үшін цементтің ұнтақтылық дәрежесін арттырады. Шартты түрде цементтің әр 1000 см[2]г үшін беттік үлесінің өсуі цемент активтілігін 20-25%-ға жоғарылатады.
Химиялық қоспалар
Арболитті араласпаларға химиялық қоспаларды: маркалық беріктілігін жоғарылату үшін; қатаю процесін тездету үшін; арболитті араласпаның технологиялық қасиеттерін (оңай жайылымдылығы, біркелкілігі) жақсарту үшін; арматура болатына (болат коррозиясының ингибиторлары) қатысты арболиттің қорғаныштық қасиеттерін арттыру үшін; құрылыстық қасиеттерін жақсарту үшін қосады.
Қоспа ретінде органикалық целлюлозалық толтырғыш құрамында болатын экстрактивті заттардың тежейтін әсерлерін локализациялайтын немесе толтырғыштың зиянды заттарының цемент қамырымен жанасуын болдырмайтын, толтырғыш бөлшегін су өткізбейтін қабықшамен жабатын химиялық заттарды қолданады. Көптеген қоспалар арболит қатаюын тездеткіштер болып табылады, ол цемент гидратациясының гидролизіне зиянды заттардың әсерінің ұзақтығын төмендетеді.
Ағаш толтырғыштарын пайдаланған кезде химиялық қоспа оның активтілігіне байланысты, яғни суда ерігіш экстрактивті заттардың құрамындағы қант мөлшеріне байланысты таңдалынады. Толтырғыш ретінде қылқанды, ұсталынған ағаш сүректі қолданғанда (3 ай немесе одан да көп атмосфералық сақталынған) арболит қатаюын тездететін тиімді қоспа
- кальций хлориді және оның негізіндегі кешенді қоспалар болып табылады, ал жаңа кесілген ағаш сүректерін толтырғыш ретінде қолданғанда - алюминий сульфаты және оның негізінде кешенді қоспалар пайдаланылады. Егер де аралас жынысты ағаш сүректі немесе жапырақты толтырғыштарды пайдаланса, мына кешенді қоспа тиімді болып табылады: кальций хлориді+сұйық шыны және кальций хлориді+әктас.
Арболитке қосылатын химиялық қоспаларды таңдау және мөлшерлеу зауыттық зертханаларда толтырғыш түрінің нақты шарттарын ескере отырып жүзеге асырылады.
Арболит араласпаларына химиялық қоспаларды сулы ерітінді түрінде еріткіш су орнына немесе оны бөлшектеп алмастыра отырып қосады. Қабылданған су-цементтік қатынасты (СЦ) сақтау үшін ерітінді
құрамындағы су мөлшері, арболитті араласпаның құрамын есептеу кезінде ескеріледі. Химиялық қоспа ерітінділерін жасау үшін және арболитті араласпаның СЦ түзетуге арналған су МЕМСТ 23732-79 талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Химиялық қоспалардың ерітінділерін арнайы құрылғыларда немесе бұл ерітінділердің коррозиялық агрессивтілігі ескерілген ыдыстарда жасайды.
Химиялық қоспалардың ерітінділерін дайындауда келесі есептерді пайдаланады.
Ерітіндінің жұмыс концентрациясын жасау үшін құрғақ қоспаның мөлшері Р мына шартпен анықталады:
Р = (VdpC)B,
Мұндағы: V -- дайындалатын ерітінді көлемі, м[3];
dр -- ерітіндінің қажетті концентрациясының тығыздығы, тм[3]; С -- дайындалатын ерітінді концентрациясы, %;
В -- тауарлық өнімдегі негізгі заттардың құрамы, %.
Ерітінді даярлау кезінде химиялық заттардың тез еруі үшін суды 40- 70°С-қа дейін қыздырып, араластырады.
Ерітіндіні пайдаланар алдында оның тығыздығын анықтау қажет, осыған байланысты оны мөлшерлейді. Қажет болған жағдайда ерітінді тығыздығын су немесе химиялық қоспа қосу арқылы түзетеді. Ерітінді тығыздығын 18-20°С температурада шкаласы 1-ден 1,4 гсм[3] дейінгі ареометрмен немесе денсеметрмен анықтайды.
Ерітінділердегі кальций хлоридінің мөлшері
Кесте 2.4.
Ерітінді конйентрациясы, %
20°С температурадағы ерітіндінің тығыздығы, гсм[3]
Сусыз СаС12 мөлшері, кг
1л ерітінді үшін
1 кг ерітінді үшін
2
1,015
0,02
0,02
4
1,032
0,041
0,04
6
1,049
0,063
0,06
8
1,066
0,085
0,08
10
1,084
0,108
0,1
12
1,102
0,132
0,12
14
1,12
0,157
0,14
16
1,139
0,182
0,16
17
1,148
0,195
0,17
18
1,158
0,209
0,18
19
1,168
0,222
0,19
20
1,178
0,236
0,2
21
1,18
0,25
0,21
22
1,198
0,264
0,22
23
1,208
0,278
0,23
24
1,218
0,293
0,24
25
1,228
0,307
0,25
26
1,239
0,322
0,26
27
1,249
0,337
0,27
28
1,26
0,353
0,28
29
1,271
0,369
0,29
Химиялық қоспалар компоненттерінің сандық қатынасын арболит араласпасын дайындауға қолданылатын материалдардың нақты қасиеттерін ескере отырып орнатады. Оны басқа шикізат материалына ауысу кезінде түзетеді.
Армирленген бұйымдарды жасау кезінде 3,7-3,9% байланыстырғыш мөлшері үшін арақатынастары 1:0,01-ден 1:0,03-ке дейінгі сұйық шыны және фурилді спирттен тұратын кешенді химиялық қоспа пайдаланылады.
Өңдеулік жұмыстарға арналған материалдар
Арболит конструкцияларының сыртқы және ішкі қабаттарын өңдеуге арналған бетонға қосатын толтырғыштар мына талаптарға сәйкес болуы қажет: тығыз құм - МЕМСТ 8736-77; тығыз қиыршықтас немесе малтатас - МЕМСТ 8276-82 және МЕМСТ 8268-82; органикалық емес, кеуекті майда және ірі толтырғыштар - МЕМСТ 9757-83.
Қиыршықтас немесе малтатастың ірілік шегі бетон қабатының қалыңдығы 30 мм-ден жоғары болса, 20 мм болу керек, бетон қабатының қалыңдығы 30 мм-ге дейін болса, 10 мм болу керек.
Бетонға арналған және өңдеулік қабат ерітіндісіне арналған су МЕМСТ 23732-79 талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Көпқабатты блоктар және панельдердің қабаттарын кеуекті немесе тығыз толтырғышты, В15-В25 класты цементті бетоннан жасайды.
Арболит конструкцияларының қасбеттік беттерін өңдеу үшін кілем- мозаикалық тақташаларды (МЕМСТ 17057-80), брекчия керамикалық тақтасынынан жасалған кілем, ХВ-161, МЧ-112 бояуын және цементті құрамды полимерлерді пайдаланады.
Арматуралық болат
Арболиттен жасалған конструкцияларды армирлеу үшін A-I, А- II және A-III класты, диаметрі 16 мм-ге дейінгі арматураны және Вр-1 класты сымды арматураны пайдаланады. Арматуралық бұйымдар және қосымша металдық детальдар МЕМСТ 19222-84 және МЕМСТ 10922-75 талаптарын қанағаттандыруы тиіс, сонымен қатар конструкциялардың жұмыс сызбаларында келтірілген қосымша нұсқауларға сәйкес болуы тиіс. Арматурада болаттың маркасы жазылған зауыттық сертификаты болуы керек. Тот басқан, кір және майлы іздері бар арматура бұйымдарын және қосымша метал детальдарын қолдануға тыйым салынады.
Көпқабатты конструкциялардағы жұмыстық арматура Вр-1 класты болаттан дәнекерленген тор немесе қаңқа (каркас) түрінде жасалуы керек және бетонды қабаттарда орналасуы тиіс.
Арболиттің құрамын таңдау
В2 класты конструкциялық-жылуоқшаулағыш арболиттің құрамын таңдайық, сыртқы қабырға панельдерін жасау үшін пайдаланылатын, орташа тығыздығы 650 кгм[3]-ден артық емес (кептірілген күйінде).
Қылқан жапырақты жыныстарды өңдеу арқылы алынған қалдықтардан жасалған ұнтақ бар. Ағаш ұнтағының дәндік құрамы МЕМСТ 19222-84 талаптарына сәйкес келеді. Құрғақ күйінде ағаш ұнтағының төгілмелі тығыздығы 120 кгм[3], массасы бойынша ылғалдылығы - 50%. Байланыстырғыш - 400 маркалы портландцемент.
Класы (маркасы) бойынша немесе органикалық толтырғыш түріне байланысты арболиттің максималды орташа тығыздығы
Кесте 2.5.
Класс
Арбол ит марка сы
Әртүрлі толтырғыштарды пайдаланғандағы, құрғақ күйдегі орташа тығыздығы, кгм[3],
Қалдықтардан алынған ағаш сүректері
Ұнталға н күріш қауызы
Зығыр діңшесі немесе зығыр
Қарақу рай діңшес і
Орманды кесу
және ағаш
Орманды
өңдеу
даярлау
сабақтары ның ұнтағы
В 0,35
В 0,5 В1 BI.5 В2
В2.5
5
10
15
-- 25
35
450
500
550
600
650
700
500
500
600
650
700
750
500
--- 500
650
700
---
450
500
500
650
700
---
450
500
500
650
700
---
1 м[3] арболит үшін 400 маркалы портландцементтің максималды
шығыны
Кесте 2.6.
Толтырғыш
Арболит класына (маркасына) байланысты, байланыстырғыштың максималды шығыны кгм[3],
ВО,35 (5)
В0,75 (10)
В1 (15)
В2 (25)
Қалдықтардан алынған ағаш сүректері:
Қылқан жапырақты жынысты орманды кесу және
260
280
300
330
ағаш өңдеу
280
300
320
350
Қылқан жапырақты жынысты орманды даярлау
290
310
330
360
Аралас жынысты орманды кесу және ағаш өңдеу Аралас жынысты орманды даярлау
310
330
350
380
Цемент шығынына, органикалық толтырғыш және суға престеудің беттік қысымының әсері 2.6 кестеде сипатталған.
Престеудің беттік қысымының арболиттің компоненттер шығынына
тәуелділігі
Кесте 2.7.
Арболит класы (маркасы)
Материал
Материал шығыны, кгм[3], престеудің беттік қысымы кезіндегі, МПа
0,2
0,4
0,6
0.8
1
1,2
В1 (15)
400 маркалы цемент
Күріш қауызы су
300
160
270
260
190
230
230
220
190
--
--
--
--
--
--
--
--
--
400 маркалы
цемент
420
370
320
280
250
--
В2 (25)
Күріш қауызы мен
140
180
210
240
270
--
сабаны
340
310
280
240
200
--
су
400 маркалы
цемент
500
310
400
360
330
300
В2,5 (35)
Күріш қауызы мен сабаны
130
370
450
170
200
320
230
290
260
270
280
240
су
Арболитті дайындауға қажетті химиялық қоспалардың максималды шығыны ( құрғақ заттарды есептегенде)
Кесте 2.8.
Химиялық қоспа
Химиялық қоспаның ұсынылатын шығыны, кгм[3], толтырғыш түріне байланысты
Ағаш үнтағы
Қарақурай және зығыр діңшесі
Зығыр талшықтарының және күріш қауызының ұнтағы
Техникалық хлорлы кальций
8
6
11
Натрийлі сұйық шыны
8
9
--
Кешенді қоспа:
20
15
--
Күкірт қышқылды алюминий
+
әктас - пушонка
25
20
--
Арболит беріктілігіне байланысты құрғақ күйіндегі органикалық толтырғыш пен судың ұсынылатын шығыны 8 кестедегі мәліметтерге байланысты қабылданады.
Абсолютті күріш қауызының мөлшері:
Да.с.
П * 3000
450 * 3000 101 кг
100 Кс * 100 WП 100 16 * 100 8
Да.с.- абсолютті күріш қауызының мөлшері, кгм[3], WП - ағаш сүрегінің
тауарлық ылғалдылығы (8 %),
П - күріш қауызының тығыздығы, Кс-
байланыстырғыш зат салмағының құрғақ күріш қауызының салмағына қатынасы, %,
Нақты күйдегі күріш қауызының мөлшері:
Д Да.с. * (100 W0 ) 101*139 140 кг
100
100
W0-ағаш сүрегінің ылғалдылығы
Күріш қауызының көлемі
V Да.с. * (100 W ) * КП
100 * П
101* (100 39) *1,2 0,26 м3
100 * 650
5-кесте бойынша цементтің 330 кгм[3] шығынын есептейміз. Цемент шығынына байланысты тағайындалған су шығынын - 360 лм[3] деп аламыз. 7-кесте бойынша кальций хлоридінің шығынын орнатамыз -8 кгм[3].
Кальций хлориді 10%-дық концентрациямен алынады, тығыздығы 1,084 мұндай ерітіндінің 1 л-нде тұздың мөлшері 0,108 кг. Арболит құрамына ендіру үшін, 1 м[3] қоспаға қосылатын 10%-дық ерітіндінің құрамындағы тұз мөлшері: 8:0,108=74,07 л.
Алынған тұз ерітіндісінің құрамындағы судың мөлшері 1,084х74,07- 8=72,3 л. 1м[3] қажетті ағаш ұнтағында, ағаш сүрегінің ылғалдылығы 39% болғанда, құрамында су мөлшері құрайды: 220х0,01W=110 кгл.
Күріш қауызының құрамындағы және ерітінді қоспасының құрамындағы су мөлшерін есепке ала отырып, 1м[3] арболитті қоспа дайындау үшін қажет су мөлшері: 360-72,3-110=117,7 л.
Аынған мәліметтерді 2.9-10 - кестелерге енгіземіз.
1м[3] қажетті шикізат материалдарының шығыны. Шығынды қою.
Кесте 2.9.
Шикізат
Өлшем бірлігі
1 м[3]
1
Цемент
т
0,330
2
Абсалютті құрғақ ағаш
т
0,518
сүрегі Қалыпты жағдайдағы ағаш сүрегі
т
0,720
3
Химиялық қоспалар
т
0,008
4
Су:
жалпы
т
0,360
W ағаш ұнтағы мен ХҚ
т
0,117
құрамындағы суды ескере
отырып
Шикізат материалдары шығыны
Кесте 2.10.
Шикізат
Өл.бірл
1 сағ
Ауысым
Тәулікте
Жылын
а
1
Цемент
т
8,415
6,270
12,540
3300
2
Абсалютті күріш
т
13,209
9,842
19,684
5180
қауызының Қалыпты
т
1,836
13,680
27,360
7200
жағдайдағы ағаш
сүрегі
3
Химиялық қоспалар
т
0,0204
0,152
0,304
8
4
Су:
жалпы
т
0,918
6,840
13,680
3600
т
0,29835
2,223
4,446
1170
Шикізаттар қоймасы
Ағаш жаңқаларын дөңгелек орам түрінде, арнайы соған арналған сыйымдылығы 1-5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
бет
Кіріспе 7
1 Жалпы бөлім 8
Технологиялық бөлім 10
Өнім номенклатурасы және оған қойылатын талаптар 10
Өндірістің технологиялық схемасының тәсілін таңдау. 12
Функционалдық схема. 12
Цехтың жұмыс режимі мен өнімділігі. 16
Шикізаттар мен жартылай фабрикаттар 17
Байланыстырғыш заттар 20
Химиялық қоспалар. 21
Арболиттің құрамын таңдау 23
Шикізаттар қоймасы. 27
Технологиялық схеманың қысқаша сипаттамасы және технологиялық, транспорттық қондырғылар есебі 28
Қондырғыларды таңдау 30
Технологиялық процесті және дайын өнімнің сапасын бақылау. 33
Бетонараластырғышты автоматтандырудың қажеттілігі 38
Бетонараластырғыштың технологиялық процесінің сипаттамасы. 39
Жылу техникалық бөлім 45
Ғылыми-зерттеу бөлімі 57
Арболиттің қасиеттері және қолданылуы 64
Қолданылатын шикізат материалдарының негізгі сипаттамаларын зерттеу
... 70
Арболиттің жылу өткізгіштік қасиетін зерттеу. 74
Күріш қауызы негізіндегі арболиттің беріктігі 75
Сәулеттік-құрылыстық бөлім 77
Көлемді-жоспарлы шешімдер 77
Конструктивті шешімдер 77
Бас жоспардың схемасы 82
Жел өрнегін құру. 83
Экономикалық бөлім 85
Ұжымдық құрылым және қызметкер. 87
Жобаны орындау. 88
Жобаны орындауға кеткен шығындар. 88
Өнім шығындары. 89
Айнымалы шығындар. 89
Қаржы жоспарлауы. 90
Қаржылардың қозғалысы туралы есептеу нәтижесі. 91
Пайда және шығын туралы есеп. 91
Баланстық есептер. 91
Қаржы коэффициенттері және олардың бағасы 91
Залалсыздық талдауы. 94
Еңбек қорғау және қоршаған ортаны қорғау бөлімі 104
Қорытынды 114
Қолданылған әдебиеттер тізімі 115
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде Қазақстанның индустриялдық-инновациялық даму бағдарламасына сәйкес құрылыс материалы кластерін дамыту үшін техникалық-экономикалық жағынан тиімді құрылыс материалын жасау актуальды мәселелердің бірі. Сонымен қатар құрылыстың тиімділігін жоғарлату жолдары құрылыс материалдар мен бұйымдар өндірісінде екіншілік ресурстарды қолдану және материал сыйымдылығын төмендету болып саналады. Бұған прогрессивті ғылыми-техникалық жетістіктерді, ресурстарды және энергияны үнемдеуші технологияларды қолдану және өнім бірлігіне еңбек және отын энергетикалық ресурстар шығынын төмендету арқылы жетуге болады.
Қызылорда облысында жылына күрішті жинау және өңдеу кезінде 40 мың тоннаға дейін күріш қауызы мен сабаны жиналады.Оның үйінді тығыздығы төмен болғандықтан, олар үлкен көлемді алып жатады. Сонымен бірге аулышаруашылық дақылынан басқа да өсімдіктер шығарылып, олар да көптеп қосымша қалдықтар бөледі.
Осыған байланысты Қызылорда облысының жергілікті шикізаттары, атап айтқанда ауыл-шаруашылық қалдықтары - органикалық толтырғыштар арболит өндірісінде қолдану актуальды өзекті мәселе болып тұр.
Органикалық толтырғыштар негізінде жеңіл бетондардың көп тараған түрі - арболит (грек тілінен ағаштас, ағашбетон деген мағына береді). Арболит әдетте ағаш дайындау, өңдеу өнеркәсіптерінің және ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан жасалған түйірлерді байланыстырғыш затпен біріктіру арқылы алынатын материал. Байланыстырғыш зат ретінде кәдімгі және тез қатаятын портландцементтер және беріктігі жоғары гипс қолданылады.
Негізінде бұл материал эффективті қабырға материалдарын жасау технологиясына жатады. Осы құрылыс материалының бағасын төмендетін шаралардың бірі, бұл өндіріс және ауыл шаруашылық қалдықтарын шикізат есебінде қолдану: атап айтқанда ауыл шаруашылығын күріш қауызы мен сабанын толтырғыш есебінде есебінде пайдалану арқылы арболит блоктарын жасау саналады. Бұл материалдарды жасау тұрғын үй құрылысының бір шаршы метрге шаққандағы өзіндік бағасын төмендетуіне үлесін қосады.
1 Жалпы бөлім
Қызылорда қаласындағы жылдық қуаты 3 мың м[3] арболит блоктарын өндіретін зауыт жобасы Қызылорда қаласындағы және облыстағы тұрғын үй құрылыстарын сапалы арболит бұйымдарымен қамтамасыз етуге арналған.
Сонымен бірге шығарылатын өнім номенклатурасы мен өзгерту мүмкіндіктері және шығарылатын өнім көлемінің өнеркәсіптің қуаттылығын өзгерту мүмкіндіктері қарастырылған.
Зауыт дайын өнім шығаруды қамтамасыз ететін толық жинақта барлық қажет ететін негізгі және көмекші өндірісі бар жоғары механизациялы және автоматтандырылған өндіріс ретінде жобаланған. Зауыттың жоба алаңында көркейту, көгалдандыру, зауыт жұмысшылары мен автокөлік қозғалысының қауіпсіздігі, жеңіл автокөліктерге арналған автотұрақ, спорт алаңы, аумақты орталық бақылаудан өткізу пунктімен қоршау қарастырылған.
Зауыт құрамына келесілер жобаланады:
А. Өндірістің автоматты агрегатты-ағынды әдісі бар бас өндірісті ғимарат
Б. Әкімшілік-тұрмыстық ғимарат В. Араластырғыш торабы
Г. Толтырғыштар қоймасы Е. Цемент қоймасы
Ж. Қоймасы бар химиялық қоспалар дайындалатын бөлімше З. Компрессор
И. Дайын өнімдер қоймасы
Арболитті майдаөлшемді блоктар шаруашылық типті тұрғын үйлердің арнайы құрылысына және шаруашылықтарды ( сиыр шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, сарай-қойма, гараж және т.б.) тұрғызуға арналған.
Блоктар арболитті бетонды араласпадан дайындалады және жобалық тығыздығы ρ = 700 кгм[3], геометриялық өлшемі 600x150x250 мм.
Блоктар МЕМСТ-19222-84 және МЕМСТ-19010-82 мемлекеттік талаптарына сай дайындалады.
Арболитті араласпа құрамы органикалық толтырғыштардың түріне байланысты кәсіпорынның өндіру лабораториясында таңдалады.
Осыған байланысты органикалық толты рғыштардың фракциялық қатынасы, олардың құрамы, цементтің оптимальді шығыны, 1 кгм[3] араласпаға қажетті су және химиялық қоспалардың шығыны жоғарыда
көрсетілген стандарттарға сай белгіленеді.
Арболитті араласпа қалау кезінде +-5% қана ауытқитын қажетті тығыздыққа (тығыздалған күйде) ие болуы керек және 15[0]С - тан төмен
болмауы қажет.
Араласпаның қатпарлану көрсеткіші 10%-тен жоғары болмауы қажет.
Кеуекті арболитті араласпа 30 с аспайтын қаттылыққа (техникалық вискозиметр) және 4 см аспайтын жылжымалылыққа ие болуы керек.
Тығыздалған арболиттің дәлелді орташа тығыздығы жобалық тығыздығынан 5%-дан артық асып кетпеуі керек.
Арболитті бұйымдардың аязға төзімділігі олардың қолданылу режиміне және жобалау нормалары бойынша құрылыс аудандарының климаттық шарттарына байланысты маркаланады және Ғ25-тен төмен болмауы керек.
Арболиттің ылғалдылығы тұтынушыға тасымалдау кезінде массасы бойынша 25%-дан жоғары болмауы қажет.
Арболитті бұйымдарды тұтынушыға тасымалдау кезінде жобалық (МЕМСТ 19222-84 стандарты бойынша арболиттің рұқсат етілген белгіленген ылғалдылығы) ылғалдылығы жоғары сапалы бұйымдарда 5%, ал бірінші дәрежелі сапалы бұйымдарда 7%.
Бұйымның жобалық өлшемдерінің ауытқулары көрсетілген сызбаларда, стандарттарда және бұйымның арнайы түрлеріне арналған техникалық шарттарда мынадай өлшемнен аспауы қажет, мм:
+-5 - бұйымның ұзындығы бойынша;
+-5 - бұйымның биіктігі және қалыңдығы бойынша.
Бұйымның жоғарғы беттік сызықты профильінің тексерілген бетімен және іргелес қабырғаларының металлдық сызықтарының ауытқуы - 3 мм- ден аспауы керек.
Дайын блоктарды 60%-дан аспайтын ылғалдылықта жабық қыздырылған орында сақтау керек.
Технологиялық бөлім
Өнім номенклатурасы және оған қойылатын талаптар
Физико-механикалық қасиеттері бойын ша арболит блоктарының номенклатурасы 2.1-кестеде көрстеілген.
Арболит блоктарының өлшемдері мен олардың шекті ауытқулары, мм
Кесте 2.1.
Арболит блогының эскизі
Өлшемдер атауы
Номиналды өлшемі
Арболит блоктары үшін шекті ауытқулар
Ұзындығы
600
+-5
биіктігі
300
Қалыңдығы
150
+-0,8
Қалыңдығы
200
+-1,0
Қалыңдығы
300
+-1,2
Арболит - органикалық целлюлозалық толтырғыш, минералды байланыстырғыш, су және химиялық қоспалар негізінде жасалатын, ірі кеуекті құрылымды жеңіл бетон. Арболиттің басқа өзіне ұқсас материалдарға, яғни фибролит, ағаш-жоңқалы тақталар, силолит немесе т.б, қарағанда артықшылығы - оны жасау үшін органикалық целлюлозалық толтырғыштардың өте көп номенклатурасын пайдалану мүмкіндігі.
Арболит ағаш және бетонның жақсы қасиеттеріне ие: жанбайды, біршама биотөзімді, аязға төзімді, улы емес, бөлмеде жылу-ылғалдылық режимін жақсы реттейді, механикаландырылған құрылғымен өңделеді, талшықты-тұтқыр құрылымға ие, таранспорттауға икемді, сонымен қатар ол азқабатты үйлерді салуға қажетті тиімді қасиеттерге ие.
Ағаш ұнтағы негізіндегі арболитті тұрғын үй, өндіріс және ауыл шаруашылық ғимараттарын тұрғызуда пайдаланады.
Кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетонға қарағанда, арболитті өндіру және пайдалану материал көлемін, энергия көлемін, ғимарат массасын және 1м[2] қабырғаны жасауға қажетті материалдардың үлесті капиталдық шығындарын азайтады. Құрылыста арболитті конструкциялардың әр текше метрін пайдалану, өте арзан құрылыс материалы - керамзитбетонға қарағанда, экономикалық жағынан тиімді. Сонымен қатар біруақытта тағы да маңызды мәселелердің бірі - өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан бүлінуінен қоршаған ортаны қорғау мәселесі шешіледі. Арболит технологиясы қиын емес, ал оны өндіру көп қаржы салуды қажет етпейді.
Арболит - минералды байланыстырғыш және өсімдік тектес, органикалық целлюлозалық толтырғыш, күріш қауызы, химиялық қоспалар және су негізінде жасалатын жеңіл бетон.
Арболит (МЕМСТ-19222-84) 5,10,15,25,35,50 маркада шығарылады және орташа тығыздықтан тұрақты массаға дейін кептіруге байланысты былайша жіктеледі:
жылуоқшаулағыш - орташа тығыздығы 500 кгм[3]-қа дейін;
конструкциялық - орташа тығыздығы 500-ден 800 кгм[3]-қа дейін.
Өзінің оңтайлы қасиеттерінің арқасында арболит бұйымдары құрылыста кеңінен пайдаланылады. Оларға қабырға панельдері және блоктары, төбе жабындысымен қатар орналасқан жабын тақталары, көтергіш негізбен немесе темірбетонды бөренелермен күшейтілген жабын тақталары, мәдени-тұрмыстық ғимараттар және дүкендердің бірінші қабатының аралық тақталары, жылу және дыбысоқшаулағыш тақталар, көлемдік-кеңістіктік конструкциялар, монолиттер (құймалар) және т.б жатады. Сонымен қатар тұрғын үй құрылысында линолеум және паркет астына құрама тұтастырғыш тақтай пайдаланылған.
Арболит өзінің өте жақсы қабырғалық материал екендігін дәлелдеді. Ірі кеуекті құрылымының арқасында бұл жеңіл бетон бағалы қасиеттерге ие, әсіресе ауылшаруашылық құрылысы үшін: ол жылуды өте жақсы оқшаулайды, жоғарыдағы ылғалды конденсацияламай және қабырғадағы ылғал мөлшерін жоғарылатпай, бөлме ішінде құрғақ режимді ұстап тұру қабілетіне ие.
Арболит ауылдық тұрғын үй құрылысында кеңінен қолданылады. Қабырға материалы ретінде арболитті пайдаланудың тиімді шарты - оның
орташа тығыздығының аз болуы, жақсы жылу және дыбыс оқшаулау қасиеттері болып табылады.
Қазіргі уақытта арболиттен жасалған 115 сериялы ірі блокты үйлер құрылысы кеңінен таралған және бөлме өлшеміне сәйкес панельдермен жасалған ірі панельді үйлер азырақ таралған.
Ірі арболитті блоктардан жасалған 115 сериялы тұрғын үйлердің барынша перспективті жобалары мыналар:
ТП 183-115-1191.2 Бір қабатты, бір пәтерлік, үш бөлмелі үй; ТП 183-115-54 Бір қабатты, екі пәтерлік, үш бөлмелі үй;
ТП 141-115-572 Екі қабатты, екі шекте блокталған екі пәтерлік, төрт бөлмелі үй.
Негізгі қабырға блоктарының өлшемдері 600*300*200 мм, 600*200*200 мм, 600*150*200 мм болады, сыртқы арболит блоктарының қалыңдығы 200 және 300 мм етіп алынады. Ал ішкі блоктардың қалыңдығы 150 мм болады. Қабырға блоктарын М25 маркалы арболиттен жасайды, ол екі жағынан цементті ерітіндімен өңделеді. Сыртқы қабаттың сығылуы бойынша беріктік маркасы 100; ал ішкі өңдеу қабатының ерітіндісінің маркасы 50 болады. Тегістеуге арналған қабат қаллыңдығы 10 мм.
Өндірістің технологиялық схемасының тәсілін таңдау
Арболит өндірісінің технологының негізгі шешетін мәселесі - құрамында экстрактивті заттары және қанты аз мөлшерде болатын ағаш толтырғышын, күріш қауызының тиімділерін таңдау, себебі олар ұстасу процесіне және байланыстырғыштың қатаюына кері әсерін тигізеді.
Арболитті қоспаны дайындау үшін органикалық толтырғыш, минералды байланыстырғыш зат, әртүрлі химиялық қоспалардың сулы ерітінділерін және суды пайдаланады. Арболиттен жасалған дайын бұйымдар өндірісінде, аталған заттардан бөлек, цементті-құмды ерітінді немесе бетон жасау үшін және бұйымға тегістегіш және контсрукциялық қабат жағу үшін инертті тығыз толтырғыштарды (құм, шағылтас) пайдаланады, сонымен қатар болат арматура, қосымша детальдар, бояғыштар, керамикалық немесе шыны тақтайлар және басқа да өңдеулік материалдарды қолданады.
Арболит өндірісінде пайдаланылатын органикалық толтырғыштың екі негізгі түрі болады:
Ағашты, бұл өндірістің негізгі шикізаты төмен сапалы және отынды сүректер, ұсақталған және майдаланған түрдегі сүректердің әртүрлі қалдықтары;
Ауылшаруашылық өндірісінің қалдықтарынан жасалған (талшық, кендір діңшесі, күріш қауызы, мақта сабақшасы және т.б).
Арболит бұйымдары өндірісінің практикасы ірі ағашты, күріш қауызы негізіндегі толтырғышты негізді бетон құрамын таңдау принципін пайдаланып, арболитті массаның тығыз құрылымын алу қиын екендігін көрсетті. Дипломдық жобада арболиттің тығыз және баййланысқан құрылымын алу үшін және оларды өзара жақсы байланыстыру үшін қалың емес және ұзындығы аз ағаш бөлшектерін пайдаланамыз. Осыған байланысты ағашты толтырғыш екі кезеңдік өңдеуден өтеді: ағаш қалдықтары кескіш машинада жоңқаға айналдырылады; ал жоңқа майда ұсақтағышқа келіп, ағаш уағына айналады. Ағаш жоңқасын екінші өңдеу арқылы ағаш уағына айналдырудың бірнеше артықшылықтары бар:
Беттік үлесінің жоғарылауы арқасында ағаш уағы бір-бірімен цемент тасының көмегімен жақсы ұстасады.
Ағаш толтырғышын сулау процесі тез жүреді де, арболит қоспасын даярлау шарты жақсарады.
Арболитті қоспаның ыңғайлы жайылымдығы жақсарады және бөлшектері бір-бірімен жақсы орналасады.
Орманды аралау, ағашты өңдеу процесінде алынатын ұсақталған ағаш сүректерінің басқа түрлері, сонымен қатар илік эктракттарды - білдек жаңқаларын, жоңқаларды дайындау, ағаш ыдыстардың қалдықтарын, ағаш түбірлері мен тамырларын арболит өндірісінің негізгі шикізаты ретінде пайдалануға болады, бірақ дайын бұйымның тәжірибелік партиясын экспериментальді тексеруден кейін ғана.
Жоғары сапалы арболитті бұйымдарды жасау үшін, әдетте ормандарды кесуден және ағаштарды өңдеуден кейінгі қалдықтарды пайдалану ұсынылады, әсіресе ағаштың қылқан жапырақты тұқымдастарын (қарағай, шырша).
Толтырғыш дайындау үшін ағаш шикізаттарының әртүрлі түрлерінің ішінен балқарағайды ерекше назарға алу керек. Осы уақытқа дейін ағаштың бұл тұқымдасын пайдалануға рұқсат болмаған, себебі басқа тұқымдастарға қарағанда онда суда ерігіш заттар көп мөлшерде болған, ол өз кезегінде цементтің қатаюын қиындатқан. Ал балқарағайдың басқа ерекшелігі - қабығының беттік көлемінің үлкендігі (діңінің көлемінің 15%-ны дейін). Портландцемент негізді, толтырғыш ретінде балқарағай жаңқалары қосылған арболитті масса арболит өндірісінің қарапайым тәсілінде
қатпайды. Алайда арнайы тәжірибелер арболит дайындау үшін толтырғыш ретінде балқарағай жаңқаларын пайдалану мүмкіндігін көрсетті.
Арболит жасау үшін СН 549-82 ( Арболиттен жасалған бұйымдар мен конструкцияларды дайындау және пайдалану, жобалау бойыша нұсқаулық) бойынша ұсынылатын құрамда ағаш-цементтік қатынас 0,6-ға тең, ал су- цементтік қатынас 1,1-1,3 шегінде.
Өндірістік шарттарда компоненттер саны мен қоспалар түрін нақты шарттардан бөлек, яғни қолданылатын ағаш толтырғыштың сапасы, бұйымдар мен конструкциялардың тағайындалуы және эксплуатациялау шарттарынан бөлек анықтайды. Негізінен арболит технологиясы кәдімгі кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетон технологиясындағыдай операциялардан тұрады. Алайда, целлюлозалық толтырғыш спецификалық материал ретінде барлық технологиялық операцияларға өзіндік түзетулер енгізеді.
Арболиттің физикалық-механикалық қасиеттеріне және оның өндірісінің экономикалық көрсеткіштеріне әсер ететін маңызды технологиялық факторлар - қалыптау және нығыздау тәсілі болып табылады. Арболиттің макроқұрылымы және оның орташа тығыздық, жылу және дыбыс оқшаулау, ылғал тұрақтылығы қасиеттері осыларға байланысты. Арболит қоспасын кәдімгі кеуекті толтырғыштар негізіндегі бетонды жасайтын қондырғымен жасайды. С-773, С-951, С-209, СМ-290 маркалы бетон араластырғыштарды пайдалану тиімді.
Көптеген технологиялық линияларда арболит конструкцияларын және бұйымдарын болат қалыптарда қалыпта йды. Болат қалыптардағы толтырғыштар үшін екі бункерлі С-166А типті бетон нығыздауыштарды пайдалану ұсынылады. Қоспаны қалыпқа құюда басты міндет - оны барлық қалып бойынша біркелкі жаю. Бұған толтырғышты қалып жиегіне дейін немесе саптамасының деңгейіне дейін толтыру арқылы қол жеткізуге болады. Арболитті қоспа иілімді болғандықтан, қалыптың жиектерінің биіктігін нығыздау коэфициентін ескере отырып анықтайды. Нығыздау коэфициентін 1,2-1,6 шекте арболитт ің қажетті орташа тығыздығына байланысты тағайындайды. Қылқан жапырақты жыныстардың ұнтақтарын пайдаланғанда, арболиттің орташа тығыздығы 700 кгм[3] болса, ол 1,3-ке тең.
Келесі мәселе арболит қоспасына қосатын су мөлшерін анықтау, бұл үшін 2 нұсқа қарастырылады:
Табиғи ылғалдылықтағы ағаш ұнтағы араластырғышқа беріледі және сонда бірден қажетті су жіберіледі;
Ағаш ұнтағы арнайы қондырғыда сумен араластырылады, және артық судан босатылады да, араластырғышқа химиялық қоспа ерітіндісімен бірге жіберіледі.
Жүргізілген тәжірибе ағаш ұнтағы сумен алдын-ала араластырылып және араластырылмай дайындалған арболит үлгілерінің беріктілігі бірдей екендігін көрсетті. Бұл дипломдық жобада екінші нұсқа таңдалынды және оның бірнеше артықшылықтары бар:
күріш қауызының ылғалдылығын анықтауды және әр илеудің су мөлшерін есептеуді қажет етпейді, себебі ағаш ұнтағының ылғалдылығы сумен араластыру кезінде теңестіріледі (сумен араластырылмаған ағаш ұнтағының ылғалдылығы 30-дан 90%-ға дейін ауытқиды, ал сумен араластырылған ағаш ұнтағының ылғалдылығы аз ғана ауытқиды);
арболитті қоспаны дайындау жеңілдейді, себебі қажетті судың негізгі мөлшері ағаш ұнтағының өзінде болады және тек қосымша суды қажет етеді, салмақтық мөлшері тек аз шамада ауытқиды.
арболитті қоспаны даярлау процесі тездетіледі, себебі ағаш ұнтағының суды сіңіруі үшін 5 минут жеткілікті, бұл жағдайда ағаш ұнтағына су сіңіріліп болған.
Шаң тозаңның аз болуы немесе болмауы себебінен жұмыс жағдайы жеңілдейді.
қысқы уақыттарда ағаш ұнтағы сумен араластырылғанда, қардан және мұздан тазартылады.
ағаш ұнтағының құрамындағы ағаш шаң-тозаңдары, суландыратын құрылғының түбіне шөгеді де, ағаш ұнтағының қасиеттері жақсарады.
сумен араластырылған ағаш ұнтағы барынша иілімді болып келеді, ол араласпаның жайылуын жақсартады, ал арболитті бұйымның қатаю процесі кезінде цемент гидратациясы үшін су мөлшері жеткілікті болады.
суландыратын құрылғы біруақытта илеуге қажетті ағаш ұнтағының көлемін мөлшерлейді.
Жоғарыда атап көрсетілгендей цемент қамырының қатаюы және онымен байланысты беріктілікті алу ағаш толтырғышының түрі мен сипатына байланысты болады. Ағаш сүрегінде экстрактілік заттар болғандықтан, ағаш толтырғышын минерализациялауды пайдаланады (оны минералды тұздар, мысалы: хлорлы кальций, күкірт қышқылды алюминий+сұйық шыны және т.б көмегімен алдын-ала өңдеу). Дипломдық жобада қарастырылғандай, тұздар да арболитті қоспаның құрамына енгізілуі мүмкін. Минерализаторларды пайдалану цементке әсер ететін ағаш сүрегінің құрамындағы экстрактілік заттардың кері әсерлерін азайтады және жоғары сапалы арболит алуға мүмкіндік береді.
Арболитті қоспа төгілмелі емес материал, сол себепті оны даярлау үшін мәжбүрлі қозғалыстағы араластыруға арналған бөлшектері бар араластырғышты пайдаланады.
Органикалық толтырғыштарының иілгіш қасиеттері жоғары болғандықтан арболит технологиясында спецификалық құбылыстар байқалады, бұл уақытта қалыпталған бұйым қысым тоқтағаннан кейін өзінің қалыңдығын нығыздаушы күштің бағытына сәйкес келетін бағытта өзгертеді, яғни араласпаны қысымнан босату процесі жүреді.
Кәсіпорындарда арболитті бұйымдарды көлденең қалыптарда, мына негізгі тәсілдермен қалыптайды: күштік вибропрокатпен, вибропреспен, күштік дірілдеткішпен, сырғымалармен қабатаралық тегістеу, нығыздау, престеу. Бұл тәсілдердің әрқайсыларының өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар.
Дипломдық жобада қалыптаудың вибропрестеу тәсілі пайдаланылады. Арболитті бұйымдарды қалыптайтын жұмыс жасап жатқан діріл алаңының амплитудасы 0,15-0,6 мм және жиілігі 33 Гц. Пластифицирлеуші қоспалары жоқ ағаш ұнтағынан жасалған арболитті бұйымдарды вибрациялаудың тиімді ұзақтылығы - 30-40 с құрайды. Көлденең қалыптарда вибрациялау режимін дұрыс таңдаған кезде, цементті-құмды қабаттың арболитпен қажетті байланысы қамтамасыз етіледі.
Тәжірибе көрсеткендей көлденең қалыптарда арболит араласпасын вибрациялау арқылы нығыздауды жылжымалы қоспаларды (мысалы: құймалы, кеуектендірілген) пайдалануда және ашық бетіне әлдеқандай күш түсіргенде өте тиімді болып табылады. Бұл жағдайда вибрация арқасында аздап орын жылжытқан толтырғыш бөлшектері барынша қарқынды жақындаса бастайды және қаптауға барынша ыңғайлы қалыпта орналасуға тырысады.
Арболиттен жасалған бұйымдарды өңдеу технологиялық линияларда бұйымдарды қалыптау кезінде және қалыптаудан кейін жасалуы мүмкін.
Функционалдық схема
Барлық жұмыс жасайтын цехтарда арболитті бұйымдар мен конструкцияларды даярлаудың технологиялық процесі келесі кезеңдерден тұрады:
Гранулометриялық құрамы бойынша толтырғышты дайындау және ұсақтау;
Толтырғышты химиялық ерітінділермен өңдеу; Арболит компоненттерін мөлшерлеу;
Арболит араласпасын даярлау; Оны қалыпқа құю және нығыздау;
Қалыпталған бұымдарды термоөңдеу; Оңтайлы температурада ұстау; Бұйымдарды қоймаларға тасымалдау [2]
Цехтың жұмыс режимі мен өнімділігі
Арболит блоктар жасайтын цехтың апта үзілісімен 2 ауысымдық жұмыс режимі:
Жұмыс уақытының номиналды жылдық қоры мына формуламен анықталады:
Фн = Дн * Ссм * Тсм, мұндағы:
Дн - бір жылдағы жұмыс күндерінің саны; Ссм - ауысым саны;
Тсм - жұмыс аптасының ұзақтылығы, сағ. Фн - ды табайық:
Фн =260 * 16 = 4 160 сағ
Таза жұмыс уақытының жылдық қоры (Фч) құрайды: Фч = Фн * Кт.и. * Ксм, мұндағы
Кт.и. - қондырғыны толығымен пайдалану коэффициенті (Кт.и. = 0,95); Ксм - жұмыс уақытын пайдалану коэффициенті (Ксм = 0,75 - 1,0).
