Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу

Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Ш.Уалиханов атындағы КУ жанындағы көпсалалы колледж

Оқу өндірістік тәжірибе бойынша есеп
Мамандығы: 0518000 Есеп және аудит (салалар бойынша)
Біліктілігі: Экономист-бухгалтер

Тәжірибе өту орны: АҚ ҚазМұнайГаз

Орындаған: ЭК-21 тобының студенті: Мұрат С.Д
Тексерген: тәжірибе жетекшісі: Маникова Г.О

Көкшетау 2020
Мазмұны

Кіріспе

1. Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы
2. Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу
3. Өндіріске арналған шығындарды есепке алу және өнімнің өзіндік құнының
калькуляциясы
1.4 Ақша қаражаты мен есеп айырысуларды есепке алу

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

Кіріспе

Қазіргі таңда кез келген кәсіпорынды басқару жүйесінде бухгалтерлік
есеп маңызды роль атқарады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және
басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, айналысты
және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді.
Тәжірибе өту орны: Көкшетау қаласы, 8 Март көшесі 51 үй мекен жайы
бойынша орналасқан ҚазМұнайГаз АҚ филиалы.
Іс-тәжірибе мақсаты: теоретикалық білімді ары қарай тереңдетіп,
бекіту, қаржылық – экономикалық талдау аймағында қажетті іс-тәжірибелік
дағды мен іскерліктерге ие болу, есептік – аналитикалық жұмыстардың
автоматтандырылуының бағдарламалық тәсілдерін пайдалану, мекеме жұмысының
нәтижелерін объективті бағалау, шаруашылық етудің тиімділігінің ары қарай
өсу резервын анықтау, ұсынылған тауар, жұмыс және қызметке деген
сұранысты толығымен қанағаттандыру жолдарын іздеу.
Тәжірибенің міндеттері:
- оқу үрдісінде алынған теориялық білімді тереңдету және бекіту;
- заңдық, нормативтік материалдармен жұмысты өңдеу;
- кәсіпорынының өндірістік және ұйымдастырушылық құрылымен танысу,
нақты қызмет және бөлімдердің қызметімен мақсаттарымен танысу;
- кәсіпорынның маркетингтік және коммерциялық бөлім қызметімен
тереңірек танысу; қаржылық сұрақтар және маркетинг, өндіріс, қаржылар және
еңбек ресурстары сұрақтарымен жұмыс жасау;
- болашақ мамандық дағдыларын тәжірибелік меңгеру; экономикалық
шешімдерді шешу кезінде студенттердің тәжірибе алуы, жалпы құрылымды
басқару және жеке бөлімдерінің функцияларымен танысу;
- жалпыландыру, жүйелендіру, нақтыландыру және белгілі бір
кәсіпорынның тәжірибесінде теориялық білім негізінде қорытындылау;
- қаржылық - экономика саласындағы ұйымдастырушылық және құқықтық
жұмыстардың тәжірибелік қызметіне үйрену;
- болашақ мамандырылған қызметтің дұрыс шешімін ұйымдастыру;
- кәсіпорынның қызметін сараптауда компьютерлік үлгілерді меңгеру;
- таңдалынған мамандықтың барлық тәжірибесін оқып білу;
- басқарушылық шешімдердің теориялық негізінен алынған әдістердің
дұрыс орындалуын бақылау;
- кәсіпорын қызметін болжау, жоспарлай алу қабілетін игеру,
бизнесжоспарларды құру негізінде жұмыс жасау, кәсіпорынның мәселелерін және
алған қойған мақсатын шешудегі бағдарламалар мен іс-шаралар.

1.1Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы

ҚР экономикасының басқарудың және шаруашылық жүргізудің нарықтық
механизміне өтуіне байланысты соңғы жылдары кәсіпорындардың бірнеше
ұйымдастырушылық-құқықтық формалары пайда болды. Олардың ішінде
негізгілері болып табылатын акционерлік қоғамдар (АҚ). Нарықтық экономика
жағдайында басты мақсат ретінде АҚ басқарудың тиімді жүйесін алу және
кәсіпкердің осы перспективалық құқықтық формасының басымдылығын іске асыру.

АҚ ұйымдастыру және басқару іскерлігін қамтамасыз ететін құжаттардың
негізгілердің бірі – Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғам туралы
заңы.
Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңінде Акционерлік қоғам туралы
заңының тиімсіз болуы, ал кейбір жағдайда АҚ-ның осы заңды орындамауына
әкеп соқтырады. Осыған байланысты заңның кейбір бөлімдерінде өзгертулер
енгізіліп, АҚ басқару және іскерлік формасына ең тиімді жағдайлар туғызу
қарастырылды.
Акционерлік Қоғам – өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражатды тарту
мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға. Кейбір кәсіпорын түрлері
міндетті түрде тек АҚ нысанында ғана құрылады, мысалы, бағалы қағаздар
нарығындағы сақтандыру, қайта сақтандыру ұйымдары. АҚ жарғылық капиталының
ең аз мөлшері 50 000 АЕК құрайды. Құрылтайшылармен енгізілетін акцияларды
алдын ала төлеу мөлшері АҚ жарғылық капиталының ең аз мөлшерінен кем
болмауы тиіс және заңды тұлға ретінде АҚ мемлекеттік тіркеген күннен бастап
отыз күн ішінде құрылтайшылармен толық төленуі тиіс.
Акционерлік қоғам дегеніміз – жарғылық капиталдың акцияларға
аударылған шаруашылық бірлестігі.
Акционерлік қоғам – қатысушылардың қоғамға деген міндеткерлік
құқықтарын куәландыратын, жарғылық капиталы белгілі бір акция санына
бөлінген коммерциялық ұйым. Акционерлер қоғамның міндеттеріне жауап
бермейді, тек сатып алған акция құнымен шығып тәуекеліне барады.
Қоғам балансында ескерілетін иелігінде жекеленген меншігі бар, өз
атынан заттай және заттай емес құқықтарды иеленіп жүзеге асыратын тұлға.
Акционерлік қоғам заңға қайшы келмейтін кез-келген іс-әрекетке құқылы.
Қоғамның іс-әрекеті негізінен құнды қағаздар мен акция операцияларынан
пайда табуға бағытталған.
ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы – Қазақстанның
мұнай-газ саласындағы мемлекеттің мүдделерін білдіретін, көмірсутектерді
барлау, өндіру, қайта өңдеу және тасымалдау бойынша қазақстандық операторы.
2002 жылы құрылған ҚазМұнайГаз ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының
компаниялар тобының құрамына 220 ұйым кіреді.
Қазақстан Республикасы Үкіметі атынан Қазақстан Республикасының Қаржы
министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті ҚМГ-ның
құрылтайшысы болып табылады.
Самұрық-Қазына ұлттық әл-ауқат қоры акционерлік қоғамы (90%) және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі (10% + 1 акция) ҚМГ–ның акционерлері
болып табылады. Қазақстан Республикасы мұнайдың және газ конденсатының
расталған қорлары бойынша әлемде 12-ші орынға ие, ал табиғи газ қорлары
бойынша – 22-ші орынға, мұнай және газ өндіру бойынша – 17-ші орынға ие.
ҚазМұнайГаз ҰК АҚ Қазақстанда мұнай және газ конденсатын өндірудің
жалпы көлемінің 28% өндіреді, табиғи және ілеспе газдың – 16% өндіреді,
магистральды мұнай құбыржолдарымен мұнайдың 65% тасымалдануын қамтамасыз
етеді, Ақтау портынан танкерлермен мұнай тасымалдаудың 77%, сондай-ақ
магистральды газ құбыржолдарымен табиғи газдың 95% тасымалдануын
қамтамасыз етеді, қазақстан мұнайының 82% өңдеуді жүзеге асырады, мұнай
өнімдерінің блшек сауда нарығындағы үлесі – 17%.
ҚазМұнайГаз ҰК АҚ ірі жұмыс берушілер қатарына жатады, персоналдың
жалпы саны – 84 мың аса адам.
Мұнай-газ саласының ұлттық көшбасшысы және ҚМГ тік интеграцияланған
компаниясы бола отырып, өзінің ұзақ мерзімді тұрақты дамуы үшін тұрақты
платформасы бар. ҚМГ активтері барлаудан,өндіруден, тасымалдаудан, қайта
өңдеуден және маркетингтен тұратын көмірсутектердің қосылған құнын құру
тізбегінің толық циклін қамтиды. Қызмет Қазақстан мен Румыния аумағында
жүргізіледі.

Шикізат нарықтарының жоғары құбылмалылығына және 2019 жылы мұнай
бағасының төмендеуіне қарамастан, қаржылық көрсеткіштер тұрақты болып
қалды. Dated Brent мұнайының орташа бағасы 2018 жылмен салыстырғанда 10% -
ға төмендеді, ал EBITDA сияқты негізгі қаржылық көрсеткіштер, еркін ақша
ағыны және таза пайда тиісінше 3,6%, 27,5% және 50,5% - ға оң өсім көрсетті

1.2 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді есепке алу

Негізгі құралдар- дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық-
заттық құндылықтар (ғимараттар, өткізгіш тетіктер машиналар, жабдықтар,
көлік құралдары, құрал-саймандар, өндірістік және шаруашылық мүлкі, жұмысқа
пайдаланылатын және өнім беретін мал және басқалар). Шаруашылық қызметте
пайдалануға арналған негізгі құралдарды қайта сатуға немесе ақшаға
айналдыруға болмайды. Оларға жер, құрылыстар мен ғимараттар, транспорт
құралдары, жабдықтар мен берілгіш құрылғылар және басқалар жатады.
Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы көптеген өндіріс цилында
пайдаланылады. Осы уақыт ішінде олардың құны өндірілетін өнімнің (жұмыстың,
қызметтің) құнына біртіндеп ауысады. Негізгі құралдарды есептеуді дұрыс
ұйымдастыру және тозу мөлшерін есептеу үшін негізгі құралдарды жіктеудің
маңызы зор.
Ұйымдарда негізгі құралдардың біріңғай типтік жіктеуі қолданылады.
Осыған сәйкес негізгі құралдар келесі белгілері бойынша топтастырылады:
- салалар бойынша;
- мақсатына қарай;
- түрі бойынша;
- кімге қарайтындығына қарай;
- пайдалану сипатына қарай,
- салық салу мақсатына қарай.
Экономикалық мақсатына қарай негізгі құралдар өнеркәсіптік-өндірістік
негізгі құралдар, басқа салалардың өндірістік негізгі құралдары және
өндірістік емес негізгі құралдар болып бөлінеді.
Кімге қарайтынына қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған
болып бөлінеді. Меншікті дегеніміз – субъектіге тиесілі және оның
балансында көрініс табатын негізгі құралдар. Белгіленген мерзімге шарт
бойынша басқа субъектіден алынған негізгі құралдар, жалға алынған құралдар
болып саналады. Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп
тұрған, жұмыс істемейтін (консервациядағы) және қосалқыдағы болып бөлінеді.

Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес
болып бөлінеді. Мүліктікке (заттай) көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге
болатындар (үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар) жатады. Мүліктік
еместерге пайдаланылатын жер, орман алқабы, су ресурстары (ғимараттардан
басқа күрделі қаржы салымы, яғни заттық нысаны жоқ шығындар (жер
учаскелерін, егістік үшін пайдаланылатын жерді өңдеу, жалға алынған негізгі
құралдарға күрделі қаржы жұмсау, т.б.) жатады.
Салық салу мақсатына қарай негізгі құралдар төрт топқа бөлінген, олар
амортизациялық төлемдердің салықтық нормалары бекітілген:
Өндірістік негізгі құралдар өнім өндіру немесе оған қызмет көрсету
процесіне тікелей қатысатын негізгі құралдар. Олардың құрамына өндірістік
ғимараттар мен құрылыстар, күш машиналары мен жабдықтар, өлшеуішприборлар,
көлік құралдары, аспаптар, өндірістің және шарауашылық инвентарь және басқа
еңбек құралдары жатады.
Өндірістік емес негізгі құралдар - өнім өндіру процесіне қатыспайтын,
яғни тұтынуға арналған негізгі құралдар – тұрғын –үй коммуналдық
шаруашылықтар, денсаулық сақтау ұйымдары, мәдени, білім беру салаларының
негізгі құралдары. Жұмыс істеп тұрған негізгі құралдарға ұйымдағы
өндірістегі барлық құралдар жатады. Жұмыс істемейтін негізгі құралдарға
өндіріс процесінде пайдаланылмайтын негізгі құралдар жатады.
Материалдық емес активтер (М.Е.А), Бейматериалдық активтер –
айналымнан тыс активтер тобы. Олардың материалдық-заттық мазмұны жоқ‚ бірақ
құны болады‚ құжаттармен қуатталады‚ табыс әкеледі және табыс алуға
алғышарттар жасайды‚ ұзақ мерзімді кезеңде (1 жылдан астам) пайдаланылады‚
иеліктен шығаруға жарамды болады.
Материалдық емес активтерге мыналар жатқызылады:
• патенттерден‚ лицензиялардан‚ авторлық шарттардан туындайтын құқықтар;
• жерді‚ жылжымайтын мүлікті пайдалану құқықтары;
• ноу-хау;
• тауар белгілері‚ т.б.
Шетелде Материалдық емес активтерге фирманың беделі, оның жұмыс стилі‚
яғни кеңсенің дизайны‚ визиткалар‚ фирмалық бланкілер‚ конвертконверттер‚
қызметкерлердің фирмалық киім-кешегі‚ т.б. жатқызылады. Меншікті өндіріс
қызметінің өнімі болып табылатын материалдық емес актив тауар ретінде
есептеледі.

Кесте 1 - АҚ ҚазМұнайГаз 2019 жылдың қарылық жағдайы бойынша есебі

Активтер 2019ж 2018ж Ауытқу %
Негізгі құралдар 4 484 271 4 515 170 (30 899) -0,7
Бірлескен кәсіпорындар мен 5 590 384 4 895 444 694 940 14,2
қауымдасқан компанияларға
инвестициялар
Ұзақ мерзімді банктік салымдар 52526 52297 229 0,4
Басқа да ұзақ мерзімді активтер1 314 823 1 285 418 29 405 2,3
Қысқа мерзімді банктік салымдар359 504 386 459 (26 955) -7,0
Ақша қаражаттары мен олардың 1 064 452 1 539 453 (475 001) -30,9
баламалары
Басқа да қысқа мерзімді 1 208 351 1 279 279 (70 928) -5,5
активтер
14 074 31113 953 520 120 791 0,9
Сатуға арналған жіктелген 7 604 61 760 (54 156) -87,7
активтер
Барлығы: 14 081 91514 015 280 66 635 0,5
Барлығы млн.долл АҚШ 36 807 34 479 329 0,9
Басқа да қысқа мерзімді 1 208 351 1 279 279 (70 928) -5,5
активтер
14 074 31113 953 520 120 791 0,9
Сатуға арналған жіктелген 7 604 61 760 (54 156) -87,7
активтер
Барлығы: 14 081 91514 015 280 66 635 0,5
Барлығы млн.долл АҚШ 36 807 34 479 329 0,9

1.3 Өндіріске арналған шығындарды есепке алу және өнімнің өзіндік құнының
калькуляциясы

Бүгінде бухгалтерлік есепті басқару жүйесінде ең басты бір орын
алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді
қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа
да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің
қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп
жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде
құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына,
қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің
сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек
ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын
азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге (ұлғайтуға),
оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға
мүдделі.
Бұл орайда, шаруаға қырсыздыққа, кәсіпорынның материалдық
құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және
тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы
мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.
Өндіріс шығындарын есептеу үшін 8010 –Негізгі өндіріс бөлімшесінің
шоттары қолданылады, олар түрлі мақсаттарға арналған.
Өндіріске жұмсалған барлық шығындарды қорытындылау (шолу) үшін 8010-
Негізгі өндіріс" шоты арналған. Осы шоттың 8011 –Материалдар, 8012
–Өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысы, 8013 –Еңбек ақыдан аударылатын
аударымдар, 8014 Үстеме шығыстары жинақталады, содан соң жыл сонында
8010 Негізгі өндіріс шотында қорытындыланады.
8010 Негізгі өндіріс шоты бойынша өндірістін шығындар есебі
төмендегі номенклатура баптары бойынша топтастырылып, әдетте, олар
элементтерінің кескіні бойынша есепке алынады.
Өнімнің өзіндік құны – бұл өндіріске және өткізуге кететін ақшалай
түрдегі шығындар.
Есептеу – бұл барлық тауарлық өнімдердің де әрі бір бірліктің де
өзіндік құнын есептеу. Ол кәсіпорын жұмысын оперативті басқаруда маңызды
орын алады, өйткені ішкі резервті дер уақытында (уақтылы) ашуға мүмкіндік
беріп, оны өнімнің өзіндік құнын төмендетуге және бәсекеге жарамдылығын
арттыруда пайдаланылады. Калькуляцияны өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға
және өнімнің (жұмыс, қызмет) нарықтағы сұранысын ескеретін негізгі
бағасын белгілеуде пайдаланады.
Калькуляцияда субъект шығындары ақшалай түрде қорытындыланады.
Калькуляцияның мына түрлері болуы мүмкін:
- жоспарлы – еңбек нарығының, озық техника мен өндірістің және
жұмыстын жақсы ұйымдастырылуын білдіретін өндіріс қаражатының озық
(прогрессивті) нормасы негізінде жоспарланған кезеңге жасалады;
- есеп берушілік (нақты) калъкуляция – өнімнің өзіндік құны
кәсіпорынға тәуелді (өндіру, үнемдеу немесе жекелеген ресурстарды артық
шығындау бойынша жоспарлы көрсеткіштердің асыра орындалуы немесе кем
орындалуы) және тәуелді болмайтын (материалдар құнын, амортизациялық
аударымдардың нормасын, электр энергиясына, жылуға, газға, суға және т.б.
тарифін өзгерту) себептер бойынша жоспардан ауытқуы мүмкін нақты
шығындармен сипатталады;
Нормативті калькуляциялар – ағымдағы жоспарлы калькуляцияның әр
түрлілігі болып табылады. Ол шығын есебінің нормативті әдісін қолданатын
және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялайтын кәсіпорында жасалады. Оның
негізінде көбінесе қол жеткізген шығын деңгейін сипаттайтын ағымдығы әрекет
ететін нормалар жатады.
Нормативті калькуляция жоспарымен салыстырғанда есептік кезеңдегі өнім
өндіруге кететін шығын деңгейін әлдеқайда нақты көрсетеді; жобалық
калькуляциялар – келешекке құрылған жоспарлы калькуляцияның әр түрлілігі
болып табылады. Ол күрделі салымның (капитальных вложений), жаңа техниканың
және технологияның тиімділігін анықтау үшін қолданылады: алдын ала
жүргізілетін калькуляция – нақты шығын негізінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.