Салауатты өмір салтын қалыптастырудың тарихи мазмұны

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 Ұлттық мұралар негізінде бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздері

1. 1 Салауатты өмір салтын қалыптастырудың тарихи мазмұны . . . 10

1. 2 Салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастырудың педагогикалық негіздері мен принциптері . . . 25

2 Ұлттық мұралар негізінде бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастырудың тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижелері

2. 1 Бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастырудың мазмұны мен негізгі жолдары . . . 35

2. 2 Оқушылардың салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастырудың тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының нәтижесі . . . 47

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 63

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 66

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазіргі уақытта әлеуметтік жағдай, өмір сүру ұзақтығының төмендеуі және экологиялық қолайсыздық бүкіл өркениетті әлем үшін түйінді мәселе болып отыр. Ел Президенті «Қазақстан жолы-2050» Жолдауындағы ұзақ мерзімді басымдықтың бірі «Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі, мен салауаты» тармағында « . . . азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және оларды қоршаған табиғи ортаның таза болуы үшін» азаматтарымызды салауатты өмір салтына әзірлеу қажеттілігі көрсетілген [1] .

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында және оқу-тәрбие саласына байланысты басқа да құжаттарда жан-жақты білімді, ой-өрісі кең, мәдениеті жоғары, денсаулығы мықты, шешен тілді, рухани дүниесі бай және ұлттық мұралар деңгейі жоғары ұрпақты тәрбиелеу қажеттігі көрсетілген [2] .

Қазақстанның тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болуы, Қазақстан Республикасының Конституциясының, Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын сақтау туралы, Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңының, Қазақстан Республикасы әлеуметтік-мәдени дамуының тұжырымдамасының, Мемлекетттік білім беру саласындағы саясаты тұжырымдамасының және денсаулықты сақтау туралы ұлттық бағдарламалар тұжырымдамасының қабылдануы келер ұрпақтың болашағын жақсартудың, оның педагогикалық негіздерін талапқа сай елеулі орнықтырылуын айқындауды талап етіп отыр [3] .

Осы аталған құжаттардың ең басты мәселесінің бірі - қоғамда ұрпақтың рухани-құндылық тәрбиесі мен салауатты өмір салтын қалыптастыру. XXI ғасырдағы қоғам жалаң адамдар тобынан емес, отандастарымыздың денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен шығармашылық қабілеті ерекше, адамгершілігі мен ұлттық мұраларды қастерлеу қасиеті үйлескен тұлғалардан тұруға тиіс.

Олай болса, ғалымдар мен зиялы саясаткерлердің еңбектерін әңгімелеумен шектелмей, тарихи кезеңдер мен ғылыми-теориялық тәжірибелерге сүйене отырып, жан мен тән тазалығын, мәдениет тарихын жан-жақты толық қамтып зерттеу және оны өмір қажеттіліктерінде ұтымды пайдалана білуіміз қажет. Қазіргі қоғамның нарықтық қарым-қатынасқа көшуі «экономикалық, саяси, ұлттық, экологиялық, денсаулық дағдарыстары» жас ұрпақтың келер болашақтың өміріне көптеген кері әсерлерін тигізіп отырғанын байқауға болады [4] .

Денсаулық - тән, рухани және әлеуметтік игіліктің жиынтығы. Денені үнемі шынықтыру, сананың сапа деңгейін көтеру, интеллект өрісін биіктеу, рухыңды шыңдау - бәрі де денсаулыққа қызмет етеді десек қателеспейміз.

Бүгінгі таңда өз тәуелсіздігін алған егеменді еліміз осы бағытта Қазақстан мектептеріне жан-жақты дамыған, денсаулығы мықты, салауатты өмір салтын мұрат тұтқан дара тұлғаларды тәрбиелеу басты талап етіп қойылған.

Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту, салауатты өмір салтын ынталандыру туралы елбасының жолдауын, егемендіктің кілтін ұстар жастардың болашағына апаратын, алтын сүрлеу десе де болады. «Дені сау адам - табиғаттың ең қымбат жемісі» - деп тегін айтпаған.

Қазіргі қоғамымызда халықтың табиғи өсімі төмендеп, сырқаттанушылық және өлім-жітім деңгейі арта түсті. Әсіресе, балалар мен жастардың денсаулығына қауіп тудыруда. Темекі тарту, ішімдік пайдалану, есірткі құмарлық және улы заттарға әуестілік, адамгершілікке жат мінез-құлық, ерте жыныстық қатынас кеңінен етек алуда. Сонымен қатар денсаулық қатерінің негізгі факторларына мыналар да енеді: қозғалыс күшінің кемуі салдарынан қимылдың кемуі /гиподинамия/ дене салмағының артуы, жүйесіз тамақтану, қоршаған орта нысандарының барлығының көптеген уытты заттармен ластануы, өндірісте және тұрмыста күйзеліс туғызатын жағдайлар, зиянды әдеттердің - шылым шегу, ішімдік пайдалану, нашақорлық көп таралуы. Егеменді еліміздің болашағы жас ұрпақ. Қоғамда болып жатқан жаман әдеттерге кінәлі - адамдардың өзі. Осындай жат, жаман әдеттерден бойымызды аулақ ұстап, төзімділік, табандылық танытып, адамгершілік қасиеттерді жоғары ұстай білуіміз керек. Болашағымыз нұрлы, еліміздің ертеңі нұрлы болсын десек, ел болып, халық болып болашағымызды, ұлтымызды, тегімізді жоғалтып алмау үшін нашақорлық, ішімдік, шылым шегуден бойымызды аулақ ұстап, қоғамымыздың бұл түнектен арылуының жолын іздеп, салауатты өмір салтын насихаттау қажет.

Тәуелсіз мемлекеттің өсіп-өркендеуі халықтың рухани, адамгершілік, ұлттық қасиеттері, денсаулық жағдайлары тікелей білім мен тәрбиеге байланысты. Отбасында ата-ананың бала тәрбиесінде жіберген олқылықтары, қадағаламаушылық, жауапсыздық және тәлім-тәрбие деңгейінің төмендеуі салдарынан, жас өспірімдердің жан түршігерлік іс-әрекеттерге барып жатқанын көріп отырмыз. Оған қоса сол іс-әрекеттерді жасаған жасөспірімдердің білім мен тәрбие деңгейінің төмендігі, денсаулық жағдайының нашарлығы, салауаттылық, ұлттық мұралар, адамгершілік туралы асыл құндылықтардың парқын түсінбейтіндігі ғажап емес. Салауатты өмір сүрудің мән-мағынасын түсінбегендіктен, жағымсыз іс-әрекеттерге әуестіліктен рухани құндылықтын құлдырауы етек алуда. Сондықтан рухани құндылық пен салауатты өмір салтын қалыптастыру оқу-тәрбие үрдісіндегі басты мәселелердің бірі деп түсінеміз.

Бұл мәселе тегін көтеріліп отырған жоқ. Мысалы, ерлердің 57 %-ы, әйелдердің 34 %-ы, жасөспірімдердің 40 %-ы, шылым тартса, ересек адамдардың 65 %-ы үнемі арақ ішеді екен. Мектеп оқушыларының 17, 5 %-ы нашақорлыққа ауызданған. Ал экологиялық нашар ахуал бүгінде адам өлімінің 20 %-на себеп болып отыр [5] .

Осыған орай төл педагогикамызда әлі де өз шешімін таппай отырған мәселелер де аз емес. Ұлттық мұралар идеялары ғылымда белгілі бір деңгейде зерттелгенімен, салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыру идеясының әлі де болса теориялық негіздерінің жоқ екенін дәлелдеудеміз.

Халқымыздың денсаулығын жақсартуына байланысты Н. Ә. Назарбаев 2001 жылы 30 желтоқсанда шығарған жарлығы бойынша Қазақстан халқының денсаулық жай-күйін жақсарту, денсаулық сақтау жүйесін карау және салауатты өмір салтын насихаттау мақсатында 2002 жыл Денсаулық сақтау жылы болып жарияланғаны белгілі.

Қазақ ұлтының салауаттылық, парасаттылық, ұлттық мұралар, адамгершілік тәлім-тәрбие туралы мәңгі өлмес құнды ұлттық мұрасының дамуын шолып өтсек, Ибн Сина еңбектері, Шығыс Аристотелі атанған ғұлама әл-Фараби, сонау көне түркі жазуымен тасқа қашап жазған ескерткіш «Орхон-Енисей жазуларынан» бастап, Ержүрек колбасшы Күлтегін, Білге Қаған, мемлекет қайраткері Тоныкөк, Омар Хаям рубайлары, түркі тілдес халықтардың бәріне өшпес рухани мұра қалдырған: Жүсіп Баласағұни, Махмұт Қашқари, Ахмет Яссауи, Ахмет Жүгінеки, Қыдырғали Жалайыри, Мұхаммед Хайдар Дулати шығармаларының орны ерекше. Араға бес ғасыр салып, қолымызға сағындырып жеткен ғұлама-ғалым Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының «Шипагерлік баян» атты еңбегі, ұлттық психологиядан болашақтың салауаттылығына арналған мол мағлұмат алуға болатын еңбек. Тауасарұлы Қазыбек бектің «Түп тұқианнан өзіме шейін» атты еңбегі қазақ тарихының асыл мұралары екені айқын [6] .

Адамның қоғамдағы орны, маңызы, тәлім-тәрбиесі, жан мен тән, өмірдің қыр-сыры туралы толғаныстар, ақыл-кеңес, даналық өсиеттер жөнінде толғаған ақын-жыраулар: Асан Қайғы, Шалкиіз, Ақтамберді, Бұхар Жырау, Шал ақын, Дулат, Махамбет.

Қазақ халқын әлемге танытқан, Шоқан, Ыбырай, Абай еңбектерінің ұрпақ тәрбиесінде алар орны ерекше. Бүкіл бір халықтың ұстазы Ұлы Абай өзінің кара сөздерінде (45 сөзі) жан мен тән тазалығы, ұлттық мұралар қасиеттері «толық адам», дені сау адамның іс-әрекет нәтижелері, жалпы қауымның игілігіне айналады деп тұжырымдайды [7] .

М. Жұмабаев өзінің «Педагогика» оқулығында «Сау жан сау денеде ғана болады» деген адамзат дүниесінің ескі мәтелін дұрыстай отырып, баланың денсаулығы мәселесін «Дене тәрбиесі» бөлімінде егжей-тегжейлі қарастырады.

Тәлімдік ой-пікірмен қазақ даласына із қалдырған Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, X. Досмұхамедов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, М. Дулатов еңбектерінен ұрпақ саулығы үшін қам жеген денсаулық мәселесіне арналған мұралардың орны ерекше.

Ресей ғалымдарының еңбектеріне шолу жасасақ, адам денсаулығының эволюциялық қызметін алғаш Сергей Петрович Боткин (1889 ж. ) сипаттаса, тікелей адам денсаулығының проблемасына еңбектерін арнаған В. И. Вернадский, Э. Бауэр, И. И. Мечников және т. б.

Медицина саласындағы ғалымдар М. Я. Вилинский, А. Г. Грошков, Б. И. Чумаков, Ю. П. Лисицын, Г. А. Апанасенко, А. А. Попова, В. П. Войтенко салауатты өмір салтын өздерінің денсаулығын сақтауға және жақсартуға бағытталған іс-әрекет белсенділігі деп түсіндіреді.

Салауаттылықты қалыптастыруда қазақстандық ғалымдардың Х. Қ. Сәтбаева, А. С. Адылханов, А. Н. Нұрлыбекова, Е. Д. Даленов, А. А. Ақанов, К. Ә. Жаңабердиева, Ж. Ембергенова, С. Р. Рахметова т. б. еңбектерінен мол көрініс табады және «Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесінде салауатты өмір салтын қалыптастыру тұжырымдамасының» жобасын жасады [8] .

Денсаулықты сақтау дүниежүзілік проблема болғандықтан, оның ең тиімді жолы - салауатты өмір салтын қалыптастыру. Қазіргі заманда еліміздегі ғылыми техникалық прогрестің, педагогикадағы инновациялық технологияның дамуы бастау алған кезеңде, қоғам болашағы үшін ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың алатын орны ерекше.

Осы орайда ұлттық мұралар ұғымының мазмұнына тоқталсақ, шығыстың ағартушылық бағыттағы педагогикалық мәні зор, төл педагогикамызда алатын орны ерекше болуға тиісті мәселені қозғамақпыз.

«Рухани тәрбие, моральдық ұстаным, ұлттық мұраларға баулу шығыстың оқыту жүйесінің басты мақсаты болып келген» - деп Ж. Наурызбаев өзінің «Ұлттық мектептің ұлы мұраты» атты еңбегінде атап көрсеткен [9] . Дегенмен, қазіргі таңда «салауаттылық» адамның адамдық қадір-қасиетін, интеллектуалдық ерекшеліктерін сипаттайтын жалпы адамзаттық рухани сапа ретінде төл педагогикамызда кеңінен пайдалану үрдіске айналуда.

«Сау жан сау денеде болады» деген сөздің төркіні, дене бітімі, дене саулығы келісті адам ішкі рухани дүниесімен сау болуды түсіндіреді.

Жалпы адамның денсаулығы өмірлік іс-әрекетінде, еңбектің белгілі түрін атқарғанда күш-қуатының, шыдамдылығы мен төзімділігінен байқалады. Сондықтан, салауатты өмір салтын қалыптастыру барысында өзін-өзі тәрбиелеу, есеп беру мәселесі ұлттық мұралар тәрбиесінің бастапқы нышаны екеніне ерте кезден-ақ адамзат зиялылары көңіл бөлген. Мысалы, Греция жеріндегі Дельфадағы Апаллон шіркеуінің мандайшасына алтын әріппен «Өзіңді өзің танып біл» (познай самого себя) деп жазылуы немесе Сократтың «Сөйле, мен сенің кім екенінді танимын» ( Заговори, Чтобы я тебя видел) деуі адамның біліктілігі мен тәрбиелілігін, оның ішкі жан дүниесінің байлығына әсер ететіне қажетті мән берілгені [10, 5] .

Осы орайда жаңа ұғымның бастау алатынына көзіміз жетті. Яғни, дене саулығы мен рухани ішкі жан дүниенің саулығы, салауаттылығы жаратылысынан бастап үйлескен, ізгі қасиеттері қалыптасқан тұлғаның қоғам дамуында игі орын алары сөзсіз.

Белгілі жазушы М. Тілеужанов: «Бүкіл ел тағдырының ел ұраны болған «Елім-ай» деп зарлағанымызға 300 жыл, «Қазағым елім, майысты белің» - деп Ахмет Байтұрсыновтың ескерткеніне 90 жыл, «Оян қазақ» - деп Міржақып Дулатовтың дабыл қаққанына 80 жылдан асты» - деп толғауы бекер емес [11] .

Егемендік туын көтергенімізге 20 жылдан асса да ұлттың ұлттық мұралар, инабаттылық, салауаттылық тәлім-тәрбие мәселесін өз дәрежесіне көтере алмай салқындық білдіруіміз, айтылған сөзбен, істелген істің арасында жер мен көктей алшақтық барын мойындайтын кез жетті.

Осы мәселелерді зерделей отырып салауаттылық, валеологиялық тәлім-тәрбие мәселелеріне елеулі еңбектерін қосқан отандас ғалымдарымыздың еңбектерінен салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыру мәселесі орын алмағанын байқадық.

Қазіргі кезде әр саладағы көрнекті ғалымдар ұлттық мұралар мәселесін ұрпақ тәрбиесіндегі мән-маңызына, жалпы адамзат қоғамындағы маңыздылығына айрықша ден қойған ғалымдар Т. Қ. Айтқазин, Ғ. Е. Есімов, Д. Кішібеков, Ж. Молдабеков, педагогтар Т. Ә. Әлсатов, Қ. Бөлеев, С. Ғаббасов, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, К. Қожахметова, Ә. Табылдиев және тарихшылар С. Дорженов, О. Батырханов және т. б.

1991 жылы Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялап, егеменді ел атандық, Ата Заңымыз қабылданды. Білім беру мен тәрбие жүйесінде де жаңаша көзқарастар, жобалар, бағдарламалар, талаптар енгізіліп, жаңа идеялар дүниеге келді. Егемендігіміз қолымызға қиындықсыз жетпегені жасырын емес. Және одан кейінгі әлеуметтік-экономикалық дағдарыс, экологиялық қолайсыздық, жұмыссыздық Қазақстан Республикасы халқының, өскелең ұрпақтың хал-жағдайына, денсаулығына, рухани дүниесіне кері әсерін тигізді. Денсаулық дағдарысы, салауатты өмір салтын ұстанбау, зиянды заттарға әуестену, жағымсыз іс-әрекеттердің қоғамнан орын алуы, тек қазақ халқын ғана емес, әлемді де дүрліктіріп отырған мәселе.

Мемлекеттің капиталы - адам, адамның капиталы - денсаулық екенін ескерсек, қазіргі қоғамымыздың дамуында салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыру өскелең ұрпақ үшін кезек күттірмейтін талап екенін білуіміз қажет. Ертеңгі мемлекет тұтқасын ұстар жас буынның салауатты өмір салтын қалыптастыру арқылы олардың денсаулығының сақталуына қолайлы жағдай жасаудың маңызы зор. Салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесін шешу, жас өспірімдер арасында мақсатты түрде жүзеге асырылуы қажет.

Әлемдік үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін келер ұрпақтың салауаттылығымен қатар рухани сауатын көтеру, толық адам тәрбиелеу мәселесіндегі ақыл-ой, жүрек, ар-ождан тазалығының көркі тіл, тілдің көркі сөз, сөз қуаты болашақ негізін қалайтын жаңа санада қалыптасқан ұрпақтың алдындағы мұрат мақсаттары биік болмақ. Тәрбие отбасынан бастау алары белгілі. Бірақ мектеп табалдырығын аттағаннан кейінгі тәрбиенің жөні бөлек. Қазіргі мектеп оқушыларының денсаулығы, білім сапасы, үлгерімі, рухани қарым-қатынасының деңгейі белгілі факторларға байланысты төмен екенін байқауға болады. Осы мәселелерді зерделей отырып, жоғарыда айтылып кеткендей, салауаттылық, валеологиялық тәлім-тәрбие бойынша айқындалған тенденцияларға сүйене отырып, салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыру әлі де тереңірек зерттеуді кажет ететінін және өмірдің ең өзекті мөселесі екенін байқадық.

Мектептің оқу-тәрбие процесін зерттеудегі қорытындысы, оқушыларға ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың қажеттілігін дәлелдей түсті. Себебі, көтеріліп отырған мәселеге байланысты оқушыларды ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастыру жөнінде теориялық жағынан негізделген мазмұнның тапшылығымен түсіндіруге болады. Осы қарама-қайшылықты негізге ала отырып, адамзаттың рухани құндылығын күшейту мақсатында оқу-тәрбие процесінде салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесі «Ұлттық мұралар негізінде бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастыру» деп зерттеу тақырыбымызды таңдап алуымызға себеп болды.

Зерттеудің мақсаты: рухани құндылық, салауатты өмір салтының ұғымдары арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастыру мазмұнының теориялық негізін анықтап, оны оқу-тәрбие процесінде қолдануға қажетті жолдарын жасау.

Зерттеудің обьектісі: бастауыш сынып оқушыларының сыныптан тыс жұмыстары мен оқу-тәрбие процесі.

Зерттеудің пәні: бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыру процесі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, педагогикалық, психологиялық, валеологиялық тәжірибеге сүйенсек, оны іске асырудың мазмұны мен мүмкіндіктері теориялық тұрғыда негізделіп, әдіс-тәсілдері белгіленсе, онда, бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастырудың барысында тәрбиенің тиімділігі артады.

Зерттеудің міндеттері:

бастауыш сынып оқушыларының ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздерін анықтау;
бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастырудың тәрбиелік мәні мен мүмкіндіктерін айқындау;
бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыруды тәжірибелік-эксперимент жұмысында тексеру және нәтижесін шығару.

Зерттеудің әдістері: зерттеу мәселесі бойынша ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың негіздерін анықтау мақсатында психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге теориялық тұрғыда талдау жасау, оқулықтар мен әдістемелік құралдарды зерделей отырып, оқушылар арасында мақсатты түрде бақылау, сауалнама, әңгіме пікіралысу, пікірсайыс, сынақ, тәрбие берудің мазмұнын анықтап, сандық және сапалық талдау жасау, жинақтау, қорытындылау.

Зерттеудің көздері: Қазақстан Республикасы үкіметінің ресми материалдары, құжаттары, педагогика, психология, философия, тарих, этнопедагогика ғылымдары классиктерінің еңбектеріндегі қазақ халқының рухани құндылығы жөніндегі мұралар; мектеп бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдары; ғылыми конференциялардың материалдары.

Зерттеудің ғылыми жаналығы:

- бастауыш сынып оқушыларының ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздері анықталды;

- «ұлттық мұралар негізінде салауатты өмір салтын қалыптастыру» ұғымының мәні ашылды;

- бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастырудың тәрбиелік мәні мен мүмкіндіктері айқындалды;

- бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын ұлттық мұралар негізінде қалыптастыруды тәжірибелік-эксперимент жұмысында тексеріліп, нәтижесі шығарылды.

Зерттеу базасы: Қызылорда қаласы, №140 орта мектептің бастауыш сыныптары.

Дипломдық жұмыс құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспе, екі тарау, қорытынды, кестелер, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Ұлттық мұралар негізінде бастауыш сынып оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастырудың теориялық негіздері

1. 1 Салауатты өмір салтын қалыптастырудың тарихи мазмұны

Жұмысымыздың негізгі мәселесі салауатты өмір салтын қалыптастыру болғандықтан, салауаттылық, денсаулық, оны нығайту, шынықтыру, сергіту, калыпты ұстау туралы, салауатты өмір салтын ұстанудың жолдарына, валеология ғылымының тәрбиелік мәселелерін зерттеген ғалымдардың еңбектеріне педагогикалық-психологиялық тұрғыда талдау жасалынды. Себебі, денсаулықты сақтау, нығайту аркылы өмір қажеттіліктерін қанағаттандыруда, салауатты өмір салтын қалыптастыру арқылы қол жеткізілетіні белгілі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев «Халық денсаулығы» атты Мемлекеттік бағдарламасында халықтың денсаулығын нығайту - бірінші кезектегі шаралардың бірі екендігін атап өткен. «Халықтың денсаулығы дегеніміз - ел қауіпсіздігінің өркендеуі мен өркениеттің басты өлшемі» деген. Бағдарламада Қазақстан азаматтарының саулығына әсер ететін барлық жағдаяттар жан-жақты мұқият ескерілген. Басты мұраты - халықтың денсаулығын нығайту, демографиялық ахуалды жақсарту. Бағдарламаға өзек болған ой-ниет Бүкіл Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының XXI ғасырда баршаның саулығын сақтау үшін деген басты принципке үйлесіп жатыр [2] .

XXI ғасырдағы қоғам жалаң адамдар тобынан емес, отандастарымыздың, болашақ ұрпақтарымыздың денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен өздігінен білім алудағы шығармашылық қабілеті ерекше, қоғам болашағын ойлайтын, салауатты тұлғалардан тұруға тиіс.

Осы заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдай, өмір сүру деңгейінің төмендеуі, экологиялық дағдарыс Қазақстан Республикасы халықтарының денсаулығына әсерін тигізуде. Әсіресе, өскелең ұрпақтың денсаулығының нашарлау себебі, ұлттық мұралар - рухани құндылығының құнсыздануы, санитарлық-гигиеналық мәдениеттің төмендігі, денсаулық туралы білімнің жеткіліксіздігі, өз денсаулығына жауапкершіліктің болмауы, салауатты өмір салтын қалыптастырудың мақсат-міндеттерін жете түсінбеуден болып отыр. Осыған байланысты көзделген мақсатты тарқатып жеткізетін болсақ, бұл тек Қазақстан Республикасын ғана ойландырып отырған мәселе емес. Сондықтан, әлем ғалымдары адам денсаулығына әсер ететін маңызды биологиялық, әлеуметтік факторға қам жасап, қоғамды сауықтырудың тиімді жолдарын зерттеумен айналысуда.

Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының алты халықаралық орталықтарының бірі Қазақстанда орналасқан. 1978 жылы «Алматы декларациясы» қабылданып, ғасырдағы Денсаулык сақтаудың ұлы хартиясы» деген мәртебеге ие болған. (Хартия - дүниежүзілік мәні бар халықаралық құжат) [3] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.