Теспелердің кенжарда орналасуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ПКОҚӨ кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖОБА
Тау-кен кәсiпорындарының құрылысы пәні
Тақырыбы: Бұрғылап-аттыру тәсілмен тасымал квершлагты өтудің технологиясы - - - - - - -
- - - - - - -

Комиссия мүшелері:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Қабылдаған: т.ғ.к, профессор
- - - - ________Қамаров Р.К. - -
____________________
(қолы) (күні)
Орындаған: __ Тулешова А.Ж
(қолы, аты-жөні)
тобы,___ГД 19-2__
_________________________
(қолы, күні)

Қарағанды 2021

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТ
_______Тау-кен_________факультеті

________ ПКОҚӨ _______кафедрасы

______ГД 19-2_____тобының_ Тау- кен ісі ___мамандығының студенті

Тегі Тулешова аты Айдана әкесінің аты_Жұбанышқызы______________

Жобалау жетекшісі: т.ғ.д., профессор, академик_Қамаров Р. Қ.____________

Жобалау мерзімі 18 қаңтар бастап 30 сәуір дейін.

Курстық жобалаудың жұмыстың тақырыбы: Бұрғыаттырылстық тәсілмен тасымал квершлагты өтудің технологиясы - - - - - - - __________________

2.Жобаның(жұмыстың) мазмұны (қандай графикалық жұмыстар мен есептеулер орындалуы қажет) Көлденең қазбалардың көлденең қимасының мөлшерін анықтау, көлденең қазбаларды жүргізу кезінде жарылыс жұмыстарын жобалау, соқыр тау-жұмысының желдетуін жұмысын есептеу.

3.Негізгі қосымша талаптар

4.Курстық жобаны (жұмысты орындаудың жоспары):
Элементтер атауы

Мерзімдер
Ескерту
Орындалғаны туралы белгі
Көлдеең қазбалардың қимасының мөлшерін анықтау
20.01.2021

Көлденең қазбаларды жүргізу кезінде жарылыс жұмыстарын жобалау
10.02.2021

Соқыр тау жұмысының желдетуін есептеу
09.03.2021

Бұрғылау машиналарды таңдау және олардың жұмысын анықтау
20.04.2021

5.Курстық жоба аяқталды____30 сәуір 2021 жыл _________________
6.Жобаның бағасы_____________________________ ________________

Жетекшісі__Т.Ғ.К профессор Камаров Р.Қ.__________________
Бекітемін: Каф.меңгерушісі____Имашев А.Ж._______________

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРТАЛЫҒЫ
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
АНЫҚТАМА
ҚарТУ БМСК РМК ақпараттық технологиялар орталығында тобының студенті Тулешова Айдана Жұбанышқызы Тау-кен кәсiпорындарының құрылысы пәні бойынша курстық жобаның салыстырмалды талдауы жүргізілді. Талдау нәтижесінде курстық жобалық жұмыстар қорымен сәйкестіктер табылмады.
Барлық мәліметтер Антиплагиат жүйесінің технологиясына сәйкес алынды. Толық ақпарат алу үшін сарапшымен толық талдау жүргізілуі тиіс.

ПКОҚӨ кафедрасының менгерушісі________________________ Имашев А.Ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 5
Есептеуге қатысты бастапқы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. 6
1 орташа қатты және біртекті қатты жыныстарда Жазық қазбаларды жүргізу 7
1.1 Ұңғыма циклі 7
1.2 Бұрғыаттырма жұмыстары 7
1.2.1 Атылғыш заттар (АЗ) және аттырыс тәсілдері (АТ) 8
1.2.2 АЗ шығыны, теспелер саны және теспелік оқтамалардың мөлшері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2.3 Теспелердің кенжарда орналасуы 12
1.2.4 Бұрғылық машиналар және теспелерді бұрғылау 14
1.2.5 Теспелерді оқтау және аттыру 15
1.3 Қазбаларды желдету 15
1.3.1 Желдету схемалары және тәсілдері 16
1.4 Жынысты тиеу 17
1.5 Кенжараралық көлік 19
1.6 Қосалқы жұмыстар 21
1.6.1 Уақытша тіреулерді орнату 21
1.6.2 Су арығын тұрғызу 22
1.6.3 Рельс жолдарын төсеу 22
1.6.4 Кабельдер мен құбырларды төсеу 23
1.6.5 Жарықтандыру 23
1.6.6 Жеткізу жұмыстары 23
1.7 Кәсектік тіреуді орнату 23
1.7.1 Жыныстарды бекіндіру 23
1.8 Ұңғымалық жабдықтардың жиынтығы 24
1.9 Кенұңғымалық жұмыстарды ұйымдастыру және техника-экономикалық көрсеткіштер 26
2. Есептеуге арналған бастапқы мәліметтер 26
2.1 Дайындау қазбаларын жүргізудің техникалық көрсеткіштерін есептеу жүргізу 34
Қорытынды
Әдебиет тізімдері

КІРІСПЕ

Шахтаны дайындау жұмыстарының көлемі және құрылымы, олардың көршілес технологиялық буындармен және кен кәсіпорындарының жұмыстарымен (тазартпа жұмыстары, жерастылық көлік, желдетпе, жер беті қызметі, қазбаларды күтіп-ұстау және жөндеу) тығыз байланысында. Олар дайындау қазбаларын жүргізу процесінің ерекшелігін және құрылыс тәсілдерін қолдануды анықтайды. Тау-кен қазбаларын жүргізуге қатысушы жұмысшылардың санын азайту, олардың еңбек қауіпсіздігін жоғарылату және жағдайларын жақсарту, кен-дайындау жұмыстарының техника-экономикалық көрсеткіштерін жақсы жетістікке жеткізу жаңа техникаларды және дайындау тау-кен қазбаларын жүргізудің озық технологияларын қолданумен байланысты.
Тау-кен қазбаларының көлденең қималарының пішіндерін, өлшемдерін және тіреудің рациональды конструкцияларын таңдау қазбалардың қызметіне, тау-кен қысымының байқалу сипатына және оның сандық көрсеткіштеріне байланысты. Сондықтан курстын бірінші бөлімінде қазбалардың көлденең қималарының мүмкіндікті пішіндері мен өлшемдері, тіреу материалдары мен конструкциялары, тау-кен массиві мен тіреудің өзара әсері жөнінде мәлімет келтірілген, сондай-ақ тау-кен қазбаларының тіреу тәсілдерін есептеу қараластырылған.

Такырып

Бұрғыатттырыстық тәсілмен тасыма Квершлагты өтудің технологиясы

Есептеуге қатысты бастапқы мәліметтер
-тасыма штрек
-тасыма штрек ұзындығы -2000м
- тиеу машинасының техникалық сипаттамасы мен типін, олардың кенжардағы санын Nпм; 1 комбайн
- қазбаның жарықтағы 13.2 (Sсв) және өтудегі 10.3 (Sпр) қимасын;
- қазбаның көлденең қимасының шегіндегі жыныстың қаттылығы (f );12
- теспелердің тереңдігі (Lш); 1.8
- АЗ оғының диаметрі, мм d-36

1 ОРТАША ҚАТТЫ ЖЫНЫСТАРДА ЖАЗЫҚ ҚАЗБАЛАРДЫ ЖҮРГІЗУ

1.1 Ұңғыма циклі

Көмір және рудалық шақтыларында қаттылығы f 6...8 жыныстар бойынша жазық қазбаларды жүргізудің негізгі тәсілі ретінде бұрғыатпалық саналады.
Ұңғыма циклі деп орындалатын жұмыстар мен үдірістердің жиынтығын атайды. Белгілі бір тәртіппен орындалған жұмыстардың арқасында даярлау кенжары теспенің тереңдігін анықтайтын тапсырылған шамаға жылжиды.
Ұңғыма циклінің құрамына негізгі үдіріс пен қосалқы үдіріс кіреді. Негізгі үдіріс тізбекті немесе жартылай бірлестіре орындалады. Қосалқы үдіріс негізгі үдіріспен параллельді орындалады. Негізгі үдіріске келесі жұмыстар кіреді:
- теспелерді бұрғылау;
- теспелерді оқтау;
- теспелік оқтамаларды аттыру;
- аттырыстан кейін кенжарды желдету;
- кенжарды қауіпсіздік күйге келтіру;
- жынысты тиеу;
-тұрақты тіреуді орнату.
Қосалқы үдіріске келесі жұмыстар кіреді:
- құбырлар мен кабельдерді ілу;
- суақпа жырасын қондырғылау;
- рельстік жолдарды өсіру;
- науаны өсіру;
- дара рельстік жолды өсіру;
- уақытша тіреуді орнату.
Негізгі үдіріс міндетті түрде орындалуы тиіс және жоғарыда айтылған тәртіпті сақтайды. Кейбір жағдайда қосалқы үдірістің жұмыстары толығымен орындалмауы мүмкін. Мысалы, егер қазба құрғақ болатын болса, онда суақпа жырасын қондырғылаудың қажеті жоқ, ал рельстік жолдарды салу жұмысы қазбаны толығымен өткеннен кейін орындалуы мүмкін.

1.2 Бұрғыаттырма жұмыстары

Қазбаны жүргізу кезінде бұрғыаттырма жұмыстары келесіні қамтамасыз етуі қажет:
- берілген өлшемдер шегінде тау-кен жыныстарының бұзылуын және қазбаның көлденең қимасының пішінің;
- қазбаны дәл жиектеуді және қиманың артықтық коэффициентін азайтуды;
- жынысты сапалы (біркелкі) ұсақтауды және қазба бойынша жыныстың минимальды лақтырысын (жыныстын тиеу өнімділігін арттыруға мүмкіндік жасайтын);
- теспелердің пайдалану коэффициентін (ТПК) арттыра қазбаның берілген шамаға жылжуын.
Бұл айтылған талаптар БАЖ шамашарттарын дұрыс таңдаумен қамтамасыз етіледі: АЗ түрлерін, оқтаманың конструкциясы мен мөлшерін, теспелердің тереңдігін, теспелердің санын және олардың кенжарда орналасуын.
Әрбір қазбаға бұрғыаттырма жұмыстардың паспорты істеледі және жасалады. Паспорт рудниктің немесе шақтының бас инженерімен бекітіледі. бұрғыаттырма жұмыстардың паспорты мен кен мастерлері, бригадирлер, аттырушылар және ұңғымашылар танысулары қажет. Бұрғыаттырма жұмыстардың паспорты келесіні құрауы қажет: теспелердің номерлігін көрсете үш проекциямен кенжарда олардың орналасу схемасын, кенжар жазықтығына теспелердің құлау бұрыштарын, теспелердің тереңдігін және оларда оқтамалардың реттік аттырысын, теспедегі оқтама конструкциясының схемасын; теспелердің орналасу схемасына кестені (кестеде жыныстар категориялары, теспелердің диаметрі мен ұзындығы, әрбір теспедегі оқтама массасы, жанғыш трубкасының ұзындығы жөнінде мәліметтерді және т.б. келтіреді); адамдарды өткізбеу постасының схемасын (кен жұмыстары жоспарынан көшірмені құрайтын схема), желдетпе ағысының жылжу бағытын және аттырушының таса жерге орналасу орнын, адамдарды өткізбеу постасының және аттырыс жұмыстарын жүргізу кезінде ұңғымашылардың тосу орнын келтіре; негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері паспортының кестесін (кестеде қазбаның өлшемдері, қолданылатын АЗ түрлері және инициироваландыру тәсілі (ИТ)), АЗ меншікті шығыны және ИТ жөнінде мәлімет, атылған жыныстын көлемі, теспелердің пайдалану коэффициенті (ТПК) жөнінде мәліметтер және т.б. келтіріледі).

1.2.1 Атылғыш заттар (АЗ) және аттырыс тәсілдері (АТ)
Сақтандырмалығы бойынша барлық өнеркәсібтік АЗ 7 классқа бөлінеді. Бірінші класстың АЗ аттырыс жұмыстарын жер бетінде жүргізу үшін қолданылады.
Газдың бөлінісі бойынша қауіпті емес шақталардың жерасты тау-кен жұмыстары үшін қолданылатын АЗ сипаттамалары 2.1-кестеде келтірілген.
Газ бен шаңның бөлінісі бойынша қауіпті шақталарда үшінші класстың сақтандырмалы АЗ - аммонит АП-5ЖВ және төртінші класстың сақтандырмалы АЗ - аммониттер Т-19, ПЖВ-20 қолданылады.
Көмір тақталарын ашуда газдың қысымдық бөлінісі кезінде бесінші класстың АЗ - углениттер қолданылады.
Газ бен шаңның бөлінісі бойынша қауіпті шақталарда сақтандырмалы детонаторлар: ЭДКЗ-ОП (әрекеттілігі ләзде); ЭДКЗ-ПМ (әрекеттілігі мезеттік 15, 30, 45, 60, 80, 100, 120 миллисекунд кешеуілдікпен); ЭДКЗ-П (әрекеттілігі мезеттік 25, 50, 75, 100, 125 миллисекунд кешеуілдікпен) қолданылады.
Газ бен шаңның бөлінісі қауіпті емес шақтылар мен рудниктерде детонаторлар: ЭД-8-Э, ЭД-8-Ж, ЭД-1-8-Т (әрекеттілігі ләзде); ЭД-КЗ (әрекеттілігі мезеттік 25, 50, 75, 100, 150, 250 миллисекунд кешеуілдікпен) қолданылады.

1.1- кесте - Газдың бөлінісі бойынша қауіпті емес шақталардың жерасты тау-кен жұмыстары үшін қолданылатын АЗ сипаттамалары
АЗ
Аттырыс жылуы, кДжкг
Теспедегі тығыздық коэффициент
Оқтардың диаметрі, мм
Түйіршіктелген және су толтырылған пластикалы АЗ
Игданит
Гранулит М
Гранулит С-2
Гранулит АС-4
Гранулит АС-8
Гранулит AC-4B
Гранулит АС-8В
Граммонит 7921
3973 -- 4061
3852
3939
4522
5119
4522
5233
3561
1,1 - 1,2
1,1 - 1,2
1,0 - 1,1
1,1 - 1,2
1,1 - 1,2
1,1 - 1,2
1,1 - 1,2
1,0 - 1,1
--

--

--

-- .

--

--

--

--
Оқталған АЗ
Аммонит 6 ЖВ
№ 3 тастақ аммонал
№ 1 тастақ аммонит (престелген)
Детонит М
4305
5684

5400
5786
0,85
0,80

1,15
0,80
32
36 -- 45

36
28; 32; 36

Газ бен шаңның бөлінісі қауіпті емес шақтыларда қазбаларды жүргізу кезінде аттырманың отты, электрлі отты және электрлі тәсілдері және әрекеттілігі ләзде, мезектікті және кешеуілдікті электр детонаторлары қолданылады. Газ бен шаңның бөлінісі қауіпті шақтыларда аттырыстың тек қана электрлік әдісі және әрекеттілігі ләзде мен мезектікті электр детонаторлары қолданылады (15-тен 125 мс-ке дейінгі кешеуілдікті).

1.2.2 АЗ шығыны, теспелер саны және теспелік оқтамалардың мөлшер
Q жарылған жыныстың 1 м3-ге ЖЗ үлестік шығыны жыныстардың күштілігіне және олардың қысылу дәрежесіне, ЖЗ қуатына және басқа да бірқатар факторларға байланысты. ЖЗ үлестік шығынының шамасын анықтау үшін әртүрлі эмпирикалық формулалар қолданылады.
Ең көп тараған-проф. М. М. Протодьяконовтың эмпирикалық формуласы, проф. П. Я. Таранов анықтаған:
, кгм[3], (1)

q=0,4(0,2∙12+110.3)2525450∙1,2=1.94 кгм3
мұнда f - Профессор М.М. Протодьяконовтың шкаласы бойынша жыныстың беріктік коэффициенті;
- Қазбаның өтілетін қимасының ауданы Sпр, м2;
е - өнімділік көрсеткіші

, (2)

Рэт - 93 % динамиттің жұмыс қабілеттілігі, проф. М.М. Протодьяконовтың ЖЗ қабылдауы бойынша, РЭТ = 525 см3;
РВВ - қабылданған АЗ жұмыс қабілеттілігі, см3, 1 кесте;
k - таужынысты ұсақтаудың қажетті дәрежесін ескеретін зарядты күшейту коэффициенті, k = 1,2-1,3.

Кесте 1 - АЗ патрондағы тығыздығы мен жұмыс қабілеттілігі

Тип ВВ
Аммониты
Аммоналы
Детонит М
Угленит Э-6

6ЖВ
Скальный
№ 1
АП-5-ЖВ
Т-19
Скальный
№ 3
М10

АВВ, см[3]
360
450
320
270
450
430
470
150
Δ, кгм3
1000-1200
1430-1580
1000-1150
1050-1200
1000-1100
950-1200
920-1200
1100-1250

Теспелердің саны мына формула бойынша анықталады:

, шт, (4)

N=1,27∙1.94∙13.21100∙0,0362∙0,75∙1, 1=28 дана

мұнда Δ - патрондағы ЖЗ-ның тығыздығы, кгм3 (таблица 1);
- ЖЗ патронының диаметрі, м;
- шпурларды толтыру коэффициенті, шпурлардың диаметрі 32 және 36 мм болғанда 0,4-0,5 және шпурлардың диаметрі 40-45 мм болғанда 0,5-0,65 тең;
lз - теспе зарядының ұзындығы, м;
k - оқтау кезінде ЖЗ нығыздау коэффициенті қалыпты патрондар үшін 1,1 және ойық патрондар үшін 1,2 тең.

Теспелердің соңғы саны қабылданған ұңғыма түріне және теспелердің забойдағы орналасуына байланысты қабылданады.

Кемкерме теспелердің арасындағы қашықтық мынадай формула бойынша анықталады:
, м . (5)

мұндағы, W - ең аз кедергі сызығы
(6)
W=0,0360,785∙1100∙0,751.94∙1,5=0,53 м
aok=0,0950,53=1.3

мұндағы, m - зарядтардың жақындау коэффициенті, электр жару кезінде
m = 11,5;
q-Протодьяконов бойынша ЖЗ үлес шығыны, кг м3;
Δ-патрондардағы ЖЗ тығыздығы, кг м3;
К - Шпурларды толтыру коэф.

Кемкеруші теспелер саны мына өрнекпен анықталады:

, дана , (7)

Nok=10,40,5+1=15 дана
мұндағы, Р-кемкеруші теспелер орналасқан периметрдің (топырағы жоқ) бөлігінің ұзындығы, м
Уатпалаушы теспелерінің саны
, шт. (8)

Nотб=28-15-6=7 дана
мұнда, N - теспелер саны , дана
Nок - кемкеруші теспелер саны, дана
Nвр - ұңғымалаушы теспелер саны , дана
Уату үшін ЖЗ жалпы саны мынадай формула бойынша анықталады:
, кг. (9)
Q=1.94∙1,8∙13.2=46.1 кг
где, q - Протодьяконов бойынша ЖЗ үлестік шығысы, кг м3
lшп - теспе ұзындығы, м
Sвч - қазбаның өтілетін қимасы, м2
Теспедегі зарядтың орташа шамасы мына формула бойынша анықталады:
, кг. (10)
Qшп=46.128=1,64 кг
мұнда, Q - бір циклға кететін ЖЗның Жалпы саны, кг
N - теспе саны, дана

1.2.3 Теспелердің кенжарда орналасуы

Теспелерді кенжарда орналастырудың оңтайлы схемасы ТПК максимальдығын, бұрғылау жұмыстарының көлемі мен АЗ шығынының аздығын, белгіленген уатылу деңгейі мен жыныстардың лақтырыс дәрежесін, кенжардың сапалы жиектелуін қамтамасыз етеді
Теспелерді кенжарда орналастыру жыныстардың бекемдігіне, жарықшақтығына және қатпарланғыштығына, қазбаның көлденең қимасының өлшемдері мен пішіндеріне байланысты.
Теспелер атқаратын қызметіне, олардың кезеңдік аттырысына және кенжарда орын алуына байланысты келесіге бөлінеді (2.1- сурет):
- ұңғылы теспе. Бірінші болып атылады. Жазықтыққа қосымша жалаңаштық беру қызметін атқарады;
- уатпалы теспе. Екінші кезеңмен атылады. Жыныс массивінің негізгі бөлігін уатпалау мен ұсақталау үшін арналған;
- кемкермелі теспе. Үшінші кезеңмен атылады. Кенжардың көлденең қимасының нұсқасы бойынша орналасады. Қазбаға белгіленген пішінді беру қызметін атқарады.

Қазбаларды жүргізу практикасында ұңғылардың көлбеу, тура және аралас түрлері қолданылады.

Орташа бекемді және бекемді жыныстарда екі тік немесе жазық қатарлы теспелерден тұратын сына тәріздес ұңғылар қолданылады (2.2 - сурет). Монолитті бекемді жыныстарда құлама бұрышы 65...70о ұңғылы теспелерде сына тәріздес ұңғының ортасында кейбір кезде бірнеше кескіндік теспелер бұрғыланады. Олардың тереңдігі ұңғылы теспелердің тереңдігінің 2з бөлігін құрайды. Кескіндік теспелер жоғарғы тұсқа құлама құрайды. Сына тәріздес ұңғылы теспелердің кемшіліктері: ені немесе биіктігі шамалы кенжарда теспелерді қажетті құлама бұрышқа орналастыру мүмкін еместігі. Әсіресе бұл кемшілік теспелерді бұрғылау қондырғыларымен бұрғылағанда, ал бұрғылық машиналарының ұзындығы 2 м-ден жоғары және қазбаның ені 2...2,5 м болғанда байқалады. Сондықтан бұндай кенжарларда ұңғылы теспелердің құлама бұрышын өсіруге және олардың тереңдігін азайтуға немесе теспелерді перфораторлармен бұрғылауға тура келеді. Сына тәріздес ұңғылы теспелердің басқада кемшіліктеріне қазба бойынша жыныстардың жан жаққа үлкен көлемде лақтырысын жатқызуға болады.
Тік немесе призма тәріздес ұңғылы теспелер барлық бекемді жыныстарда қолданылады. Бұндай ұңғылы теспелер кенжар жазықтығына тігінен және бір біріне параллельді бұрғыланады. Ұңғылы теспелердің түрлері: жәй тік, саңылау, айқыш және цилиндр тәріздес (2.3 - сурет, а, б, в, г). Жыныстардың бекемдіктеріне байланысты көршілес ұңғылы теспелердің ара қашықтықтары 10..30 см, ал өте бекемді жыныстарда -- 5..10 см қабылданады.
Ұңғылы теспелердің саны (Nвш) қазбаның өтудегі көлденең қимасының ауданына (Sпр, м2) байланысты қабылданады:
Sпр = 10 болғанда Nвш = 4;
10 Sпр = 14 болғанда Nвш = 6;
14 Sпр = 18 болғанда Nвш = 8;
Sпр 18 болғанда Nвш = 10.
Кейбір тік ұңғыларда теспелердің бөлігін оқтамайды. Бұндай теспелерді компенсационды (бос) теспелер деп атайды. Компенсационды теспелер тау-кен жыныстарының массивінде босанған жолақты тудырады және басқа ұңғылы теспелерде оқтамалардың жұмыстарын жеңілдетеді.

Компенсационды теспелерді қолдана (2.4-сурет) тік ұңғылардың түрлерін таңдау төменгі формула бойынша бұл теспелердің қажетті санын N0 анықтағаннан кейін мүмкін
=(0.107*0.7*2)0.032=4
мұндағы Vo -- компенсационды теспенің көлемі, см3.

Диаметрі 70...160 мм оқталмаған төтелдердің ұңғылары тиімді.
Ұңғылы теспелер басқа теспелерге қарағанда 10...15% - ке ұзындау қабылданады, ал ұңғылы теспелердегі оқтамалардың мөлшері орташа оқтамалар мөлшерінен 20...25 % - ке жоғары.
Кемкермелі теспелердің аузы кенжардың жобалық нұсқасынан 15...25 см қашықтыққа орналастырылады, ал бекемдік жыныстарда теспенің кенжары нұсқаның шегінен 5...10 см шығып тұрады. Орташа бекемді жыныстарда кемкермелі теспелердің аузы нұсқаның бойында орналасады, ал жұмсақ жыныстарда нұсқаға дейін 5 см - дей жетпейді.
Кемкермелі теспелердің бір бірінен ара қашықтықтары (Aкш, м) олардың ұзына бойына орналасқан жағдайда төменгі формула бойынша есептелінеді:

Aкш=10.1*15+0.5=2

Кемкермелі теспелердің саны (Nкш):
,
Nкш =10,52+1=6
мұндағы Pк - кемкермелі теспелердің орналасу сызығының ұзындығы
Pк = 0.5 Sпр +7.5.
Pк = 0.5 *12 +7.5=10,5

Уатпалы теспелер ұңғылы және кемкермелі теспелердің аралығында орналасады. Қазбалардың көлденең қимасының ауданына және теспелердің санына байланысты уатпалы теспелер бір немесе бірнеше қатарлардан тұруы мүмкін. Олар кенжар жазықтығына перпендикуляр бұрғыланады.

1.2.4 Бұрғылық машиналар және теспелерді бұрғылау

Теспелерді бұрғылауға арналған бұрғылық машиналарын таңдау жұмысын жыныстардың бекемдік коэффициенті бойынша жүргізген жөн.
Бұрғылық машиналардың түрлері 1.5 - кестеде келтірілген. Олар ПНБ типті тиегіш машиналарына немесе шақтылық бұрғылау қондырғыларына орнатылады.
Профессор М.М. Протодьяконовтың шкаласы бойынша жыныстың бекемдік коэффициенті f 6 құраған жағдайда ұзындығы 3 м-ге дейінгі теспелерді бұрғылау үшін қол электрбұрғысы қолданылады. Бұрғылау жұмысы қолдың немесе ұстап тұратын жеңіл құрылғының көмегімен жүзеге асырылады. Қол электрбұрғыларының түрлері СЭР-19м, ЭР14Д-2м және ЭР18Д-2м.

1.5 - кесте - Жазық және көлбеу қазбаларда теспелерді бұрғылауға арналған бұрғылық машиналардың түрлері
Бұрғылық машиналардың түрлері
Жыныстардың бекемдік коэффициенті
Бұрғылық машиналардың маркалары
Тиегіш машиналарына ілінген бұрғы жабдығының бұрғылаушы қондырғылары:

- айналмалық әрекетті
2 -- 6
БУЭ; МБЭ-1; МКГ-2
- айналмалық-соққы әрекетті
7 -- 11
БУ немесе 110-1-1М (f = 9)
БГА-1М (f = 11)
- соққы әрекетті
=12
ПК-60; ПК-75;
ГП-1; ГП-2; ГП-3
УПБ-1 типті қондырғыға орнатылған қол перфораторлары
= 5
ПР-25; ПР-30
ПП-50; ПП-63В

Бұрғылау қондырғысы манипулятордан және бұрғылық тележкадан құралған бұрғылық машинадан тұрады.

1.2.5 Теспелерді оқтау және аттыру

Бұрғыатпалық жұмыстардың (БАЖ) паспортына сәйкес теспелердің тереңдігі мен орналасуын тексергеннен кейін және оларды бұрғы ұнтағынан тазартқаннан кейін аттырушы бірінші ескерту белгісін береді (бір ұзақ). Бұл белгіні ести кеншілер кенжардан оңашалану жеріне бағыт алады.
Теспелердің оқтау уақытын қысқарту үшін оларды оқтауға аттырушы жұмысының бірыңғай кітапшасы бар ұңғымашылар қатысулары мүмкін.
Оқталған атылғыш заттарды оқтау қол күшімен жүзеге асырылады, ал түйіршіктелген АЗ - эжекторлық зарядчиктермен жүзеге асырылады. Диаметрі 34...56 мм жазық және көлбеу теспелерді шашылымды АЗ оқтау үшін Курама типті зарядчик қолданылады. Зарядчик сиымдылығы 8 кг - ға дейінгі ашық бункерден, жұмыс қысымы 0,5...0,7 МПа ауаның көмегімен істейтін эжектордан, клапанды құрылғыдан және ұзындығы 2,5 м-ге дейінгі оқтамалық түтіктен тұрады.
Аттырма торын құрастыру жұмысы тізбектелген схема бойынша жүзеге асырылады.
Оқтау жұмыстары аяқталғаннан кейін барлық кеншілер таса жерге бағыт алады және аттырушы екінші (жару) белгісін береді (екі ұзақ) және тоқты қосады.
Қазба желдетілгеннен кейін аттырушы кенжарды тексереді және аттырылмаған оқтамалар жоқ болса үшінші белгіні береді (аттырыс жұмысы аяқталған - үш қысқа).

1.3 Қазбаларды желдету

1.3.1 Желдету схемалары және тәсілдері

Екі қазба бір біріне параллельді өтілген жағдайда кенжарларды желдету қазбаларды мезгіл-мезгіл сайын түйіспелермен қоса жалпышақтылық қысым арқылы жүзеге асырылады (2.6 - сурет).
Тұйық қазбалар айдама, сорма немесе құранды схемалар бойынша жергілікті желдету желдеткішімен желдетіледі. Жиі жағдайда қазбалар айдама схемасы бойынша желдетіледі (2.7 - сурет). Өкпедертке қауіптілі жыныстарда және өте шаңды қазбаларда сорма және құранды схемаларын қолдану маңызды.
Тұйық қазбаларды жергілікті желдету желдеткішімен желдету үшін осьтік және ортатеппе желдеткіштер қолданылады. Ең компактілі болып ВМ типті осьтік желдеткіштер саналады. Олар секундына 2-ден 20-ма м3-қа дейін ауа желдете алады және ұзындығы 500 м-ге дейінгі қазбаларды желдетуді қамтамасыз етеді. Өте ұзындықты қазбаларды желдету желдеткіштерді тізбектете қосу арқылы жүзеге асырылады.
ВЦ типті ортатеппе желдеткіштер ұзындығы 2 км-ге дейінгі қазбаларды желдетуге және 17 м3с-нан жоғары ауаны беруге арналған.

1.7 - сурет - Айдама схемасы бойынша тұйық қазбаларды жергілікті желдету желдеткішімен желдету: 1 - жергілікті желдету желдеткіші, 2 - желдетпе құбыры

Желдетпелік құбырлар келесі түрлерге бөлінеді:
- қатты құбырлар. Олар металлдардан немесе шыныпластиктерден
дайындалады.
- иілгіш құбырлар. Олар резинкеленген кездемеден (матадан), полиэтиленнен және басқада материалдардан дайындалады.
Металлды құбырлардың өлшемдері: диаметрлері 0,5...1,2 м, ұзындықтары 3...4 м. Олар фланецтен тұрады және бір бірімен тығыздаушы прокладкалар арқылы болттармен жалғастырылады. Созылыңқысы 1200 м-ден жоғары қазбалар үшін ұсынылады.
Иілгіш құбырлардың өлшемдері: диаметрлері 0,3...1,2 м, ұзындықтары 5, 10, 20 м. Металлды құбырлармен салыстырғандағы айырмашылығы ауаның үлкен көлемде жоғалымы.
Газды шақтыларда қауіпсіздік ережесі бойынша желдетпе құбырлардың шеті кенжардан 5 м-ден кем емес ара қашықтықта болуға тиісті. Зиянды газдарды рұқсат етілген нормаға дейін келтіру үшін кенжар оқтамаларды атқаннан кейін 30 минут шамасында желдетіледі.

1.4 Жынысты тиеу

Жынысты тиеу цикл ұзақтығының 30...40 % құрайды. Жынысты тиеуді механикаландыру деңгейі 97 % шамасына жуықтау. Жынысты тиеуді механикаландыру тиегіш машиналарымен және сирек жағдайда сырмалық қондырғылармен жүзеге асырылады.
Тиегіш машиналар келесідей топтастырмаланады:
- атқару ағзасының жұмыс істеу принципі бойынша: ППН типті үзік әрекетті машиналар және ПНБ типті үздіксіз әрекетті машиналар;
- қолданылатын энергияның түрі бойынша: электрлік және қысымдық;
- жүріс бөлігінің конструкциясы бойынша: рельсті-доңғалақты, қысымдоңғалақты және шыңжыр табанды.
ППН типті үзік әрекетті машиналардың жұмыс ағзасы болып шөміш саналады және келесі машиналарға бөлінеді:
- шөміштің көмегімен тура түсіру: арттағы жүріс бөлігі рельсті-доңғалақтың вагонеткасына түсіру. Бұл машиналардың артықшылығы олардың конструкцияларының қарапайымдығы, жұмыс кезінде беріктігі, массасының және тұрпатының шамалылығы. Машиналардың кемшілігі олардың шамалы маневрлігі, өнімділігінің төмендігі, жынысты тиеу орнының шектелуі, түсіру биіктігінің үлкендігі (2,1...2,3 м құрайды), сиымдылығы үлкен вагонеткаларға жыныстарды тиеу кезінде оларды қол күшімен теңгеру;
- шөміштің көмегімен сатылы түсіру (шөмішті-науалы). Жыныс шөміштен тиеу машинасында орналасқан науаға, ал одан вагонеткаға түсіріледі. Бұл барлық сиымдылықты вагонеткаларға жыныстарды кол жұмысының көмегінсіз теңгеріп тиеуді қамтамасыз етеді;
- шөміштің көмегімен бүйірден түсіру. ТМД-да МПК-3 типті машина шығарылады. Машинаның жүрісі шыңжыр табанды. Жыныстарды науаға және вагонеткаға тиеу мүмкіндігі бар. Жыныстарды тиеу орны шектелмеген. Шөменің сиымдылығы 1 м3. Машинаның өнімділігі 144 м3сағатына және барлық бекемді жыныстарда қолдану мүмкіндігі бар.
ПНБ типті үздіксіз әрекетті машиналардың жұмыс ағзасы болып екі қармау қалақтары саналады. Қармау қалағы жыныстарды машинада орнатылған науаға жібереді, ал одан қазбада құрастырылған науаға немесе рельсті-доңғалақтың вагонеткасына түсіріледі. Машинаның жүрісі шыңжыр табанды.
Үзік және үздіксіз әрекетті тиеу машиналарының сипаттамасы 2.10-кестеде келтірілген.
Үздіксіз әрекетті тиеу машиналары, мысалы, 2ПНБ-2Б тіреудің маңдайшаларын көтеруге және теспелерді бұрғылауға арналған ілінбелі жабдықтармен қамтамасыз етілуі мүмкін.
Тиеу машиналарын қолдануға мүмкіндік болмаған жағдайда көлденең қимасы шамалы қазбаларда сырмалық қондырғыларды қолдану нәтижелі. Сырмалық машиналар сырма шығырынан, сырмадан, тартпа арқанынан және сырма блоғынан тұрады.
Сырмалық машиналардың артықшылығы: конструкциясының қарапайымдығы, пайдалану кезінде беріктігі; кемшілігі: "өлі" аймақтағы кен массасын қол күшімен күреп тиеудің қажеттілігі, өнімділіктің ірі кесекті жыныстар мен сырмалау ұзындығынан тәуелділігі, өнімділігінің төмендігі.
Тиеу машиналарының рациональды типін таңдау қазылымданатын жыныстың бекемдігіне, қазбаның өлшемдеріне, рельс жолдарының болуына, энергияның түріне және қабылданған жұмыстардың ұйымдастырылуына тәуелді. Таңдаудың критериясы - қолдану кезінде техникалық және экономикалық эффектің жоғарлығы.
Рудниктерде көлденең қимасының ауданы шамалы арақабаттық қазбаларды жүргізу кезінде ППН-2Г машинасынан (2.10 - кесте) және ВС-5П1 типті өзі жүретін вагоннан (жүк көтерімділігі 5 т, ені 1,4 м, биіктігі 1,5 м, сиымдылығы 2 м3) тұратын тиеп-жеткізуші жиынтық жиі қолданылады. Жеткізудің рациональды ұзындығы 100 м-ге дейін, қазбаның жарықтағы көлденең қимасының минимальды ауданы 5,8 м2.
Көлденең қимасының ауданы 14 м2 - тан жоғары қазбалар үшін ПНБ-ЗК типті тиеу машинасынан және МоАЗ-6401-9585 типті самосвалдан (тасымдау ұзындығы шексіз) тұратын жиынтық қолданылады.
1.10 - кесте - Тиеу машиналарының техникалық сипаттамалары
Тиеу машинала-рының түрлері
Машина-лардың маркасы
Техника-лық өнімділігі, м3мин
Тиеу орны, м
Жыныстың бекемдік
коэффи-циенті
Кесектердің
ірілігі, мм
Қазбалардың
минимальды ені х биіктігі, м

Шөміштің көмегімен тура түсіретін машиналар
ППН-1
ППН-lc
ППН-2
ППН-2Г
ППН-3
0,5
1
1
1
1,25
2
2,2
2,5
--
3,2
Кез келген
Кез келген
Кез келген
Кез келген
Кез келген
300
350
400
400
600
2 х 2
2,1 х 2,4
2,2 х 2,4
2,6 х 2,6
2,6 х 3
Шөміштің көмегімен сатылы түсіретін машиналар
2ППН-5п
ППМ-4п
1
0,8
3
4,8
Кез келген
Кез келген

450
350
2 х 2,5
2,3 х 1,9
Екі қармау қалақтары бар үздіксіз әрекетті машиналар
ПНБ-1
1ПНБ-2
2ПНБ-2
ПНБ-2К
ПНБ-ЗК
ПНБ-ЗД
ПНБ-4
2ПНБ-2У
1,45
2
2
2,5
3
3,5
6
1,25
--
--
--
--
--
--
--
2,5
6
6
12
12
16
16
16
12
300
400
400
400
600
600
800
400
2 х 1,5
2,5 х 1,8
2,5 х 1,8
2,5 х 1,8
3 х 1,7
3 х 1,8
3 х 1,8
8,4 м2

1.11 - кесте - Тиеп-тасушы машиналарының техникалық сипаттамалары
Машиналардың маркасы
ПД-3
ПТ-4
ПД-5
ПТ-6
ПД-8
ПТ-10
Жүк көтерімділігі, т
3
4
5
6
8
10
Шөміштің түсіруінің ең жоғарғы биіктігі, м

1,6

2,24

1,8

2,8

2,2

3,25
Максимальды биіктігі (кабинасы бойынша), м

2,12

2,12

2,24

2,12

2,5

2,5
Қораптың максимальды көлемі, м3

--

1,5

--

2,5

--

4
Шөміштің минимальды көлемі, м3

1,5

0,2

2,5

0,5

4

1
Жүргізуші (Д - дизельді, Э - электрлі, ДЭ - дизельді-электрлі. П - қысымдықты)

ДЭ

Д, П

ДЭ

ДЭ, П

Э

Э, П
Ені (максимальды), м

1,7

1,8

1,9

2.36

2,5

2,5
Қазбаның көлденең қимасының ауданы, м2

7 -- 9

7 -- 9

9 -- 12

9 -- 12

12 -- 14

12 -- 14
Рациональды тасымдау ара қашықтығы, м

100

100-225

150

150-325

200

200-450

Қызметтігі әр түрлі даярлық қазбаларын жүргізу үшін ПТ және ПД типті тиеп-тасушы машиналары қолданылады. ПТ типті машинасы жыныстарды қорапқа түсіру үшін сыйымдылығы шамалы тиеу шөмішінен тұрады. Ол кен массасын аса ұзын қашықтыққа тасымдау үшін арналған.

1.5 Кенжараралық көлік

Жынысты тиеудің өнімділігі тиеу машинасының өнімділігі мен қолданылатын кенжараралық көліктің технологиялық схемасына тәуелді.
Дара вагонеткаға жынысты тиеу кезінде тиеу машинасының қолдану коэффициенті 0,3...0,6 құрайды. Бұндай жағдайда кенжардан жүктің тоқтаусыз тасымдау шамасына вагонетканың сыйымдылығы, алмастыру құрылғысының конструкциясы, алмастыру құрылғысының кенжардың жылжуына байланысты орнын ауыстыру қашықтығы және бір мезгілде жұмыс істейтін машиналардың саны әсер етеді. Көрсетілген факторлардың ішінен маңыздысы болып тиелген вагонетканы тиелмеген вагонеткаға ауыстыру тәсілі саналады.
Екі жолды қазбаларда бір тиеу машинасы жұмыс істеген кезде маневрлік плитасы қолданылады. Ол кенжардан 30...60 м қашықтықта орнатылады. Сондай-ақ екі тұрақты жол кенжарға дейін төселетін бір уақытша жолмен қиюластырылады (2.8-сурет, в). Екі тиеу машинасы жұмыс істеген кезде екі жол кенжарға дейін төселеді. Алмастыру құрылғысы ретінде қондырма айырық-плитасы (2.8-сурет, г), ролик типті платформа және вагонауыстырғыш қолданылады. Айырық-плитасы кенжардан 15...25 м қашықтыққа орнатылады және 5...10 м-ден кейін орны ауыстырылады. Оның көмегімен вагонеткаларды ауыстыру уақыты 2...5 минутты құрайды.
Бір жолды қазбаларда вагонеткаларды алмастыру тұйық айырықтың (1.8-сурет, а) және жабық айырықтың (1.8-сурет, б) көмегімен жүзеге асырылады.

1.8 - сурет - Төменгілерді қолдана кенжараралық аймақта дара вагонеткаларды ауыстыру схемасы: а - тұйықтық айырық; б - жабық айырық; в - бастырма айырық-плита; г - екі жақты бастырма айырық-плита
1- тиеу машинасы; 2 - тиелмеген вагонетка; 3 - электровоз; 4 - тиелген вагонетка; 5 - бастырма айырық-плита; 6 - екі жақты бастырма айырық-плита

Дара вагонеткаларды тасымалау схемасы ауыр жұмыс және орындау операцияларының ұзақтығымен ерекшеленеді.
Жыныстарды тиеу машинасының көмегімен вагонеткалар партиясына немесе науаға тиеу үшін науалық тиегіш қолданылады. Олардың бір бірінен айырмашылығы өлшемдерімен, типтерімен (таспалы, сырмалы), жүргізгіштің қуаттылығымен (15...34 квт), сұлама-тіреуді ұстау тәсілімен (ілмелі және тіректі). Тиегіштер рельс жолдарының үстінде немесе араларында орналастырылады.
Ағытылмаған вагонеткалар партиясын (4...7 дана) электровоздың (1.9-сурет, а) немесе құрастырма шығырдың көмегімен тиегіш астына жеткізіледі . Жынысты тиеудің жоғарғы нәтижелігі қазба бойынша тиегішпен бірге науаны (2.9-сурет, б) қолданған жағдайда жүзеге асырылады.

1.9 - сурет - Кенжараралық аймақта тиегішті қолдана кен массасын вагонеткаларға (а) және науаға (б) тасымдау схемасы: 1 - тиеу машинасы; 2 - тиегіш; 3 - вагонетка; 4 - электровоз; 5 - науа

Жынысты тасымдау үшін ВПК-7 және ВПК-10 типті өзі түсіретін вагондар қолданылуы мүмкін. Олардың сыйымдылықтары 7 және 10 м3. Кен массасын вагондарға тасымдау және оларды түсіру үшін түпті сырма науасы қолданылады. Сондай-ақ 3...5 вагондардан тұратын шанақ (бункер)-поездар қолданылуы мүмкін.

1.6 Қосалқы жұмыстар
1.6.1 Уақытша тіреулерді орнату
Кенжараралық аймақта жұмыстарды жүргізудің қауіпсіздін қамтамасыз ету үшін тұрақты тіреуді орнату алдында уақытша тіреу тұрғызылады.
Уақытша тіреудің түрлері:
- жыныстардың опырылысынан сақтауға арналған сақтандырғыш тіреу. Жиі жағдайда екі металлды мәткеден тұратын созылмалы сұлама-тіреу қолданылады (1.10 - сурет).
- жоғарғы тұстағы жыныстардың құлауынан және қатпарлауынан сақтауға арналған сүйемелдеуші тіреу. Ол үшін екі ГС типті сутіректен тұратын кәсектер, ағаш маңдайшалары және тормен жиналған қарнақты бекітпелер және т.б. қолданылуы мүмкін.

1.10 - сурет - Уақытша сақтандырғыш тіреу: 1 - тұрақты тіреу; 2 - ілмелі созылмалы мәтке; 3 - тақтайдан жасалған төсегіш
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.