Фч - ны табайық:
Фч = 4160* 0,95 * 0,9 = 3557 сағ [4]
Қабылданған цехтың жұмыс режиміне байланысты мына формула бойынша өнімділікті анықтайық:
Жылдық өнімділік: Пжыл=3000 м³жыл
Псм=
Пжыл =3000(260*2)=5,77 м³ауысым
Дн *Ссм
Пжыл - берілген өнімділік, м³жыл; Бір тәуліктегі өнімділік:
П = Пжы = 3000 11,5 м³
тәу Дн
260
Бір сағаттағы өніміділік:
Псағ=
Пжыл
Гвр
3000
3922,88
0,76
м³
Шикізаттар мен жартылай фабрикаттар
Көптеген органикалық целлюлозалық толтырғыштар, соның ішінде ағаш сүрегі де(ағашты толтырғыш) бағалы қасиеттерімен қоса (орташа тығыздығының төмендігі, сумен оңай араласуы, оңай өңделетіндігі, көбінесе ұсақтау арқылы және т.б) кері қасиеттерге ие. Олар жоғары берікті компоненттерден (цемент тасы және ағаш сүрегі) беріктілігі жоғары арболитті алуды қиындатады. Арболиттің құрылымының түзілуі процесіне, яғни беріктік және ылғал өзгергіштік әсерлерге тұрақтылық қасиеттеріне кері әсер ететін органикалық целлюлозалық толтырғыштың спецификалық қасиеттеріне мыналар жатады: жоғары химиялық активтілігі, ылғалдылық деформация көлемінің үлкендігі және ісіну қысымының артуы; тез пайда болатын анизотропия; жоғары өтімділік, цементті тасқа қатысты адгезия төмендігі; араласпаны нығыздау кезіндегі иілгіштігінің жоғарылығы.
Ағаш толтырғыштарының бұл спецификалық қасиеттері әртүрлі дәрежеде арболиттің құрылым түзілу процесіне және физика-механикалық қасиеттеріне әсер етеді, бірақ жоғары сапалы бұйымдар мен конструкцияларды алу үшін оларды технологияда ескеру қажет.
Тәжірибелер көрсеткендей, арболиттің қатаю мерзімі мен беріктілігі ағаш сүрегінің химиялық құрамына байланысты. Негізгі зияндылығы жоғары заттар қарапайым, оңай еритін қанттар екендігі анықталған және олар белгілі бір шарттарда мына қанттарға айналады: сахароза, глюкоза, фруктоза және гемицеллюлозаның бір бөлшегі. Крахмал, таниндар және смолалар аз дәрежеде қауіпті. Цемент тасының сілтілік ортасы цемент уының бөлінуіне әсер етеді, оның саны ағаш сүрегінің жынысына, сақталу шартына және мерзіміне байланысты белгілі бір аралықта ауытқиды (2.2- кесте).
Кейбір ағаш сүректерінің химиялық құрамы, %
Кесте 2.2.
Құрамы
Шырша
Қайың
Көктерек
Бүк ағашы
Целлюлоза (пентозансыз хлорлы әдісп ен анықталатын)
58,3
55,6
54,1
47,9
Лигнин (күкіртқышқылды тәсілмен анықталатын)
28,3
26,5
20,1
22,5
Гемицеллюлоза (жеңіл гидролизденеті н пентозандар)
10,3
9,6
22,4
26
Ыстық суда еритін экстрактивті заттар
1,9
2,3
2,3
2,4
Негізінен НОСН көмірқышқыл топтардан тұратын цемент уы, 3CaOSi02 (үш кальцийлі силикат) и ЗСаО-А1203 (үш кальцийлі алюминат) цемент минералдарының бөліктерінің бетінде тұнып, жұқа қабықша пайда болады, олар цемент гидратация процесінің жүруін қиындатады. Ағаш- цментті композияциялардың беріктілігіне кері әсер ететін, суда ерігіш экстрактивті және жеңіл гидролизденетін заттардың әсерін төмендету үшін әртүрлі тәсілдер мен технологиялық амалдар ұсынылды. Олардың негізгі мәні: ағаш толтырғыштарының құрамынан бұл заттарды бөлшектеп алып тастауда, яғни портландцементтің қатаюын тездетуде (қатаю процесіне әсер ететін уақыттарын қысқарту) және т.б, цементті байланыстар үшін қарапайым қанттарды ерімейтін немесе зиянсызға айналдыру.
Портландцементтің жоғары шығыны кезінде арболиттің төменгі беріктілігі, арболиттің құрылым түзілу процесі кезінде, оның құрамындағы ағаш толтырғыштарының экстрактивтік және жеңіл гидролизденетін заттарының кері әсері ретінде ғана емес, сонымен қатар ылғал ауысымдық шарттарда эксплуатациялау кезінде арболиттің қатаю процесі мен кебуінде ағаш толтырғыштарының көлемді-ылғалдық деформация және ісіну қысымының кері әсерлерімен түсіндіріледі.
Арболит өндірісі үшін ағаш ұнтағын дайындаған уақытта, көбінесе ағаштың портландцементтің қатаюын нашарлататын суда ерігіш, экстрактивті заттары аз түрлері пайдаланылады. Сол себепті арболит өндірісі кезінде негізінен шырша, қайың, самырсын ағаштарының ұнтағы пайдаланылады. Балқарағай ағашының ұнтағы құрамында экстрактивті заттарының көп болуы себебінен және жоғары химиялық активтілігі
себебінен аз қолданылады. Сонымен қатар ол басқа қылқан жапырақты жыныстарға қарағанда, жоғары деформацияға ие (2.3-кесте )
Ағаш сүрегін кептіру
Кесте 2.3.
Ағаш сүрегін тангенсиалды кептіру
Жыныс
ерте
кеш
[У]п[У]р*
Шырша
8,1
10,3
1,27
Қарағай
8,05
11,26
1,39
Балқарағай
7,87
13,87
1,76
* - ағаш сүрегін сәйкес ерте және кеш кептіру
Технологиялық ағаш шикізаттары кәсіпорынға жеке жыныс ретінде, сонымен бірге әртүрлі қатынаста араласқан күйінде әкелінеді.
Дөңгелек түріндегі дайын шикізаттардың диаметрі 5-тен 15 см-ге дейін болады. Диаметрі 15 см-ден жоғары дайын шикізаттар бөлшектерге бөлінеді, ең жоғарғы линия торцы бойынша 15 см-ден аспау керек.
Технологиялық шикізатта ағаштың бүлінгендері болуына да болады (МЕМСТ 2140-81) сонымен қоса ішкі, жұқа, жеңіл сүрек қабығы және сыртқы шірігені болсада болады, алайда ол ағаш шикізатының торц алаңшасының 6%-нан жоғары болмау және барлық партияның көлемінің 5%-нан аспауы керек.
Ағаштар мен бөлшек қалдықтарын қояды, МЕМСТ 3243-46-ға сәйкес қабылдайды. Ағашты технологиялық шикізатты МЕМСТ 9014.0-75-ке сәйкес дөңгелек күйінде сақтайды.
Ағаштың бөлшек қалдықтары ұнтақталып, шатыр астында, оңтайлы температурада 1 ай үйінді түрінде ұсталынуы тиіс.
Арболит өндірісі үшін жаңа кесілген ағаштың барлық жыныстарын пайдалану, мына талаптарды қадағалау арқылы ғана жүзеге асырылады: жарамдылық көрсеткіші (арболитті сығу кезіндегі беріктігінің бірлігіне кететін цементтің үлесті шығыны) 15-тен жоғары болмауы қажет; құрамында суда ерігіш редуцияландыратын заттары 2%-дан артық болмауы керек.
Ұсақтау және себу кезінде қатыстық ылғалдыққа қатысты 39%-дан жоғары емес ағаш сүректерін пайдалану қажет, бұл шектен жоғарғы ылғалдылықта ұсақтағыштардың, електердің, бөлшектегіштердің қалыпты жұмысы бұзылады.
Органикалық толтырғыш ретінде орманды дұрыстау, орманды кесу және қылқан жапырақты (шырша, қайың, самырсын) және балқарағайлы ( ақ қайың, көктерек, бүк, терек) жынысты ағаштарды өңдеу қалдықтары, зығыр және қарақурай діңшелері, зығыр сабақтарының ұнтағы және майдаланған күріш қауызы қолданылады.
Майдаланған ағаш сүрегінің бөлшектерінің өлшемдері ұзындығы бойынша 40, ені бойынша 10, қалыңдығы бойынша 5 мм-ден аспауы тиіс. Майдаланған ағаш сүрегінде тозаң мөлшері 10%-дан аспауы тиіс, ал қылқан мен жапырақ мөлшері толтырғыштың құрғақ араласпасының массасынан 5%-дан аспауы тиіс. Майдаланған ағаш сүрегінде суда ерігіш, редуцирлейтін заттардың мөлшері 2%-дан аспау керек (бұл көрсеткіш дұрыс емес сын болып табылмайды).
Органикалық толтырғыштың фракциялық құрамы келесі аралықтарда болуы тиіс:
Бақылаушы електердің тесіктерінің өлшемдері, мм: 20, 10, 5, 2,5. Бақылаушы електерде қалған жалпы қалдықтар, массасы бойынша %:
5, 20-40, 40-75, 90-100, 10-ға дейін.
Байланыстырғыш заттар
МЕМСТ 19222-84 сәйкес арболит дайындау үшін қолданылатын байланыстырғыш заттар келесі стандарттардың талаптарын қанағаттандыруы тиіс: портландцемент және тез қатаятын портландцемент - МЕМСТ 10178-76; сульфатқа төзімді цемент - МЕМСТ 22266-76; ақ портландцемент - МЕМСТ 965-78; түрлі-түсті портландцемент - МЕМСТ 15825-80.
Жылуоқшаулағыш арболит үшін цемент маркасы 300-ден төмен, ал конструкциялық арболит үшін 400-ден төмен болмауы керек.
Портландцементті таңдау кезінде құрамында негізінен үшкальцийлі силикаты бар, алитті цементтер таңдалынады. Мұндай цемент алғашқы тәуліктерде, белитті цементтерге қарағанда беріктілікті қарқынды түрде алады.
Портландцементтің ұнтақтылық дәрежесі артқан сайын цемент тасының беріктілігі арта түседі. Портландцемент дәндерінің орташа өлшемі шамамен 40 мкм болады. Дәндерінің гидратация тереңдігі 6-12 ай қатқаннан кейін, әдетте 10-15 мкм-ден аспайды. Осылайша, портландцементтің кәдімгі ұнтағы кезінде, оның клинкерлі бөлігінің 30-40%-ы тастың құрылым түзілуіне және қатаюға қатыспайды. Цементтің ұнтақтылық дәрежесі артқан сайын оның құрамындағы жабысқақ заттар - минерал гидраттары артады және цемент тасының беріктілігі жоғарылайды. Цементтер ұнтақтылығы
№008 елегінде қалдық мөлшері 15%-дан аспаған ұнтақпен сипатталынады.
Цементтің ұнтақтылығы беттік үлесімен (см[2]г) де сипатталынады - 1 г цемент үшін дәндердің барлық беттерінің қосындысымен (см[2]). Цементтердің беттік үлесі 2500-3000 см[2]г. Цемент активтілігін жоғарылату үшін және тез қатаятын цементті алу үшін цементтің ұнтақтылық дәрежесін арттырады. Шартты түрде цементтің әр 1000 см[2]г үшін беттік үлесінің өсуі цемент активтілігін 20-25%-ға жоғарылатады.
Химиялық қоспалар
Арболитті араласпаларға химиялық қоспаларды: маркалық беріктілігін жоғарылату үшін; қатаю процесін тездету үшін; арболитті араласпаның технологиялық қасиеттерін (оңай жайылымдылығы, біркелкілігі) жақсарту үшін; арматура болатына (болат коррозиясының ингибиторлары) қатысты арболиттің қорғаныштық қасиеттерін арттыру үшін; құрылыстық қасиеттерін жақсарту үшін қосады.
Қоспа ретінде органикалық целлюлозалық толтырғыш құрамында болатын экстрактивті заттардың тежейтін әсерлерін локализациялайтын немесе толтырғыштың зиянды заттарының цемент қамырымен жанасуын болдырмайтын, толтырғыш бөлшегін су өткізбейтін қабықшамен жабатын химиялық заттарды қолданады. Көптеген қоспалар арболит қатаюын тездеткіштер болып табылады, ол цемент гидратациясының гидролизіне зиянды заттардың әсерінің ұзақтығын төмендетеді.
Ағаш толтырғыштарын пайдаланған кезде химиялық қоспа оның активтілігіне байланысты, яғни суда ерігіш экстрактивті заттардың құрамындағы қант мөлшеріне байланысты таңдалынады. Толтырғыш ретінде қылқанды, ұсталынған ағаш сүректі қолданғанда (3 ай немесе одан да көп атмосфералық сақталынған) арболит қатаюын тездететін тиімді қоспа
- кальций хлориді және оның негізіндегі кешенді қоспалар болып табылады, ал жаңа кесілген ағаш сүректерін толтырғыш ретінде қолданғанда - алюминий сульфаты және оның негізінде кешенді қоспалар пайдаланылады. Егер де аралас жынысты ағаш сүректі немесе жапырақты толтырғыштарды пайдаланса, мына кешенді қоспа тиімді болып табылады: кальций хлориді+сұйық шыны және кальций хлориді+әктас.
Арболитке қосылатын химиялық қоспаларды таңдау және мөлшерлеу зауыттық зертханаларда толтырғыш түрінің нақты шарттарын ескере отырып жүзеге асырылады.
Арболит араласпаларына химиялық қоспаларды сулы ерітінді түрінде еріткіш су орнына немесе оны бөлшектеп алмастыра отырып қосады. Қабылданған су-цементтік қатынасты (СЦ) сақтау үшін ерітінді
құрамындағы су мөлшері, арболитті араласпаның құрамын есептеу кезінде ескеріледі. Химиялық қоспа ерітінділерін жасау үшін және арболитті араласпаның СЦ түзетуге арналған су МЕМСТ 23732-79 талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Химиялық қоспалардың ерітінділерін арнайы құрылғыларда немесе бұл ерітінділердің коррозиялық агрессивтілігі ескерілген ыдыстарда жасайды.
Химиялық қоспалардың ерітінділерін дайындауда келесі есептерді пайдаланады.
Ерітіндінің жұмыс концентрациясын жасау үшін құрғақ қоспаның мөлшері Р мына шартпен анықталады:
Р = (VdpC)B,
Мұндағы: V -- дайындалатын ерітінді көлемі, м[3];
dр -- ерітіндінің қажетті концентрациясының тығыздығы, тм[3]; С -- дайындалатын ерітінді концентрациясы, %;
В -- тауарлық өнімдегі негізгі заттардың құрамы, %.
Ерітінді даярлау кезінде химиялық заттардың тез еруі үшін суды 40- 70°С-қа дейін қыздырып, араластырады.
Ерітіндіні пайдаланар алдында оның тығыздығын анықтау қажет, осыған байланысты оны мөлшерлейді. Қажет болған жағдайда ерітінді тығыздығын су немесе химиялық қоспа қосу арқылы түзетеді. Ерітінді тығыздығын 18-20°С температурада шкаласы 1-ден 1,4 гсм[3] дейінгі ареометрмен немесе денсеметрмен анықтайды.
Ерітінділердегі кальций хлоридінің мөлшері
Кесте 2.4.
Ерітінді конйентрациясы, %
20°С температурадағы ерітіндінің тығыздығы, гсм[3]
Сусыз СаС12 мөлшері, кг
1л ерітінді үшін
1 кг ерітінді үшін
2
1,015
0,02
0,02
4
1,032
0,041
0,04
6
1,049
0,063
0,06
8
1,066
0,085
0,08
10
1,084
0,108
0,1
12
1,102
0,132
0,12
14
1,12
0,157
0,14
16
1,139
0,182
0,16
17
1,148
0,195
0,17
18
1,158
0,209
0,18
19
1,168
0,222
0,19
20
1,178
0,236
0,2
21
1,18
0,25
0,21
22
1,198
0,264
0,22
23
1,208
0,278
0,23
24
1,218
0,293
0,24
25
1,228
0,307
0,25
26
1,239
0,322
0,26
27
1,249
0,337
0,27
28
1,26
0,353
0,28
29
1,271
0,369
0,29
Химиялық қоспалар компоненттерінің сандық қатынасын арболит араласпасын дайындауға қолданылатын материалдардың нақты қасиеттерін ескере отырып орнатады. Оны басқа шикізат материалына ауысу кезінде түзетеді.
Армирленген бұйымдарды жасау кезінде 3,7-3,9% байланыстырғыш мөлшері үшін арақатынастары 1:0,01-ден 1:0,03-ке дейінгі сұйық шыны және фурилді спирттен тұратын кешенді химиялық қоспа пайдаланылады.
Өңдеулік жұмыстарға арналған материалдар
Арболит конструкцияларының сыртқы және ішкі қабаттарын өңдеуге арналған бетонға қосатын толтырғыштар мына талаптарға сәйкес болуы қажет: тығыз құм - МЕМСТ 8736-77; тығыз қиыршықтас немесе малтатас - МЕМСТ 8276-82 және МЕМСТ 8268-82; органикалық емес, кеуекті майда және ірі толтырғыштар - МЕМСТ 9757-83.
Қиыршықтас немесе малтатастың ірілік шегі бетон қабатының қалыңдығы 30 мм-ден жоғары болса, 20 мм болу керек, бетон қабатының қалыңдығы 30 мм-ге дейін болса, 10 мм болу керек.
Бетонға арналған және өңдеулік қабат ерітіндісіне арналған су МЕМСТ 23732-79 талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Көпқабатты блоктар және панельдердің қабаттарын кеуекті немесе тығыз толтырғышты, В15-В25 класты цементті бетоннан жасайды.
Арболит конструкцияларының қасбеттік беттерін өңдеу үшін кілем- мозаикалық тақташаларды (МЕМСТ 17057-80), брекчия керамикалық тақтасынынан жасалған кілем, ХВ-161, МЧ-112 бояуын және цементті құрамды полимерлерді пайдаланады.
Арматуралық болат
Арболиттен жасалған конструкцияларды армирлеу үшін A-I, А- II және A-III класты, диаметрі 16 мм-ге дейінгі арматураны және Вр-1 класты сымды арматураны пайдаланады. Арматуралық бұйымдар және қосымша металдық детальдар МЕМСТ 19222-84 және МЕМСТ 10922-75 талаптарын қанағаттандыруы тиіс, сонымен қатар конструкциялардың жұмыс сызбаларында келтірілген қосымша нұсқауларға сәйкес болуы тиіс. Арматурада болаттың маркасы жазылған зауыттық сертификаты болуы керек. Тот басқан, кір және майлы іздері бар арматура бұйымдарын және қосымша метал детальдарын қолдануға тыйым салынады.
Көпқабатты конструкциялардағы жұмыстық арматура Вр-1 класты болаттан дәнекерленген тор немесе қаңқа (каркас) түрінде жасалуы керек және бетонды қабаттарда орналасуы тиіс.
Арболиттің құрамын таңдау
В2 класты конструкциялық-жылуоқшаулағыш арболиттің құрамын таңдайық, сыртқы қабырға панельдерін жасау үшін пайдаланылатын, орташа тығыздығы 650 кгм[3]-ден артық емес (кептірілген күйінде).
Қылқан жапырақты жыныстарды өңдеу арқылы алынған қалдықтардан жасалған ұнтақ бар. Ағаш ұнтағының дәндік құрамы МЕМСТ 19222-84 талаптарына сәйкес келеді. Құрғақ күйінде ағаш ұнтағының төгілмелі тығыздығы 120 кгм[3], массасы бойынша ылғалдылығы - 50%. Байланыстырғыш - 400 маркалы портландцемент.
Класы (маркасы) бойынша немесе органикалық толтырғыш түріне байланысты арболиттің максималды орташа тығыздығы
Кесте 2.5.
Класс
Арбол ит марка сы
Әртүрлі толтырғыштарды пайдаланғандағы, құрғақ күйдегі орташа тығыздығы, кгм[3],
Қалдықтардан алынған ағаш сүректері
Ұнталға н күріш қауызы
Зығыр діңшесі немесе зығыр
Қарақу рай діңшес і
Орманды кесу
және ағаш
Орманды
өңдеу
даярлау
сабақтары ның ұнтағы
В 0,35
В 0,5 В1 BI.5 В2
В2.5
5
10
15
-- 25
35
450
500
550
600
650
700
500
500
600
650
700
750
500
--- 500
650
700
---
450
500
500
650
700
---
450
500
500
650
700
---
1 м[3] арболит үшін 400 маркалы портландцементтің максималды
шығыны
Кесте 2.6.
Толтырғыш
Арболит класына (маркасына) байланысты, байланыстырғыштың максималды шығыны кгм[3],
ВО,35 (5)
В0,75 (10)
В1 (15)
В2 (25)
Қалдықтардан алынған ағаш сүректері:
Қылқан жапырақты жынысты орманды кесу және
260
280
300
330
ағаш өңдеу
280
300
320
350
Қылқан жапырақты жынысты орманды даярлау
290
310
330
360
Аралас жынысты орманды кесу және ағаш өңдеу Аралас жынысты орманды даярлау
310
330
350
380
Цемент шығынына, органикалық толтырғыш және суға престеудің беттік қысымының әсері 2.6 кестеде сипатталған.
Престеудің беттік қысымының арболиттің компоненттер шығынына
тәуелділігі
Кесте 2.7.
Арболит класы (маркасы)
Материал
Материал шығыны, кгм[3], престеудің беттік қысымы кезіндегі, МПа
0,2
0,4
0,6
0.8
1
1,2
В1 (15)
400 маркалы цемент
Күріш қауызы су
300
160
270
260
190
230
230
220
190
--
--
--
--
--
--
--
--
--
400 маркалы
цемент
420
370
320
280
250
--
В2 (25)
Күріш қауызы мен
140
180
210
240
270
--
сабаны
340
310
280
240
200
--
су
400 маркалы
цемент
500
310
400
360
330
300
В2,5 (35)
Күріш қауызы мен сабаны
130
370
450
170
200
320
230
290
260
270
280
240
су
Арболитті дайындауға қажетті химиялық қоспалардың максималды шығыны ( құрғақ заттарды есептегенде)
Кесте 2.8.
Химиялық қоспа
Химиялық қоспаның ұсынылатын шығыны, кгм[3], толтырғыш түріне байланысты
Ағаш үнтағы
Қарақурай және зығыр діңшесі
Зығыр талшықтарының және күріш қауызының ұнтағы
Техникалық хлорлы кальций
8
6
11
Натрийлі сұйық шыны
8
9
--
Кешенді қоспа:
20
15
--
Күкірт қышқылды алюминий
+
әктас - пушонка
25
20
--
Арболит беріктілігіне байланысты құрғақ күйіндегі органикалық толтырғыш пен судың ұсынылатын шығыны 8 кестедегі мәліметтерге байланысты қабылданады.
Абсолютті күріш қауызының мөлшері:
Да.с.
П * 3000
450 * 3000 101 кг
100 Кс * 100 WП 100 16 * 100 8
Да.с.- абсолютті күріш қауызының мөлшері, кгм[3], WП - ағаш сүрегінің
тауарлық ылғалдылығы (8 %),
П - күріш қауызының тығыздығы, Кс-
байланыстырғыш зат салмағының құрғақ күріш қауызының салмағына қатынасы, %,
Нақты күйдегі күріш қауызының мөлшері:
Д Да.с. * (100 W0 ) 101*139 140 кг
100
100
W0-ағаш сүрегінің ылғалдылығы
Күріш қауызының көлемі
V Да.с. * (100 W ) * КП
100 * П
101* (100 39) *1,2 0,26 м3
100 * 650
5-кесте бойынша цементтің 330 кгм[3] шығынын есептейміз. Цемент шығынына байланысты тағайындалған су шығынын - 360 лм[3] деп аламыз. 7-кесте бойынша кальций хлоридінің шығынын орнатамыз -8 кгм[3].
Кальций хлориді 10%-дық концентрациямен алынады, тығыздығы 1,084 мұндай ерітіндінің 1 л-нде тұздың мөлшері 0,108 кг. Арболит құрамына ендіру үшін, 1 м[3] қоспаға қосылатын 10%-дық ерітіндінің құрамындағы тұз мөлшері: 8:0,108=74,07 л.
Алынған тұз ерітіндісінің құрамындағы судың мөлшері 1,084х74,07- 8=72,3 л. 1м[3] қажетті ағаш ұнтағында, ағаш сүрегінің ылғалдылығы 39% болғанда, құрамында су мөлшері құрайды: 220х0,01W=110 кгл.
Күріш қауызының құрамындағы және ерітінді қоспасының құрамындағы су мөлшерін есепке ала отырып, 1м[3] арболитті қоспа дайындау үшін қажет су мөлшері: 360-72,3-110=117,7 л.
Аынған мәліметтерді 2.9-10 - кестелерге енгіземіз.
1м[3] қажетті шикізат материалдарының шығыны. Шығынды қою.
Кесте 2.9.
Шикізат
Өлшем бірлігі
1 м[3]
1
Цемент
т
0,330
2
Абсалютті құрғақ ағаш
т
0,518
сүрегі Қалыпты жағдайдағы ағаш сүрегі
т
0,720
3
Химиялық қоспалар
т
0,008
4
Су:
жалпы
т
0,360
W ағаш ұнтағы мен ХҚ
т
0,117
құрамындағы суды ескере
отырып
Шикізат материалдары шығыны
Кесте 2.10.
Шикізат
Өл.бірл
1 сағ
Ауысым
Тәулікте
Жылын
а
1
Цемент
т
8,415
6,270
12,540
3300
2
Абсалютті күріш
т
13,209
9,842
19,684
5180
қауызының Қалыпты
т
1,836
13,680
27,360
7200
жағдайдағы ағаш
сүрегі
3
Химиялық қоспалар
т
0,0204
0,152
0,304
8
4
Су:
жалпы
т
0,918
6,840
13,680
3600
т
0,29835
2,223
4,446
1170
Шикізаттар қоймасы
Ағаш жаңқаларын дөңгелек орам түрінде, арнайы соған арналған сыйымдылығы 1-5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz