ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СҰЛБАСЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Ғ. ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электр станциялары және электр энергетикалық жүйелері кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
к.т.н., доцент Умбеткулов Е.К.
(аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
20 ж.
(қолы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: АЖК АҚ Алматы қ. 22011010 кВ ҚС қайта жаңарту
5В071800 - Электроэнергетика мамандығы бойынша
Орындаған Қойшыбай Нұрдәулет Мелсұлы ЭЭ(ЭСС)к-16-1
(аты - жөні) (тобы )
Жетекші Матаев У.М., т.ғ.к., доцент, Абдурахманов А.А. ст. препод.
(аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Кеңесшілер:
Экономикалық бөлім бойынша:
Ибришев Н.Н. э.ғ.к., профессор, доктор
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Өмір тіршілігі қауіпсіздігі бойынша:
20 ж.
Бегимбетова А.С., т.ғ.к.
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Мөлшер бақылаушы:
20 ж.
Әмитов Ернар Таңирбергенұлы, т.ғ.қ.
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Пікір жазушы:
20 ж.
Дүйсенбаев Т. _
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
20 ж.
Алматы 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Ғ. ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электр энергетика және электр техника факультеті 5В071800 - Электроэнергетика мамандығы
Электр станциялары және электр энергетикалық жүйелері кафедрасы жобаны орындауға берілген
ТАПСЫРМА
Студент Қойшыбай Нұрдәулет Мелсұлы
(аты - жөні)
Жоба тақырыбы АЖК АҚ Алматы қ. 22011010 кВ ҚС қайта жаңарту.
Ректордың 11 11 2019 № 147 бұйрығы бойынша бекітілген. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі: 25 мамыр 2020 ж.
Жобаға бастапқы деректер (талап етілетін жоба нәтижелерінің параметрлері және нысанның бастапқы деректері)
220(110) кВ электр желілерінің сұлбасы, жобаланатын қосалқы станцияның электр схемасы, диплом алдындағы практика материалдары, электр тораптарының параматрлері, сызба материалдары
және сипаттамалары;
Дипломдық жұмыста әзірлеуге жататын сұрақтар тізімі немесе қысқаша мазмұны:
1. Жобалау нысанының (объектісінің) жалпы сипаттамасы
2. 220(110) кВ электр желілерінің сұлбасы
3. Қосалқы станцияның электр бөлігін есептеу
4. Қысқа тұйықталу тоқтарын есептеу
5. Жабдықтарды таңдау
6. Техникалық-экономикалық негіздеме
7. Өмір тіршілік қауіпсіздігі
Сызба материалдарының (міндетті түрде дайындалатын сызула рды көрсету) тізімі
1. Магистральды терең енгізу сүлбасы
2. Радиалды терең енгізу сүлбасы
3. 110-220 кВ жағындағы шиналардың айналма жүйесі бар 110-2206-10 кВ ірі қосалқы станцияның сұлбасы
4. Қосалқы станцияның есептік сұлбасы
5. Желінің есептік параметрлерімен алмастыру сұлбасы
6. ҚТ параметрлері мен токтарының есептік мәндері 7 Өмір тіршілік қауіпсіздігі
8. Техникалық-экономикалық негіздеме
Негізгі ұсынылатын әдебиеттер
Евдокунин Г.А. Электрические системы и сети. Учебное пособие. - 2016. Матаев У.М., Генбач Н.А., Сажин В.Н. Электр тораптары жене жуйелерi. Оқұ құралы. Алматы, 2015
Идельчик В.И. Электрические системы и сети: Учебное пособие, 1989
Жакупов А.А., Валиева Л.Ш., Хижняк Р.С. Методические указаеия по выполнению экономической части выпускной работы. - Алматы: АУЭС, 2016.
Жоба бойынша бөлімшелерге қатысты белгіленген кеңесшілер
Бөлімшелер
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Негізгі бөлім
Матаев У.М.
Өмір тіршілік
қауіпсіздігі
Бегимбетова А.С.
Экономикалық бөлім
Ибришев Н.Н.
Диплом жобасын дайындау К Е С Т Е С І
№
рс
Тарау аттары, әзірленетін
сұрақтардың тізімі
Жетекшіге
ұсыну мерзімдері
Ескерту
1.
Қаралатын тақырып бойынша
материалдар жинау
10.01.2020
2.
Тақырыптың өзектілігін негіздеу
22.01.2020
3.
Электр беру желілерін ауыстыру схемасын дайындау, негізгі
параметрлерді есептеу
05.02.2020
4.
Қолданыстағы электр желісінің режимдерін талдау
02.03.2020
5.
Желі жұмысының режимін есептеу
және талдау
17.03.2020
6.
Күштік электроника құралдарын қолдана отырып электр желісінің режимдерін басқару мүмкіндіктерін
зерттеу
06.04.2020
7.
Өмір тіршілік қауіпсіздігі сұрақтарын
қарастыру
30.04.2020
8.
Экономикалық бөлімін есептеу
15.05.2020
9.
Презентация дайындау
20.05.2020
10.
Жұмысты ресімдеу және алдын ала
қорғауға дайындалу
25.05.2020
Тапсырманың берілген уақыты 20 ж.
Кафедра меңгерушісі Умбеткулов Е.К., т.ғ.к., доцент
(қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Жоба жетекшісі Матаев У.М., т.ғ.к., доцент
(қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Орындалатын тапсырманы
қабылдаған студент Қойшыбай Н.М.
(қолы) (аты -жөні)
Андатпа
Бітіру (дипломдық) жұмысында АЖК АҚ 22011010 кВ ҚС қайта құру жобасы ұсынылған. Таугүл ҚС 22011010 кВ негізгі тұтынушылары және олардың техникалық параметрлері келтірілген.
Қосалқы станцияларды тұтынушылардың электр жүктемелерінің шамасы және кейіннен күштік трансформаторларды неғұрлым қуатты етіп ауыстыра отырып, энергожүйеден қолданылатын қуат есептелген.
Таңдалған трансформаторлар үшін бар релелік қорғаныс пен автоматиканы тексеру, соынмен қатар заманауи микропроцессорлық қорғанысты орнату қарастырылған.
Жұмыс 57 парақтағы түсіндірме жазбадан тұрады, 23 кесте, 13 сурет, графикалық бөлігі А1 форматындағы алты парақта берілген.
Аннотация
В квалификационной работе представлен проект реконструкции ПС 22011010 кВ АО АЖК городские электрические сети (ГЭС) АО АЖК. Приведены основные потребители ПС 22011010 кВ Таугуль и их технические параметры.
Рассчитана величина электрических нагрузок потребителей подстанций и используемая мощность от энергосистемы с последующей заменой силовых трансформаторов на более мощные.
Проверка существующей релейной защиты и автоматики для выбранных трансформаторов. Установка современной микропроцессорной защиты.
Работа состоит из пояснительной записки на 57 листах, содержащая 23 таблиц, 13 рисунков, графическая часть представлена на шести листах формата А1
Annotation
The qualification paper presents a project for the reconstruction of the 22011010 kV PS of JSC "azhk "" city electric networks (HPP) of JSC "azhk". The main consumers of 22011010 kV "Taugul" PS and their technical parameters are given.
The value of electrical loads of substation consumers and the power used from the power system with the subsequent replacement of power transformers with more powerful ones is calculated.
Checking the existing relay protection and automation for the selected transformers. Installation of modern microprocessor protection.
The work consists of an explanatory note on 57 sheets, containing 23 tables, 13 figures, the graphic part is presented on six sheets of A1 format.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
1 ЖОБАЛАУ НЫСАНЫНЫҢ (ОБЪЕКТІСІНІҢ) ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
1.1 АЖК АҚ жағдайы және даму перспективалары ... ... ... ... ... ..
8
1.2 АЖК АҚ даму стратегиясының негізгі бағыттары ... ... ... ... ..
10
1.3 22011010 кВ жобаланатын қосал қы станцияның электр бөлігінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
2 220 (110) кВ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СҰЛБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... .
15
3 ҚОСАЛҚЫ СТАНЦИЯНЫҢ ЭЛЕКТР БӨЛІГІН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ...
24
3.1 Бастапқы мәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
24
3.2 Қуат графиктерін (кестелерін) есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
26
3.3 Трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
28
4 ҚЫСҚА ТҰЙЫҚТАЛУ ТОКТАРЫН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
32
4.1 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
4.2 Желінің параметрлерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
33
4.3 ҚТ токтарын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
39
5 ЖАБДЫҚТАРДЫ ТАҢДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
43
5.1 Жоғары кернеу ажыратқыштарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
43
5.2 Айырғыштарды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
45
5.3 10 кВ КТҚ ұяшықтарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
46
5.4. Өлшеуіш трансформаторларын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
47
6 ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ ... ... ... ... ... ... .. ... .
52
6.1 Жобаның техникалық-экономикалық негіздемесінің негізгі ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
52
6.2 Жобаның экономикалық тиімділігін есептеу әдістері ... ... ... ... .
52
6.3 Технико-экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
55
6.4 Үстеме шығындарды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
55
6.5 Электр энергиясының тарифтері және шығындар ... ... ... ... ... ...
59
6.6 Экономикалық тиімділікті бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
61
7 ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
65
7.1 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
65
7.2 Қосалқы станцияны қорғаныстық жерлендіру ... ... ... ... ... ... . ... .
7.3 Қосалқы станцияны найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
7.4 Жобаның экологиялылығын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
66
72
75
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
76
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
77
КІРІСПЕ
Жылу электр станцияларында және басқа электр станцияларында өндірілетін электр энергиясы тұтынушыларға тарату және басқа электр желілері арқылы жеткізіледі (станциялардың өз қажеттіліктері үшін пайдаланатын энергияны есептемегенде). Бұл электр желілері тұтынушыларға электр энергиясының көздерінен электр энергиясын беру үшін транзитпен қызмет етеді және бір мезгілде олардың міндеті оны тұтынушылар арасында бөлу болып табылады. Бұл ретте электр энергиясы электр желілері арқылы өте үлкен қашықтыққа ондаған, жүздеген және мың километрге берілуі, бірнеше рет түрлендірілуі және сандық және сапалық өзгеруі мүмкін. Электр желілері электр беру желілерінен, трансформаторлардан тұрады. Трансформаторлар берілетін электр энергиясының параметрлерін - токтарды, кернеуді өзгертуге қызмет етеді. Трансформаторлар қосалқы станцияларда коммутациялық аппаратурамен - ажыратқыштармен, айырғыштармен, бөлгіштермен және т.б. бірге орнатылады, олардың көмегімен желі элементтерін қосу және ажырату жүргізіледі.
Электр беріліс желілерін дамыту электр станцияларын өзара және электр энергиясын тұтынушылармен біріктіруді, яғни электр энергетикалық жүйелерді құруды қамтамасыз етеді [1].
Энергетикалық балансты жасау, шикізат ресурстарын дамыту және пайдалану перспективаларын айқындау, электр станциялары мен қосалқы станциялардың қуатын және орналасқан жерін таңдау, ірі энергия көп қажет ететін кәсіпорындарды орналастыру, энергия жүйелерін біріктіру мәселелерін электр желілерін дамытуды есепке алмай шешуге болмайды. Сонымен қатар, электр станциялардың, электр желілерінің және т.б. тиімді параметрлерін бөлек таңдау мүмкін емес. Бұл мәселелер өзара әсер етуді ескере отырып, ең аз шығындармен қолда бар энергия ресурстарын тиімді және ұтымды пайдалану қамтамасыз етілетін түрде жан-жақты шешілуі керек [1].
Электр беріліс желілері және электр станциялары мен қосалқы станциялардың жабдықтары олардың жұмыс істеу кезеңінде әртүрлі әсерлердің әсерінен зақымдануы және пайдаланудан шығуы мүмкін. Нәтижесінде тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың бұзылуы туындауы мүмкін. Сондықтан энергетикалық жүйелерді біріктіру кезінде, яғни электр станциялары мен қосалқы станциялардың параллель жұмысы кезінде осы желілер бойынша берілуі мүмкін қуаттың шекті мәнін ескеру қажет. Электр станциялары қуатының шекті мәндері асып кеткен жағдайда оларда параллель жұмыс тұрақтылығы бұзылуы мүмкін, бұл электр энергиясын тұтынушыларды электрмен жабдықтауды бұзуға әкеледі. Осыған байланысты бұл мәселені шешу қажет болатын тапсырмалар туындайды [1]:
oo электр қондырғыларының жұмыс режимдерін бақылау;
oo қамтамасыз ету мақсатында режимдерді қолдау және реттеу;
oo олардың жұмысының барынша үнемділігі.
1 ЖОБАЛАУ НЫСАНЫНЫҢ (ОБЪЕКТІСІНІҢ) ЖА ЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
1.1 АЖК АҚ жағдайы және даму перспективалары
АЖК АҚ балансындағы 0,4-6-10-35-110-220 кВ электр желілері бойынша Алматы қаласы мен Алматы облысының көтерме және бөлшек сауда тұтынушыларына электр энергиясын беруді және бөлуді жүзеге асырады, сондай-ақ электр желілерінің жұмыс режимдерін жедел-диспетчерлік басқаруды жүзеге асырады. АЖК АҚ электр энергиясын АлЭС АҚ ведомосіндегі ЖЭО-1, ЖЭО-2, ЖЭО-3 және МАЭС электр станцияларынан, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық энергетикалық компаниясының
KEGOC АҚ ведомосіндегі транзиттік желілер бойынша сатып алады, сондай-ақ АлЭС АҚ электр станцияларының жұмыс режимін жедел- диспетчерлік басқаруды жүзеге асырады.
Алматы және Алматы облысының тұтынушыларына Алматы энергия торабы қажетті талаптарды қамтамасыз етеді, соның ішінде:
oo электрмен жабдықтау сенімділігі;
oo энергия жүйесінің құрамындағы қатарлас жұмыстың тұрақтылығы;
oo электр энергиясының жиілігі мен кернеуі бойынша сапасы;
oo активті және реактивті қуатты үнемді бөлу;
oo апатқа қарсы басқару;
oo апаттардың алдын алу, оқшаулау және жою.
2019 жылы АЖК АҚ тиесілі желілер бойынша электр энергиясын беру көлемі 6107 млн.кВт. сағ. құрады.
Электр энергиясын берудің күтілетін көлемі:
oo 2020 жыл - 6485 млн. кВт. сағ;
oo 2021 жыл - 6761 млн. кВт. сағ.
oo 2011 жыл - 5134 млн .кВт.сағ.
1.01.2019 ж. жағдай бойынша АЖК АҚ балансында келесілер бар:
oo кернеуі 220-110-35 кВ 209 қосалқы станция (ҚС)
oo 7 301 дана - трансформаторлы қосалқы станция (ТҚС)
- 6-100,4 кВ
oo 137 дана - таратушы қосалқы станция (ТҚС)
oo 6-10 кВ в т.сағ. 8 944 дана күштік трансформатор, қуаты 7 801 МВА,
220 кВ: 14 дана- 1 304 МВА;
110 кВ: 156 дана - 2 454,800 МВА;
35 кВ: 197 дана - 10184,670 МВА;
6-10 кВ: 8 507 дана -2 355,762 МВА.
1.1 кесте - КЖ мен ӘЖ ұзындығы
Әуе желісі
Кабель желісі
кернеуі, кВ
ұзындығы, км
кернеуі, кВ
ұзындығы, км
220
426,28
220
-
110
2723,21
110
56,24
35
2731,79
35
64,36
10
11029,18
10
1129,86
6
168,21
6
1287,92
0,4
10129,56
0,4
2015,44
всего
27208,23
всего
4553,82
Жабдықтың жай-күйін талдау АЖК АҚ негізгі және қосалқы жабдықтарының едәуір бөлігі 30 жылдан астам қызмет ету мерзімі бар екенін көрсетеді, бұл желі жұмысының тиімділігіне әсер етеді. Өткен ғасырдың 50-60 жж. жобалары бойынша құрылған, қазіргі уақытта АЖК АҚ желілерінің жабдықтары физикалық және моральдық тозған. Электр желілері мен жабдықтардың едәуір көлемі ауыстыруды және қайта жаңартуды талап етеді. Ғимараттар мен құрылыстардың шамамен 30-60% - ы өз ресурсын сарқып, көпшілігі апат алдында тұр.
Жабдықтың ескіру процесі апаттылықтың артуына және технологиялық бұзушылықтарға әкеледі.
АЖК АҚ электр желілері жабдықтарының техникалық жай-күйін талдау, пайдалануға берілген жылдарға сәйкес, 25 жылдан астам жұмыс істеп тұрған қосалқы станциялар мен әуе желілерінің үлесі 50-70% -ға ұлғайған, бұл негізгі құралдардың жарамдылық мерзімінің аяқталғанын көрсетеді.
2014-2019жж. АЖК АҚ-ның меншікті қаражатымен (қосымша қуаттарды қосқаны және амортизациясы үшін төлем) және жалпы сомасы 15,909 млрд. теңгеге 778,7 МВА трансформаторлық қуаттың өсуімен мемлекеттік бюджет қаражатымен электр желілерін салу және қайта жаңарту жүргізілді.
Жаңа қуаттарды енгізу тиісті қосалқы станциялардың әрекет ету аймағында электр энергиясының тапшылығын жоюға мүмкіндік берді.
Соның ішінде АЖК АҚ келесі нысандар енгізілді: 11010-10 кВ № 43А Южная ҚС қайта жөндеу, 11010-10 кВ жабық үлгідегі № 63А Самал ҚС, 11010-10 кВ №119А Новозападная ҚС,
11010-10кВ № 59А Сайран ҚС,
110106 кВ №118А Арман ҚС, сонымен қатар, 6кВ-дан 10кВ-ға 298 млн.теңгеге желілерді ауыстыру бойынша жұмыстар орындалды және "SCADA" орталық диспетчерлік пунктінде жалпы КВЛ 460 млн. теңгеге ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі пайдалануға берілді.
Алматы қаласы әкімдігінің желісі бойынша АЖК АҚ келесі нысандар пайдалануға берілді:
oo жаңа ҚС құрылысы, 1-ші кезең 22011010 кВ Қоянқұс ҚС; 2-ші кезекте 22011010кВ № 147 Таугуль ҚС,
11010кВ № 150 Алмалы ҚС,
110106 № 151 Райымбек ҚС;
oo қолданыстағы 356 кВ №21 Иподром ҚС қайта жөндеу, 1103510кВ № 46 Шоссейная ҚС,
1101010кВ № 47 Пригородная ҚС, 11010кВ № 136 ГШО ҚС.
1.2 АЖК АҚ даму стратегиясының негізгі бағыттары
Алматы қаласы мен Алматы облысының электрмен жабдықтау жүйесін дамыту компаниясы стратегиясының негізгі бағыттары:
1. Алматы қаласының айналасында 220 кВ ЭБЖ сақинасын және 220 кВ тірек қосалқы станцияларын құру.
2. 110 кВ жүйе құраушы электр желісін қайта жаңарту.
3. Жаңа құрылыс және қолданыстағы қосалқы станцияларды қайта құру.
4. Алматы қаласы және Алматы облысы бо йынша 35 кВ электр желілерін кезең-кезеңмен жою.
5. 0,4 -10 кВ электр желілерін қайта құру.
6. АСКУЭ жүйесін құру және байланыс арналарын қайта құру.
7. Ақпаратты жинау және өңдеу жүйесін құру (SCADA).
1. Алматы қаласының айналасында 220 кВ ЭБЖ сақинасын және 220 кВ тірек қосалқы станцияларын құру. Осы жұмыстың мақсаты төменде келтірілген:
1) 110 кВ желінің дамуы мен қуат теңгерімдерінің болжанып отырған есебімен 220 кВ электр желісінің өткізу қабілетін ұлғайту;
2) 110 кВ желісінің дамуы мен болжанатын қуат теңгерімдерін ескере отырып, 110-220 кВ желісінде кернеудің нормативтік деңгейлерін қамтамасыз ету;
3) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
4) 110 кВ электр желісін босату үшін жаңа 110 кВ КС қосу және қолданыстағы 110 кВ КС қоректендіруді ауыстыру мүмкіндігін қамтамасыз ету;
5) 22011010 кВ Ерменсай ҚС құрылысы;
6) Ерменсай-Кеңсай-АЖЭО - 3 немесе Алма 500 220 кВ ЭБЖ-мен
Кеңсай 22011010 кВ ҚС құрылысы;
7) Азиадаға дайындық шеңберінде 220 кВ Ерменсай ҚС 110 кВ Медеу, Шымбұлақ, ҚазМУ, Новая №3А ҚС салу және іске қосу;
8) 220 кВ Отырар ҚС, Кеңсай ҚС салу және қосу (метро объектілері).
1. 110 кВ жүйе құраушы электр желісін қайта жаңарту.
1) қуат теңгерімдерін және 0,4-10-110 кВ желінің дамуын ескере отырып, 110 кВ электр желісінің өткізу қабілетін ұлғайту;
2) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
3) 110 кВ ӘЖ қайта құру - желілік-аспа лы арматураны және оқшаулауды ауыстыра отырып, сымдардың үлкен қимасына өту;
4) қоныстану аудандарында қауіпсіз пайдалану талаптарын қамтамасыз ету және өткізу қабілетін арттыру үшін 110 кВ кабельді ЭБЖ 110 кВ әуе ЭБЖ ауыстыру;
5) АЖЭО-1 қазандық режиміне жоспарлы ауысуына байланысты АЖЭО-1 аймағында электр желілерін дамытудың ТЭН-ін және сұлбасын әзірлеу
6) 110 кВ электр желісін түсіру үшін 110 кВ Шұғыла, саябақ, Арман ҚС қоректендіруді 220 кВ Кеңсай ҚС ауыстыру.
1. Жаңа құрылыс және қолданыстағы қосалқы станцияларды қайта құру.
1) моральдық және физикалық тозған электр жабдықтарын оны пайдаланудың нормативтік мерзімдерінің артуына байланысты ауыстыру;
2) жөндеу және апаттық жұмыс режимдерінде оларды тиеу жөніндегі нормативтік талаптарды қамтамасыз ету үшін күштік трансформаторлардың қуатын арттыру;
3) берілген техникалық шарттарға сәйкес тұтынушылардың қосымша қуаттарын қосу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
4) АЖК АҚ әрекет ету аймағында Алматы қаласы мен Алматы облысының инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету үшін жаңа қуаттарды озық енгізу.
Болжамды әсер:
1) сапа көрсеткіштерінің нормативтік мәндерін қамтамасыз ету және электр энергиясының техникалық ысыраптарын төмендету;
2) әлемдік жетекші өндірушілердің қазіргі заманғы электр жабдықтарын, микропроцессорлық негізде релелік қорғау және автоматика құрылғыларын орнату есебінен тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың тиісті сенімділігін қамтамасыз ету;
3) 0,4-10 кВ электр желілерінің дамуы мен қуаттың болжамды теңгерімдерін ескере отырып, трансформаторлардың белгіленген қуаттарының резервін қамтамасыз ету.
1. Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша 35 кВ электр желілерін кезең-кезеңмен жою.
1) пайдаланудың нормативтік талаптарына сәйкес келмейтін табиғи және моральдық тозған электр желілерін пайдаланудан шығару;
2) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
3) электр энергиясының техникалық ысыраптарын төмендету;
4) 22010 және 11010 кВ жаңа ҚС салу, оларға 356-10 кВ ҚС жүктемелерін ауыстыру;
5) 35 кВ әуе және кабельді ЭБЖ бөлшектеу;
6) 356-10 кВ ҚС бөлшектеу.
1. 0,4 -10 кВ электр желілерін және 22011010 кВ ҚС қайта құру.
1) электр желілерінің өткізу қабілетін арттыру, трансформаторлық қосалқы станцияларда қуат резервін қамтамасыз ету;
2) тұтынушыларда электр энергиясының тиісті сапасын қамтамасыз ету, электр энергиясының сапасына МЕМСТ талаптарын сақтамаудан
тұтынушылардың электр қабылдағыштарының зақымдану жағдайларын болдырмау;
3) трансформаторлардағы электр энергиясының нормативтік (техникалық) шығындарын олардың белгіленген қуатын ұлғайту есебінен төмендету;
4) кабель және әуе желілеріндегі электр энергиясының нормативтік (техникалық) ысыраптарын оларды 10 кВ кернеуге ауыстыру және қиманы ұлғайту есебінен төмендету;
5) кернеуі 6 кВ кабельді желілерді 10 кВ кернеуге ауыстыру;
6) 0,4 кВ ӘЖ сымдарын өздігінен жүретін оқшауланған сымдарға ауыстыру (СИП);
7) жұмыс істеп тұрған ТҚС және ТҚС түсіру үшін жаңа ТҚС салу, трансформаторлардың белгіленген қуатын арттыра отырып қолданыстағы ТҚС қайта жаңарту.
7.1 22011010 кВ жобаланатын қосалқы станцияның электр бөлігінің сипаттамасы
22011010 кВ Таугүл ҚС Алматы қаласының Наурызбай және Әуезов аудандарының тұтынушыларын электрмен жабдықтауды жүзеге асырады. Әкімшілік жағынан қосалқы станция алаңы Шаляпин көшесі, Ясауй қиылысы, 145 үй мекен-жайында орналасқан. Таугүл ҚС 22011010 кВ жұмыс істеп тұрған, 1979 жылы пайдалануға берілген жыл болып табылады. КС қосалқы станцияларының типі бойынша 220 11010 Таугүл ҚС 220 кВ ЖЭО 2- Таугүл ӘЖ және 220 кВ 500 кВ Алматы ҚС-Таугүл ӘЖ екі желісі бойынша екі жақты қоректендірумен өтетін жер болып табылады. Негізгі сипаттамалары: - белгіленген қуаты 80 МВА; - номиналды кернеуі 22011010 кВ ҚС 22011010 кВ Таугүл шетінде орналасқан Алматы қ., білдіреді 22011010 кВ қосалқы стансасын орналасқан ашық алаңда. Таугүл ҚС 22011010 кВ негізгі тұтынушылары тұрғын шағын аудандар (коммуналдық- тұрмыстық жүктеме), сондай-ақ өнеркәсіптік кәсіпорындар мен қаланың басқа да инфрақұрылым кәсіпорындары болып табылады. Қосалқы станция аумағында ОРУ-220 кВ (3 ұяшық), АТҚ110 кВ (6 ұяшық), 3 үшфазалы автотрансформатор АТ№1, АТ№2 күштік трансформатор 10 кВ, РЩ үй-жайы, ЖТҚ-10 кВ ғимараты және шаруашылық құрылыстары мен ОПУ ғимараты орналасқан. Алаңның Орталық бөлігі барлық жерде инженерлік құрылыстармен салынған. Периметрі бойынша автопоезд трассалары өтеді. Алаңның айналасында инженерлік құрылыстар мен тұрғын үйлер орналасқан. Қазіргі уақытта 22011010 кВ Таугүл ҚС орнатылды:
oo АТДЦТН80000220110 У1 типтегі АТ№1 екі үшфазалы автотансфомато, қуаты 80 МВА, кенеуі 22011010 кВ;
oo ТРДНС-2500015-У1 типті, қуаты 25000 кВА, Кернеуі 10 кВ Т-1 үш фазалы бір трансформатор;
АТ№1 және АТ№2 автотрансформаторлары айырғыштар арқылы 220 кВ АТҚ қосылған.
110 кВ АТҚ № 110-13Н Шиналардың екі жұмыс және айналмалы жүйелері үлгі сұлбасы бойынша орындалды. 110 кВ АТҚ-ға үш 110 кВ ӘЖ қосылды.
10 кВ ЖТҚ Екі секциялы ажыратқыштармен, шина жүйелері сұлбасы бойынша орындалған. 10 кВ тансформаторлардан қоректенуі Т№1, Т№2 трансформаторларынан жүзеге асырылады. Қойылған мақсатқа сәйкес, осы біліктілік жұмысында 220 және 110 кВ сыртқы тарату құрылғыларын қайта құру мәселесі қарастырылатын болады. 220 кВ-тық сыртқы электр тарату қондырғысы № 220-7 Төртбұрыш сұлбасы бойынша жасалынған, 220 кВ әуе желілерінің екі желісіне екі жақты қуат беру. Бұл 220 кВ ашық тарату құрылғысының бірнеше артықшылықтары бар:
1. АТҚ -220 кВ № 220-7 сұлба бойынша Төртбұрыш 220 кВ АТҚ басқа сұлбаларымен салыстырғанда ең аз кеңістікті алады;
2. Салыстырмалы арзан сұлба;
3. Пайдалану сипаттамалары тұрғысынан бұл қарапайым және интуитивті, электромагниттік қосылыстар және ажыратқыштармен жұмыс қарапайым және бір типті болып табылады, бұл персоналдың кінәсінен сәтсіздіктерді азайтуға көмектеседі.
4. Ол жоғары сенімділікке ие. Егер қандай да бір коммутатор істен шықса, тек бір жолдан және бір автотрансформатор ажыратылады. Бұл жағдайда қосалқы станцияның жоғары кернеуі арқылы электр энергиясының транзиті жоғалады. Транзиттің жоғалуы көршілес 110 кВ қосалқы станцияларда тұтынушыларды электрмен жабдықтауды шектеуге және нәтижесінде тұтынушыларға электр энергиясын жеткізуді шектеуге әкелмейді. Осыған байланысты, 2201010 кВ Таугүл қосалқы станциясын қайта құру кезінде 220 кВ ашық тарату қондырғысы сол күйінде қалуы ұсынылады.
220 кВ АТҚ-да У-220Т-10 кВ май ажыратқыштары, ТФНД-220 шығарылатын ток трансформаторлары, РЛНД-2201000 ажыратқыштары, басты және жерге тұйықтау пышақтарында қол жетектері бар, НКФ-220 кернеулі 11 трансформаторлар, РВС-220 вентильді ажыратқыштар орнатылған. 220 кВ АТҚ жабдығы физикалық ескірген және ауыстыруды талап етеді.
110 кВ ОРУ 110-13Н шиналардың екі жұмыс және айналмалы жүйесі типтік сұлбасы бойынша орындалды. Сонымен қатар, электр энергиясымен (қуатымен) қамтамасыз ету үшін 110 кВ жаңа ұяшықтарды қосуға мүмкіндік береді. 110 кВ АТҚ - да МКП-110 кВ май ажыратқыштары, тфнд-110 шығарылатын ток трансформаторлары, РНД-1101000 ажыратқыштары, басты және жерге тұйықтау пышақтарында қол жетектері бар, НКФ-110 кернеу трансформаторлары, РВС-110 вентильді ажыратқыштар орнатылған.
Таугүл 22011010 кВ қосалқы станциясының қолданыстағы электрлік қосылыстарын ескере отырып, электр желісінің жұмыс режимдерін есептеу
нәтижелерін талдау, 110 кВ әуе желілерін жоспарлы түрде шығаруды және АТ-1 апаттық тоқтатылуын ескере отырып, 2018 жылы жазғы жұмыс күнінің максимумымен көрсетті ( 2) 22011010 кВ Таугул қосалқы станциясы AT-2
(1) -ге 40% -ға артты ((Iрасч=399 А, тәулік бойы қалыпты жүктеме НВ=+300С - 286 А ал жүкті басқаға ауыстыру мүмкіндігі жоқ. Осыған байланысты, ҚС тұтынушыларын электрмен жабдықтауды уақытша ажырату кестелерін енгізуді орындау қажет, өйткені осы қосалқы станцияның негізгі тұтынушылары бірінші және екінші санатты тұтынушылар болып табылады, онда мұндай режим рұқсат етілмейді.
22011010 кВ Таугүл ҚС қайта жүктемені жою бойынша іс-шара ретінде номиналды қуаты 3х80 МВА бар автотрансформаторларды қуаты 2х125 МВА автотрансформаторларға ауыстыра отырып, қосалқы станцияны қайта жаңарту ұсынылады. 2018 жылғы жазғы максимум сұлбасында
Таугүл 22011010 кВ АТ ПС 22011010 кВ Таугүл ауыстыруды есепке ала отырып, электр желісінің жұмыс режимдерін қайта есептеуді жүргізгеннен кейін, АТ№1(2) 22011010 кВ Таугүл АТ апаттық ажыратылғанда, АТ- артық жүктеме жоқ екені анықталды Iрасч=328 А, қалыпты тәулік бойы жүктеме кезінде ТНВ=+300С - 457 А). Осылайша, қолданыстағы АТ 3х80 МВА автотрансформаторларын 2020 жылға қарай 2х125 МВА жаңасына ауыстыра отырып, 22011010 кВ Таугүл ҚС қайта жаңартуды орындау қажет және соның салдарынан АТ-220 және 110 кВ электр жабдықтарын жаңғырту, ауыстыру және орнату қажет:
- АТДЦТН-8000022011010 кВ АТДТЦН-12522011010 кВ АТ№1
және АТ№2 типті АТ ауыстыруды орындау;
oo сұлбалық шешімдерді өзгертпей, қазіргі заманғы электр жабдықтарын ауыстырумен және орнатумен 220 кВ АТҚ және АТҚ- 110 кВ қайта жаңарту.
Қайта қалпына келтіру үшін келесі көлемдер жоспарланған:
АТДЦТН18000022011010 кВ АТ-1 және АТ-2 қуатты автотрансформаторларын АТДЦТН-12000022011010 кВ ауыстыру.
2 220 (110) кВ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СҰЛБАСЫ
220(110) кВ электр желілерінің сұлбалары сатылы құрылыста болады. Сатылар саны қосалқы станциялардың қуатына және электрмен жабдықтау аумағында электр жүктемелерін орналастыру сипатына байланысты. Көп жағдайда екі-үш сатылар қолданылады, өйткені көп сатылы сұлбалар қорғаныс пен пайдалануды күрделендіреді.
Энергияны көп қажет ететін ірі кәсіпорындарда энергияны бөлудің бірінші сатысында екі жүйе қолданылуы мүмкін:
oo 60 МВА-ға жуық және одан көп берілетін қуаттар кезінде 110 (220) кВ терең енгізулердің әуе немесе кабельдік желілері;
oo 20-60 МВА шегінде берілетін қуаттар кезінде 6-10 кВ қатты немесе иілгіш ток өткізгіштер.
Егер тарату 110-220 кВ кернеуінде жүргізілсе, кәсіпорынның қуат көзі (ӨБ, ЖЭО, ӨПТ) мен терең енгізулер қосалқы станциялары (ӨБТ) арасында немесе ӨПТ және тарату пункттері (ӨБ) арасында, егер тарату 6-10 кВ кернеуінде жүргізілсе, желілік буындарын бөлудің бірінші сатысы деп түсініледі. 110-220 кВ терең енгізу желілерінің және 6-10 кВ ток құбырларының өту және ТГҚ орналастыру мүмкіндіктерін алаңның құрылысы мен басқа алаңішілік коммуникациялардың өту сипатын ескере отырып, кәсіпорынның бас жоспарын құру кезінде алдын ала қарастыру керек.
110 және 220 кВ терең енгізулер кәсіпорынға кіреді және оның аумағы бойынша электр энергиясын тұтынудың ең ірі пункттерінде орналасқан 110-
220 кВ қосалқы станцияларға өтеді, 110-220 кВ төмендететін қосалқы станцияларды ұсақтау жүргізіледі; энергияны қабылдау 110 немесе 220 кВ бірнеше қосалқы станциялар бойынша орталықсыздандырылады (орналастырылады), олар басты төмендететін қосалқы станцияларға қарағанда терең енгізулердің қосалқы станциялардың атауын алды.
ПГВ саны кәсіпорындағы жүктемелердің шоғырлану дәрежесіне байланысты. Шашыраған жүктемелер мен үлкен аумақтарда (тау-кен байыту комбинаттары, карьерлер және т.б.) терең енгізу желілеріне қосылатын қосалқы станциялар саны 10-12 дейін жетеді. Ірі электр пештері, электролиз, қуатты электр қозғалтқыштары және т.б. бар концентрацияланған жүктемелері бар кәсіпорындар аудандарында ГГВ қуаты үлкен, ал олардың саны салыстырмалы түрде аз болады. Терең енгізулер қосалқы стансалары 110-220 кВ бастапқы кернеуде қарапайым типті, ажыратқыштарсыз және жиналмалы шиналарсыз қолданылады. Олар бірқатар жағдайларда олар қызмет көрсететін өндірістік корпустардың жанында орналастырылады. 6-10 кВ тарату құрылғыларын тікелей осы корпусқа кірістіру керек, бұл бас жоспардың үнемді шешімін береді. Бір трансформаторлық ШГВ екінші кернеудің байланысы бойынша І санатты жүктемелердің апаттық қоректенуін қамтамасыз етуге болатын жағдайларда қолдануға болады.
Терең енгізулер екі сұлбамен орындалады:
а) негізгі жүктеме аймағында өтетін және қысқа тұйықтағыштар мен бөлгіштерді қолдана отырып, оңайлатылған сұлбалар бойынша желіге немесе ажыратқыштарды, ал кейде тек ажыратқыштарға қосылатын бірнеше (3-5) ірілендірілген дәнекерленген 110-220 кВ қосалқы станцияларын қоректендіретін магистральдық әуе желілері түрінде (2.1 сурет) ;
а - энергияны бөлудің қаңқалық сұлбасы; б,в,г,д,е,ж - ПГВ сұлбасының нұсқалары; 1 - энергетикалық жүйеден; 2 - энегетикалық жүйемен қосымша байланыс; 3 - 6-10 кВ кенеудегі байланыстар
2.1 сурет - Магистральды терең енгізу сұлбасы
б) желі-трансформатор блогының сұлбасы бойынша 110 - 220 кВ ірілендірілген шағын станцияларды қоректендіретін радиалды кабельдік немесе әуе желілері түрінде (2.2 сурет).
Қуат көздері бойынша (ИП) дегеніміз , ол кәсіпорынның жақын орналасқан жеріндегі электр жүйесінің қосалқы станциясы болып табылады;
oo кәсіпорынның тораптық таратушы қосалқы станциясы (УПР);
oo кәсіпорынның өзіндік ЖЭО.
а - энергия бөлудің қаңқалық сұлбасы (I және 2 нұсқалары); б,в,г,д,е - ПВГ сұлба нұсқасы; ж,з,и - УПР сұлбаларының нұсқасы, к - УРП бір жалпы ажыратқышқа терең енгізулердің екі желісінің қосылуы
2.2 сурет - Радиалды терең енгізу сұлбасы
Айта кету керек, қазіргі заманғы ірі кәсіпорындарда, тіпті өздерінің жеке ЖЭО болса да, көп жағдайда негізгі қуат көзі электр жүйесі болып табылады. ЖЭО қуаты кәсіпорынның жылу энергиясын тұтынуымен анықталады. Егер энергияны көп қажет ететін кәсіпорында меншікті жылу электр станциясы болса, оның энергия жүйесімен байланысы УПР бірі арқылы жүзеге асырылады (2.1 және 2.2 сурет) немесе керісінше жұмыс істей алатын 110-220 кВ бөлек желілері мен байланыс трансформаторлары арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар, кейде қосылыстар екінші кернеуде (6-10 кВ) жақын орналасқан терең кірістердің қосалқы станциялары арқылы қамтамасыз етіледі.
Түйінді тарату ҚС 110-500 кВ кернеуге арналған кәсіпорынның орталық қосалқы станциясына жатады, ол энергия жүйесінен энергия алады және оны 35-220 кВ тереңдіктегі кәсіпорынның кіріс қосалқы станциялары арасында таратады. Кіріс кернеуіне байланысты тораптық қосалқы станция таза таратумен немесе ішінара түрлендірумен болуы мүмкін, мысалы 330 немесе 500 кВ-тан 110 кВ-қа дейін, бұл бірінші сатыдағы тарату желісінің кернеуі.
Кейбір жағдайларда УПР электр жүйесінің аудандық қосалқы станциясымен біріктірген жөн, әсіресе егер электр энергиясының негізгі немесе елеулі бөлігі осы кәсіпорынның тұтынатын болса. УПР шиналар жүйесі әдетте бір секциялы болады. Көптеген қосылымдары бар үлкен УПР құрылғыларында айналмалы шиналар жүйесі қолданылады. Кейбір жағдайларда айналып өту жүйесі бар қос доңғалақты жүйе оның қажеттілігі үшін тиісті негіздемесімен қолданылады.
Ірі немесе өте жауапты кәсіпорындарда, сондай-ақ ластанған ортада суды ағызуға арналған екі бақылау қондырғысын салу қажет, олар ешқандай жағдайда ластаушы алауға түсіп кетпейді. Содан кейін энергияны тарату сұлбасы 2.2 суретте көрсетілген нысанды алады (2-нұсқа). Магистральды терең кірістер (2.1 сурет) қалыпты немесе аздап ластанған ортада орынды және рұқсат етіледі, сонымен қатар электр жеткізу желілерінің өтуі және 110-
220 кВ қосалқы станцияларды кәсіпорын аумағында электр қабылдағыштардың тиісті негізгі топтарының жанында орналастыру мүмкіндігі бар. Бір магистральдық желіге трансформаторлық қуаты 20 МВА- ға дейінгі төрт ҚС және трансформаторлары жоғары екі немесе үш қосалқы станциядан артық қосылу ұсынылмайды. Сепараторлары бар магистральдық тізбектердің келесі кемшіліктері бар:
Егер қандай-да бір трансформатор зақымдалған болса, осы магистральдық желіге қосылған барлық басқа трансформаторлар автоматика кезінде қысқа уақытқа өшіріледі [2].
Кейде екі реттік автоматты қайта іске қосуға тура келеді (АҚҚ) [2], бұл АҚҚ құрылғысын қиындатады. Қорғаныс және автоматика үлкен синхронды электр қозғалтқыштары, синхронды компенсаторлар, жылу электр станциясына қосылыстар және екінші кернеуде (6-10 кВ) бастапқы кернеу желісіндегі қысқа тұйықталу кезінде қайта зарядтауды қамтамасыз ететін басқа көздер болған кезде күрделене түседі.
Сепараторлармен және қысқа тұйықталуымен терең қылшықтарды кеңінен қолдануға қазіргі уақытта осы құрылғылардың жеткіліксіз сенімді жұмыс істеуі кедергі келтіруде, әсіресе ластанған жерлерде. Осы құрылғылардағы ақауларға байланысты бірқатар апаттар мен сәтсіздіктер орын алды (бұлақтар жасаған күш-жігердің жетіспеуі, бұлақтар мен механизмдердің жауын-шашын мен мұзданудан қорғансыздығы, өзектердің бұзылуы, консольдық реленің бұлыңғыр жұмысы). Бұл жағдайлар контактілері газбен толтырылған жабық қабықшаға салынатын жаңа сепараторлар мен қысқа тұйықталу құрылғыларының шығуына дейін негізгі электр тізбектерін пайдалануды уақытша шектейді, олардың электрлік беріктігі, тіпті төмен қысымда да майдың беріктігіне жетеді. Егер де электр қуатымен қамтамасыз етудің бас жоспары мен схемасының талаптарына сәйкес негізгі электрмен жабдықтауды және дәнекерлеуші деп аталатын қосалқы станцияларды пайдалану қажет болса, онда келесі әрекеттерді орындау қажет:
oo бөлгіштердің немесе қысқа тұйықталу құрылғыларының біреуі істен шыққан жағдайда жеткілікті сенімді және жеткілікті резервті қамтамасыз етеді;
oo кейбір жағдайларда ластанған жерлерде немесе әсіресе сыни тұтынушылар үшін бұтақтарға май немесе ауа қосқыштарын трансформаторларға орнатыңыз (2.1, ж және 2.2, е суреттерді қараңыз);
oo екінші жағдайда өте сақтық таныту қажет және өсімдіктердің жауапкершілігі туралы мәселе әрбір жеке жағдайда негізсіз асып кетпес үшін барлық факторларды мұқият қарастыра отырып шешілуі керек.
Радиалды терең енгізулер (2.2 сурет) көбінесе ластанған қоршаған ортада қолданылады, бірақ кейбір жағдайларда оларды қолдану орынды және қалыпты ортада болуы мүмкін. Кәбілдік радиалды кірмелерді қолдану әуе желілерінің өтуіне және 110-220 кВ қосалқы станциялардың орналасуына кедергі келтіретін ғимараттар, құрылыстар және жоғарғы өнеркәсіптік ажыратқыштар болған кезде әсіресе орынды болып табылады. Терең енгізуледің радиалды тізбектерінде, жеткізу желісіндегі немесе трансформатордағы авариялар басқа қосалқы станциялардың жұмысына әсер етпейді, және бұл олардың магистральдық схемаларға қарағанда артықшылығы. Бірақ радиалды желілер магистральдық сызықтарға қарағанда қымбатырақ. Олардың құнын төмендету үшін әр трансформаторға бөлек сызықтары бар тізбектің орнына УПР жалғыз ажыратқыштың астына екі терең шоқтарды қосуға болады (2.2, к сурет). Әр ПГВ қуаттылықты УПР автобустарының екі түрлі бөлімінен алады.
Сұлбаның 2.2, к суреттегі әрекеті келесідей болады. Т2 зақымдануы кезінде ПГВ1 қорғанысынан ЖК В2 ажыратқышын ажыратуға импульс беріледі. Көрсеткіш реле зақымдалған трансформатор тіркейді. АПВ-дан кейін кезекші Р1 ажыратқышын ажыратады және қайтадан В2 ажыратқышын қосады, сол арқылы Л2 желісі бойынша ПВГ2 зақымдалмаған трансформатордың қоректенуін қалпына келтіреді. Егер ЖК таза аймақта
орналасқан болса, онда Р1 және Р2 ажыратқыштарының орнына бөлгіштерді қоюға болады, және жоғарыда сипатталған барлық операциялар автоматты түрде орындалады. Л1 және Л2 желілерін ажырату кезінде ПГВ1 және ПГВ2 тиісті секцияларының қоректенуі көрші трансформаторлардан АҚҚ секциялық ажыратқыштардың көмегімен автоматты түрде қалпына келтірілетін болады. L1 немесе JI2 жолында сәтсіз автоматты ашудан кейін авария орын алған жағдайда, MВ2 тиісті сызықтың қорғанысынан ажыратылады. Зақымдалған сызық индикаторлық реле арқылы бекітіледі. Қуат көзін сау желі арқылы қалпына келтіру жоғарыда сипатталған трансформатормен болған авария жағдайында болады, ал 6-10 кВ-тық бөліктегі электрмен жабдықтау AҚҚ қимасының көмегімен қалпына келтіріледі.
Жоғарыда айтылғандардан екі трансформаторлы ПВГ жүйесімен, 2.2, к, суреттегі сұлбадан апаттан кейінгі рұқсат етілген артық жүктемені және трансформаторлардың қайталама кернеуінде АҚҚ болуын пайдалану кезінде жауапты тұтынушыларды таңдалған трансформаторлардың қажетті қуат резервімен қамтамасыз етеді. 110-220 кВ терең тұндырғыштар мен бөлінбеген қосалқы станциялар жүйесінің басты артықшылығы - күрт жеңілдету және сәйкесінше оның жалпы сенімділігінің артуымен арзан тарату желісі болып табылады. Ірі ГПП үшін қажет аралық тарату пункттері (РП) жоғалады, өйткені бөлінген 110-220 кВ (ПГВ) қосалқы станцияларда, ҚҚ функцияларын екінші кернеу тарату құрылғылары (6-10 кВ) орындайды. Демек, коммутациялық байланыс және бір аралық желі байланысы жоғалады, ал трансформация кезеңдерінің саны кейде азаяды. Бірінші кезеңде энергияны бөлу күшейтілген кернеуде жүзеге асырылады, яғни энергияның аз шығыны және өткізгіш металдың құны және аз инвестициялар қажет. 6-10 кВ қайталама кернеудің тарату желілері күрт қысқарады, сондықтан қымбат кабельдік туннельдер мен басқа кабельдік маршруттардың ұзақтығы едәуір қысқарады және энергия ағызудың сенімділігі артады. Электрмен жабдықтаудың жалпы сенімділігі сонымен бірге апаттық аймақ күрт төмендегендіктен жоғарылайды, өйткені апат болған жағдайда тек салыстырмалы түрде кішкене байланыс үзіліп қалады, оны жоғары қуатты жанар-жағар май станцияларына қарағанда қалпына келтіру оңай. Бөлінген терең кірістердің қосалқы станциялары келесі қосымша артықшылықтарға ие болады:
Жұмыс токтары және ҚТ токтары көрсетілген салыстырмалы шағын қосалқы станциялардың екінші кернеуінде азаюда. Сондықтан, коммутация жеңілдетіледі және бірқатар жағдайларда желілерді реакторлаусыз жұмыс істеуге болады немесе трансформаторлар тізбектерінде топтық реакторларды қолдануға болады және енгізу мен секцияларда МГГ типті қымбат үлкен көлемді көпамперлік ажыратқыштарды қажет етпейді. Кернеуді реттеу міндеті айтарлықтай жеңілдетіледі.
Электрмен жабдықтауды дамыту жеңілдетілген, ол қарапайым және арзан түрде шешіледі, көп жағдайда бұрын күшті электр станцияларында
болғандай, қолданыстағы қосалқы станцияларды кеңейту арқылы емес, жаңа жүктемелердің орталықтарында жаңа қосалқы станцияларды салу арқылы іске асады. Мұнымен бірге іргетастар мен май жинайтын құрылысқа құрылыс тапсырмасын беру кезінде орнатылған трансформаторларды үлкен қуаттылық трансформаторларына ауыстыру мүмкіндігі қарастырылған. Қара және түсті металлургия, химия және басқалар кәсіпорындарында қоршаған ортаны ластайтын зиянды қалдықтар шығаратын бірқатар өнеркәсіптер бар.
Пайдалану кезінде зауыттың кіре берісі арқылы неғұрлым қарқынды ластануға ұшырайтын кәсіпорындар орналасқан ашық қосалқы станцияларда апаттың үлкен деңгейі анықталды. Бұл аудандарда электр жабдықтарын ашық орнатуға немесе қалыпты электр оқшаулауы бар құрылғыларды пайдалануға жол берілмейді. Қосалқы станциялардың түрін, олардың орналасқан жерін және электр жабдықтарын оқшаулауды таңдау үшін қоршаған ортаның ластану дәрежесіне сәйкес үш аймақ құрылды (2.3 сурет). I аймақ (ластанудың бірінші дәрежесі бар) - ең таза. Бұл аймақтың ішінде сіз кез-келген қиындықтағы ашық оқшауланған қосалқы станцияларды орналастыра аламыз. II аймақта (ластанудың екінші дәрежесі бар) ашық қосалқы станциялардағы шиналармен және дамыған коммутациялық схемамен МЕМСТ 9920-61 сәйкес күшейтілген В класының өнімділігін оқшаулауды қамтамасыз ету немесе келесі кернеу класы үшін оқшаулауды таңдау немесе жабық тарату құрылғыларын қамтамасыз ету қажет.
III аймақта (ең көп ластанған) оқшаулаудың екінші дәрежелі арматурасы бар құрылғылар ғана ашық түрде орнатылуы мүмкін, және олар әлі өндірілмегендіктен жабық тарату құрылғыларын қамтамасыз ету қажет. Барлық аймақтардағы трансформаторлар ашық түрде орнатылады, бірақ II және III аймақтарында олар бұтақтардың күшейтілген оқшаулауымен болуы керек. Суретте көрсетілген сұлбаларға сәйкес жасалған терең енгізілімдердің жеңілдетілген қосалқы станциялары. 2.1 және 2.2, барлық аймақтарда ашық болуы мүмкін, ал II және III аймақтарында оқшаулау күшейтілген немесе келесі кернеу класы үшін таңдалуы керек. Суретте көрсетілген ПВГ радиалды қуат схемалары ең көп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Ғ. ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электр станциялары және электр энергетикалық жүйелері кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
к.т.н., доцент Умбеткулов Е.К.
(аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
20 ж.
(қолы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: АЖК АҚ Алматы қ. 22011010 кВ ҚС қайта жаңарту
5В071800 - Электроэнергетика мамандығы бойынша
Орындаған Қойшыбай Нұрдәулет Мелсұлы ЭЭ(ЭСС)к-16-1
(аты - жөні) (тобы )
Жетекші Матаев У.М., т.ғ.к., доцент, Абдурахманов А.А. ст. препод.
(аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Кеңесшілер:
Экономикалық бөлім бойынша:
Ибришев Н.Н. э.ғ.к., профессор, доктор
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Өмір тіршілігі қауіпсіздігі бойынша:
20 ж.
Бегимбетова А.С., т.ғ.к.
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Мөлшер бақылаушы:
20 ж.
Әмитов Ернар Таңирбергенұлы, т.ғ.қ.
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
(қолы)
Пікір жазушы:
20 ж.
Дүйсенбаев Т. _
(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)
20 ж.
Алматы 2020
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Ғ. ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Электр энергетика және электр техника факультеті 5В071800 - Электроэнергетика мамандығы
Электр станциялары және электр энергетикалық жүйелері кафедрасы жобаны орындауға берілген
ТАПСЫРМА
Студент Қойшыбай Нұрдәулет Мелсұлы
(аты - жөні)
Жоба тақырыбы АЖК АҚ Алматы қ. 22011010 кВ ҚС қайта жаңарту.
Ректордың 11 11 2019 № 147 бұйрығы бойынша бекітілген. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі: 25 мамыр 2020 ж.
Жобаға бастапқы деректер (талап етілетін жоба нәтижелерінің параметрлері және нысанның бастапқы деректері)
220(110) кВ электр желілерінің сұлбасы, жобаланатын қосалқы станцияның электр схемасы, диплом алдындағы практика материалдары, электр тораптарының параматрлері, сызба материалдары
және сипаттамалары;
Дипломдық жұмыста әзірлеуге жататын сұрақтар тізімі немесе қысқаша мазмұны:
1. Жобалау нысанының (объектісінің) жалпы сипаттамасы
2. 220(110) кВ электр желілерінің сұлбасы
3. Қосалқы станцияның электр бөлігін есептеу
4. Қысқа тұйықталу тоқтарын есептеу
5. Жабдықтарды таңдау
6. Техникалық-экономикалық негіздеме
7. Өмір тіршілік қауіпсіздігі
Сызба материалдарының (міндетті түрде дайындалатын сызула рды көрсету) тізімі
1. Магистральды терең енгізу сүлбасы
2. Радиалды терең енгізу сүлбасы
3. 110-220 кВ жағындағы шиналардың айналма жүйесі бар 110-2206-10 кВ ірі қосалқы станцияның сұлбасы
4. Қосалқы станцияның есептік сұлбасы
5. Желінің есептік параметрлерімен алмастыру сұлбасы
6. ҚТ параметрлері мен токтарының есептік мәндері 7 Өмір тіршілік қауіпсіздігі
8. Техникалық-экономикалық негіздеме
Негізгі ұсынылатын әдебиеттер
Евдокунин Г.А. Электрические системы и сети. Учебное пособие. - 2016. Матаев У.М., Генбач Н.А., Сажин В.Н. Электр тораптары жене жуйелерi. Оқұ құралы. Алматы, 2015
Идельчик В.И. Электрические системы и сети: Учебное пособие, 1989
Жакупов А.А., Валиева Л.Ш., Хижняк Р.С. Методические указаеия по выполнению экономической части выпускной работы. - Алматы: АУЭС, 2016.
Жоба бойынша бөлімшелерге қатысты белгіленген кеңесшілер
Бөлімшелер
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Негізгі бөлім
Матаев У.М.
Өмір тіршілік
қауіпсіздігі
Бегимбетова А.С.
Экономикалық бөлім
Ибришев Н.Н.
Диплом жобасын дайындау К Е С Т Е С І
№
рс
Тарау аттары, әзірленетін
сұрақтардың тізімі
Жетекшіге
ұсыну мерзімдері
Ескерту
1.
Қаралатын тақырып бойынша
материалдар жинау
10.01.2020
2.
Тақырыптың өзектілігін негіздеу
22.01.2020
3.
Электр беру желілерін ауыстыру схемасын дайындау, негізгі
параметрлерді есептеу
05.02.2020
4.
Қолданыстағы электр желісінің режимдерін талдау
02.03.2020
5.
Желі жұмысының режимін есептеу
және талдау
17.03.2020
6.
Күштік электроника құралдарын қолдана отырып электр желісінің режимдерін басқару мүмкіндіктерін
зерттеу
06.04.2020
7.
Өмір тіршілік қауіпсіздігі сұрақтарын
қарастыру
30.04.2020
8.
Экономикалық бөлімін есептеу
15.05.2020
9.
Презентация дайындау
20.05.2020
10.
Жұмысты ресімдеу және алдын ала
қорғауға дайындалу
25.05.2020
Тапсырманың берілген уақыты 20 ж.
Кафедра меңгерушісі Умбеткулов Е.К., т.ғ.к., доцент
(қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Жоба жетекшісі Матаев У.М., т.ғ.к., доцент
(қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Орындалатын тапсырманы
қабылдаған студент Қойшыбай Н.М.
(қолы) (аты -жөні)
Андатпа
Бітіру (дипломдық) жұмысында АЖК АҚ 22011010 кВ ҚС қайта құру жобасы ұсынылған. Таугүл ҚС 22011010 кВ негізгі тұтынушылары және олардың техникалық параметрлері келтірілген.
Қосалқы станцияларды тұтынушылардың электр жүктемелерінің шамасы және кейіннен күштік трансформаторларды неғұрлым қуатты етіп ауыстыра отырып, энергожүйеден қолданылатын қуат есептелген.
Таңдалған трансформаторлар үшін бар релелік қорғаныс пен автоматиканы тексеру, соынмен қатар заманауи микропроцессорлық қорғанысты орнату қарастырылған.
Жұмыс 57 парақтағы түсіндірме жазбадан тұрады, 23 кесте, 13 сурет, графикалық бөлігі А1 форматындағы алты парақта берілген.
Аннотация
В квалификационной работе представлен проект реконструкции ПС 22011010 кВ АО АЖК городские электрические сети (ГЭС) АО АЖК. Приведены основные потребители ПС 22011010 кВ Таугуль и их технические параметры.
Рассчитана величина электрических нагрузок потребителей подстанций и используемая мощность от энергосистемы с последующей заменой силовых трансформаторов на более мощные.
Проверка существующей релейной защиты и автоматики для выбранных трансформаторов. Установка современной микропроцессорной защиты.
Работа состоит из пояснительной записки на 57 листах, содержащая 23 таблиц, 13 рисунков, графическая часть представлена на шести листах формата А1
Annotation
The qualification paper presents a project for the reconstruction of the 22011010 kV PS of JSC "azhk "" city electric networks (HPP) of JSC "azhk". The main consumers of 22011010 kV "Taugul" PS and their technical parameters are given.
The value of electrical loads of substation consumers and the power used from the power system with the subsequent replacement of power transformers with more powerful ones is calculated.
Checking the existing relay protection and automation for the selected transformers. Installation of modern microprocessor protection.
The work consists of an explanatory note on 57 sheets, containing 23 tables, 13 figures, the graphic part is presented on six sheets of A1 format.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
1 ЖОБАЛАУ НЫСАНЫНЫҢ (ОБЪЕКТІСІНІҢ) ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
1.1 АЖК АҚ жағдайы және даму перспективалары ... ... ... ... ... ..
8
1.2 АЖК АҚ даму стратегиясының негізгі бағыттары ... ... ... ... ..
10
1.3 22011010 кВ жобаланатын қосал қы станцияның электр бөлігінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
2 220 (110) кВ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СҰЛБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... .
15
3 ҚОСАЛҚЫ СТАНЦИЯНЫҢ ЭЛЕКТР БӨЛІГІН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ...
24
3.1 Бастапқы мәндер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
24
3.2 Қуат графиктерін (кестелерін) есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
26
3.3 Трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
28
4 ҚЫСҚА ТҰЙЫҚТАЛУ ТОКТАРЫН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
32
4.1 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
32
4.2 Желінің параметрлерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
33
4.3 ҚТ токтарын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
39
5 ЖАБДЫҚТАРДЫ ТАҢДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
43
5.1 Жоғары кернеу ажыратқыштарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
43
5.2 Айырғыштарды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
45
5.3 10 кВ КТҚ ұяшықтарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
46
5.4. Өлшеуіш трансформаторларын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
47
6 ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕ ... ... ... ... ... ... .. ... .
52
6.1 Жобаның техникалық-экономикалық негіздемесінің негізгі ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
52
6.2 Жобаның экономикалық тиімділігін есептеу әдістері ... ... ... ... .
52
6.3 Технико-экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
55
6.4 Үстеме шығындарды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
55
6.5 Электр энергиясының тарифтері және шығындар ... ... ... ... ... ...
59
6.6 Экономикалық тиімділікті бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
61
7 ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
65
7.1 Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
65
7.2 Қосалқы станцияны қорғаныстық жерлендіру ... ... ... ... ... ... . ... .
7.3 Қосалқы станцияны найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
7.4 Жобаның экологиялылығын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
66
72
75
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
76
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
77
КІРІСПЕ
Жылу электр станцияларында және басқа электр станцияларында өндірілетін электр энергиясы тұтынушыларға тарату және басқа электр желілері арқылы жеткізіледі (станциялардың өз қажеттіліктері үшін пайдаланатын энергияны есептемегенде). Бұл электр желілері тұтынушыларға электр энергиясының көздерінен электр энергиясын беру үшін транзитпен қызмет етеді және бір мезгілде олардың міндеті оны тұтынушылар арасында бөлу болып табылады. Бұл ретте электр энергиясы электр желілері арқылы өте үлкен қашықтыққа ондаған, жүздеген және мың километрге берілуі, бірнеше рет түрлендірілуі және сандық және сапалық өзгеруі мүмкін. Электр желілері электр беру желілерінен, трансформаторлардан тұрады. Трансформаторлар берілетін электр энергиясының параметрлерін - токтарды, кернеуді өзгертуге қызмет етеді. Трансформаторлар қосалқы станцияларда коммутациялық аппаратурамен - ажыратқыштармен, айырғыштармен, бөлгіштермен және т.б. бірге орнатылады, олардың көмегімен желі элементтерін қосу және ажырату жүргізіледі.
Электр беріліс желілерін дамыту электр станцияларын өзара және электр энергиясын тұтынушылармен біріктіруді, яғни электр энергетикалық жүйелерді құруды қамтамасыз етеді [1].
Энергетикалық балансты жасау, шикізат ресурстарын дамыту және пайдалану перспективаларын айқындау, электр станциялары мен қосалқы станциялардың қуатын және орналасқан жерін таңдау, ірі энергия көп қажет ететін кәсіпорындарды орналастыру, энергия жүйелерін біріктіру мәселелерін электр желілерін дамытуды есепке алмай шешуге болмайды. Сонымен қатар, электр станциялардың, электр желілерінің және т.б. тиімді параметрлерін бөлек таңдау мүмкін емес. Бұл мәселелер өзара әсер етуді ескере отырып, ең аз шығындармен қолда бар энергия ресурстарын тиімді және ұтымды пайдалану қамтамасыз етілетін түрде жан-жақты шешілуі керек [1].
Электр беріліс желілері және электр станциялары мен қосалқы станциялардың жабдықтары олардың жұмыс істеу кезеңінде әртүрлі әсерлердің әсерінен зақымдануы және пайдаланудан шығуы мүмкін. Нәтижесінде тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың бұзылуы туындауы мүмкін. Сондықтан энергетикалық жүйелерді біріктіру кезінде, яғни электр станциялары мен қосалқы станциялардың параллель жұмысы кезінде осы желілер бойынша берілуі мүмкін қуаттың шекті мәнін ескеру қажет. Электр станциялары қуатының шекті мәндері асып кеткен жағдайда оларда параллель жұмыс тұрақтылығы бұзылуы мүмкін, бұл электр энергиясын тұтынушыларды электрмен жабдықтауды бұзуға әкеледі. Осыған байланысты бұл мәселені шешу қажет болатын тапсырмалар туындайды [1]:
oo электр қондырғыларының жұмыс режимдерін бақылау;
oo қамтамасыз ету мақсатында режимдерді қолдау және реттеу;
oo олардың жұмысының барынша үнемділігі.
1 ЖОБАЛАУ НЫСАНЫНЫҢ (ОБЪЕКТІСІНІҢ) ЖА ЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
1.1 АЖК АҚ жағдайы және даму перспективалары
АЖК АҚ балансындағы 0,4-6-10-35-110-220 кВ электр желілері бойынша Алматы қаласы мен Алматы облысының көтерме және бөлшек сауда тұтынушыларына электр энергиясын беруді және бөлуді жүзеге асырады, сондай-ақ электр желілерінің жұмыс режимдерін жедел-диспетчерлік басқаруды жүзеге асырады. АЖК АҚ электр энергиясын АлЭС АҚ ведомосіндегі ЖЭО-1, ЖЭО-2, ЖЭО-3 және МАЭС электр станцияларынан, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық энергетикалық компаниясының
KEGOC АҚ ведомосіндегі транзиттік желілер бойынша сатып алады, сондай-ақ АлЭС АҚ электр станцияларының жұмыс режимін жедел- диспетчерлік басқаруды жүзеге асырады.
Алматы және Алматы облысының тұтынушыларына Алматы энергия торабы қажетті талаптарды қамтамасыз етеді, соның ішінде:
oo электрмен жабдықтау сенімділігі;
oo энергия жүйесінің құрамындағы қатарлас жұмыстың тұрақтылығы;
oo электр энергиясының жиілігі мен кернеуі бойынша сапасы;
oo активті және реактивті қуатты үнемді бөлу;
oo апатқа қарсы басқару;
oo апаттардың алдын алу, оқшаулау және жою.
2019 жылы АЖК АҚ тиесілі желілер бойынша электр энергиясын беру көлемі 6107 млн.кВт. сағ. құрады.
Электр энергиясын берудің күтілетін көлемі:
oo 2020 жыл - 6485 млн. кВт. сағ;
oo 2021 жыл - 6761 млн. кВт. сағ.
oo 2011 жыл - 5134 млн .кВт.сағ.
1.01.2019 ж. жағдай бойынша АЖК АҚ балансында келесілер бар:
oo кернеуі 220-110-35 кВ 209 қосалқы станция (ҚС)
oo 7 301 дана - трансформаторлы қосалқы станция (ТҚС)
- 6-100,4 кВ
oo 137 дана - таратушы қосалқы станция (ТҚС)
oo 6-10 кВ в т.сағ. 8 944 дана күштік трансформатор, қуаты 7 801 МВА,
220 кВ: 14 дана- 1 304 МВА;
110 кВ: 156 дана - 2 454,800 МВА;
35 кВ: 197 дана - 10184,670 МВА;
6-10 кВ: 8 507 дана -2 355,762 МВА.
1.1 кесте - КЖ мен ӘЖ ұзындығы
Әуе желісі
Кабель желісі
кернеуі, кВ
ұзындығы, км
кернеуі, кВ
ұзындығы, км
220
426,28
220
-
110
2723,21
110
56,24
35
2731,79
35
64,36
10
11029,18
10
1129,86
6
168,21
6
1287,92
0,4
10129,56
0,4
2015,44
всего
27208,23
всего
4553,82
Жабдықтың жай-күйін талдау АЖК АҚ негізгі және қосалқы жабдықтарының едәуір бөлігі 30 жылдан астам қызмет ету мерзімі бар екенін көрсетеді, бұл желі жұмысының тиімділігіне әсер етеді. Өткен ғасырдың 50-60 жж. жобалары бойынша құрылған, қазіргі уақытта АЖК АҚ желілерінің жабдықтары физикалық және моральдық тозған. Электр желілері мен жабдықтардың едәуір көлемі ауыстыруды және қайта жаңартуды талап етеді. Ғимараттар мен құрылыстардың шамамен 30-60% - ы өз ресурсын сарқып, көпшілігі апат алдында тұр.
Жабдықтың ескіру процесі апаттылықтың артуына және технологиялық бұзушылықтарға әкеледі.
АЖК АҚ электр желілері жабдықтарының техникалық жай-күйін талдау, пайдалануға берілген жылдарға сәйкес, 25 жылдан астам жұмыс істеп тұрған қосалқы станциялар мен әуе желілерінің үлесі 50-70% -ға ұлғайған, бұл негізгі құралдардың жарамдылық мерзімінің аяқталғанын көрсетеді.
2014-2019жж. АЖК АҚ-ның меншікті қаражатымен (қосымша қуаттарды қосқаны және амортизациясы үшін төлем) және жалпы сомасы 15,909 млрд. теңгеге 778,7 МВА трансформаторлық қуаттың өсуімен мемлекеттік бюджет қаражатымен электр желілерін салу және қайта жаңарту жүргізілді.
Жаңа қуаттарды енгізу тиісті қосалқы станциялардың әрекет ету аймағында электр энергиясының тапшылығын жоюға мүмкіндік берді.
Соның ішінде АЖК АҚ келесі нысандар енгізілді: 11010-10 кВ № 43А Южная ҚС қайта жөндеу, 11010-10 кВ жабық үлгідегі № 63А Самал ҚС, 11010-10 кВ №119А Новозападная ҚС,
11010-10кВ № 59А Сайран ҚС,
110106 кВ №118А Арман ҚС, сонымен қатар, 6кВ-дан 10кВ-ға 298 млн.теңгеге желілерді ауыстыру бойынша жұмыстар орындалды және "SCADA" орталық диспетчерлік пунктінде жалпы КВЛ 460 млн. теңгеге ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі пайдалануға берілді.
Алматы қаласы әкімдігінің желісі бойынша АЖК АҚ келесі нысандар пайдалануға берілді:
oo жаңа ҚС құрылысы, 1-ші кезең 22011010 кВ Қоянқұс ҚС; 2-ші кезекте 22011010кВ № 147 Таугуль ҚС,
11010кВ № 150 Алмалы ҚС,
110106 № 151 Райымбек ҚС;
oo қолданыстағы 356 кВ №21 Иподром ҚС қайта жөндеу, 1103510кВ № 46 Шоссейная ҚС,
1101010кВ № 47 Пригородная ҚС, 11010кВ № 136 ГШО ҚС.
1.2 АЖК АҚ даму стратегиясының негізгі бағыттары
Алматы қаласы мен Алматы облысының электрмен жабдықтау жүйесін дамыту компаниясы стратегиясының негізгі бағыттары:
1. Алматы қаласының айналасында 220 кВ ЭБЖ сақинасын және 220 кВ тірек қосалқы станцияларын құру.
2. 110 кВ жүйе құраушы электр желісін қайта жаңарту.
3. Жаңа құрылыс және қолданыстағы қосалқы станцияларды қайта құру.
4. Алматы қаласы және Алматы облысы бо йынша 35 кВ электр желілерін кезең-кезеңмен жою.
5. 0,4 -10 кВ электр желілерін қайта құру.
6. АСКУЭ жүйесін құру және байланыс арналарын қайта құру.
7. Ақпаратты жинау және өңдеу жүйесін құру (SCADA).
1. Алматы қаласының айналасында 220 кВ ЭБЖ сақинасын және 220 кВ тірек қосалқы станцияларын құру. Осы жұмыстың мақсаты төменде келтірілген:
1) 110 кВ желінің дамуы мен қуат теңгерімдерінің болжанып отырған есебімен 220 кВ электр желісінің өткізу қабілетін ұлғайту;
2) 110 кВ желісінің дамуы мен болжанатын қуат теңгерімдерін ескере отырып, 110-220 кВ желісінде кернеудің нормативтік деңгейлерін қамтамасыз ету;
3) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
4) 110 кВ электр желісін босату үшін жаңа 110 кВ КС қосу және қолданыстағы 110 кВ КС қоректендіруді ауыстыру мүмкіндігін қамтамасыз ету;
5) 22011010 кВ Ерменсай ҚС құрылысы;
6) Ерменсай-Кеңсай-АЖЭО - 3 немесе Алма 500 220 кВ ЭБЖ-мен
Кеңсай 22011010 кВ ҚС құрылысы;
7) Азиадаға дайындық шеңберінде 220 кВ Ерменсай ҚС 110 кВ Медеу, Шымбұлақ, ҚазМУ, Новая №3А ҚС салу және іске қосу;
8) 220 кВ Отырар ҚС, Кеңсай ҚС салу және қосу (метро объектілері).
1. 110 кВ жүйе құраушы электр желісін қайта жаңарту.
1) қуат теңгерімдерін және 0,4-10-110 кВ желінің дамуын ескере отырып, 110 кВ электр желісінің өткізу қабілетін ұлғайту;
2) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
3) 110 кВ ӘЖ қайта құру - желілік-аспа лы арматураны және оқшаулауды ауыстыра отырып, сымдардың үлкен қимасына өту;
4) қоныстану аудандарында қауіпсіз пайдалану талаптарын қамтамасыз ету және өткізу қабілетін арттыру үшін 110 кВ кабельді ЭБЖ 110 кВ әуе ЭБЖ ауыстыру;
5) АЖЭО-1 қазандық режиміне жоспарлы ауысуына байланысты АЖЭО-1 аймағында электр желілерін дамытудың ТЭН-ін және сұлбасын әзірлеу
6) 110 кВ электр желісін түсіру үшін 110 кВ Шұғыла, саябақ, Арман ҚС қоректендіруді 220 кВ Кеңсай ҚС ауыстыру.
1. Жаңа құрылыс және қолданыстағы қосалқы станцияларды қайта құру.
1) моральдық және физикалық тозған электр жабдықтарын оны пайдаланудың нормативтік мерзімдерінің артуына байланысты ауыстыру;
2) жөндеу және апаттық жұмыс режимдерінде оларды тиеу жөніндегі нормативтік талаптарды қамтамасыз ету үшін күштік трансформаторлардың қуатын арттыру;
3) берілген техникалық шарттарға сәйкес тұтынушылардың қосымша қуаттарын қосу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
4) АЖК АҚ әрекет ету аймағында Алматы қаласы мен Алматы облысының инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету үшін жаңа қуаттарды озық енгізу.
Болжамды әсер:
1) сапа көрсеткіштерінің нормативтік мәндерін қамтамасыз ету және электр энергиясының техникалық ысыраптарын төмендету;
2) әлемдік жетекші өндірушілердің қазіргі заманғы электр жабдықтарын, микропроцессорлық негізде релелік қорғау және автоматика құрылғыларын орнату есебінен тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың тиісті сенімділігін қамтамасыз ету;
3) 0,4-10 кВ электр желілерінің дамуы мен қуаттың болжамды теңгерімдерін ескере отырып, трансформаторлардың белгіленген қуаттарының резервін қамтамасыз ету.
1. Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша 35 кВ электр желілерін кезең-кезеңмен жою.
1) пайдаланудың нормативтік талаптарына сәйкес келмейтін табиғи және моральдық тозған электр желілерін пайдаланудан шығару;
2) тұтынушыларды электрмен жабдықтау сенімділігін арттыру;
3) электр энергиясының техникалық ысыраптарын төмендету;
4) 22010 және 11010 кВ жаңа ҚС салу, оларға 356-10 кВ ҚС жүктемелерін ауыстыру;
5) 35 кВ әуе және кабельді ЭБЖ бөлшектеу;
6) 356-10 кВ ҚС бөлшектеу.
1. 0,4 -10 кВ электр желілерін және 22011010 кВ ҚС қайта құру.
1) электр желілерінің өткізу қабілетін арттыру, трансформаторлық қосалқы станцияларда қуат резервін қамтамасыз ету;
2) тұтынушыларда электр энергиясының тиісті сапасын қамтамасыз ету, электр энергиясының сапасына МЕМСТ талаптарын сақтамаудан
тұтынушылардың электр қабылдағыштарының зақымдану жағдайларын болдырмау;
3) трансформаторлардағы электр энергиясының нормативтік (техникалық) шығындарын олардың белгіленген қуатын ұлғайту есебінен төмендету;
4) кабель және әуе желілеріндегі электр энергиясының нормативтік (техникалық) ысыраптарын оларды 10 кВ кернеуге ауыстыру және қиманы ұлғайту есебінен төмендету;
5) кернеуі 6 кВ кабельді желілерді 10 кВ кернеуге ауыстыру;
6) 0,4 кВ ӘЖ сымдарын өздігінен жүретін оқшауланған сымдарға ауыстыру (СИП);
7) жұмыс істеп тұрған ТҚС және ТҚС түсіру үшін жаңа ТҚС салу, трансформаторлардың белгіленген қуатын арттыра отырып қолданыстағы ТҚС қайта жаңарту.
7.1 22011010 кВ жобаланатын қосалқы станцияның электр бөлігінің сипаттамасы
22011010 кВ Таугүл ҚС Алматы қаласының Наурызбай және Әуезов аудандарының тұтынушыларын электрмен жабдықтауды жүзеге асырады. Әкімшілік жағынан қосалқы станция алаңы Шаляпин көшесі, Ясауй қиылысы, 145 үй мекен-жайында орналасқан. Таугүл ҚС 22011010 кВ жұмыс істеп тұрған, 1979 жылы пайдалануға берілген жыл болып табылады. КС қосалқы станцияларының типі бойынша 220 11010 Таугүл ҚС 220 кВ ЖЭО 2- Таугүл ӘЖ және 220 кВ 500 кВ Алматы ҚС-Таугүл ӘЖ екі желісі бойынша екі жақты қоректендірумен өтетін жер болып табылады. Негізгі сипаттамалары: - белгіленген қуаты 80 МВА; - номиналды кернеуі 22011010 кВ ҚС 22011010 кВ Таугүл шетінде орналасқан Алматы қ., білдіреді 22011010 кВ қосалқы стансасын орналасқан ашық алаңда. Таугүл ҚС 22011010 кВ негізгі тұтынушылары тұрғын шағын аудандар (коммуналдық- тұрмыстық жүктеме), сондай-ақ өнеркәсіптік кәсіпорындар мен қаланың басқа да инфрақұрылым кәсіпорындары болып табылады. Қосалқы станция аумағында ОРУ-220 кВ (3 ұяшық), АТҚ110 кВ (6 ұяшық), 3 үшфазалы автотрансформатор АТ№1, АТ№2 күштік трансформатор 10 кВ, РЩ үй-жайы, ЖТҚ-10 кВ ғимараты және шаруашылық құрылыстары мен ОПУ ғимараты орналасқан. Алаңның Орталық бөлігі барлық жерде инженерлік құрылыстармен салынған. Периметрі бойынша автопоезд трассалары өтеді. Алаңның айналасында инженерлік құрылыстар мен тұрғын үйлер орналасқан. Қазіргі уақытта 22011010 кВ Таугүл ҚС орнатылды:
oo АТДЦТН80000220110 У1 типтегі АТ№1 екі үшфазалы автотансфомато, қуаты 80 МВА, кенеуі 22011010 кВ;
oo ТРДНС-2500015-У1 типті, қуаты 25000 кВА, Кернеуі 10 кВ Т-1 үш фазалы бір трансформатор;
АТ№1 және АТ№2 автотрансформаторлары айырғыштар арқылы 220 кВ АТҚ қосылған.
110 кВ АТҚ № 110-13Н Шиналардың екі жұмыс және айналмалы жүйелері үлгі сұлбасы бойынша орындалды. 110 кВ АТҚ-ға үш 110 кВ ӘЖ қосылды.
10 кВ ЖТҚ Екі секциялы ажыратқыштармен, шина жүйелері сұлбасы бойынша орындалған. 10 кВ тансформаторлардан қоректенуі Т№1, Т№2 трансформаторларынан жүзеге асырылады. Қойылған мақсатқа сәйкес, осы біліктілік жұмысында 220 және 110 кВ сыртқы тарату құрылғыларын қайта құру мәселесі қарастырылатын болады. 220 кВ-тық сыртқы электр тарату қондырғысы № 220-7 Төртбұрыш сұлбасы бойынша жасалынған, 220 кВ әуе желілерінің екі желісіне екі жақты қуат беру. Бұл 220 кВ ашық тарату құрылғысының бірнеше артықшылықтары бар:
1. АТҚ -220 кВ № 220-7 сұлба бойынша Төртбұрыш 220 кВ АТҚ басқа сұлбаларымен салыстырғанда ең аз кеңістікті алады;
2. Салыстырмалы арзан сұлба;
3. Пайдалану сипаттамалары тұрғысынан бұл қарапайым және интуитивті, электромагниттік қосылыстар және ажыратқыштармен жұмыс қарапайым және бір типті болып табылады, бұл персоналдың кінәсінен сәтсіздіктерді азайтуға көмектеседі.
4. Ол жоғары сенімділікке ие. Егер қандай да бір коммутатор істен шықса, тек бір жолдан және бір автотрансформатор ажыратылады. Бұл жағдайда қосалқы станцияның жоғары кернеуі арқылы электр энергиясының транзиті жоғалады. Транзиттің жоғалуы көршілес 110 кВ қосалқы станцияларда тұтынушыларды электрмен жабдықтауды шектеуге және нәтижесінде тұтынушыларға электр энергиясын жеткізуді шектеуге әкелмейді. Осыған байланысты, 2201010 кВ Таугүл қосалқы станциясын қайта құру кезінде 220 кВ ашық тарату қондырғысы сол күйінде қалуы ұсынылады.
220 кВ АТҚ-да У-220Т-10 кВ май ажыратқыштары, ТФНД-220 шығарылатын ток трансформаторлары, РЛНД-2201000 ажыратқыштары, басты және жерге тұйықтау пышақтарында қол жетектері бар, НКФ-220 кернеулі 11 трансформаторлар, РВС-220 вентильді ажыратқыштар орнатылған. 220 кВ АТҚ жабдығы физикалық ескірген және ауыстыруды талап етеді.
110 кВ ОРУ 110-13Н шиналардың екі жұмыс және айналмалы жүйесі типтік сұлбасы бойынша орындалды. Сонымен қатар, электр энергиясымен (қуатымен) қамтамасыз ету үшін 110 кВ жаңа ұяшықтарды қосуға мүмкіндік береді. 110 кВ АТҚ - да МКП-110 кВ май ажыратқыштары, тфнд-110 шығарылатын ток трансформаторлары, РНД-1101000 ажыратқыштары, басты және жерге тұйықтау пышақтарында қол жетектері бар, НКФ-110 кернеу трансформаторлары, РВС-110 вентильді ажыратқыштар орнатылған.
Таугүл 22011010 кВ қосалқы станциясының қолданыстағы электрлік қосылыстарын ескере отырып, электр желісінің жұмыс режимдерін есептеу
нәтижелерін талдау, 110 кВ әуе желілерін жоспарлы түрде шығаруды және АТ-1 апаттық тоқтатылуын ескере отырып, 2018 жылы жазғы жұмыс күнінің максимумымен көрсетті ( 2) 22011010 кВ Таугул қосалқы станциясы AT-2
(1) -ге 40% -ға артты ((Iрасч=399 А, тәулік бойы қалыпты жүктеме НВ=+300С - 286 А ал жүкті басқаға ауыстыру мүмкіндігі жоқ. Осыған байланысты, ҚС тұтынушыларын электрмен жабдықтауды уақытша ажырату кестелерін енгізуді орындау қажет, өйткені осы қосалқы станцияның негізгі тұтынушылары бірінші және екінші санатты тұтынушылар болып табылады, онда мұндай режим рұқсат етілмейді.
22011010 кВ Таугүл ҚС қайта жүктемені жою бойынша іс-шара ретінде номиналды қуаты 3х80 МВА бар автотрансформаторларды қуаты 2х125 МВА автотрансформаторларға ауыстыра отырып, қосалқы станцияны қайта жаңарту ұсынылады. 2018 жылғы жазғы максимум сұлбасында
Таугүл 22011010 кВ АТ ПС 22011010 кВ Таугүл ауыстыруды есепке ала отырып, электр желісінің жұмыс режимдерін қайта есептеуді жүргізгеннен кейін, АТ№1(2) 22011010 кВ Таугүл АТ апаттық ажыратылғанда, АТ- артық жүктеме жоқ екені анықталды Iрасч=328 А, қалыпты тәулік бойы жүктеме кезінде ТНВ=+300С - 457 А). Осылайша, қолданыстағы АТ 3х80 МВА автотрансформаторларын 2020 жылға қарай 2х125 МВА жаңасына ауыстыра отырып, 22011010 кВ Таугүл ҚС қайта жаңартуды орындау қажет және соның салдарынан АТ-220 және 110 кВ электр жабдықтарын жаңғырту, ауыстыру және орнату қажет:
- АТДЦТН-8000022011010 кВ АТДТЦН-12522011010 кВ АТ№1
және АТ№2 типті АТ ауыстыруды орындау;
oo сұлбалық шешімдерді өзгертпей, қазіргі заманғы электр жабдықтарын ауыстырумен және орнатумен 220 кВ АТҚ және АТҚ- 110 кВ қайта жаңарту.
Қайта қалпына келтіру үшін келесі көлемдер жоспарланған:
АТДЦТН18000022011010 кВ АТ-1 және АТ-2 қуатты автотрансформаторларын АТДЦТН-12000022011010 кВ ауыстыру.
2 220 (110) кВ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНІҢ СҰЛБАСЫ
220(110) кВ электр желілерінің сұлбалары сатылы құрылыста болады. Сатылар саны қосалқы станциялардың қуатына және электрмен жабдықтау аумағында электр жүктемелерін орналастыру сипатына байланысты. Көп жағдайда екі-үш сатылар қолданылады, өйткені көп сатылы сұлбалар қорғаныс пен пайдалануды күрделендіреді.
Энергияны көп қажет ететін ірі кәсіпорындарда энергияны бөлудің бірінші сатысында екі жүйе қолданылуы мүмкін:
oo 60 МВА-ға жуық және одан көп берілетін қуаттар кезінде 110 (220) кВ терең енгізулердің әуе немесе кабельдік желілері;
oo 20-60 МВА шегінде берілетін қуаттар кезінде 6-10 кВ қатты немесе иілгіш ток өткізгіштер.
Егер тарату 110-220 кВ кернеуінде жүргізілсе, кәсіпорынның қуат көзі (ӨБ, ЖЭО, ӨПТ) мен терең енгізулер қосалқы станциялары (ӨБТ) арасында немесе ӨПТ және тарату пункттері (ӨБ) арасында, егер тарату 6-10 кВ кернеуінде жүргізілсе, желілік буындарын бөлудің бірінші сатысы деп түсініледі. 110-220 кВ терең енгізу желілерінің және 6-10 кВ ток құбырларының өту және ТГҚ орналастыру мүмкіндіктерін алаңның құрылысы мен басқа алаңішілік коммуникациялардың өту сипатын ескере отырып, кәсіпорынның бас жоспарын құру кезінде алдын ала қарастыру керек.
110 және 220 кВ терең енгізулер кәсіпорынға кіреді және оның аумағы бойынша электр энергиясын тұтынудың ең ірі пункттерінде орналасқан 110-
220 кВ қосалқы станцияларға өтеді, 110-220 кВ төмендететін қосалқы станцияларды ұсақтау жүргізіледі; энергияны қабылдау 110 немесе 220 кВ бірнеше қосалқы станциялар бойынша орталықсыздандырылады (орналастырылады), олар басты төмендететін қосалқы станцияларға қарағанда терең енгізулердің қосалқы станциялардың атауын алды.
ПГВ саны кәсіпорындағы жүктемелердің шоғырлану дәрежесіне байланысты. Шашыраған жүктемелер мен үлкен аумақтарда (тау-кен байыту комбинаттары, карьерлер және т.б.) терең енгізу желілеріне қосылатын қосалқы станциялар саны 10-12 дейін жетеді. Ірі электр пештері, электролиз, қуатты электр қозғалтқыштары және т.б. бар концентрацияланған жүктемелері бар кәсіпорындар аудандарында ГГВ қуаты үлкен, ал олардың саны салыстырмалы түрде аз болады. Терең енгізулер қосалқы стансалары 110-220 кВ бастапқы кернеуде қарапайым типті, ажыратқыштарсыз және жиналмалы шиналарсыз қолданылады. Олар бірқатар жағдайларда олар қызмет көрсететін өндірістік корпустардың жанында орналастырылады. 6-10 кВ тарату құрылғыларын тікелей осы корпусқа кірістіру керек, бұл бас жоспардың үнемді шешімін береді. Бір трансформаторлық ШГВ екінші кернеудің байланысы бойынша І санатты жүктемелердің апаттық қоректенуін қамтамасыз етуге болатын жағдайларда қолдануға болады.
Терең енгізулер екі сұлбамен орындалады:
а) негізгі жүктеме аймағында өтетін және қысқа тұйықтағыштар мен бөлгіштерді қолдана отырып, оңайлатылған сұлбалар бойынша желіге немесе ажыратқыштарды, ал кейде тек ажыратқыштарға қосылатын бірнеше (3-5) ірілендірілген дәнекерленген 110-220 кВ қосалқы станцияларын қоректендіретін магистральдық әуе желілері түрінде (2.1 сурет) ;
а - энергияны бөлудің қаңқалық сұлбасы; б,в,г,д,е,ж - ПГВ сұлбасының нұсқалары; 1 - энергетикалық жүйеден; 2 - энегетикалық жүйемен қосымша байланыс; 3 - 6-10 кВ кенеудегі байланыстар
2.1 сурет - Магистральды терең енгізу сұлбасы
б) желі-трансформатор блогының сұлбасы бойынша 110 - 220 кВ ірілендірілген шағын станцияларды қоректендіретін радиалды кабельдік немесе әуе желілері түрінде (2.2 сурет).
Қуат көздері бойынша (ИП) дегеніміз , ол кәсіпорынның жақын орналасқан жеріндегі электр жүйесінің қосалқы станциясы болып табылады;
oo кәсіпорынның тораптық таратушы қосалқы станциясы (УПР);
oo кәсіпорынның өзіндік ЖЭО.
а - энергия бөлудің қаңқалық сұлбасы (I және 2 нұсқалары); б,в,г,д,е - ПВГ сұлба нұсқасы; ж,з,и - УПР сұлбаларының нұсқасы, к - УРП бір жалпы ажыратқышқа терең енгізулердің екі желісінің қосылуы
2.2 сурет - Радиалды терең енгізу сұлбасы
Айта кету керек, қазіргі заманғы ірі кәсіпорындарда, тіпті өздерінің жеке ЖЭО болса да, көп жағдайда негізгі қуат көзі электр жүйесі болып табылады. ЖЭО қуаты кәсіпорынның жылу энергиясын тұтынуымен анықталады. Егер энергияны көп қажет ететін кәсіпорында меншікті жылу электр станциясы болса, оның энергия жүйесімен байланысы УПР бірі арқылы жүзеге асырылады (2.1 және 2.2 сурет) немесе керісінше жұмыс істей алатын 110-220 кВ бөлек желілері мен байланыс трансформаторлары арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар, кейде қосылыстар екінші кернеуде (6-10 кВ) жақын орналасқан терең кірістердің қосалқы станциялары арқылы қамтамасыз етіледі.
Түйінді тарату ҚС 110-500 кВ кернеуге арналған кәсіпорынның орталық қосалқы станциясына жатады, ол энергия жүйесінен энергия алады және оны 35-220 кВ тереңдіктегі кәсіпорынның кіріс қосалқы станциялары арасында таратады. Кіріс кернеуіне байланысты тораптық қосалқы станция таза таратумен немесе ішінара түрлендірумен болуы мүмкін, мысалы 330 немесе 500 кВ-тан 110 кВ-қа дейін, бұл бірінші сатыдағы тарату желісінің кернеуі.
Кейбір жағдайларда УПР электр жүйесінің аудандық қосалқы станциясымен біріктірген жөн, әсіресе егер электр энергиясының негізгі немесе елеулі бөлігі осы кәсіпорынның тұтынатын болса. УПР шиналар жүйесі әдетте бір секциялы болады. Көптеген қосылымдары бар үлкен УПР құрылғыларында айналмалы шиналар жүйесі қолданылады. Кейбір жағдайларда айналып өту жүйесі бар қос доңғалақты жүйе оның қажеттілігі үшін тиісті негіздемесімен қолданылады.
Ірі немесе өте жауапты кәсіпорындарда, сондай-ақ ластанған ортада суды ағызуға арналған екі бақылау қондырғысын салу қажет, олар ешқандай жағдайда ластаушы алауға түсіп кетпейді. Содан кейін энергияны тарату сұлбасы 2.2 суретте көрсетілген нысанды алады (2-нұсқа). Магистральды терең кірістер (2.1 сурет) қалыпты немесе аздап ластанған ортада орынды және рұқсат етіледі, сонымен қатар электр жеткізу желілерінің өтуі және 110-
220 кВ қосалқы станцияларды кәсіпорын аумағында электр қабылдағыштардың тиісті негізгі топтарының жанында орналастыру мүмкіндігі бар. Бір магистральдық желіге трансформаторлық қуаты 20 МВА- ға дейінгі төрт ҚС және трансформаторлары жоғары екі немесе үш қосалқы станциядан артық қосылу ұсынылмайды. Сепараторлары бар магистральдық тізбектердің келесі кемшіліктері бар:
Егер қандай-да бір трансформатор зақымдалған болса, осы магистральдық желіге қосылған барлық басқа трансформаторлар автоматика кезінде қысқа уақытқа өшіріледі [2].
Кейде екі реттік автоматты қайта іске қосуға тура келеді (АҚҚ) [2], бұл АҚҚ құрылғысын қиындатады. Қорғаныс және автоматика үлкен синхронды электр қозғалтқыштары, синхронды компенсаторлар, жылу электр станциясына қосылыстар және екінші кернеуде (6-10 кВ) бастапқы кернеу желісіндегі қысқа тұйықталу кезінде қайта зарядтауды қамтамасыз ететін басқа көздер болған кезде күрделене түседі.
Сепараторлармен және қысқа тұйықталуымен терең қылшықтарды кеңінен қолдануға қазіргі уақытта осы құрылғылардың жеткіліксіз сенімді жұмыс істеуі кедергі келтіруде, әсіресе ластанған жерлерде. Осы құрылғылардағы ақауларға байланысты бірқатар апаттар мен сәтсіздіктер орын алды (бұлақтар жасаған күш-жігердің жетіспеуі, бұлақтар мен механизмдердің жауын-шашын мен мұзданудан қорғансыздығы, өзектердің бұзылуы, консольдық реленің бұлыңғыр жұмысы). Бұл жағдайлар контактілері газбен толтырылған жабық қабықшаға салынатын жаңа сепараторлар мен қысқа тұйықталу құрылғыларының шығуына дейін негізгі электр тізбектерін пайдалануды уақытша шектейді, олардың электрлік беріктігі, тіпті төмен қысымда да майдың беріктігіне жетеді. Егер де электр қуатымен қамтамасыз етудің бас жоспары мен схемасының талаптарына сәйкес негізгі электрмен жабдықтауды және дәнекерлеуші деп аталатын қосалқы станцияларды пайдалану қажет болса, онда келесі әрекеттерді орындау қажет:
oo бөлгіштердің немесе қысқа тұйықталу құрылғыларының біреуі істен шыққан жағдайда жеткілікті сенімді және жеткілікті резервті қамтамасыз етеді;
oo кейбір жағдайларда ластанған жерлерде немесе әсіресе сыни тұтынушылар үшін бұтақтарға май немесе ауа қосқыштарын трансформаторларға орнатыңыз (2.1, ж және 2.2, е суреттерді қараңыз);
oo екінші жағдайда өте сақтық таныту қажет және өсімдіктердің жауапкершілігі туралы мәселе әрбір жеке жағдайда негізсіз асып кетпес үшін барлық факторларды мұқият қарастыра отырып шешілуі керек.
Радиалды терең енгізулер (2.2 сурет) көбінесе ластанған қоршаған ортада қолданылады, бірақ кейбір жағдайларда оларды қолдану орынды және қалыпты ортада болуы мүмкін. Кәбілдік радиалды кірмелерді қолдану әуе желілерінің өтуіне және 110-220 кВ қосалқы станциялардың орналасуына кедергі келтіретін ғимараттар, құрылыстар және жоғарғы өнеркәсіптік ажыратқыштар болған кезде әсіресе орынды болып табылады. Терең енгізуледің радиалды тізбектерінде, жеткізу желісіндегі немесе трансформатордағы авариялар басқа қосалқы станциялардың жұмысына әсер етпейді, және бұл олардың магистральдық схемаларға қарағанда артықшылығы. Бірақ радиалды желілер магистральдық сызықтарға қарағанда қымбатырақ. Олардың құнын төмендету үшін әр трансформаторға бөлек сызықтары бар тізбектің орнына УПР жалғыз ажыратқыштың астына екі терең шоқтарды қосуға болады (2.2, к сурет). Әр ПГВ қуаттылықты УПР автобустарының екі түрлі бөлімінен алады.
Сұлбаның 2.2, к суреттегі әрекеті келесідей болады. Т2 зақымдануы кезінде ПГВ1 қорғанысынан ЖК В2 ажыратқышын ажыратуға импульс беріледі. Көрсеткіш реле зақымдалған трансформатор тіркейді. АПВ-дан кейін кезекші Р1 ажыратқышын ажыратады және қайтадан В2 ажыратқышын қосады, сол арқылы Л2 желісі бойынша ПВГ2 зақымдалмаған трансформатордың қоректенуін қалпына келтіреді. Егер ЖК таза аймақта
орналасқан болса, онда Р1 және Р2 ажыратқыштарының орнына бөлгіштерді қоюға болады, және жоғарыда сипатталған барлық операциялар автоматты түрде орындалады. Л1 және Л2 желілерін ажырату кезінде ПГВ1 және ПГВ2 тиісті секцияларының қоректенуі көрші трансформаторлардан АҚҚ секциялық ажыратқыштардың көмегімен автоматты түрде қалпына келтірілетін болады. L1 немесе JI2 жолында сәтсіз автоматты ашудан кейін авария орын алған жағдайда, MВ2 тиісті сызықтың қорғанысынан ажыратылады. Зақымдалған сызық индикаторлық реле арқылы бекітіледі. Қуат көзін сау желі арқылы қалпына келтіру жоғарыда сипатталған трансформатормен болған авария жағдайында болады, ал 6-10 кВ-тық бөліктегі электрмен жабдықтау AҚҚ қимасының көмегімен қалпына келтіріледі.
Жоғарыда айтылғандардан екі трансформаторлы ПВГ жүйесімен, 2.2, к, суреттегі сұлбадан апаттан кейінгі рұқсат етілген артық жүктемені және трансформаторлардың қайталама кернеуінде АҚҚ болуын пайдалану кезінде жауапты тұтынушыларды таңдалған трансформаторлардың қажетті қуат резервімен қамтамасыз етеді. 110-220 кВ терең тұндырғыштар мен бөлінбеген қосалқы станциялар жүйесінің басты артықшылығы - күрт жеңілдету және сәйкесінше оның жалпы сенімділігінің артуымен арзан тарату желісі болып табылады. Ірі ГПП үшін қажет аралық тарату пункттері (РП) жоғалады, өйткені бөлінген 110-220 кВ (ПГВ) қосалқы станцияларда, ҚҚ функцияларын екінші кернеу тарату құрылғылары (6-10 кВ) орындайды. Демек, коммутациялық байланыс және бір аралық желі байланысы жоғалады, ал трансформация кезеңдерінің саны кейде азаяды. Бірінші кезеңде энергияны бөлу күшейтілген кернеуде жүзеге асырылады, яғни энергияның аз шығыны және өткізгіш металдың құны және аз инвестициялар қажет. 6-10 кВ қайталама кернеудің тарату желілері күрт қысқарады, сондықтан қымбат кабельдік туннельдер мен басқа кабельдік маршруттардың ұзақтығы едәуір қысқарады және энергия ағызудың сенімділігі артады. Электрмен жабдықтаудың жалпы сенімділігі сонымен бірге апаттық аймақ күрт төмендегендіктен жоғарылайды, өйткені апат болған жағдайда тек салыстырмалы түрде кішкене байланыс үзіліп қалады, оны жоғары қуатты жанар-жағар май станцияларына қарағанда қалпына келтіру оңай. Бөлінген терең кірістердің қосалқы станциялары келесі қосымша артықшылықтарға ие болады:
Жұмыс токтары және ҚТ токтары көрсетілген салыстырмалы шағын қосалқы станциялардың екінші кернеуінде азаюда. Сондықтан, коммутация жеңілдетіледі және бірқатар жағдайларда желілерді реакторлаусыз жұмыс істеуге болады немесе трансформаторлар тізбектерінде топтық реакторларды қолдануға болады және енгізу мен секцияларда МГГ типті қымбат үлкен көлемді көпамперлік ажыратқыштарды қажет етпейді. Кернеуді реттеу міндеті айтарлықтай жеңілдетіледі.
Электрмен жабдықтауды дамыту жеңілдетілген, ол қарапайым және арзан түрде шешіледі, көп жағдайда бұрын күшті электр станцияларында
болғандай, қолданыстағы қосалқы станцияларды кеңейту арқылы емес, жаңа жүктемелердің орталықтарында жаңа қосалқы станцияларды салу арқылы іске асады. Мұнымен бірге іргетастар мен май жинайтын құрылысқа құрылыс тапсырмасын беру кезінде орнатылған трансформаторларды үлкен қуаттылық трансформаторларына ауыстыру мүмкіндігі қарастырылған. Қара және түсті металлургия, химия және басқалар кәсіпорындарында қоршаған ортаны ластайтын зиянды қалдықтар шығаратын бірқатар өнеркәсіптер бар.
Пайдалану кезінде зауыттың кіре берісі арқылы неғұрлым қарқынды ластануға ұшырайтын кәсіпорындар орналасқан ашық қосалқы станцияларда апаттың үлкен деңгейі анықталды. Бұл аудандарда электр жабдықтарын ашық орнатуға немесе қалыпты электр оқшаулауы бар құрылғыларды пайдалануға жол берілмейді. Қосалқы станциялардың түрін, олардың орналасқан жерін және электр жабдықтарын оқшаулауды таңдау үшін қоршаған ортаның ластану дәрежесіне сәйкес үш аймақ құрылды (2.3 сурет). I аймақ (ластанудың бірінші дәрежесі бар) - ең таза. Бұл аймақтың ішінде сіз кез-келген қиындықтағы ашық оқшауланған қосалқы станцияларды орналастыра аламыз. II аймақта (ластанудың екінші дәрежесі бар) ашық қосалқы станциялардағы шиналармен және дамыған коммутациялық схемамен МЕМСТ 9920-61 сәйкес күшейтілген В класының өнімділігін оқшаулауды қамтамасыз ету немесе келесі кернеу класы үшін оқшаулауды таңдау немесе жабық тарату құрылғыларын қамтамасыз ету қажет.
III аймақта (ең көп ластанған) оқшаулаудың екінші дәрежелі арматурасы бар құрылғылар ғана ашық түрде орнатылуы мүмкін, және олар әлі өндірілмегендіктен жабық тарату құрылғыларын қамтамасыз ету қажет. Барлық аймақтардағы трансформаторлар ашық түрде орнатылады, бірақ II және III аймақтарында олар бұтақтардың күшейтілген оқшаулауымен болуы керек. Суретте көрсетілген сұлбаларға сәйкес жасалған терең енгізілімдердің жеңілдетілген қосалқы станциялары. 2.1 және 2.2, барлық аймақтарда ашық болуы мүмкін, ал II және III аймақтарында оқшаулау күшейтілген немесе келесі кернеу класы үшін таңдалуы керек. Суретте көрсетілген ПВГ радиалды қуат схемалары ең көп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz