КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН жоғарылату

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Елбасымыз Н. А. Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстанда 2020 жылға қарай ЖІӨ өсімі 30% қамтамасыз етіліп, еліміздің үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының жалғасатындығын атап өтті. Мұнда басты назар Қазақстан Республикасының өңдеуші кәсіпорындарына қойылады.

Индустриалды-инновациялық дамудың стратегиясы болашақтағы іргелі бәсекелестік артықшылықтарға қол жеткізуге ықпал ететін постиндустриалды дамудың болашақ бағыттарында ғылыми-техникалық, инновациялық және өндірістік әлеуетті құруға бағытталған [1, 136] .

Әлемдік қауымдастықтағы кез-келген елдің жағдайының тұрақтылығының негізгі көрсеткіші сол елдің индустриалды-инновациялық базасының қарқынды дамуы жағдайында экономиканың әртараптандырылуы негізінде ғана қамтамасыз етілетін оның бәсекеге қабілеттілік дәрежесі болып табылады. Бұл мәселе дамушы елдерге, әсіресе экономикасы шикізатқа бағытталған елдер үшін маңызды, өйткені, бір жағынан олардың экономикасы әлемдік шикізат нарығындағы құбылмалы ортадан тікелей тәуелді, екінші жағынан - орны толмас шикізат ресурстарының уақыт өте келе сарқылуы.

Осындай кезеңдерді басынан кешірген Қазақстанда соңғы 10-12 жылда мемлекет тарапынан индустриалды-инновациялық негізде экономиканы әртараптандыру бойынша шаралар жүзеге асырылуда. Сәйкесінше әртараптандыруға байланысты бірқатар мемлекеттік бағдарламалар қабылданып, жүзеге асырылуда [1-3] .

Бәсекелестік кең мағынада кез-келген қызметтегі бақталастықты білдіреді. Тек таза экономикалық тұрғыдан алғанда, бұл қазіргі уақытта немесе болашақта барынша пайда алу үшін ең тиімді өндіріс пен маркетинг жағдайларды жасау үшін коммерциялық ұйымдар арасында бәсекелестік болып табылады. Отандық ет өндірісі кәсіпорындары үшін бәсекелестік инновацияларды енгізуді және бәсекеге қабілетті өнімдерді өндіруді жеделдету үшін маңызды ынталандыру болып табылады. Бәсекелестік барлық жаңа және озық тәжірибелерді енгізуге ғана емес, барлық қолжетімді ресурстарды кәсіпорында барынша тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Қазіргі жағдайда әзірленіп жатқан және шығарылатын өнімдерді бағалайтын бағдар мен критерийлерді өзгерту қажет. Осындай критерийлердің бірі - өнімнің бәсекеге қабілеттілігі.

Қазіргі уақытта ет өндірісі кәсіпорындарында бәсекелестік артып келеді және олар өздерінің бәсекелестік ұстанымдары туралы күшейтуге және нарықта сұранысқа ие артықшылықтарға назар аударуға ұмтылуда. Нарықтық экономиканың экономикалық жетістігі, ең алдымен, бәсекелестіктің заңдарын, оның көріністерін және формаларын қаншалықты жақсы білетініне және бәсекелесуге қаншалықты дайын екеніне байланысты. Кәсіпорын жағдайында Қазақстан Республикасындағы нарықтық жағдайға, сондай-ақ белгілі бір өндірістің ерекшеліктеріне сай келетін бәсекелестіктің тиімді құралдарын ұсына алады. Бағалау нәтижелерін пайдалану өнімнің бәсекеге қабілеттілігін басқарудың тиімділігін айтарлықтай жақсартуға мүмкіндік береді, жағымсыз үрдістерді уақтылы анықтауға жағдай жасайды, экономикалық дамудың ең тиімді бағдарламаларын іздестіруді қамтамасыз етеді.

Берілген тақырыптың нарықтық жүйеде өзектілігі анық: өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдарын зерттеу кәсіпорындағы бәсекеге қабілеттілікті басқарудың негізі болып табылатын нарықта қызметтер стратегиясы мен тактикасын әзірлеу үшін негіз болатын нарықтық зерттеулер ең маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. . нарығындағы жағдайды бағалау, әсері күштер талдау және экологиялық факторлар бәсекеге қабілеттілігін одан әрі дамуын айқындайтын кәсіпорынның даму стратегиясында маңызды болып табылады.

Бәсекелестік күресті және бәсекелестік жағдайлары қатаңдату жолдарын іздестіру тұтынушыға бағытталған бәсекеге қабілетті өндірістің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, өндіріс құруға әкеледі. бәсекеге қабілеттілігін факторлардың пайдалану арқылы бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін бірнеше тәсілдердің бірімен таңдау - баға, шығындар, сапасы, жеткізу шарттары, қызмет тиімділігі нарығында тауарды жылжыту нақты әлеуетін қамтамасыз етеді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мысалға аыанып отырған кәсіпоындар мен бәсекелестердің мықты және әлсіз жақтарын талдау жіне бағалау негізінде өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін жетілдіру жолдарын іздестіру болып табылады. Зерттеу міндеттері:

• «Семей ет комбинаты» мысалында салалық бәсекелестік деңгейіне әсер ететін факторлардың зерттеу;

• ет өндірісі кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігінің нақты деңгейі туралы ақпаратты жинақтау және талдау;

• ұзақ мерзімді перспективада бәсекеге қабілеттілігін жоғары деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз ететін нақты шараларды әзірлеу;

• бәсекеге қабілеттілік өсуіне байланысты өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру.

Өздеріңіз білетіндей, біздің еліміз етті экспорттау бойынша әлемдегі жетекші орынға ие. Соңғы жылдары елдің ет өндіру өнеркәсібі ұзақ жол аралап, Орталық Азия мен Ауғанстандағы аймақтық нарықтың басым бөлігін алып отыр. Дегенмен, ағымдағы үрдістер көршілес елдерден бәсекелестік өсіп келе жатқан және қазақстандық өндірушілердің дәстүрлі нарықтарының ерекшеліктерін өзгерткен жағдайда, халықаралық нарықтағы ұстанымдарын сақтау оңай болмайтынын көрсетеді. Біздің өндірушілеріміз белгілі бір стратегияға ие болуы керек және мемлекет қазақстандық ет өнімінің реттеушісі және промоутері ретінде әрекет етуі керек. Қазақстандағы ұн өндірісі тәуелсіздіктің барлық жылдарында белсенді дамып келеді. Қазақстан ет комбинатының өсу көрсеткіштері артып келеді, көлемдер үнемі өсуде және оң өсу үрдісі жалғасуда. Кеңес дәуіріндегі Қазақстанның ет өндірісі басқа республикалардың ет шығаратын өнеркәсібінен өзгеше болмады, осы сектордың дамуына ешкім ынталандырмады, және Қазақстан өзінің ішкі қажеттіліктерін қанағаттандырды, ештеңе қалған жоқ. Экспортқа бағдарланған көзқарасқа өткір көшу, оның он алты миллион халқы бар Қазақстан етке арналған халықаралық нарықтың 17% -ын алып жатқан кезде, бұл құбылыс туралы айтады және бүкіл әлемдегі ұн тартатын бизнес өкілдері бұл туралы айтады. Бұл табыстың себептері: біріншіден, бұл бастапқы материалдың жоғары сапасы. Бізде жоғары сапалы астық бар, ал осы сапаның ұны нарықтағы ең танымал ұнды алады. Екінші фактор - экспорттық нарықтарға аумақтық жақындығы. Үшінші себеп - елдегі нарықты қалыптастыру кезеңіндегі нормативтік-құқықтық база саланың мұндай белсенді дамуын ынталандырады. Яғни әкімшілік тосқауыл болмады.

Ет өнімін өндіру кәсіпорындары өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін зерттеу нарықтың стратегиялық және тактикасын әзірлеуге, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін басқарудың негізі болып табылатын сапаны жақсартудың дұрыс жолын таңдауға негіз болатын нарық зерттеулерінің маңызды құрамдастарының бірі болып табылады. Нарықтағы жағдайды бағалау, әсер ету факторларын талдау, бәсекеге қабілеттіліктің одан әрі дамуын анықтау кәсіпорынның даму стратегиясын жасаған кезде маңызды болып табылады.

Зерттеу нысаны «Семей ет комбинаты» ЖШС болып табылады. «Семей ет комбинаты» ЖШС- ет өнімдерін өңдейтін кәсіпорын Қазақстанның ет өнімдерін өндіру нарығындағы көшбасшылардың бірі болып табылады және оның қызметін үздіксіз жақсартуға ұмтылады. Компания аймақтың, қаланың және жергілікті қоғамның әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуде маңызды рөл атқарады. Тамақ өнімдерін өндіру саласында үнемі өсіп келеді. «Семей ет комбинаты» ЖШС - Семей өңдеуші өнеркәсіптің ірі кәсіпорындарының бірі.

Қазақстан Республикасының Үкіметі «Семей ет косбинаты» ЖШС жұмысын жоғары бағалайды және өнімнің сапасын арттыруға, отандық өнімдердің әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілігін арттыруға үлкен көңіл бөледі.

«Семей ет комбинаты» ЖШС болашақта Қазақстанның ет өнімдерін өндіру нарығындағы ұстанымдарды дамыту және нығайтуды басшылыққа алады.

Жұмысты жазу үшін өндірістік тәжірибе барысында кәсіпорында жиналған ақпараттар, оқу және мерзімді басылымдар, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері пайдаланылды.

1 КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің экономикалық мәні

Ұлттық экономикадағы нақты саланың дамуын қамтамасыз етуде, отандық өндірушілердің өнімдерін әлемдік нарықтың сұранысына сәйкестендіру бағытында атқарылатын іс-шаралардың тобына шығарылатын өнімдердің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету мәселесін жатқызуға болады. Қазіргі кезде өзекті болып отырған мемлекеттің экономикалық, азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру әрекеттері де сыртқы өндірушілердің ұқсас өнімдеріне төтеп бере алатын отандық өнімдердің өндірілуіне тәуелді.

Еліміздің табиғи, экономикалық, ұлттық ерекшеліктеріне сай иелігіміздегі құндылықтарды барынша тиімді, әрі ұтымды жұмсау, тек ішкі нарықтағана емес, әлемдік нарықта да жоғары сұранысқа ие болатын халық тұтынатын тауарлар шығару, сол нарықтың қомақты бөлігін қосылған құны жоғары өнімдер өткізу арқылы иемдену, осы арқылы мемлекетіміздің беделін арттыру бүгінгі таңда қарқынды жүргізіліп жатқан саяси-экономикалық үрдістердің негізін қалайды.

Сонымен қатар, тұтыну нарығындағы өскелең талаптар да отандық тауар өндірушілерге шығаратын өнімдерінің бәсекелік қабілетін арттыру мәселесін алдыңғы қатарға қойып отыр. мұның өзі бәсекелік ортаның дамуына, өндірілетін өнімнің сапасын жоғарылатуға, бағаны төмендетуге ықпалын тигізіп, тұтынушылардың кең көлемді сұранысын қанағаттандыруға итермелейді. Бәсекеге қабілетті өнім шығару кәсіпорынның, саланың дамуына ықпал ететін негізгі фактор екенін уақыттың өзі дәлелдеуде [6] .

Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз ─ кез-келген экономикалық объектілерге тән қасиет. Физикалық табиғатына және атқаратын қабілетіне қарамай, барлық тауарлар, сондай-ақ оларды өндіру, пайдалану жүйелері бәсеке мәселесі шеңберінде қарастырылады, тіпті мұндай талдау аспектісі абстрактілі емес, нақты экономикалық қызметтің практикалық мәні.

М. Эрлих және Дж. Хайн пікірлері бойынша бәсеке қабілеті ─ фирманың өз тауарын сату қабілеті [7] .

«Бәсеке қабілеттілік» түсінігі ХХ ғасырдың 70 жылдарында Батыста пайда болды. Шамамен сол уақытта өнімнің бәсеке қабілеттілігі мәселесімен КСРО да айналыса бастады [8] .

Бәсекеге қабілеттілік ─ өнеркәсіптік өнімнің құндық және сапалық параметрлерін ғана қамтымай, сондай-ақ кәсіпорын қызметіндегі инвестиция мен инновациялық басқаруға, менеджмент деңгейіне тәуелді жан-жақты ұғым.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі ─ тауарлардың тұтынушы қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруын және осының арқасында нарықты өз орнын табуы. Басқа сөзбен айтқанда, бұл тұтынушының талғамына сай келетін және оның сатылуын қамтамасыз ететін өнімнің қасиеттері.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің сипаттамалары қандай? Оның негізгі құрауыштарын атап өтейік:

1. Негізгі құрауышы өнімнің өзімен тікелей байланысты және оның сапасына көп көңіл аударылады. Көптеген зерттеулер нәтижесінде өнімді сатып алу туралы қорытынды шешім (30-35%) оның сапалық сипаттамаларымен байланысты екенін көрсетеді.
2. Екінші құрауышы өнімді сату мен сервисімен байланысты. Тұтынушы көбіне өнімнің сапасы төмен, бірақ сенімді және қымбат емес сервиспен (мысалы, авто-мототехника) сатылатын тауарды таңдайды.
3. Үшінші құрауыш бұл тұтынушыға, субъективті фактор ретінде жағымды немесе жағымсыз әсерін тигізетінің бәрі [9] .

Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін модельдеудің мақсаты бәкелес кәсіпорынның өнімдері арасында нарықты бөлудің нарықтық механизмін модельдеуге келіп тіреледі. Мұның негізінде өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің қалыптасуының механизмін көрсетуге болады (сурет 1) .

Ескертпе - мәліметтер негізігде автормен құрастырылған

Сурет 1 - Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің қалыптасуының механизмі

Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір фактордардың ықпалымен қалыптасады. Олардың арасындағы негізгілері:

• Баға;
• Сапалық;
• Жаңалық;
• Жарнама;
• Пайдалану сенімділігі;
• Көркемдеу, мәнерлеу;
• Буып-түю, т. б.

Кең мағынады бәсекеге қабілеттілік бұл - күрделі нарықтық жағдайдағы жұмыс философиясы. Ең алдымен ол тұтынушының қажеттілігін білу мен қанағаттандыру; нарықтың дамуы мен жағдайды түсіну; бәсекелестердің мүмкіндіктері мен қимылдарын алдын-ала білуіне бағытталған.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін оны басқа өніммен салыстырғанда ғана анықталады, бұл салыстырмалы көрсеткіш болып табылады. Ол берілген тауардың басқа тауарынан белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыру дәрежесі бойынша айырмашылығын көрсетеді. Тауардың бәсекеге қабілеттілігін анықтау үшін белгілі бір қажеттілікке сәйкес келу дәрежесі бойынша басқа тауарлармен салыстырып қана қоймай, сонымен бірге тұтынышының тауарға жұмсаған шығыны мен өз қажеттілігін қанағаттандыру үшін оның әрі қарай қолданылуы де есептеледі [13] .

Өнімнің бәсекеге қабілеттілік мәселесі қазіргі жағдайдағы әлемде әмбебаб сипатқа ие болды. әрбір мемлекеттің тұтынушының экономикалық және әлеуметтік өмірі оның қаншалықты табысты шешілуіне қарай байланысты. Бәсекеге қабілеттілік - мемлекеттің, өндірушінің өнім шығару мен өткізудің мүмкіншілігінің жиынтығы десек те болады. Бәсекелік факторының өзі мәжбүрлік сипатқа ие, нарықтан ығыстыру қорқынышы өндірушілерді өз тауарлардың бәсекеге қабілеттілігі мен сапа жүйесімен тоқтаусыз шұғылдануға мәжбүр етеді, ал нарық олардың қызметінің нәтижелерін объективті және қатал бағалайды. Дамыған бәсекелестік нарықта өнімнің бәсекеге қабілеттілігі оның коммерциялық табыстың шешуші факторы болып табылады. Бәсекеге қабілеттілік тауардың нарық жағдайына, тұтынушының қажеттілігіне тек сапа, техникалық, экономикалық, эстетикалық сипаттамалары бойынша ғана емес, сонымен бірге коммерциялық және өткізудің басқа жағдайларына (баға, жеткізу мерзімі, өткізу жолдары, сервис жарнама) байланысты болатын көп аспектілі түсінік. Сонымен қатар, өнімнің бісекеге қабіліттіліктің негізгі құрама бөлігі болып эксплуатация уақытына тұтынушының шығын деңгейі табылады. Басқаша айтқанда бәсекеге қабілеттілік - нарықтағы табысты анықтайтын тауардың тұтынушылық және құндылық (бағалық) сипаттамалардың кешені, яғни бәсекелес аналог тауарлардың алдында берілген тауардың артықшылығы. Тауарлардың артынан олардың өндірушілері тұрғандықтан, сәйкесінше бәсеке қабілеттілікті кәсіпорындар, кәсіподақтар, фирмалар, мемлекеттің негізінде айтуға болады. Нарықтағы әрбір тауар қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыру көрсеткішіне тексеру өтеді: әрбір сатып алушы оның жеке қажеттілігін толығымен қанағаттандыратын тауарды сатып алады, ал барлық сатып алушылар бәсекелес тауарларға қарағанда қоғамдық қажеттіліктерге сәйкес келетін тауарды сатып алады. Сондықтан өнімнің бәсекеге қабілеттілігін (яғни, бәсекелестік нарықта коммерциялық тиімді өткізудің мүмкіншілігі) бәсекелестердің тауарларын бір-бірімен салыстыру негізінде ғана анықтауға болады. Басқаша айтқанда, бәсекеге қабілеттілік нақты бір сату уақытына байланысты салыстырмалы түсінік. Әрбір сатып алушыда өз қажеттіліктерін қанағаттандырудың бағалаудың жеке критериі бар болғандықтан, мұнда бәсекеге қабілеттілік жеке сипатқа ие болады. сондықтан, бәсекеге қабілеттілік тұтынушы үшін қызуғышылық туғызатын (берілген қажеттіліктерді қанағаттандыруына кепіл бередсиеттермен ғана анықталады. Бұл қызығушылықтың шегінен шыққан өнімнің барлық қасиеттері бәсекеге қабілеттілікті бағалағанда белгілі бір жағдайда оған қатысы жоқ деп есептеледі. Нормалар, стандарттар мен құқықтардың шамадан тыс асуы (мемлекеттік талаптардан басқа) өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жақсартып қана қоймай, керісінше оны түсіреді, өйткені ол сатып алушының құндылығын көбейтпей, бағаның өсуіне әкеледі; сондықтан ол өнім тұтынушыға тиімсіз болып көрінеді [15] .

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің зерттелуі оның өмірлік циклының фазаларына тығыз байланысты үздіксіз және жүйелі түрде жүргізілуі тиіс. Мұның өзі бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштерінің төмендеудің бас кезеңін уақытылы анықтау мен лайықты шешімдерді қабылдау (мысалы, өнімді өндірістен шығару, оны модернизациялау, нарықтың басқа секторына ауыстыру, т. с. с. ) үшін қажет. Егерде ескі өнім өз бәсекеге қабілеттілік ұстанымын түгелдей жоймаса, ал кәсіпорын жаңа өнім шығаруды көздесе бұл экономикалық тиімсіз болады. Сонымен қатар, әрбәр тауар нарыққа шыққаннан кейін өзінің бәсекеге қабілеттілік әлуетін бірте-бірте жұмсай бастайды. Бұл процесті баяулатып, уақытша ұстап тұруға болады, бірақ оны тоқтату мүмкін емес. Сондықтан, жаңа өнім ескі өнім бәсекеге қабілеттілігінде маңызды жоғалтулар болған кезде нарыққа шығаруды қамтамасыз ететін график бойынша болжайды. Яғни жаңа тауардың бәсекеге қабілеттілігі озық және ұзақ уақыттық болу қажет.

Тауар өндіруші өзінің нақты бәсекелестерін, олардың мүмкіндіктерін, артықшылықтары мен кемшіліктері ғана емес, сондай-ақ таңдаған нарықтағы бәсекелестірдің жалпы жағдайын, яғни осы нарықтың бәсекелестік сипатына байланысты типін, өзінің салалық нарығындағы бәсекелестіктің қозғаушы күштерін өте жақсы білуі керек. Бұл жағдайда өз бәсекелестерінің іс әрекеттері сипатын бағалау жүйесін, оның ішінде олардың іс-әрекеттерінің құрылымдық талдауын пайдалануға болады (сурет 2) .

Ескертпе - мәліметтер негізігде автормен құрастырылған

Сурет 2 - Нарықтағы бәсекелестер іс-әрекетінің құрылымдық талдауы

Бәсекелестіктің салалық деңгейдегі қозғаушы күштерін зерттеу нарықтық экономика жағдайында барлық деңгейлерде көрініс табатын жалпылама бәсекелестік механизмінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Мұндай зерттеу келесідей аспектілерді қамтиды: Салада потенциалды бәсекелестердің, яғни жаңа тауар өндірушілердің пайда болуы, бағалардың төмендеуі және (немесе) шығындардың өсуі, тиісінше пайда нормасының түсуіне алып келуі мүмкін өндірістік қуаттардың артуына әкеліп соқтырады.

Нарыққа жаңа бәсекелестердің енуі барысында белгілі бір тосқауылдар болуы мүмкін. Олардың негізгілері:

• өндіріс қажеттіліктерінің үнемделуі;
• өнімнің жіктелуі мен сатып алушылардың да сол кезеңдегі шығындары;
• тарату каналдарының салыстырмалы жетіспеушідігі;
• саладағы артықшылықтардың болуымен белгіленетін тосқауылдар.

Нарықта әрекет етуші компаниялар арасында бәсекелестіктің қарқандылығы мынандай факторлармен анықталады:

• бәсекелестердің сан жағынан көп болуы және олардың күштерінің теңдігі;
• саланың салыстырмалы баяу өсуі;
• үстеме шығындар немесе тауарлы-материалдық қорлар құны түріндегі тұрақты шығындардың жоғары деңгейі;
• дифференциацияның жоқтығы (және тиісінше - конверсия шығындары) ;
• қуаттардың секірмелі өсімі;
• жоғары деңгейге шығу тосқауылдары [17] .

Бәсеке сипаттамалары және оларды анықтайтын факторларды шартты түрде микродеңгейлі (өнімнің сапасы мен бағасын көрсететін), мезодеңгейлі (салалардың қолда бар өнлірістік қорларын тиімді қолданудың көрсеткіштерін жақсартатын) және макродеңгейлі (шаруашылық жүйелердің жалпы қалпын, олардың балансын, инвестициялық климатын, салық тәртібін, тариф кедендік саясатын және т. б. көрсетеді) болып бөлінеді.

Келтірілген бәсеке сайыстың және бәсекелесу қабілетінің факторлары мен сипаттамаларының субъектілерінің құрамы осы күрделі дәреженің элементтерінің құрамын сипаттауға және олардың байланысын шығаруға мүмкіндік береді. Бұл оның талдауына қажетті тиімді тәсілдер шығаруға, қолда бар қорларды алуға қосымша мүмкіндіктер ашуға және ет өнімі кәсіпорындары үшін әр деңгейдегі бәсекеге қабілеттілікті жоғарлатудың стратегиялық бағытын анықтауға көмек көрсетеді.

Экономикалық әдебиетте бәсекені оның әдістері бойынша бағалық (баға негізіндегі бәсеке) және бағадан тыс бәсеке (тұтынушылық құнның сапасы негізіндегі бәсеке) бөлуге болады. Қазіргі әлемде бағалық бәсеке бағадан тыс әдістердің бәсеке сайысына қарай мәнсіз болып келеді. Бұл қазіргі нарықта «бағалар қақтығысы» жоқ дегенді білдірмейді, олар бар, бірақ соншалықты анық емес. Бағадан тыс бәсеке алдыңғы қатарлы бәсекелестерге қарағанда тауардың тұтынушылық құнын арттырады. Бағадан тыс әдістердің санына фирманы басқарудың бүкіл маркетингтік әдістері жатады. Олардың негізгілері: тауардың жаңартылуы, сапа, жарнама, халықаралық стандарттарға сәйкес келу, т. с. с. [6] .

Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің жоғарылауы, оның жақсаруы көбінде іске асырылатын өнімнің сапасы мен өндірістің ұйымдастырушылық-техникалық деңгейіне тәуелді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс