ЖҮК ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тасымалдау шартының құқықтық реттелуі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 7

1 ТАСЫМАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ . . . 10

КІРІСПЕ . . . 71 ТАСЫМАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ . . . 10:

1. 1 Қазақстан Республикасындағы тасымалдауды ұйымдастырудың мәселелері . . . 10

1. 2 Тасымалдау шартының құқықтық реттелуі . . . 18

2 ЖҮК ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ . . . 27

2. 1 Темір жол көлігімен жүк тасымалдаудың сипаттамасы, оның қауіпті жүктерді тасымалдаудағы ерекшеліктері . . . 27

2. 2 Әуе көлігімен жүктерді тасымалдау ерекшеліктері . . . 38

2. 3 Жүктерді және почтаны автомобильмен тасымалдау . . . 42

3 ЖОЛАУШЫЛАРДЫ ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ . . . 47

3. 1 Темір жол көлігімен жолаушыларды тасымалдаудың жалпы ережелері . . . 47

3. 2 Жолаушыларды автокөлікпен тасымалдаудың жалпы ережелері . . . 53

3. 3 Әуе көлігімен жолаушыларды тасымалдаудың ерекшеліктері . . . 60

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 69

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 73

: 9

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қазақстан үлкен аумағы бар және дамыған көлік жүйесі бар мемлекет, сондықтан, тасымалдау қызметі саласындағы қолданылатын шарттық міндеттемелердің құқықтық реттелуін қарастыру заманауи нарықтық қатынастар кезінде аса манызды өзектілікке ие.

Жалпы алғанда, қазіргі таңда көлік логистикасының мәні өте зор. Себебі, шикі затты, дайын өнімді, оның компоненттерін тасымалдауына өндірісте болсын, сауда да болсын жұмыс істейтін кез келген бизнесмендер жүгінеді. Тасымалдауды ұйымдастыру кәсіпкерлік қызметтің негізгі жайларының бірі, өйткені, сауатты көз қарастың өзі өндірістің қалыпты жұмыс істеуі мен уақытты үнемдеуге ықпал етеді.

Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да қамтамасыз етумен байланысты шарттық мiндеттемелер Қазақстан Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердiң шарттық құқығының жеке бiр саласын құрайды.

Көлік кез келген мемлекеттің экономикасындағы байланыстыратын звено және өндірістің, айырбастың, бөліністің дамуының бірегей кешені болып табылады. Көлiк - бұл жоғары дәрежелi техногендiкпен, техникалық жабдықталумен, қоғам мен мемлекеттiң тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету үшiн стратегиялық маңызбен сипатталатын салалардың бiрi. Сол себептi тасымалдау қатынастары дәстүрлi түрде көлiк құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық сипаттағы нормалардың көптiгiмен сипатталады.

Сонымен, көлік экономикалық қызметтің бір бөлігі және адамдар мен кәсіпкерлердің қажеттілігін қанағаттандыратын құрал болып есептеледі. Көлік пайдалы кеңістікті құрайды. Көлік - жолаушылар мен жүктерді тасымалдау қажеттіліктерін қанағаттандыратын құрал.

Көлiк экономиканың ерекше саласы және жоғары қауiп бар техникалық жағынан күрделi және тәртiпке салынған жүйе болып табылады. Сол себептi тасымалдаудың шарттық мiндеттемелерi көлiк түсiнiгiнiң өзiн анықтайтын, оның қызметiнiң стандарттары мен ұйымдастырушылық алғы шарттарын (мысалы, көлiктi мемлекеттiк реттеуге қатысты) белгiлейтiн нормалар арқылы қарастырылады.

Мемлекеттiң әртүрлi аймақтарына, елдi мекендердiң iшiнде, мемлекет аумағынан тыс жерлерге жүктер мен адамдарды үздiксiз жеткiзудi қамтамасыз ету болып табылатын көлiктiң қызмет етуiнiң тiкелей мақсаттарына тасымалдау шартының көмегiмен жетуге болады, оның өз кезегiнде тасымалдау процесiн қамтамасыз ететiн өзiмен тығыз байланысты бiрқатар түрлерi бар. Осыған байланысты шарт тасымалдау қатынастарының пайда болуы мен жүзеге асуын, олардың қатысушыларының тиiстi тәртiбiн және т. б. қамтамасыз ететiн құқықтық құралдардың бiрi болып табылады.

Әрекет етушi заңнамамен көлiк шарттарының төмендегiдей түрлерi белгiленген: а) жүктi тасымалдау шарты; б) жолаушыны (және қол жүгiн) тасымалдау шарты; в) кеме жалдау (чартер) шарты; г) тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттар; д) көлiк ұйымдары арасындағы шарттар; е) жалпы пайдаланыстағы көлiкпен тасымалдау шарты; ж) көлiк экспедициясы шарты. Сонымен қатар, аталған шарттардың кейбiреулерi тасымалдау қандай көлiкпен жүзеге асырылатынына қарай түрленетiнiн ескерсек, онда көлiк шарттарының құрылымы өте үлкен болып көрiнедi. Жүктердi, жолаушы мен теңдеме жүктi тасымалдау шартының негiзiнде жүзеге асырылады.

Тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жүктi немесе жолаушыны (теңдеме жүктi) белгiленген мекенге жеткiзуге мiндеттенедi, ал жүк жөнелтушi немесе шартта көзделген басқа да тұлға, жолаушы көрсетiлген көлiк қызметi үшiн ақы төлеуге мiндеттенедi.

Көлiктiң түрлерiне темiржол, автомобиль, теңiз, iшкi су, әуе, қалалық электрлiк көлiктер. Оның бiр түрiне магистральды құбыр көлiгi де жатқызылады.

Тасымалдау мен өзге де көлiк шарттарының жалпы ережелерi тiкелей Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiмен, 21 қыркүйек 1994 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасындағы көлiк туралы» Қазақстан Республикасының Заңымен және тағы басқа салалық заңдармен анықталады.

Жалпы айтқанда, көлік саласын құқықтық реттеу заманауи кезенінде Қазақстан заңнамасының жүйесін жетілдіруіндегі басымдық бағыттың бірі болып табылады. Оның сапасына елдің жалпы дамуының динамикасы және халықаралық экономикалық әріптестік байланысты болады.

Диплом жұмысының объектісі - жүк және жолаушыларды тасымалдауға байланысты қоғамдық қатынастарды аңықтау болып табылады.

Зерттеу жұмысының пәні - жүк және жолаушылардың құқықтары мен міндеттерін, оның ішінде әр түрлі көлік құралдарымен тасымалдаудың құқықтық сипатын аңықтау, осы проблеманы реттейтін нормаларды жетілдіру, ұсыныстар беру.

Диплом жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасында жүк және жолаушыларды тасымалдау мәселелерін кешенді түрде зерттеу, қолданыстағы заңнамаға ұсыныс беру.

Зерттеу тақырыбының міндеттері :

жүк және жолаушыларды тасымалдауға байланысты нормативті құқықтық актілерді талдау;

- жүк және жолаушылардың тасымалдауының құқықтық негізін қарастыру нәтижесінде мәнің ашу;

- жүк және жолаушыларды тасымалдауға байланысты ғалымдардың ой-пікірлерін сараптау,

- тасымалдыуды құқықтық реттеуге байланысты қолданыстағы өаңнамаға ұсыныстар беру.

Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негіздерін Қазақстан және Ресей ғалымдарының еңбектері құрайды. Олар: Ғ. А. Жайлин, Ю. Г. Басин, М. К. Сулейменов, Е. А. Суханов т. б. Әдістемелік негізін зертеу пәнін жан жақты қарастырумен айқындалатын, танудың жалпы философиялық, диалектикалық әдіспен базалық ерекшіліктері құрайды. Зерттеу жұмысының практикалық негізін осы тақырып бойынша жасалған қорытындылар мен ұсыныстар «Қазақстан Республикасы Азаматтық құқығы» пәні бойынша қолданылуы мүмкін.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ

1. 1 Қазақстан республикасындағы тасымалдауды ұйымдастырудың мәселелері

Қазақстан Республикасының алғашқы Президенті, Елбасы Н. Ә. Назарбаев Қазақстан мен Қытай арасындағы көлік логистикасын мысалға ала отыра, оны әріптестіктін бірінші кезектегі саласы деп белгілеген. Себебі, көлік логистика тасымалдаудың барлық түрлерін қамтыйды және гиганттік мультикөліктік көпір қалыптастырады деп айтқан [1] . Осыған орай, тасымалдау - жолаушыларды, багажды, жүктердi, жүк-багажды (қол жүгін) жөнелту пунктiнен межелi пунктiне апару мақсатында орындалатын тасымалдаушының, магистральдық темiр жол желiсi операторының, локомотивтiк тартқыш операторының өзара байланысты iс-қимылдарының жиынтығы.

Тарихқа көз жүгіртер болсақ, Кеңес Одағы көзінде Қазақстан жалпы одақтық көлік заңнамасын қолданып келді. Барлық өзара қатынастарды темір жол көлігінде - КСРО темір жолдар Жарғысы (1964 ж. ), ішкі су қатынасы көлігінде - КСРО ішкі су қатынасы көлігінің Жарғысы (1955 ж. ), теңіз қатынасы көлігінде - КСРО сауда мақсатында теңізде жүзу кодексі (1968 ж. ), әуә қатынасы көлігінде - КСРО Әуе қатынасы кодексі (1983 ж. ) сияқты нормативтік құқықтық актілермен реттеліп отырды. Тек автокөлік саласында ғана Қазақ КСР автомобиль көлігінің Жарғысы қолданылды.

КСРО ыдырағаннан соң бірыңғай көлік жүйесі жойылды. Лайықты құқықтық қамтамасыздандырудың болмауынан ұлттық көлік кешендерінің экономиканың өзге секторлармен және бір-бірімен өзара қатынастарын реттеу механизмдері әлсіреді. Бұрынғы КСРО-ның көлік заңнамасы ережелерін ТМД қайсібір мемлекеті жарамды деп таныған жағдайларда, оның құқықтық нормалары ұлттық заңнама режимінде қолданылды. Қалыптасқан ахуал (жағдай) саяси және экономикалық сипаттағы себептермен бірге мемлекетаралық байланыстардың, соның ішінде көліқ қатынастарының әлсіреуіне, тасымалдар жөніндегі шарттар мен соларға қатысты міндеттемелерді орындау жауапкершілігінің төмендеуіне ұшыратты.

Тасымалдау саласындағы проблемалардан арылу үшін саланың құқықтық қамсыздандырылуындағы ағымдағы жағдайды бағалау аса маңызды және салааралық, халықаралық деңгейлерде оны жетілдіру жолдарын шоғырландыруды белгілеген жөн. Осындай құрылымды ескергенде көлік саласының құқықтық қамтамасыз етілуін дамыту мен жетілдіруді мынадай қағидатты мезеттермен санасу арқылы жүзеге асыру қажеттілігі көпе-көрінеу айқын болып көрінеді. Қазіргі кезде көліктегі өзара қатынастарды реттеу үшін құқықтық реттеудің тұжырымдамалық проблемаларын белгілейтін жалпы заңнама нормалары да, сондай-ақ арнайы көлік заңнамасының нормалары да бірге қолданылады.

Қазақстан Республикасының арнайы көлік заңнамасының жүйесін құрайтындар:

- Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 21 қыркүйекте қабылданған №156-XIII «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы» Заңы - бұл негізгі арнайы заң болып табылады және Қазақстан Республикасы аумағында тіпкелген темір жол, автомобильді, теңіз, ауе, қала электр, оның ішінде метрополитен, сонымен бірге, Қазақстан Республикасының аумағындағы магистральдік құбырлық көліктің қызметін ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық негіздерін белгілейді;

- көліктің жекелеген түрлеріне арналған арнайы көлік заңдары: «Теміржол көлігі туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 8 желтоқсандағы № 266-ІІ Заңы, «Қазақстан Республикасының ауе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылдың 15 мамырында №339-ІV қабылданған Заңы, «Сауда мақсатында теңізде жүзу туралы» Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 17 қантарында №284-ІІ қабылданған Заңы, «Автомобиль көлiгi туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шілдедегі № 476-ІІ Заңы, «Iшкi су көлiгi туралы» 2004 жылғы 6 шілдедегі № 574-II Қазақстан Республикасының Заңы.

Көлік заңнамалары арасында ерекше орын халықаралық конвенциялар алады. Қазақстан Республикасының «Көлік туралы» Заңының 2 бабына сәйкес Қазақстан Республикасының көлік заңнамасы ұлттық заңнамалар нормаларына қарағанда халықаралық шарттардың номаларына басымдық беру қағидасына негізделген. Қазіргі таңда Қазақстанмен көлік саласында барлығы 100 әр түрлі халықаралық келісімдерге қол қойылған [2] .

Қолданыстағы заңнаманың кемшіліктері мен дамуды тежейтін факторлар мыналардан аңғарылады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі мен «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы» заңы рынок жағдайларындағы шаруашылық қызметтің негізгі қағидаттарын реттейді және көлік процесіне қатысушылардың бәрінің өзара қатынастарындағы негіздерді белгілейді. Бірақ осы базалық заңдардың рынок субъектілері араларында туындайтын қатынастардың бүкіл қырларын қамтымайтыны көпе-көрінеу. Сондықтан құқықтағы кемістіктерді толтыру үшін қос заңнамалық актілер арқылы көлік қызметінің одан арғы реттелуі көзделді. Көліктің автомобиль, темір жол, су қатынасы (теңіз), әуе және құбырлық түрлерімен тасымалдаудың шүбәсіз артықшалығын ескергенде, осындай реттелудің (регламенттеудің) көлік түрлері жөніндегі заңнамалық актілерінен өз көрінісін табатыны ұйғарылды.

Бұл орайда модель аралық өзара іс-қимылдардың үлкен спекторының болуын атап көрсету керек, олар қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерден өз кескіндерін тапқан жоқ және жеке модельды заңдарда толық қанды реттеліне алмайды. Осыған байланысты жалпы көліктік заңнаманы одан әрі жетілдіру айқын ғана емес, сонымен бірге аса қажет екені даусыз.

Бастапқыда көлік қызметінің арнайы құқықтық реттелуі өзінің (түгенделуін) көлік кодекстерінен алатын болып жобаланған еді. Оларды жасау жөніндегі жұмыс сонау 1995 жылы басталғанына қарамастан, тиісті нысандағы нормативтік құқықтық актілердің бірде-біреуі сол күйі қабылданған жоқ. Ол ол ма, көліктің жеке түрлері жөніндегі құқықтық нормаларды кодификациялау (кодтандыру) мезгілсіз болып шықты және кодекстердің орнына тиісті заңдар қабылдау анағұрлым орынды екендігін көрсетті.

Заң деңгейіндегі нормативтік құқықтық акт үшін заңнама нақты талаптар белгіледі. Мәселен, модельды заңдар базалық заңнамаға сәйкес, қатаң түрде нақтыланған салмақ көтеретін және бүкіл ықтимал түгендеу деңгейіне дейін төмендемейтін нақты құқықтық нормаларды мазмұндауы тиіс. Заңды қолданысқа енгізу заңнан туындайтын актілердің тұтас кешенін одан әрі қабылдау мүмкіндігін ұйғаруы тиіс, олар: ережелер, нұсқаулар және де нақты секторлардың құқықтық өрісін жасауы тиіс өзге де құжаттар. Осындай нормативтік құқықтық құжаттардың міндеті жолаушыларды, жүктер мен қол жүгін тасымалдау процестеріне толық реттеу берумен тұжырымдалады. Мәселен, тауар-көлік жүк құжатына, оны түзу тәртібіне, тасымал шарттарына, тасымал шарттарын өзгерту тәртібіне, жүк тиеу және түсіру тәртібі мен мерзімдеріне қатысты қағидалар, жүк тиеу орындарына қойылатын талаптар мен өзге де көптеген мәселелер тиісті тасымал Ережелерінен өз орындарын табулары керек. Көлік құралдарының техникалық жай-күйлері мен оларға қызмет көрсетулерге, оларды сақтауға, есептен шығару тәртібіне, сондай-ак техникалық жай-күйлерін бақылауға қойылатын талаптар тиісті көлік құралдарын техникалық пайдалану Ережелерінде, ал тарифтер жасаудың тәртібі тарифтерді әзірлеу және қолдану Ережелерінде мазмұндалуы тиіс.

Зңнамамен қазір әуе, темір жол және теңіз көлігі қамтамасыз етілді. Бірақ автомобиль және ішкі су қатынасы көлігіне қатысты құқықтық өріс бұрынғысынша бос күйінде қалып отыр. Тиісті заң жобалары даярлықтың әр түрлі дәрежелерде жасалуда, ал олардың болмауы заңға тәуелді актілердің тұтас қатарын қабылдауды қиындатып отыр.

Көлік заңнамасын жүйелендірудегі оң мысал ретінде Еуроодақ тәжірибесін келтіруге болады, онда көлік қызметіне әйтеуір қатысы бар бүкіл нормативтік құқықтық актілер Transport Acquis құжатына жинақталған. Бұл ретте ережелердің, директивалардың немесе шешімдердің қандай құрылымдар - Көлік кеңесі, Еуропалық комиссия немесе қайсыбір өзге орган арқылы шығарылғанына мән берілмейді [3] .

Қазақстан Республикасындағы заң шығару процесі дәстүрлі түрде баяу болып табылады. Осы құбылыс Қазақстан Республикасының өзіндік ерекшелігі емес, мұндай жағдай бүкіл әлем үшін тән. Қазақстанның ерекшелігі, айтпақшы, ТМД барлық елдеріндегі сияқты, мына жағдаймен тұжырымдалады, республикамыз маңызды заңдардың тұтас кешені мен соларға заңға тәуелді нормативтік актілердің орасан қалың пакетін бір мезгілде қатар әзірлеуі тиіс. Әрбір құжатты жасаудағы тәсілдің безбенделген және пайымдалған болуы даусыз. Бірақ мынаны ескеру керек, модальды заңдар да барлық көлік түрлеріне тән жалпы нормалармен қатар көлік түрлерінің өзіндік ерекшеліктерін көрсететін нормаларды мазмұндаулары тиіс. Осыған байланысты автомобиль көлігі мен ішкі су қатынасы көлігі туралы заңдар қабылдау үрдісін жеделдеткен жөн.

Кеңес дәуіріндегі құжаттарда белгіленген нормалар ескірді және олар жаңа экономикалық жағдайларда шаруашылық жүргізуші субъектілердің қатынастарын баламалы түрде реттеуге шамалары келмейді. Сондықтан бүгінгі таңда аралас тасымалдар қатысушыларының құқықтық қатынастарындағы негізгі қағидаттар Азаматтық кодекс ережелеріне құрылады. Атап айтқанда, кодекстің нормалары бойынша тасымалдаушылар жүк жөнелтушінің алдында жүктердің кем шығуына, бұзылуына, зақымдануына немесе жоғалуына ірі жауапкершілік арқалайды. Бұл мәселе, жүк жөнелтушіге материалдық залал келтірілген жағдайда, осындай залалдың қандай сатыдағы тасымал көзінде келтірілгеніне қатыссыз кез-келген тасымалдаушыға талап бере алатынын білдіреді. Сонымен қатар, егер кідіріс өзінің кінәсінен болмағанын дәлелдей алмаса, онда тасымалдың бөгелгені үшін жауапкершілікті соңғы тасымалдаушы көтереді.

Шекаралардан өту көзіндегі және жүктерді жөнелту, жеткізу орындарындағы кедендік рәсімдер жеткізу уақытына, қаржы шығындары мен маршруттардың тартымдылығына ықпал жасайтын халықаралық тасымалдардың маңызды элементі болып табылады [4, 109 б. ] .

Қазақстан Республикасындағы Кеден кодексінің халықаралық келісімдердің қазіргі заманғы талаптары мен халықаралық озық тәжірибеге сай екендігіне қарамастан, кеден халықаралық тасымалдар, соның ішінде Қазақстан аумағы арқылы өтетін транзит үшін негізгі кедергілердің (тосқауылдардың) бірі ретінде қаралады [5, 44 б. ] .

Қолданыстағы заннаманың талдауы әрекеттегі жүйенің мынадай кемшіліктерін көрсетеді:

- Қазақстан Республикасындағы жаңа Кеден кодексіне сәйкессіздігі себебінен тиісті өзгертулер мен толықтырулар енгізуді талап ететін заңға тәуелді актілердің қалың саны;

- тауарлардың транзитіне кедергі жасайтын әкімшілік рәсімдер;

- көп уақыт жұмсауды талап ететін кеден бақылауының еңбекті көп қажетсінетін рәсімдері;

- кедендік шығарып салудың кеден рәсімдерін үйлестіру мен күшейту жөніндегі Халықаралық конвенция талаптарына сәйкессіздігі.

Кеден рәсімдерінің проблемалары көп дәрежеде тасымалға қатысты болғандықтан, Қазақстан Республикасының ұлттық экспедиторлары Қауымдастығы (ҚҰЭҚ - АНЭК) Қазақстан Республикасының кеден бақылауы Агенттігімен ынтымақтастықта пұрсаттылықты кеден жүйесін қолдану арқылы халықаралық жүк тасымалы туралы уақытша ереже даярлады. Құжаттың негізгі қызметі - халықаралық тәжирибені, соның ішінде көлік транзитінің дамуына жәрдемөсу. Қазір кеден өкілдері тасымалдаушылар мен сақтандырушылар арасында, тараптар осы мәселе бойынша өздерінің жұмыс ұстанымдарын бейімдеген бойда, жаңа транзит ережелерінің пайдалануға қабылданатыны туралы уағдаластық бар. Ережелерді ендіру Орталық кеден басқармасының қадағалауымен бірнеше кеден күзет орындарында (посттарында) тәжірибе (эксперимент) жүргізуден басталады. Сонымен, Қазақстан Кеден одағы қатысушыларының арасында (Ресей, Қазақстан, Беларусь және Украина) бірінші болып халықаралық стандаттарға сәйкес кеден транзитінің ережелерін енгізе бастады [6, 10 б. ] . Соларды енгізу жөніндегі тәжірибені пайдалана отырып, Қазақстан Республикасы Кеден одағы елдерінде транзитінің бірыңғай ережелерін жасау мен таратуда жетекші роль атқаруы мүмкін.

Тасымалдау қатынастарында қолдануға жарамды қолданыстағы заңнаманың талдауы Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғанына жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайлардағы тасымалға қатысушылардың қатынастарын жүйелі реттейтін құқықтық актінің әлі де жасалмағанын көрсетеді. Айталық, автотасымалдау саласында тасымалдаушылар мен олардың клиенттері арасындағы өзара қарым - қатынастар ұзақ уақыт бойы автомобиль көлігінің Жарғысы негізінде құралып келеді, Жарғыны Қазақ КСР-нің Министрлер кеңесі сонау 1970 жылы бекітті. Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты осы құжат әбден ескірді, өйткені оның нормалары шаруашылық жүргізуші субьектілерге әкімшілік-әміршіл басқару жүйесінен туындаған еді. Жолаушы және жүк тасымалдарын орындауға қойылатын талаптардың ұлаңғайыр санын мазмұндайтын тасымал ережелері де сондай-ақ социализм орнату заманында әзірленген еді және олар ірі автокөлік кәсіпорындарына арналды. Соларда жүргізілген құрылымдық елеулі өзгерістер қазір оларды толық көлемде қолдануға мүмкіндік бермесе, ал бақылау-қадағалау қызметтерінің қысқаруы тасымалдаушылардың осы ережелерді жаппай елемеулерін туындатады.

Азаматтық кодекс пен «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы» Заңының талаптары бойынша тасымалдау қызметін реттейтін заңнамалық акт, тасымалдау қызметіндегі субьектілердің мәртебесін, соларды мемлекеттік реттеудің қағидаларын, механизмдері мен жеткілікті деңгейлерін белгілеуі тиіс. Заңда сондай-ақ, тасымалдар жасаудың жеке түрлерін орындаудың негізгі жағдайлары, шарттық міндеттемелер, көлік үрдісіне қатысушылардың құқықтары мен жауапкершілігі, дауларды шешу тәртібі және т. б. қамтылуы тиіс.

Күнделікті практика көлік операторлары мен тасымалдаушылардың қадағалау органдарымен өзара қатынастарына байланысты мәселелер блогы заң жобасынан міндетті реттеу алуы тиіс екендігі көрінеді, олар: кедендік, шекаралық, жол, мал дәрігерлік, фитосанитарлық қызметтер [7, 19 б. ] . Уақытша шығындарды барынша азайту және сыбайлас жемқорлық мүмкіндіктерін шектеу көзінде қажетті деңгеймен қамтамасыз ететін осы қызметтердің өкілеттіліктерін көлігінің тартымдылығына, бәсекеге жарамдылығына ғана емес, Қазақстан Республикасының транзиттік тартымдылығына да, сондай-ақ әлемдік көлік жүйесіне интеграция жасау қарқындарына да елеулі ықпал жасайды.

Тасымалдау рыногына жұмыс істейтін түрлі одақтар мен қауымдастықтардың да күн санап өсіп келе жатқан ролін де шығармау керек секілді. Осы қоғамдық және кәсіби ұйымдар тасымалдау қызметін нығайтуға ықыласты, солар арқылы тасымалдаушылардың жалпыланған мүдделері көрсетілуі және жеке бизнес пен мемлекет қызметтері өзара үйлестірілулері тиіс. Осындай бірлестіктерді нысандандыру мен оларға белгілі бір реттеу қызметтерін бөлу (тасымалдау рыногының жай-күйі туралы ақпараттар жинау және талдау, көлік заңнамасын бұзу әрекеттерін тіркеу және есепке алу, лицензиялар алу үшін мемлекеттік органдарға ұсынылатын құжаттарға алдын ала сараптама жүргізу) модальды заңнан өз көрінісін табуы тиіс.

Алайда, Азаматтық кодекстің 695-бабында мынадай құқықтық негіз сақталған, ол бойынша жалпы пайдаланыстағы қызмет көрсетулерді ұсынатын рынок субъектісі белгіленеді [8] . Егер заңнан, өзге құқықтық актілерден немесе тасымалдаушыға берілген лицензиядан (патенттен) оның кез-келген азаматтық не заңды тұлғаның сұрауы бойынша тасымал жүргізу міндеттемесі туындайтын болса, онда тасымалдаушының мұндай жағдайдағы қызметі де жалпы пайдаланыстағы тасымалдарға жатады. Яғни, жалпы пайдаланыстағы көліктің айрықшалықты белгісі ретінде қазір көлік рыногындағы барлық клиенттерге тасымалдаушының қызмет көрсетулерді ұсыну міндеті пайдаланылады.

Сонымен қатар міндетті тәртіпті емес, ал көбінесе тасымалдаушының ықтияры бойынша коммерциялық негізде орындалатын тасымалдардың бар екендігі баршаға аян (мәселен, патент бойынша немесе тасымалдаушы мен клиент арасындағы тікелей келісім арқылы) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.