Салық жүйесінің әлеуметтік - экономикалық негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
ЭКОНОМИКА, БИЗНЕС ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ
КОЛЛЕДЖІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні: Қаржылық есеп
Тақырыбы: Еңбекақыға салықтар есебі
Мамандығы: 0518000 Есеп және аудаит

Орындаған:
күндізгі оқу
бөлімінің У-34 ск топ студенті
Шабанбай Назерке Жақсылыққызы

Тексерген оқытушы:
Джолдаспаева С.Ж.

Қарағанды 2020

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1. ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ ШЫҒЫСТАРЫН САЛЫҚТЫҚ
ЕСЕПКЕ АЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 5
1.1 Қазақстан Республикасының Салық саясаты 5
1.2 Салық жүйесінің әлеуметтік-экономикалық негіздері 7
2. ЕҢБЕКАҚЫҒА САЛЫҚТАР ЕСЕБІ 10
2.1 Еңбекақы ұғымы, мәні және функциялары 10
2.2 Еңбекақыға сaлықты eсeптeп шығapу 13
2.3 Салық кодексінің нормаларына сәйкес еңбекақыны төлеу есебі 16
ҚОРЫТЫНДЫ 22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 24

КІРІСПЕ

Қазіргі экономикалық жағдайда салықтардың рөлі мен маңызы ерекше орын
алады. Салық жүйесі тұтастай экономикаға айтарлықтай әсер етеді. Ол
жекелеген кәсіпорындардың және тұтастай ел бойынша қаржы-шаруашылық
қызметінде реттеуші рөл атқарады. Өздеріңіз білетіндей, салықтар мен
алымдар мемлекет бюджетінің көп бөлігін құрайды.
Бюджет-бұл мемлекеттің айнасы, оның экономикалық және әлеуметтік
жағдайы мен саяси жағдайының көрсеткіші.
Елімізде салықтарды жеке және заңды тұлғалар төлейді. Бюджетке түсетін
түсімдердің үлкен үлесін қамтамасыз ететін салықтардың негізгі түрлері:
пайдаға салынатын салық, қосылған құн салығы, акциздер және жеке
тұлғалардың табысына салынатын салық болып табылады.
Жеке тұлғалардың кірістерінен алынатын салық мемлекеттің қолындағы
экономикалық тетіктердің бірі болып табылады, оның көмегімен ол көбінесе
үйлесімді емес міндеттерді шешуге тиіс: барлық деңгейдегі бюджеттерге
жеткілікті түсімдерді қамтамасыз ету; халықтың табыс деңгейін және тиісінше
азаматтардың жеке тұтынуы мен жинақтауының құрылымын реттеу; алынатын
кірістерді неғұрлым ұтымды пайдалануды ынталандыру; азаматтардың неғұрлым
аз қорғалған санаттарына көмектесу.
Кез келген өркениетті мемлекетті дамытудың негізгі міндеттерінің бірі
– халықты әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру.
Бұл тақырыптың өзектілігі мыналармен анықталады:
1. Жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салық халыққа салық салу
жүйесінде негізгі болып табылады.
2. Нарықтық экономика жағдайында адамды қорғаудың басты институты
әлеуметтік сақтандыру болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық реформалар
кезеңінде, әлеуметтік нысандар арасындағы қалыптасқан қатынастар түбегейлі
өзгерген кезде, қоғам экономиканың дамуы жағдайында әлеуметтік сақтандыру
саласындағы міндеттерді түсінуге дайын болмады. Осыған байланысты
әлеуметтік сақтандырудың теориялық негіздерін, сондай-ақ заңнамалық базаның
тұжырымдамалық тәсілдерін зерттеу түбегейлі маңызды болып табылады.
Курстық жұмысты орындау келесі мақсаттарды көздейді:
таңдалған тақырып бойынша "Салық есебі" курсының материалын терең
зерттеу, тақырып туралы неғұрлым тұтас қабылдауды қалыптастыру;
аудиториялық сабақтарда және осы пәнді өз бетінше оқу кезінде алынған
теориялық білімді жүйелеу және зерттеулерде қолдану;
әдеби көздермен және нормативтік құжаттармен өз бетінше жұмыс істеу
дағдыларын дамыту;
ғылыми зерттеу әдістері мен тәсілдерін таныстыру және меңгеру;
Міндеттері:
– зерделеу және қолдану тәртібі шегерімдерді есептеу және төлеу;

- мемлекеттің әлеуметтік үкіметтік бағдарламаларын қаржыландыру
мәселелерін қозғай отырып, мемлекеттік халықты әлеуметтік қорғау жүйесіне
қатысты жалпы мәселелерді қарастыру;
- әлеуметтік бюджеттен тыс қорларға сипаттама беру, олардың мәні мен
құрылу қажеттілігін ашу, сонымен бірге олардың кіріс бөлігін қалыптастыру
механизмін көрсету;
- осы салықтың негізгі элементтерінің сипаттамасын, сондай-ақ салық
төлеушілердің әртүрлі санаттары үшін оны есептеу ерекшеліктерін қозғай
отырып, БЗЖҚ және ММСҚ сақтандыру жарналарын есептеу мен төлеудің теориялық
негіздерін зерделеу;
- БЗЖҚ және ММСҚ сақтандыру жарналарын есептеу тетігін көрсету, сондай-
ақ нақты кәсіпорынның бухгалтерлік және салықтық есебінің деректері
негізінде бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысуларға талдау жүргізу.

1. ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ ШЫҒЫСТАРЫН САЛЫҚТЫҚ ЕСЕПКЕ АЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Қазақстан Республикасының Салық саясаты

Салықтар-мемлекет егемендігінің көріністерінің бірі. Осылайша олар
мемлекеттік мүлік пен қарыз кірістерінен ерекшеленеді.
Салықтарды өндіріп алу құқығы әрқашан мемлекеттің егеменді
құқықтарының бірі болып табылады, монета соғу және сот төрелігін жүзеге
асыру сияқты, сондықтан салықтар біржақты түрде белгіленеді, алайда
салықтарды белгілеу туралы келісім мен оларды өндіріп алудың мәжбүрлеу
сипаты арасындағы қайшылық тек сыртқы болып табылады.
Қазіргі экономистер анықтағандай, салық саясаты қаржы саясатының бір
бөлігі болып табылады. Салық саясатының мазмұны мен мақсаттары қоғамның
әлеуметтік-экономикалық жүйесімен және билікте тұрған әлеуметтік топтармен
анықталады. Экономикалық негізделген салық саясаты салық жүйесі арқылы
қаражатты орталықтандыруды оңтайландыру мақсатын көздейді.
"Салық саясаты қаржы жинау нысандары мен әдістерінің жиынтығы ретінде
күрделі құбылыс. Онда терең қарама-қайшылық бар: бір жағынан, экономика
субъектілерінен едәуір қомақты қаржы ресурстарын алуды қамтамасыз ету,
екінші жағынан, олардың іскерлік белсенділігінің төмендеуіне жол беру
керек. Бұл парадоксты шешу ақылға қонымды ымыраға келу есебінен жүзеге
асырылады", - деп атап өтті В.М. Соколинский.
Экономикалық сөздіктерде бұл анықтама келесідей жинақталған:"салық
саясаты – салық қатынастарына қатысушылардың қандай да бір мемлекеттің
Конституциясында, салық заңдарының жинағында және салық салуға тікелей
немесе жанама қатысы бар басқа да заңнамалық актілерде айқындалған өз
құқықтары мен міндеттерін орындау кезіндегі стратегиялық бағыттары мен
тактикалық әрекеттері".
Бірақ ең қысқаша анықтама салық саясатын "салық саласындағы мемлекет
жүргізетін шаралар жүйесі" ретінде сипаттайтын "дамыған елдердің салық
жүйелері"анықтамалығында байқалды.
Жоғары дамыған нарықтық қатынастар жағдайында салық саясатын мемлекет
өндіріс құрылымын, аумақтық экономикалық дамуды, халықтың кірістілік
деңгейін өзгерту мақсатында Ұлттық кірісті қайта бөлу үшін пайдаланады.
Салық саясатының міндеттері:
- өз функциялары мен міндеттерін орындау үшін мемлекетті қажетті қаржы
ресурстарымен қамтамасыз ету;
- жалпы ел шаруашылығын реттеу үшін жағдай жасау;
- нарықтық қатынастар процесінде туындайтын халықтың табыс
деңгейлеріндегі теңсіздікті тегістеу (тікелей салық салу саясатын дамыту
кезінде).
Салық саясаты қоғамдағы салықтардың рөлін анықтайды. Бұл рөл мемлекет
қызметінің өзгеруіне байланысты үнемі өзгеріп отырады. Функциялардан
айырмашылығы, салықтардың рөлі анағұрлым мобильді және жан-жақты, ол
шоғырланған түрде билікте тұрған белгілі бір әлеуметтік топтар мен
партиялардың мүдделері мен мақсаттарын көрсетеді.
ҚР-дағы салық жүйесі қазіргі кезде қолданылып жүрген барлық
салықтардың мөлшерлемелерін, төлеушілер мен салық салу объектілерін, төлеу
шарттары мен мерзімдерін, есептеу мен есепке алу әдіснамасын, сондай-ақ
тиісті әкімшілік ережелерді көрсете отырып, заңнамалық түрде белгіленген
тізбені білдіреді.
Салық жүйесі өз құрамына Мемлекеттік салық қызметін қамтиды, оны
Қазақстанда Мемлекеттік кіріс министрлігінің Салық комитеті және
облыстардағы, ірі қалалардағы салық басқармалары, аудандар мен қалалардағы
салық бөлімдері ұсынады.
Салық қызметі республиканың салық және басқа да міндетті төлемдер
туралы заңдарының орындалуына жалпы мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады.
Қазіргі уақытта республикада салық жүйесі қатаң, бірақ негізделген сынға
ұшырайды. Бүгінгі таңда салық жүйесін жетілдіру қаржы ресурстарының
бюджетке толық түсуін қамтамасыз етуге, салықтар мен алымдардың құрылымын
жеңілдетуге кедергі келтіретін кемшіліктерді жоюға бағытталған.
Қазіргі заманғы салық жүйесі Қазақстанда 90-шы жылдардың басында
енгізілді. Кеңес Одағында қолданылып жүрген салық жүйесін тез және
түбегейлі өзгерту қажеттігі экономикалық саясаттың өзгеруіне, Қазақстан
экономикасында нарықтық қатынастардың қалыптасуына байланысты болды. ХВҚ
бағдарламасы бойынша экономикалық реформаларды әзірлеушілер және осы
реформаларды қазақстандық нарықтық жүйеге енгізе бастағандар іс жүзінде
соңғысының қалыптасуын өз мақсатына айналдырды.
Нарыққа кез-келген бағамен көшу жаңа салық жүйесі туралы заңнаманы,
оның қызметін реттейтін ережелер мен нұсқаулықтарды қабылдауды, осы жүйені
басқаруға, сондай-ақ тиісті салық механизмін құруды талап етті.
90-жылдардың басындағы қазақстандық жағдайлар үшін американдық үлгі
бойынша салық жүйесі таңдалды. Салықтық қатынастар құрылымында әкімшілік-
командалық жүйеге тән қолданыстағы бірқатар салықтардың орнына елдегі
нарықтық қатынастарды қалыптастыруға сәйкес келетін салықтардың жаңа
жиынтығы (мүлік салығы, минералды ресурстарды пайдалану және т.б.) басты
орынға ие болды.
Қазіргі қолданыстағы салық жүйесі енгізілгеннен бері бес жылдан астам
уақыт өтті. Осы уақыт ішінде саясатта, экономикада, әлеуметтік салада үлкен
сапалы өзгерістер болды. Ең алдымен , Қазақстан экономикасының нарыққа көшу
процесі, өкінішке орай, өте ауыр, бірқатар ірі қателіктермен жүріп жатқанын
атап өткен жөн. Олардың ішіндегі ең бастысы-жаңасын жасаудың орнына ескіні
жоюға баса назар аудару, соның салдарынан салық жүйесі Қазақстан
экономикасының тиімділігін арттырудың пәрменді құралына айналған жоқ.
Қазақстан экономикасы әлемдік бизнес үшін ашық бола түсуде. Мұның бәрі
салық саясаты мен салық жүйесін талдау және қалыптастыру проблемасына
жаңаша қарау қажеттілігіне алып келеді.
Салық жүйесінің барлық басқа функциялары (инновациялық, инвестициялық
және кәсіпкерлік қызметті өндіруді ынталандыру, бәсекеге қабілеттілік пен
отандық экономиканы арттыру, салыстырмалы әлеуметтік әділеттілікті
қалыптастыру) мүлдем орындалмайды. Салық төлеушілерге салық қысымының
жоғары деңгейі, заңға бағынатын салық төлеушілер үшін салық баспасөзінің
шамадан тыс болуы Қазақстан экономикасына қысым жасайды, мүлдем жойқын рөл
атқарады. Басқаша айтқанда, салық жүйесі түбегейлі реформаны қажет етеді.
Бірақ бұған экономикалық реформалар бағыты түбегейлі өзгерген жағдайда қол
жеткізуге болады.

1.2 Салық жүйесінің әлеуметтік-экономикалық негіздері

Қазақстан Республикасында өмір сүрудің қазіргі кезеңінде негізгі
проблемалардың бірі экономиканың өндірістік секторын кеңейтуге бағытталған
кәсіпкерлік белсенділікті ынталандыру болып табылады. Бұл мәселені шешудегі
маңызды буын – дұрыс құрылған салық жүйесі. Оның негізінде ол ерікті бола
алмайды және салық салудың белгілі бір принциптеріне бағынуы керек.
Салық жүйесі, сондай-ақ қаржы жүйесі, тұтастай алғанда, олардың
функциялары, мақсаттары, міндеттері бар басқару құрылымы мен буындарын
білдіреді. Салық жүйесінің дұрыс жұмыс істеуінің негізгі шарты салық
төлемдерінің көзін және салық салу объектісін айқындау болып табылады.
Салық салу объектісі тек таза кіріс – жеке табыс (пайда, рента, пайыз,
жалақы, кәсіпкерлік табыс, дивидендтер және т. б.) ғана емес, сонымен қатар
капитал (жылжымалы және жылжымайтын мүлік), жер, тұтыну, шаруашылық
айналым, мүлікті беру және т. б. бола алады.. Бірақ барлық жағдайларда,
салық салу объектісі қандай болмасын, салық төлемдерінің көзі тек таза
кіріс болуы керек.
Революцияға дейінгі Қазақстан аумағында салық салудың өзіндік жүйесі
ғасырлар бойы қалыптасып келді және М.Т. Оспановпен егжей-тегжейлі
қарастырылды және зерделенді. Ол, бір жағынан, өзінің теориялық
тәжірибесін, ұлттық дәстүрлерін, қоғамдық-саяси және экономикалық
жағдайларын ескере отырып, екінші жағынан, қазақ хандарының Ресеймен және
көршілес Орта Азия мемлекеттерімен, Бұхара, Хиуа, Қоқан хандықтарымен
сауда, шаруашылық және экономикалық байланыстарының ықпалымен қалыптасты,
олардың Қазақстанмен көптеген керуен жолдары байланыстырылды. Қазақтардың
көптеген салықтық міндеттемелерінің ерекшелігіне белгілі бір таңба және
мұнда жиі туындаған феодалдық өзара тартыстар, ұзақ уақыт бойы ең қауіптісі
джугарлар болған шетелдік басқыншылардың басып кіруінің тұрақты қаупі.
Қазақтар негізінен мал шаруашылығымен және ішінара егіншілікпен
айналысқандықтан, олар салықтарды негізінен заттай нысанда төледі, бұл
олардың өмірлік деңгейінде де көрініс тапты, өйткені жүзеге асырылатын
есептер салық жинаушылардың субъективті бағалауларына негізделді. Егін мен
малдың негізгі бөлігін салық түрінде алған бөтеннің феодалдары мен қазақ
феодал ақсүйектерінің Қос езгісінің астында қалған қазақ халқы одан да
үлкен құлдыққа түсті. Мұндай жүйе салық салудың біркелкі болмауына, салық
төлеушілердің төлемеуінің өсуіне, әлеуметтік шиеленісте көрінетін созылмалы
берешектің жиналуына әкелді.
Кеңестік экономика тарихындағы салық практикасы экономикалық өмірде
қысқа, елеулі рөл атқарды. Алғашқы кеңестік бюджет 1918 жылдың қаңтар-
маусым айларында жасалды, оның кірістерінде жеке меншікке шабуыл жасау
құралы ретінде қызмет ететін салықтар маңызды орын алды. Капиталистік
элементтерге қарсы күрестің маңызды құралы ретінде төтенше біржолғы
революциялық салықтар қолданылды - іс жүзінде төлемдер, олардың мақсаты
қала мен ауылдың капиталистік элементтерінен ақша жинау болды.
20 — шы жылдары екі алымнан тұратын-патенттік және теңестіру салығы
енгізілді. Патенттік алым сараланған принципке негізделген. Ол кәсіпорынның
орналасқан жері мен көлеміне байланысты алынады. Ол есеп, тіркеу функциясын
орындады, сонымен қатар фискалдық жүктемені алып жүрді. Балық аулау
салығының екінші бөлігі-кәсіпорынның айналымынан алынатын теңестіру алымы.
1930-1931 жылдардағы салық реформасынан бастап салықтар капитализм
салық жүйесінің мазмұнынан гөрі "социалистік" болып көрінетін төлемдер,
жарналар мен аударымдар түрінде жасырын салықтармен алмастырылды.
Азаматтарға қатысты тарихи жақын болашақта жойылатын салықтардың уақытша,
өтпелі сипаты үнемі атап өтілді.
Nepa қаржы жүйесі, оның барлық ерекшеліктері үшін, революцияға дейінгі
Ресейдің салық жүйесінен бастапқы нүкте ретінде негізделді және оның
бірқатар белгілерін көрсетті: салықтық емес ақша түсімдерінің үлкен үлесі,
ауыл және қала тұрғындарының сапалы тамаша жүйелері, жанама салықтардың
басым рөлі. 20-шы жылдары қалыптасқан салық салу жүйесі белгілі бір салық
аппаратына ие болды және салық салу әдістерінің қарабайырлығын анықтайтын
төлеушілердің әртүрлі санаттарының салық қабілеттілігін анықтауда
мәліметтердің толықтығының болмауымен сипатталды.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында салық жүйесі дамыған елдерде
қолданылатын салықтардың барлық негізгі түрлерін қамтиды. Дегенмен, салық
жүйесінің өзі әлі қалыптасу сатысында. Салық жүйесі күрделі әлеуметтік-
қажетті институт бола отырып, экономика мен оның жекелеген секторларының
дамуына әсері бойынша өте күрделі және жеткілікті зерттелмеген болып
көрінеді. Мұнда бірнеше себептер бар, олардың бірі — оның әсерін бақылауға
мүмкіндік беретін тұрақты өзгеріс пен өзгеріс. Біздің қоғам ұзақ уақыт бойы
қоғамдық-экономикалық формацияның қаржы жүйесінен туындайтын ерекше
қаржылық қатынастарға ие болды. Экономикалық және өндірістік қатынастардың
негіздерін қайта құруда қаржы саясатының негізгі құралы ретінде салықтардың
ерекше маңызы бар екенін түсіну қажет.

2. ЕҢБЕКАҚЫҒА САЛЫҚТАР ЕСЕБІ

2.1 Еңбекақы ұғымы, мәні және функциялары

Өндірістік және экономикалық қызмет процесінде кәсіпорындар еңбек
құралдарын қолданып қана қоймай, еңбек заттарын да пайдаланады, сонымен
қатар еңбектің өзін де тұтынады. Қазіргі экономикалық теорияның пікірінше,
Еңбек бір уақытта тауар болып табылады (қызметкер өз еңбегін сатады, жаңа
сапа мен материалдық құндылықтардың қосымша мөлшерін жасайды) және қосылған
құнның пайда болу себебі, өйткені еңбек оларға қолданылған кезде заттар мен
материалдар қымбаттайды. Демек, еңбекті оның әр түрлі көріністерінде
бағалау және төлеу қажеттілігі туындайды, содан кейін еңбек шығындарын
мемлекет белгілеген заңнамалық актілер негізінде өнім құнына қосады.
А. Смит мемлекет өміріндегі жалақының маңызды рөлін атап өтіп, елдерді
үш топқа бөлді:
жалақы өсіп, жұмысшылардың жағдайы жақсарған кезде қоғамның
прогрессивті жағдайы;
жалақы түсіп, жұмысшылардың жағдайы нашарлаған кезде регрессия;
жалақы тұрақты болған кезде стационарлық, ал жұмысшылардың қаржылық
жағдайы ауыр, бірақ тұрақты болады.
А. Смит жоғары жалақыға (әсіресе егжей-тегжейлі) үлкен мән берді, бұл
жұмысшыларды өнімді жұмыс істеуге итермелейді дейді. Ол жұмысшылардың
кедейлігін сөзсіз деп санайтын Мальтуспен үзілді-кесілді келіспеді.
Осылайша, А. Смит теориясының басты артықшылығы-ол жалпы қоғамның әл-
ауқатына қарай қозғалысқа ықпал етті.
Жалақы экономикалық категория ретінде үлкен тарихи тәжірибеге ие.
Алайда, оның мәні мен мазмұнын анықтауда әлі Бірлік жоқ.
Жалақы-бұл ұлттық табыстың ақшалай түрдегі бөлігі, ол әр қызметкер
жұмсаған еңбек саны мен сапасы бойынша бөлінеді, оның жеке тұтынуына
түседі.
Жалақы қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне,
сапасына және жағдайларына байланысты Еңбек үшін сыйақыны, сондай-ақ
Әлеуметтік және ынталандыру сипатындағы көмекті білдіреді. Жалақы-қызметкер
орындаған жұмыс үшін жұмыс беруші төлейтін ақшалай сыйақы.
Сондай - ақ, жалақы-бұл кәсіпорын жұмысшыларына жалақы төлеуге кететін
өнімді өндіру мен сату шығындарының бөлігі деп айта аламыз. Осы
анықтамалардың әрқайсысы белгілі бір жағынан жалақының мәнін ашады, олар
бір-бірін толықтырады, сондықтан өмір сүруге құқылы.
Минималды, номиналды және нақты жалақыны ажыратыңыз. Ең төменгі жалақы-
жалақының заңмен белгіленген деңгейі, одан төмен жұмыс беруші нақты жалақы
немесе әлеуметтік норматив белгілеуге құқылы емес.
Ең төменгі жалақы (ең төменгі еңбекақы мөлшері) - қалыпты еңбек
жағдайларында қарапайым жұмыстарды орындау кезінде жұмыс уақытының нормасын
толық өтеген біліктілігі жоқ жұмыскердің еңбегі үшін заңмен кепілдік
берілетін айлық жалақының мөлшері.
Атаулы жалақы-қызметкердің белгілі бір кезеңдегі еңбегі үшін
есептелген және алынған жалақы.
Нақты жалақы-номиналды жалақы үшін сатып алуға болатын тауарлар мен
қызметтердің саны; нақты жалақы-номиналды жалақының "сатып алу қабілеті":

W (номиналды еңбекақы)
Таза еңбекақы = -------------
P ( баға деңгейі )

Нақты жалақы номиналды жалақы мөлшеріне және сатып алынатын тауарлар
мен қызметтердің бағасына байланысты екені анық.
Егер бағалар өнімнің сапасын толық ескермесе, онда нақты жалақы
өнімнің сапасына тікелей байланысты екенін есте ұстаған жөн. Сондықтан әр
кәсіпорындағы жалақы жүйесі инфляциялық процестерді ескеруі керек.
Кәсіпорында жалақы және оны ұйымдастыру саласындағы саясатты әзірлеу
кезінде жалақы төлеу кезінде келесі принциптерді ескеру қажет:
әділеттілік, яғни тең жұмыс үшін бірдей жалақы;
орындалатын жұмыстың күрделілігін және еңбек біліктілігінің деңгейін
есепке алу;
зиянды еңбек жағдайлары мен ауыр дене еңбегін есепке алу;
еңбек сапасы және еңбекке адал көзқарас үшін ынталандыру;
некеге жол бергені және өз міндеттеріне жауапсыз қарағаны үшін қандай
да бір жағымсыз салдарға әкеп соққан материалдық жаза;
орташа жалақының өсу қарқынымен салыстырғанда еңбек өнімділігінің өсу
қарқынынан озу;
инфляция деңгейіне сәйкес жалақыны индекстеу;
кәсіпорынның қажеттіліктеріне сәйкес келетін прогрессивті формалар мен
еңбекақы төлеу жүйелерін қолдану.
Жалақы бірнеше функцияларды орындайды. Бірақ жалақының төрт негізгі
функциясы бар:
* жұмыс күшінің көбею мүмкіндігін қамтамасыз етуден тұратын
репродуктивті;
* өндірісті дамытуға қызығушылықты арттыруға бағытталған ынталандыру
(ынталандыру);
* әлеуметтік әділеттілік қағидатын іске асыруға ықпал ететін
әлеуметтік;
* өнімнің бағасын қалыптастыру процесінде тірі еңбектің қатысу
мөлшерін, оның өндірістің жалпы шығындарындағы үлесін сипаттайтын
бухгалтерлік-өндірістік.

Әрбір функция, біртұтас бөліктің бөлігі ретінде-жалақы, басқа
бөліктердің болуын ғана емес, сонымен қатар олардың элементтерін де
қамтиды. Мысалы, бухгалтерлік есеп және өндіріс, репродуктивті,
ынталандырушы сияқты функциялар бір уақытта әлеуметтік рөл атқарады. Өз
кезегінде репродуктивті функцияда жалақының ынталандырушы және есепке алу
және өндірістік функциялары жүзеге асырылады. Сонымен бірге, жалпы бірлікте
функциялардың бірі белгілі бір дәрежеде екіншісіне қарама-қарсы болуы
мүмкін немесе басқасын жоққа шығарады, оның әрекетінің нәтижесін
төмендетеді.
Функциялардың ең маңызды қайшылықтары-олардың кейбіреулері табыстың
саралануына, ал басқалары, керісінше, оларды теңестіруге әкеледі. Бұл
қалыпты құбылыс, өйткені ол қарама-қайшылықтардың ішкі бірлігі мен күресін
көрсетеді, таңдалған функциялардың дәл еместігін көрсетпейді.
Жалақыны реттеу кезінде объективті бірлікті және оның функцияларының
қарама-қайшылығын шебер пайдалану керек, жалақыны ұйымдастыру оның
объективті мазмұны мен қоғам дамуының ерекшеліктеріне сәйкес келуі үшін
басқаларды уақтылы күшейту немесе әлсірету керек.
Қызметкер үшін жалақы-бұл кәсіпорындағы жұмысының орнына алатын табыс.
Әрине, қызметкер еңбек нарығындағы жұмыс күшінің бағасының өсуіне де, үлкен
табыс табу үшін көп күш жұмсау арқылы да осы кірісті арттыруға мүдделі.
Қызметкер жұмыс берушінің басқаруымен және бақылауымен жұмыс күшін тұтыну
процесінде еңбек шығындарының аз қатаң нормаларына қол жеткізу үшін белгілі
бір қызығушылық танытады, осылайша салыстырмалы түрде аз еңбек күш-
жігерімен бірдей немесе бірдей жалақы алады. Табыс ретінде жалақы жұмыс
күшінің көбеюіне кепілдік беруі керек, сондықтан жалақы функциясы көбінесе
репродуктивті деп аталады.
Кәсіпкер үшін жалақы әрдайым шығын болып табылады және ол жұмыс
уақытында қызметкердің неғұрлым ұтымды жұмыс жүктемесі, сондай-ақ еңбек пен
өндірісті тиімді ұйымдастыру, оның техникалық деңгейін арттыру, сондай-ақ
еңбекті қатаң реттеу арқылы өнім бірлігіне шаққандағы шотты азайтуға
тырысады. Шығындар ретінде жалақы жұмыс берушіге қажетті нәтижеге кепілдік
беріп, қызметкерді белгілі бір қызметке итермелеуі керек. Жалақының бұл
функциясы ынталандырушы деп аталады. Жұмыс күшін сатып алғанда, жұмыс
беруші өзі үшін тиімдірек "жалақы ставкаларына"қол жеткізуге тырысады.
Бұл жалақы тікелей жұмсалған жұмыспен пропорционалды түрде байланысты
болғандықтан, оның әлеуметтік өндірісті дамытуға ынталандырушы әсері шешуші
болып табылады. Бұл функцияны шебер пайдалану жалақыны өндіріс пен
экономикалық өсудің тиімділігін арттырудың маңызды тетіктерінің біріне
айналдырады.

2.2 Еңбекақыға сaлықты eсeптeп шығapу

Зaңды тұлғaлap (ҚP Ұлттық Бaнктeн бaсқa) жәнe жeкe тұлғaлapдaн
aлынaтын тaбыс сaлығын төлeушiлep сaлық жылындa сaлық сaлынaтын тaбысы бap
зaңды жәнe жeкe тұлғaлap болып тaбылaды. Тaбыс сaлығын төлeушiлep өздepiнiң
оpнaлaсқaн жepлepi бойыншa сaлық төлeудi жүзeгe aсыpaды. Сондaй-aқ тaбыс
сaлығын төлeушiлepгe peзидeнт жәнe peзидeнт eмeс – зaңды тұлғaлap, олapдың
филиaлдapы, өкiлдiктepi жәнe өзгe дe оқшaулaнғaн құpылымдық бөлiмшeлep
жaтaды. Сaлық төлeушiлepдiң уaқытшa жұмысқa жapaмсыздығынa, жүктi болуы
жәнe бaлa тууы жөнiндeгi, дeмaлысқa aқы төлeу жөнiндeгi шығындapы eсeптi
кeзeң үшiн eсeптeлгeн eңбeк aқы төлeу қоpының мөлшepiнiң шeгiндe
игepiлeдi. Жeкe тұлғaлapдaн тaбыс сaлығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.