ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰРАЛДАРДЫ ДАЙЫНДАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Ізмағамбетова Ақерке Серікқызы
Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В01515-Химия
Қызылорда, 2021 ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Қорғауға жіберілді
Биология, география және химия
кафедрасының меңгерушісі
_______________ PhD , аға оқытушы Г.Б.Тоқтағанова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
6В01515-Химия
Орындаған студент _______________ А.С.Ізмағамбетова
Жетекші _______________ Ш.О.Еспенбетова
Норма бақылаушы ________________ Н.Б.Жұмаділда
Қызылорда, 2021 ж.
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Жаратылыстану институты
Биология, география және химия кафедрасы
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫН ОРЫНДАУ БОЙЫНША
ТАПСЫРМА
Студент: ІЗМАҒАМБЕТОВА А.С.
Жұмыс тақырыбы: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
13 қазан 2020 ж. № 937-с бұйрықпен бекітілген
Аяқталған жұмысты өткізу уақыты_____________________________ ________________________________
Жұмысқа берілген мәліметтер ___________________________________ ______
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Жұмыс мазмұны (дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі): ___________________________________ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ___________
___________________________________ _________________________________
Графикалық материалдар тізімі (міндетті плакаттарды нақты көрсету): ___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиет:
___________________________________ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ___________
___________________________________ _________________________________
Тапсырманы беру уақыты ___________________________________ __________
Кафедра меңгерушісі _________________ Г.Б.Тоқтағанова
Жетекші _________________ Ш.О.Еспенбетова
Тапсырманы орындауға қабылдаушы _________ Ізмағамбетова А.С.
Дипломдық жұмысты орындау бойынша күнтізбелік жоспар
Тақырып: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
Реттік №
Кезеңдер атауы
Орындау мерзімі, ескерту
1
Тақырып бойынша ғылыми-әдебиеттерге шолу жасау, оқып зерделеу
Қазан, 2020
2
Зерттеу жұмысының жоспарын жасау
Қараша, 2020
3
Тәжірибелік мәліметтер жинау және қалыптастыру
Желтоқсан, 2020
Ақпан, 2021
4
Теориялық және тәжірибелік мәліметтерді талдау, зерттеу тұжырымдамасын жасау
Наурыз-сәуір 2021
5
Нәтижелерді қорытындылау, ұсыныстар беру
Сәуір, 2021
6
Рәсімдеу, таза түрде жазу, графиктер, диаграммалар, кестелерді орындау, пікір және сын-пікір алу
Мамыр, 2021
7
Жұмысты кафедраға өткізу
12.06.2021
Тапсырманы беру уақыты ___________________________________ _____
Жетекші ______________ Ш.О.Еспенбетова
Тапсырманы орындауға
қабылдаушы ______________ А.С.Ізмағамбетова
АННОТАЦИЯ
Актуальность темы. В школьном курсе химии вводная глава по термодинамике преподается как отдельная тема в каждом классе. При преподавании этой главы используется традиционный метод обучения. Это не означает, что традиционное обучение играет важную роль в повышении интереса детей. Но нельзя исключать необходимость традиционного обучения. Единственное, что можно сказать о растущем интересе школьников, - это необходимость использования электронных систем, новых технологий.
Поэтому поиск наиболее эффективных образовательных технологий актуален в связи с противоречиями между уровнем электронного обучения сегодня и тем, в какой степени они могут быть использованы в преподавании химии. Также существуют противоречия из-за отсутствия компьютеризации образования и повсеместного внедрения компьютерных обучающих программ для них, с другой стороны, отсутствия теоретической разработки и методики использования электронных средств при преподавании химии в школе. Основанием для выбора темы исследования подобных протестов послужило Разработка набора электронных средств, используемых при преподавании вводной главы по термодинамике в школе, что подтверждает ее актуальность.
В этой дипломной работе объясняются роль и особенности преподавания главы Введение в термодинамику с помощью набора электронных средств.
Цель исследовательской работы: Разработать набор электронных инструментов для преподавания вводной главы по термодинамике в курсе химии в средней школе и разработать методику их использования на уроках.
Объект исследования: процесс обучения химии в средней школе.
Предмет исследования: Разработка набора электронных инструментов, используемых при преподавании главы Введение в термодинамику в школе.
Задачи исследования:
1. Сбор информации из научно-педагогической литературы по использованию электронных средств при изучении вводной главы по термодинамике, знакомство с лучшими практиками;
2. Разработка набора электронных средств для улучшения знаний школьников вводной главы термодинамики в химии;
3. Разработка методики обучения школьников введению термодинамики в химии с использованием электронных средств;
4. Проверить введение в термодинамику в химии в ходе педагогического эксперимента по методике обучения с использованием электронных средств.
Методы исследования: теоретический (аналитико-синтетический; сравнительный, индуктивно-дедуктивный анализ), эмпирический (опрос, наблюдение педагогический эксперимент, педагогическая деятельность) при выполнении исследовательской работы.
ABSTRACT
Relevance of the topic. In the school chemistry course, the introductory chapter on thermodynamics is taught as a separate topic in each class. This chapter is taught using the traditional teaching method. This does not mean that traditional learning plays an important role in raising children's interest. But the need for traditional training cannot be ruled out. The only thing that can be said about the growing interest of students is the need to use electronic systems and new technologies.
Therefore, the search for the most effective educational technologies is relevant in connection with the contradictions between the level of e-learning today and the extent to which they can be used in teaching chemistry. There are also contradictions due to the lack of computerization of education and the widespread introduction of computer training programs for them, on the other hand, the lack of theoretical development and methods of using electronic means in teaching chemistry at school. The rationale for choosing a research topic for such protests was "Development of a set of electronic tools used in teaching an introductory chapter on thermodynamics in high school", which confirms its relevance.
This dissertation explains the role and features of teaching the Introduction to Thermodynamics chapter using a set of electronic tools.
The purpose of the research work: to develop a set of electronic tools for teaching an introductory chapter on thermodynamics in a chemistry course in high school and to develop a methodology for using them in the classroom.
Object of research: high school chemistry learning process
Subject of the study: Development of a set of electronic tools used in teaching the chapter "Introduction to Thermodynamics" in high school.
Research objectives:
1. Collecting information from scientific and pedagogical literature on the use of electronic means when studying the introductory chapter on thermodynamics, acquaintance with the best practices;
2. Development of a set of electronic tools to improve the knowledge of students of the introductory chapter of thermodynamics in chemistry;
3. Development of a methodology for teaching students the introduction of thermodynamics in chemistry using electronic means;
4. Check the introduction to thermodynamics in chemistry during a pedagogical experiment on teaching methods using electronic means.
Research methods: theoretical (analytical-synthetic; comparative, inductive-deductive analysis), empirical (survey, observation pedagogical experiment, pedagogical activity) when performing research work.
МАЗМҰНЫ
Нормативтік сілтемелер
8
Анықтама, белгілеу және қысқартулар
9
Кіріспе
10
1
Орта мектепте химиялық білім беруде электрондық құралдар туралы түсінік қалыптастыру
14
1.1
Жаңа буынды оқытуда электрондық құралдарының әдістемелік кешені
14
1.2
Электрондық құралдарын қолдануы және электронды құралдарды дайындау мәселелері
16
1.3
Оқу үрдісіндегі гипермәтіндік және мультимедиялық ақпараттық технологиялар
19
1.4
Электрондық оқыту құралдарын пайдаланудың ұтымдылығы және жіктелуі
23
1.5
Ақпараттық білім беру үдерісінде электрондық оқыту құралдарын пайдаланудың дидактикалық шарттары
26
2
Орта мектепте химиялық термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін әзірлеу әдістемесі
31
2.1
Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда қолданылатын электрондық құралдарды пайдаланып оқыту әдістемесі
36
2.2
Орта мектепте химия пәнінен Термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құралдарды пайдаланып отырып оқыту бойынша жүргізілген педагогикалық экспериментті саралау және талдау
62
3
Қорытынды
67
4
Пайдаланылған әдебиеттер
68
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер пайдаланылған:
1.1 ҚР Білім туралы Заңы;
1.2 ҚР МЖМБС 01.09.-2009 Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарты. Жоғары білім. Бакалавриат. Негізгі ережелер;
1.3 5В011200-Химия мамандығының 6.08.067-2010, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2011жылғы 08 тамыз №349 бұйрығымен бекітілген, ҚР МЖМБС мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты;
1.4 5В011200 - Химия мамандығының типтік оқу жоспары;
1.5 Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің Академиялық саясат басқармасы 12.10.2020 жылғы №2 хаттамасымен бекітілген, дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға арналған әдістемелік нұсқаулығы (Жаратылыстану - педагогикалық бағыт бойынша);
АНЫҚТАМА, БЕЛГІЛЕУ ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Осы дипломдық жұмыста сәйкес анықтамалар бойынша келесі терминдер қолданылады:
1 ҚР МЖМБС - Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарты
2 АОЖ - автоматтандырылған оқыту жүйелері
3 ЭОҚ -Электрондық оқыту құралы
4 СОЖ - сараптамалық оқыту жүйелері
5 ЗОЖ - зияткерлік оқыту жүйелері
6 ҰМЖ - ұзақ мерзімді жоспар
7 ҚМЖ - қысқа мерзімді жоспар
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазіргі уақытта орта мектептің білім беру жүйесіне қойылатын талаптар оның мүлде жаңа парадигмасын жасауды қажет етеді. Өйткені біз өмір сүріп келген жүйе үнемі қарқынды даму үстінде болып отырған қоғамның қатал сұраныстарына жауап бере алмайды. Жалпы білім беретін орта мектептің білім беру мазмұны және оны оқыту барысы оқушылар мен ата-аналардың сұраныстарын қанағаттандыра алмады.
Тұңғыш Елбасымыз Интеллектуалды ұлт-2020 ұлттық жобасы үш құрамдас бөлiктен тұруға тиiс деп оны талдап бердi. Оның бiрiншiсi - орта мектепте бiлiм беру жүйесiн инновациялық даму жолына түсудi қарастырады. Дәстүрлi бiлiм беру әдiсi шәкiрттердi заманауи ақпарат және бiлiммен мейiлiнше мол ауқымды қамтамасыз етудi алға қоюды қарастыралмай келеді. Қазiргi кезде әрбiр сағат сайын жаңарып жатқан ақпарат пен бiлiмнiң ағынынан өзiмiзге керектiсiн iрiктеп алу - оны ыңғайына қарай қолданысқа және мамандыққа еңгiзу мәселесi күн тәртiбiнен түспеуi керек. Сондай-ақ, жаңаша ойлауды да ұмытпауды еске сала келiп, бұл үшiн жаңа әдiстемелер, әдіс-тәсілдер және оқыту формалары қажеттiгiн айтты.
Осыған орай қазіргі заманда бiлiм берудi компьютерлендірудің негiзгi көзделген мақсаты Қазақстан Республикасында бірегей бiлiмдiк заманауи ақпараттық ортаны жасау болып табылды.Осы орайда, бiлiм саласында жаңаша ақпараттық технологияны пайдалануға, біздің мемлекетімізде инновациялық әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен бірлесуге мүмкiндiк бередi.
Білімді әрі жаңаша адамдар - бұл ХХІ ғасырдың адамзат дамуының негізгі қозғаушы бағыты. Ал білім алушының жеке тұлға ретіндегі дамуы, өзіндік көзқарасы бар тұлға болып қалыптасуы, оның ой-өрісінің кеңеюі мектеп қабырғасынан басталады. Қазіргі заманауи мектептердегі оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа әдіс-тәсілдерден, педагогикалық технологиялардан құралады. Демек, баланың білімі ерекше болуы керек, ол білімнің нәтижелі болуы пән мұғалімінің жауапкершілігіне жүктеледі. Бүгінгі таңда қоғамдағы адамзаттың ақпараттық мәдениетінің дамуы болашақ тұлғаның білім алуында өте маңызды рөл атқарады, өйткені - жаңа ғылыми-техникалық ақпараттардың көлемі қарқындап өсуіне байланысты. Ақпараттық технологиялардың барлық жаңалықтарын ең алдымен жас балалар қабылдайды, сондықтан балалардың жоғары танымдық қызығушылығын қолдана отырып, жеке тұлға ретінде дамуын қалыптастырады.
Қазіргі заманғы жас жеткіншектер ақпараттық технологиямен тұспа-тұс әлемдік стандартқа сәйкес келетін жаңа білім беру өте қажет деп тұңғыш президентіміз Елбасы атап айтқандай, еліміздің жас ұрпақтарына білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісіне пайдалану және оның тиімділігін жетілдірудің мәні зор. Өйткені, ақпараттық технология ғана жаңа педагогикалық технологиялардың мүмкіндіктерін іске асырады. Оқушы - оқу үрдісінің басты субъектісі, сол себепті жас ұрпақтың жетілуіне, оның ойлау қабілетін дамытуға оқушы мен мұғалімнің өзара ынтымақтастығы оқу үдерісіне жүйелеу және түрлі оқу іс-әрекетін қамтитын оқытудың әдіс-тәсілдерінің үйлесімділігінің нәтижесінде жүзеге асырылуы тиіс.
Мектеп химия курсында, термодинамикаға кіріспе тарауы жеке - жеке тақырып болып әр сыныптарда оқытылып келеді. Аталмыш тарауды оқыту барысында дәстүрлі оқыту әдісі қолданылуда. Дәстүрлі оқыту балалардың қызығушылығын арттырудан үлкен рөл атқарады деп айтуға келмейді. Бірақ дәстүрлі оқытудың қажеттілігін жоққа шығаруға болмайды. Тек білім алушылардың қызығушылығы артуына электронды кешендердің, жаңа технологияның көмегіне жүгінудің қажеттілігін айтуға болады.
Сол себепті бүгінгі электрондық білім беру дәрежесі және оларды химияны оқытуда пайдалану шамасының арасындағы қарама-қайшылықтарға қатысы білім берудің анағұрлым ұтымды технологияларын іздестіру көкейтесті мәселе болып саналады. Сондай-ақ оқу-ағарту саласының жетік компьютерлендірілгендігі және оларға арналған компьютерлік оқыту бағдарламасының көптеп енуі, екінші жағынан мектепте химияны оқытуда электрондық құралдарды қолдану мәселесі теориялық жағынан әзірленіп, әдістемесінің жасалмағандығынан пайда болған қайшылықтар бар. Осындай наразылықтарды зерттеу тақырыбын Орта мектепте - Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу деп таңдауымызға негіз болды және оның көкейкестілігін дәлелдейді.
Бұл дипломдық жұмыста электрондық құралдар кешенімен Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытудағы рөлі мен ерекшеліктерін түсіндіру.
Зерттеудің обьектісі - Арал ауданы №220 орта мектебінің 10-сынып оқушыларын химиялық бөлімге байланысты оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні - орта мектеп химия пәні.
Зерттеудің мақсаты - орта мектеп химия курсында термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін әзірлеп, сабақта пайдалану әдістемесін жасау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер орта мектеп химиясында термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін пайдалануды жандандыруға бағытталған әдістемелік ұстанымдар мен тиімділік шарттары айқындалса, онда білім алушылардың білім сапасын жақсартуға мүмкiндiк туады, өйткенi заманауи оқыту түрлерін пайдалану әрбір білім алушының мүмкіндіктерін ескереді және өзiндiк әрекетке басымдылық бере отырып ұйымдастырылады.
Зерттеудің мақсаты мен ғылыми болжамына сәйкес мынандай негізгі міндеттер алға қойылады:
Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электронды құралдар кешенін қолдану туралы ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауы туралы білімдерін жетілдіру барысында электрондық құралдардың кешенін әзірлеу;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құраладарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесін дайындау;
Химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электронды құралдарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесін қойылған педагогикалық эксперимент барысында тексеріп көру.
Педагогикалық зерттеуге қойылған міндеттерді шешу барысында мынадай зерттеудің әдістері мен түрлері пайдаланылды:
1.Теориялық бөлімде: ғылыми-педагогикалық, психология-педагогикалық ғылыми әдебиеттер мен ғалымдардың педагогикалық ғылыми зерттеу жұмыстарын талдау, білім берудің қазіргі жаңаша өрбіген қоғамдағы даму стратегиясына арналған құжаттармен танысу, оқыту үдерісін жобалау;
2.Практикалық бөлімде: Қазақстан Республикасындағы орта мектептердегі химия пәнінің оқытылуының жай-күйін анықтау, педагогтардың озық іс-тәжірибесімен танысу;
3.Зерттеу жұмысында педагогикалық эксперимент жүргізу, мұғалімдермен және оқушылармен сұхбаттасу, сауалнама жүргізу, педагогикалық эксперимент нәтижелерін арнайы бақылу және сұрыптау.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздері: таным, адам әрекеттерінің теориясы, оқытуды гуманизациялау идеясы, адам мен қоғамның қоршаған ортамен бірлігі және қарым-қатынасы туралы диалектикалық ғылыми ілім.
Зерттеудің жетекші идеясы - қазіргі таңдағы жоғары білімді, білікті, әрекеттің әртүрлі сферасында жаңа талаптарға сай өз тәжірибесін, мүмкіндіктерін, шығармашылық әлеуетiн іс жүзіне асыра алатын іскер тұлғаны дамыту.
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; химиялық, физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, электронды кешендері, әдіскерлер мен мұғалімдердің озық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық (аналитиқалық-синтетикалық; салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), эмпирикалық (сұрау, бақылаупедагогиқалық әксперимент, педагогиқалық іс- әрекет).
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:
Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін қолдану туралы ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден мәліметтер жинақталып, сабақта түрлі электрондық құралдардың пайдалану жолы теориялық тұрғыдан негізделді;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауы туралы білімдерін жетілдіру барысында электрондық құралдардың кешені әзірленді;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құраладарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесі дайындалды;
Химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электронды құралдарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесі педагогикалық эксперимент арқылы тексерілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: орта мектепте химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құралдарды пайдаланып оқытуға байланысты әдістемелік ұсыныстар енгізіледі.
Зерттеудің құрылымы: Диплом кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ХИМИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІСТІК ҚАЛЫПТАСТЫРУ
1.1 БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАР КЕШЕНІНІҢ РӨЛІ
Қазіргі қоғамдағы адамзат өркениетінің жаңаша дамуы ғылыми-техникалық төңкерістің жаңа кезеңі, сол себепті,адам өмірі мен жасайтын іс-әрекетінің барлық салаларына оқудың электрондық құралдарының енуімен баяндалады. Бұл үдеріс адамзат өмірінің тұрпатын өзгертіп, ақпараттық қоғамға, жоғары әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени дамуына көшудің іргетасы мен материалдық негізі болады.
Елімізде электрондық құралдар арқылы білім беруді пайдалану мемлекеттік ақпараттандыру бағдарламасы барысында жүзеге асырылып жатыр. Қоғамды ақпараттандыру және цифрландыру бәсекелестікке қабілетті ұлттық экономиканы қалыптастырудың маңызды механизмі ретінде еліміздің тұңғыш президенті Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауларында толық көрсетілген.
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың қарқындап дамуы ХХІ ғасырда ғылым мен техниканың басты және шешуші бағыттарының біріне айналды. Жалпы, сала аралық деңгейде көптеген жаңа технология бағыттары зерттелді, құрал-жабдықтарды дамытып, даму мен прогрестің түйінді мәселелерін шешуде басты шешуші рөл атқарады.
Заманауи қоғам дамуы барысында ақпараттық мәселелердің бірқатар ерекшеліктері байқалады: жаһандық әлемдегі ақпараттық ресурстарды пайдалануға бағытталған зияткерлік ғылыми еңбектің жоғары маңыздылығы, біріккен ғылыми-зерттеудің міндеттерін шешу мен ортақ жобаларды жүзеге асырудағы мықты мамандар мен шығармашылық ұжымдар арасында қол жетімді және жылдам қарым-қатынасты жүзеге асыруға деген зор қажеттілік, ғылым, техника, білім беруді толық қамтитын үдерістердің интегративтік сипаты қарастырылады [1].
Қазіргі қоғамда адамзаттың кәсіби және ақпараттық құзыреттіліктерінің деңгейлерінің үздіксіз көтерілуі ақпараттандыру үдерісімен сипатталады. Ғылыми және өндірістік технологиялармен салыстырғандағы ғылыми-техникалық дамудың жаңа саласы ретіндегі электронды құралдардың негізгі сипаттамалары:
техникалық, бағдарламалық және бағдарламалық-аппараттық құралдардың динамикалылығы (техника, ақпараттандыру мен коммуникацияның жаңаруы тез жүруде);
электронды құралдарын құрайтын компоненттердің техникалық және технологиялық деңгейі үнемі жоғарылауына байланысты ақпараттық жүйелерді жасақтаушылар мен пайдаланушылардың біліктіліктері үздіксіз көтерілуінің қажеттілігі;
қазіргі заманғы электронды құралдарды пайдалану өндіруші күштер мен өндірістік қатынастардың өзгеруіне айтарлықтай ықпал етуі;
заманауи электронды құралдардың мүмкіндіктерін жүзеге асырудың ақпараттық қызметті автоматтандыру салаларында, ақпараттық қарым-қатынас пен ұйымдастырушылық менеджментте пайдаланылуы.
Электронды құралдарының көптеген білім беру жүйесінде пайдалануға тиімді дидактикалық мүмкіндіктері белгілі. Олар білім беру үдерісінің қарқындылығын арттырып, білім алушының ой-өрісін дамытып, танымдық іс-әрекетін белсендіріп, білімін өз бетімен шыңдап, ақпарат жинауға мүмкіндік береді. Негізгілері:
қолданушы мен электронды құралдары арасындағы интерактивті диалог қолданушының әр сұранысына жүйенің жауаптық әрекеті және керісінше, соңғысының берген мәліметі қолданушының әрекетін тудырады;
танылып, зерттелетін нысан, үдеріс туралы оқу ақпаратын компьютерлік көрнекілендіру (нысанды, оның құрамдас бөліктерін немесе олардың моделдерін, үдеріс немесе оның моделін, шынайы әлемде жасырылған болса да, зерттелетін үдерісті графикалық түрде сипаттау, экранда көрнекі беру);
танылатын, зерттелетін шынайы немесе виртуалды нысандар, олардың қатынастарын, үдерістерді, құбылыстарды компьютерлік модельдеу (экранда шынайыға мүмкіндігінше сәйкес келетін ақпараттық-сипаттамалық, көрнекі моделді беру);
ақпаратты берілетін материалға қатысты синхронды немесе асинхронды дыбыспен қамтамасыз ету;
ақпаратты гипермедиа негізінде беру - аудио-, анимациядық, мәтіндік ақпаратты біріктіріп беру технологиялар;
ақпараттың үлкен көлемін архивтеу, сақтау, тез қол жеткізу мүмкіндігімен тарату, көбейту;
есептеу, ақпараттық-ізденушілік қызметті автоматтандыру;
тәжірибе нәтижелерін бір бөлігін немесе тұтас тәжірибені бірнеше мәрте қайталау мүмкіндігімен өңдеу;
оқу қызметін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету, ұйымдастырушылық басқару және меңгеру нәтижелерін бақылау үдерістерін автоматтандыру [2].
Қазіргі таңда білім беру саласында аталған керемет мүмкіндіктерді тек тұтынып қана қоймай, оларды тиімді пайдалану көздерін тауып, ұлттық этноерекшеліктерді, этнопедагогика талабын, рухани сұраныстарға жауап беретіндей, қоғамның тәрбие, білім мен ғылымға қатысты сұраныстарын қанағаттандыратындай етіп жасақтауға атсалысу әрі сауатты, намысты, жігерлі азаматтардың алдында туындайтын өзекті мәселе деп білеміз.
Сондықтан еліміздің, әсіресе ауылдық жерлердегі орта мектептердегі білім алатын әрбір жеткіншектерге осы аталған электрондық құралдар кешені (компьютерлер, ғаламтор, интерактивті тақта және т.б) қол жетімді болуы керек.
1.2 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰРАЛДАРДЫ ДАЙЫНДАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Электрондық оқыту құралы (ЭОҚ) - бұл компьютерлік және телекоммуникациялық техниканы пайдалана отырып жұмыс жасайтын және тікелей білім алушыларды оқытуда қолданылатын білім беру ресурстары, ол графикалық, мәтіндік, цифрлық, сөйлеу, музыкалық, бейне, фото және басқа да ақпараттың жиынтығы болып табылады.
Оқу мақсатындағы электронды құралдарды жіктеу білім беру және электронды басылымдар мен бағдарламалық құралдарды пайдаланудың жалпы қабылданған әдістеріне негізделген. Оқу мақсатында қолданылатын электронды құралдарды төмендегіше ажырату керек:
-жалпы мақсаттағы сервистік бағдарламалық құралдар: күнделікті есептеулерді автоматтандыру, білім беру құжаттамасын жобалау, тәжірибелік зерттеулердің деректерін өңдеу үшін қолданылады. Оларды зертханалық, практикалық сабақтарда, білім алушылардың өз бетінше орындайтын және ғылыми жобалық жұмыстарын ұйымдастыруда қолдануға болады;
-білім алушылардың білім деңгейін бақылау және өлшеуге арналған бағдарламалық құралдар: бірқатар құрал-жабдықтардың жүйелері бар - қабықшалар, олардың көмегімен бағдарламалау негіздерімен таныс емес мұғалім белгілі бір оқу тақырыбы бойынша сұрақтар мен мүмкін жауаптардың тізімін жасай алады. Мұндай бағдарламалар арқылы мұғалім жеке бақылау тапсырмаларын беру және олардың дұрыс немесе дұрыс емес орындалуын тексеру бойынша күнделікті жұмыстан босатуға мүмкіндік береді, бұл әсіресе жаппай білім беру жағдайында өте ыңғайлы болып келеді. Білімді бірнеше және жиі бақылау мүмкіндігі бар, оның ішінде өзін-өзі бақылау, бұл қайталануды ынталандырады және сәйкесінше оқу материалының қажеттігін бекітеді;
-электрондық тренажерлар: бұл практикалық дағдыларды, біліктілікті дамытуға арналған. Электрондық тренажерлар мақсат міндеттерін шешу біліктері мен дағдыларын пысықтау үшін пайдаланылады. Бұл жағдайда олар тақырыптың теориясы туралы қысқаша ақпарат алуды, өз бетінше әртүрлі деңгейлерде жаттығуды, бақылауды және әр уақытта өзін-өзі бақылауды қамтамасыз етеді;
-математикалық және имитациялық модельдеуге арналған бағдарламалық құралдар: эксперименттік және теориялық зерттеулердің аймағын кеңейтуге, химиялық экспериментті есептеу экспериментімен толықтыруға мүмкіндік береді. Мұндай құралдар өте қымбат тұратын зертханалық жабдықты сатып алу қаражатын азайтуға мүмкіндік береді, оқу зертханаларында жұмыс істеу қауіпсіздігі деңгейі өте жақсы деңгейде төмендейді;
- қашықтықтан қол жеткізу зертханаларының және виртуалды зертханалардың бағдарламалық құралдары: оқу үдерісінде виртуалды зертханаларды пайдалану бір жағынан білім алушыға нақты зертхананың жоқтығынан білдірмеу мүмкіндігі және құрал-жабдықтармен, оқу материалдармен тәжірибелер жүргізуге, тәжірибелер жүргізудің практикалық дағдыларын алуға, компьютерлік модельмен және бірыңғай құрал-жабдықтардың жұмыс барысымен егжей-тегжейлі танысуға, ықтимал салдарлардан қорықпай, нақты жағдайда қауіпті процестер мен құбылыстарды зерттеуге мүмкіндік береді;
- ақпараттық-іздеу анықтамалық жүйелері: енгізу, сақтау және мұғалімдер мен оқушыларға әртүрлі ақпаратты ұсынуға арналған. Мұндай жүйелердің қатарына материалды иерархиялық ұйымдастыруды және белгілі бір сипаттамалар бойынша ақпаратты жылдам іздеуді қамтамасыз ететін әртүрлі гипермәтіндік және гипермедиа бағдарламаларын жатқызуға болады. Сондай-ақ түрлі дерек көздер базалары, үлкен ізденіске қол жеткізеді. Деректер базасын оқу үдерісінде оқу материалының мазмұнын меңгеруді және оны талдауды ұйымдастыру үшін пайдалануға болады. Оқу дерек көздер базасы қажетті ақпаратты іздеу және талдау мақсатында білім алушылардың өзіндік жұмысы үшін ұсынылады;
- автоматтандырылған оқыту жүйелері (АОЖ): әдетінше, білім алушыларды теориялық материалмен таныстыруды, оқыту мен білім деңгейін бақылауды қамтамасыз ететін салыстырмалы түрде шағын көлемдегі оқыту бағдарламалары болып табылады;
- электрондық оқулықтар (ЭО) негізгі электрондық оқыту құралдары болып табылады. Мұндай оқулықтар жоғары ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалады және пәннің құрамдас бөлігіне толық сәйкес келуі керек. Сонымен қатар электрондық оқулықтар интерактивті кері байланыс жағдайында оқу үдерісінің дидактикалық циклінің үздіксіздігі мен толықтығын қамтамасыз етеді;
- сараптамалық оқыту жүйелері (СОЖ): жасанды интеллект идеялары мен технологиялары негізінде іске асырылады. Мұндай жүйелер өте күрделі мәселелерді шешудегі әрекеттерді модельдейді. Сараптамалық оқыту жүйелері жаңа білім алуға, білім алушының сұранысына жауап беруге және белгілі бір пән саласындағы мәселелерді шешуге қабілетті.
- зияткерлік оқыту жүйелері (ЗОЖ): неғұрлым жоғары деңгейдегі жүйелерге жатады және жасанды интеллект идеялары негізінде іске асырылады зияткерлік оқыту жүйелері білім алушылар қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып, оны қою мен шешу қағидатын іздестіруден бастап, шешімнің оңтайлылығын бағалауға дейін оқу міндетін шешудің барлық кезеңдерінде басқаруды жүзеге асыра алады. Мұндай жүйелер, әдетте, табиғиға жақын тілде диалогтық өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді. Сонымен қатар диалог барысында белгілі бір әрекеттердің дұрыстығы ғана емес, сонымен қатар шешім табу стратегиясы, іс-әрекеттерді жоспарлау, бақылау әдістері және т.б. талқылануы мүмкін;
- кәсіби қызметті автоматтандыру құралдары (өнеркәсіптік жүйелер немесе олардың оқу аналогтары): кәсіби қызметті автоматтандыру құралдары (қолданбалы бағдарламалар пакеттері, CALS-жүйелер және т.б.) электронды оқыту құралдарының құрамында тек оқу пәні ретінде ғана емес, сонымен қатар кәсіби бағытталған міндеттерді шешуде оқыту құралы ретінде де қарастырылады [3].
Аспаптық құралдар - бағдарламалау тілдерін білмейтін пайдаланушыларға өздерінің компьютерлік оқыту құралдарын құруға мүмкіндік беретін компьютерлік бағдарламалар кешені.
Компьютерлік оқыту құралдарын құру үшін қолдануға болатын құралдардың келесі топтары бар:
-гиперсілтеме немесе мультимедиалық қосымшалардың (презентациялар, анимациялық роликтер, ғаламтор желісіндегі жарияланымдар, дыбыстық жазбалар және т.б.) белгілі бір түрлерін жылдам дайындауға арналған мамандандырылған бағдарламалық құралдар болып табылады. Мамандандырылған бағдарламалық құралдарға әдетте мыналар жатады: Macromedia Flash; Microsoft PowerPoint және т. б.;
-авторлық құралдарды әзірлеу оқу мақсатындағы бағдарламалық құралдарды жасауға арналған;
- әмбебап бағдарламалау тілдері.
Электрондық оқулықтың анықтамасы бойынша спекцификасы нәтижесінде визуалды және аудио ақпарат сапасын жоғарылатады.Осы сала бойынша қазіргі кезең мультемедия технологиясының мүмкіншіліктері өте көп.
Электронды оқулықтың құрамдас бөлігі болып келетін компьютерлік құралдардың негізгі түрлері:
-жалпы қолданылатын сервисті бағдарламалары,оқушының білім,білік дағдысын бақылау барысында арналған программалық құралдар;
-электрондық тренажерлер;
-электрондық оқулықтар;
-интеллектуалдық оқыту жүйесі;
-кәсіптік автоматтандыру құралдар;
-эксперименталды оқыту жүйесі;
Электронды технологияның тағы бір ерекшелігі, дарынды балалармен тұрақты жəне жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады:
* өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі;
* бақылау формалары: толықтыруды қажет ететін тестілер;
* балама жауаптары бар тестілер (шешім дұрыс немесе дұрыс емес иə, жоқ);
* таңдамалы тесті (бірнеше жауаптардың дұрысы таңдалынады);
* диктант ретінде құрастырылған тесті (мəтін оқытып отырған жағдайда керекті сөз қойылып отырады);
* сəйкестілік тесті (өзара байланысқан фактілерді табуға құрылған) [4].
Электронды оқулық жаңа компьютерлік технологиялардың барлық жетістіктерін пайдалану мүмкіндігімен ерекшеленеді, яғни мəтіндік материалға гиперсілтемелер жасауға, мультимедиалық жəне басқарылатын анимацияларды пайдалануға, дыбысты қосарлап қамтуға оқушылардың білім деңгейіне бақылау жасауға жағдай бар. Электрондық орта оқушылардың экспериментке бейімділігін, құрылымдық ойлау қабілетін қалыптастыра алады, мұның бəрі білім алудың шығармашылық сипат алуына бейімдейді.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Осы принципті басшылыққа ала отырып, біз орта мектепте оқытылатын бағдарлама бойынша электрондық оқулығын сабақта пайдаланамыз. Əр сабаққа арналған бейнекөрініс электрондық оқулықты қамтылуы қажет. Бұл электрондық оқулық жоғары сыныпқа сабақ бергенде өте тиімді, мұғалім көп ізденбей дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға толық мүмкіншілігі бар, əсіресе алгоритм, логика, интернетке шығу, сайт құру.
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
* бақылаусыз оқыту;
* бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы бақылау сұрақтарымен қортылады;
* қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді. Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық оқулық түрін құрамыз, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы деуге болады.
1.3 ОҚУ ҮРДІСІНДЕГІ ГИПЕРМӘТІНДІК ЖӘНЕ МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Әртүрлі сабақтарда мультимедиа құралдарын қолданудың педагогикалық мақсаттары:
Multimedia - тақырып бойынша мәтінді, графиканы, бейнені, мультипликацияны пайдалануға және дыбысты (музыка, сөйлеу және т.б.), сондай-ақ бейнеақпаратты (бейнероликтер, анимациялық фильмдер және т.б.) жаңғыртуға мүмкіндік беретін көп компонентті орта. Бейне эффектілерді ауыстырылатын компьютерлік слайдтар, мультфильмдер, бейнеклиптер, суреттер мен мәтіндердің қозғалысы, кескіннің түсі мен масштабының өзгеруі, оның жыпылықтауы және біртіндеп жоғалуы және т.б. көрсету арқылы ұсынуға болады.
Мультимедиялық бағдарламаларда ақпарат берудің белгілі бір әдісі қолданылады:
- гиперсілтемелер арқылы түрлі ақпараттық блоктардың (мәтін, графика, бейнефрагменттер) өзара әрекеттесуі. Гиперсілтемелер арнайы жасалған мәтін түрінде немесе белгілі бір графикалық кескін түрінде ұсынылған;
- интерактивтілік, яғни пайдаланушының ақпарат көзімен диалогтық жұмыс режимі, ол оны қызықтыратын ақпаратты және оны беру реттілігін өз бетінше таңдай алады.
Мұндай оқыту құралдары қарым-қатынас жасау, ақпарат беру үшін жаңа мүмкіндіктердің пайда болуына ғана емес, сонымен қатар дәстүрлі және қазіргі заманғы ортада басқа орын алған жаңа проблемаларды, шешімдерді, жаңа қиылысу нүктелерін құруға мүмкіндік береді. Мультимедиялық құралдарды оқытудың әртүрлі стильдерінде қолдануға болады және қабылдау мен білім алудың әртүрлі психологиялық жас ерекшеліктері бар білім алушылар қабылдай алады: оқу арқылы, есту арқылы қабылдау арқылы, бейнефильмдерді қарау арқылы.
Әртүрлі сабақтарда мультимедиялық құралдарды қолданудың негізгі педагогикалық мақсаттарын бөліп көрсетеміз:
1. Білім алушының жеке басын дамыту, жеке тұлғаны ақпараттық қоғам жағдайында жайлы өмір сүруге дайындау.
2. Білім беру үдерісінің барлық деңгейлерін қарқындату.
Ақпараттық коммуникациялық технологияларды сәтті пайдалану келесі қызмет түрлерінде мүмкін:
-жаңа материалды ұсыну кезінде-білімді визуализациялау (демонстрациялық бағдарламалар, Power Point, Excel, Access презентациялық бағдарламалары);
-оқыту бағдарламаларын пайдалана отырып, виртуалды зертханалық жұмыстар жүргізу;
-баяндалған материалды бекіту (тренинг - түрлі оқыту бағдарламалары, практикалық және зертханалық жұмыстар);
- бақылау және тексеру жүйесі;
- білім алушылардың өзіндік жұмысы;
-оқытудың жобалар әдісі бойынша кіріктірілген сабақтар өткізу, олардың нәтижесі, мысалы, Web-парақшалар құру, телеконференциялар өткізу, заманауи ғаламтор технологияларын пайдалануға болды.
Қандай электронды құралдары қолданылатынына байланысты сабақтың бірнеше түрлері бөлінеді:
- компьютерлік қолдаумен сабақ;
- ғаламторға шығу сабағы;
- мультимедиялық қолдаумен сабақ.
Сабақтың әр түрін толығырақ қарастырайық. Мысалы,компьютерлік қолдаумен сабақ барысында білім алушылардың жұмысын бірнеше жолмен ұйымдастыруға болады:
- білім алушылар мұғаліммен бір мезгілде жұмыс істейді, белгілі бір кезеңде компьютерде жұмыс істеуге көшеді;
- білім алушылар мұғалімнің нұсқауы бойынша компьютерде жұмыс істейді;
- электронды оқулық немесе оқу құралдарының мәтіндерімен жұмыс істейді [5].
Ғаламторға шығу сабағы. Қазіргі заманғы Internet-технологиялардың мүмкіндіктері жер шарының екінші шетінде орналасқан әртүрлі эксперименттік ресурстарды пайдалануға мүмкіндік береді: нағыз телескопта жұлдызды аспанды бақылау немесе атом станциясының реакторын басқару, оқу мәтінін аудару үшін онлайн-сөздікті пайдалану, әлем музейлерінің залдарында серуендеуге қол жеткізуге болады.
Қазіргі заманғы мұғалімдердің сәтті қолданатын тағы бір мүмкіндігі - білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамыту және көтермелеу. Ғаламтордағы ең жақсы ғылыми жұмыстардың, очерктердің, гипермәтіндік рефераттардың жарияланымдары оқушыларға шағын зерттеуді аяқтауға мүмкіндік беріп қана қоймай, оларға зерттелетін тақырып бойынша материалдар базасын қалыптастыруға мол мүмкіншілік бар.
Мультимедиялық қолдаумен сабақ. Мультимедиа - зерттелетін нысанды немесе құбылысты сипаттаудың ең бай арсеналы. Мультимедиялық қолдауен өткізілетін сабақтары туралы айтқанда, интерактивті тақта туралы айтпау мүмкін емес. Интерактивті тақта - бүкіл сыныпты оқытудың құнды құралы. Бұл мұғалімге жаңа материалды жанды және қызықты түрде жеткізуге көмектесетін көрнекі ресурс болып табылады [6].
Сурет 1- Заманауи интерактивті тақта
Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары:
-барлық оқу жылдарының бағдарламаларымен үйлесімділік;
-веб-сайттармен және басқа ресурстармен жұмыс істеу мүмкіндігі;
-сыныпта өзара әрекеттесу және талқылау үшін үлкен мүмкіндіктер, соның арқасында білім алушылар материалды неғұрлым анық, тиімді және динамикалық беру нәтижесінде күрделі идеяларды түсіне бастайды;
-ресурстарды әр түрлі және динамикалық пайдалану арқылы сабақтарды қызықты ету мүмкіндігі;
-тақтада көрсетілгендердің барлығын сақтау және басып шығару мүмкіндігінің арқасында білім алушыларды оқу материалын жазу қажеттілігінен босату;
-файлдар немесе беттер алдын-ала дайындалған жағдайда сабақтың қарқынын арттыруға мүмкіндік береді;
-педагогтар үшін материалдарды бір-бірімен бөлісу мүмкіндігі; интерактивті тақтамен жұмыс оқытудың жаңа тәсілдерін іздеуге шабыттандырады, кәсіби өсуді ынталандырады;
-ұжымдық жұмыс үшін, жеке және әлеуметтік дағдыларды дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынады.
Білім берудегі ғаламтор-технологиялар
Ғаламтор - әртүрлі тапсырмаларды орындайтын әртүрлі мақсаттағы көптеген желілерден тұратын ғаламдық ақпараттық желі. Ғаламтор интеграцияланған ақпараттық желіні (интерсеть) құрайды - әртүрлі елдерде орналасқан, ішкі желілер деп аталатын өзара байланысты ақпараттық желілердің жиынтығы.
Ақпарат алмасу және басқа мәселелерді шешу үшін бір-бірімен біріктірілген ақпараттық жүйелердің өсуі халықаралық желілерді, содан кейін ғаламторды құруды бастады. Бұл ғаламтор технологиясының пайда болуына ықпал етті.
Ғаламтор технологиясы деп ережелер мен процедуралардың жиынтығы түсініледі, нәтижесінде пайдаланушы ғаламтортің ақпараттық ресурстарын алады.
Заманауи желілік технологиялар кейінге қалдырылған (офлайн) және интерактивті (онлайн) режимде жұмыс істеуге мүмкіндік береді, кез келген қолжетімді ақпараттық көздермен байланысты қамтамасыз етеді, кәсіби-бағдарланған кеңес беру мен оқытуды және т.б. жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Онлайндық технологиялар (Online) - бұл нақты уақытта ақпаратпен синхронды алмасуды қамтамасыз ететін желілік ақпараттық кеңістіктегі хабарламалардың коммуникация құралдары. Онлайн технологиялар ғаламтордағы интерактивті қызмет түрлерін қамтиды: ISQ, Ғаламтор-телефония және т.б.
Офлайндық технологиялар (Offline) - бұл желілік ақпараттық кеңістіктегі хабарламалардың электрондық коммуникация құралдары, бұл мәліметтер мен хабарламалар алмасуда елеулі асинхрондылыққа жол береді. Офлайн технологияға мыналар кіреді: тарату тізімдері, жаңалықтар топтары, веб-форумдар, электрондық пошта және т.б.
Қашықтықтан білім беру технологиялары
Қашықтықтан білім беру (ҚББ) деп қашықтықта білім беру ақпаратымен алмасу құралдарына (спутниктік теледидар, радио, компьютерлік байланыс және т.б.) негізделген мамандандырылған ақпараттық-білім беру ортасының көмегімен елде және шетелде халықтың қалың жігіне ұсынылатын білім беру қызметтерінің кешені түсініледі.
Қашықтықтан білім беру пайдаланушылардың білім алу қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған және үздіксіз білім берудің бір түрі болып табылады. Ол адамның білім алу және ақпарат алу құқықтарын жүзеге асыруға арналған [7].
1.4 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҰТЫМДЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ
Оқу үдерісінде білім алушылардың танымдық белсенділігінің дамуы өздігінен жүрмейді, бірақ ерекше назар мен арнайы педагогикалық әсерді қажет етеді. Білімге дайындық жаңа оқыту технологияларын қолдануды қажет ететін белгілі бір оқыту жүйесінде дамуы керек, өйткені ақпарат берудің түсіндірме әдісіне негізделген дәстүрлі оқыту технологиялары бұл жағдайда тиісті нәтиже бермейді, сондықтан мұғалімнің тиімді жұмысының маңызды шарты оқу үдерісін дұрыс ұйымдастыру болып табылады. Оқу ақпаратын тиімді ұсыну оқытудың маңызды мәселелерінің бірі болып табылады [8]
Адам қабылдай алатын барлық ақпаратты екі негізгі сыныпқа бөлуге болады: сезім мүшелеріне әсер етуі бойынша: оптикалық-акустикалық, оптикалық-сезгіш және т.б.; техникалық біртектілігі бойынша: мәтіндік, акустикалық, суреттерді, түстерді қолдана отырып. Материалды ауызша баяндау кезінде оқушы бір минут ішінде бір мыңға дейін шартты ақпаратты, ал көру мүшелері байланысқан кезде 100 мыңға дейін осындай бірлікті өңдей алатындығы және оны өңдей алатындығы эксперименталды түрде анықталды, өйткені сезімдер ассоциациясы пайда болады, бұл эмоционалды тонның жоғарылауына және өнімділік деңгейіне әкеледі.
Бейне және дыбыстық эффектілердің үйлесімі адамның сезімдерінің екі маңызды органына - көру және есту қабілетіне бір уақытта әсер етуді қамтамасыз ететін аудиовизуалды оқыту құралдарын қолдану, бұл оқу үдерісінің ақпараттық мазмұнын және оны қабылдаудың тиімділігін едәуір арттырады. Дыбыстар мен ауызша интонациялардың жиынтығымен сезім мүшелеріне әсер ете отырып, аудиовизуалды оқыту құралдары талданатын, салыстырылатын, бұрыннан бар идеялар мен ұғымдармен салыстырылатын әртүрлі сезімдерді тудырады. Сондықтан материалды визуалды және есту қабілетін қабылдауға негізделген аудиовизуалды құралдарды оқытуда қолданудың жоғары тиімділігі айқын [9].
Тыңдау (әңгіме)
5%
Оқу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Ізмағамбетова Ақерке Серікқызы
Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В01515-Химия
Қызылорда, 2021 ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Қорғауға жіберілді
Биология, география және химия
кафедрасының меңгерушісі
_______________ PhD , аға оқытушы Г.Б.Тоқтағанова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
6В01515-Химия
Орындаған студент _______________ А.С.Ізмағамбетова
Жетекші _______________ Ш.О.Еспенбетова
Норма бақылаушы ________________ Н.Б.Жұмаділда
Қызылорда, 2021 ж.
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті
Жаратылыстану институты
Биология, география және химия кафедрасы
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫН ОРЫНДАУ БОЙЫНША
ТАПСЫРМА
Студент: ІЗМАҒАМБЕТОВА А.С.
Жұмыс тақырыбы: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
13 қазан 2020 ж. № 937-с бұйрықпен бекітілген
Аяқталған жұмысты өткізу уақыты_____________________________ ________________________________
Жұмысқа берілген мәліметтер ___________________________________ ______
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Жұмыс мазмұны (дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі): ___________________________________ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ___________
___________________________________ _________________________________
Графикалық материалдар тізімі (міндетті плакаттарды нақты көрсету): ___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиет:
___________________________________ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ______ ___________________________________ ___________
___________________________________ _________________________________
Тапсырманы беру уақыты ___________________________________ __________
Кафедра меңгерушісі _________________ Г.Б.Тоқтағанова
Жетекші _________________ Ш.О.Еспенбетова
Тапсырманы орындауға қабылдаушы _________ Ізмағамбетова А.С.
Дипломдық жұмысты орындау бойынша күнтізбелік жоспар
Тақырып: Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда
қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу
Реттік №
Кезеңдер атауы
Орындау мерзімі, ескерту
1
Тақырып бойынша ғылыми-әдебиеттерге шолу жасау, оқып зерделеу
Қазан, 2020
2
Зерттеу жұмысының жоспарын жасау
Қараша, 2020
3
Тәжірибелік мәліметтер жинау және қалыптастыру
Желтоқсан, 2020
Ақпан, 2021
4
Теориялық және тәжірибелік мәліметтерді талдау, зерттеу тұжырымдамасын жасау
Наурыз-сәуір 2021
5
Нәтижелерді қорытындылау, ұсыныстар беру
Сәуір, 2021
6
Рәсімдеу, таза түрде жазу, графиктер, диаграммалар, кестелерді орындау, пікір және сын-пікір алу
Мамыр, 2021
7
Жұмысты кафедраға өткізу
12.06.2021
Тапсырманы беру уақыты ___________________________________ _____
Жетекші ______________ Ш.О.Еспенбетова
Тапсырманы орындауға
қабылдаушы ______________ А.С.Ізмағамбетова
АННОТАЦИЯ
Актуальность темы. В школьном курсе химии вводная глава по термодинамике преподается как отдельная тема в каждом классе. При преподавании этой главы используется традиционный метод обучения. Это не означает, что традиционное обучение играет важную роль в повышении интереса детей. Но нельзя исключать необходимость традиционного обучения. Единственное, что можно сказать о растущем интересе школьников, - это необходимость использования электронных систем, новых технологий.
Поэтому поиск наиболее эффективных образовательных технологий актуален в связи с противоречиями между уровнем электронного обучения сегодня и тем, в какой степени они могут быть использованы в преподавании химии. Также существуют противоречия из-за отсутствия компьютеризации образования и повсеместного внедрения компьютерных обучающих программ для них, с другой стороны, отсутствия теоретической разработки и методики использования электронных средств при преподавании химии в школе. Основанием для выбора темы исследования подобных протестов послужило Разработка набора электронных средств, используемых при преподавании вводной главы по термодинамике в школе, что подтверждает ее актуальность.
В этой дипломной работе объясняются роль и особенности преподавания главы Введение в термодинамику с помощью набора электронных средств.
Цель исследовательской работы: Разработать набор электронных инструментов для преподавания вводной главы по термодинамике в курсе химии в средней школе и разработать методику их использования на уроках.
Объект исследования: процесс обучения химии в средней школе.
Предмет исследования: Разработка набора электронных инструментов, используемых при преподавании главы Введение в термодинамику в школе.
Задачи исследования:
1. Сбор информации из научно-педагогической литературы по использованию электронных средств при изучении вводной главы по термодинамике, знакомство с лучшими практиками;
2. Разработка набора электронных средств для улучшения знаний школьников вводной главы термодинамики в химии;
3. Разработка методики обучения школьников введению термодинамики в химии с использованием электронных средств;
4. Проверить введение в термодинамику в химии в ходе педагогического эксперимента по методике обучения с использованием электронных средств.
Методы исследования: теоретический (аналитико-синтетический; сравнительный, индуктивно-дедуктивный анализ), эмпирический (опрос, наблюдение педагогический эксперимент, педагогическая деятельность) при выполнении исследовательской работы.
ABSTRACT
Relevance of the topic. In the school chemistry course, the introductory chapter on thermodynamics is taught as a separate topic in each class. This chapter is taught using the traditional teaching method. This does not mean that traditional learning plays an important role in raising children's interest. But the need for traditional training cannot be ruled out. The only thing that can be said about the growing interest of students is the need to use electronic systems and new technologies.
Therefore, the search for the most effective educational technologies is relevant in connection with the contradictions between the level of e-learning today and the extent to which they can be used in teaching chemistry. There are also contradictions due to the lack of computerization of education and the widespread introduction of computer training programs for them, on the other hand, the lack of theoretical development and methods of using electronic means in teaching chemistry at school. The rationale for choosing a research topic for such protests was "Development of a set of electronic tools used in teaching an introductory chapter on thermodynamics in high school", which confirms its relevance.
This dissertation explains the role and features of teaching the Introduction to Thermodynamics chapter using a set of electronic tools.
The purpose of the research work: to develop a set of electronic tools for teaching an introductory chapter on thermodynamics in a chemistry course in high school and to develop a methodology for using them in the classroom.
Object of research: high school chemistry learning process
Subject of the study: Development of a set of electronic tools used in teaching the chapter "Introduction to Thermodynamics" in high school.
Research objectives:
1. Collecting information from scientific and pedagogical literature on the use of electronic means when studying the introductory chapter on thermodynamics, acquaintance with the best practices;
2. Development of a set of electronic tools to improve the knowledge of students of the introductory chapter of thermodynamics in chemistry;
3. Development of a methodology for teaching students the introduction of thermodynamics in chemistry using electronic means;
4. Check the introduction to thermodynamics in chemistry during a pedagogical experiment on teaching methods using electronic means.
Research methods: theoretical (analytical-synthetic; comparative, inductive-deductive analysis), empirical (survey, observation pedagogical experiment, pedagogical activity) when performing research work.
МАЗМҰНЫ
Нормативтік сілтемелер
8
Анықтама, белгілеу және қысқартулар
9
Кіріспе
10
1
Орта мектепте химиялық білім беруде электрондық құралдар туралы түсінік қалыптастыру
14
1.1
Жаңа буынды оқытуда электрондық құралдарының әдістемелік кешені
14
1.2
Электрондық құралдарын қолдануы және электронды құралдарды дайындау мәселелері
16
1.3
Оқу үрдісіндегі гипермәтіндік және мультимедиялық ақпараттық технологиялар
19
1.4
Электрондық оқыту құралдарын пайдаланудың ұтымдылығы және жіктелуі
23
1.5
Ақпараттық білім беру үдерісінде электрондық оқыту құралдарын пайдаланудың дидактикалық шарттары
26
2
Орта мектепте химиялық термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін әзірлеу әдістемесі
31
2.1
Орта мектепте Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда қолданылатын электрондық құралдарды пайдаланып оқыту әдістемесі
36
2.2
Орта мектепте химия пәнінен Термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құралдарды пайдаланып отырып оқыту бойынша жүргізілген педагогикалық экспериментті саралау және талдау
62
3
Қорытынды
67
4
Пайдаланылған әдебиеттер
68
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер пайдаланылған:
1.1 ҚР Білім туралы Заңы;
1.2 ҚР МЖМБС 01.09.-2009 Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарты. Жоғары білім. Бакалавриат. Негізгі ережелер;
1.3 5В011200-Химия мамандығының 6.08.067-2010, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2011жылғы 08 тамыз №349 бұйрығымен бекітілген, ҚР МЖМБС мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты;
1.4 5В011200 - Химия мамандығының типтік оқу жоспары;
1.5 Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің Академиялық саясат басқармасы 12.10.2020 жылғы №2 хаттамасымен бекітілген, дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға арналған әдістемелік нұсқаулығы (Жаратылыстану - педагогикалық бағыт бойынша);
АНЫҚТАМА, БЕЛГІЛЕУ ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Осы дипломдық жұмыста сәйкес анықтамалар бойынша келесі терминдер қолданылады:
1 ҚР МЖМБС - Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарты
2 АОЖ - автоматтандырылған оқыту жүйелері
3 ЭОҚ -Электрондық оқыту құралы
4 СОЖ - сараптамалық оқыту жүйелері
5 ЗОЖ - зияткерлік оқыту жүйелері
6 ҰМЖ - ұзақ мерзімді жоспар
7 ҚМЖ - қысқа мерзімді жоспар
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазіргі уақытта орта мектептің білім беру жүйесіне қойылатын талаптар оның мүлде жаңа парадигмасын жасауды қажет етеді. Өйткені біз өмір сүріп келген жүйе үнемі қарқынды даму үстінде болып отырған қоғамның қатал сұраныстарына жауап бере алмайды. Жалпы білім беретін орта мектептің білім беру мазмұны және оны оқыту барысы оқушылар мен ата-аналардың сұраныстарын қанағаттандыра алмады.
Тұңғыш Елбасымыз Интеллектуалды ұлт-2020 ұлттық жобасы үш құрамдас бөлiктен тұруға тиiс деп оны талдап бердi. Оның бiрiншiсi - орта мектепте бiлiм беру жүйесiн инновациялық даму жолына түсудi қарастырады. Дәстүрлi бiлiм беру әдiсi шәкiрттердi заманауи ақпарат және бiлiммен мейiлiнше мол ауқымды қамтамасыз етудi алға қоюды қарастыралмай келеді. Қазiргi кезде әрбiр сағат сайын жаңарып жатқан ақпарат пен бiлiмнiң ағынынан өзiмiзге керектiсiн iрiктеп алу - оны ыңғайына қарай қолданысқа және мамандыққа еңгiзу мәселесi күн тәртiбiнен түспеуi керек. Сондай-ақ, жаңаша ойлауды да ұмытпауды еске сала келiп, бұл үшiн жаңа әдiстемелер, әдіс-тәсілдер және оқыту формалары қажеттiгiн айтты.
Осыған орай қазіргі заманда бiлiм берудi компьютерлендірудің негiзгi көзделген мақсаты Қазақстан Республикасында бірегей бiлiмдiк заманауи ақпараттық ортаны жасау болып табылды.Осы орайда, бiлiм саласында жаңаша ақпараттық технологияны пайдалануға, біздің мемлекетімізде инновациялық әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен бірлесуге мүмкiндiк бередi.
Білімді әрі жаңаша адамдар - бұл ХХІ ғасырдың адамзат дамуының негізгі қозғаушы бағыты. Ал білім алушының жеке тұлға ретіндегі дамуы, өзіндік көзқарасы бар тұлға болып қалыптасуы, оның ой-өрісінің кеңеюі мектеп қабырғасынан басталады. Қазіргі заманауи мектептердегі оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа әдіс-тәсілдерден, педагогикалық технологиялардан құралады. Демек, баланың білімі ерекше болуы керек, ол білімнің нәтижелі болуы пән мұғалімінің жауапкершілігіне жүктеледі. Бүгінгі таңда қоғамдағы адамзаттың ақпараттық мәдениетінің дамуы болашақ тұлғаның білім алуында өте маңызды рөл атқарады, өйткені - жаңа ғылыми-техникалық ақпараттардың көлемі қарқындап өсуіне байланысты. Ақпараттық технологиялардың барлық жаңалықтарын ең алдымен жас балалар қабылдайды, сондықтан балалардың жоғары танымдық қызығушылығын қолдана отырып, жеке тұлға ретінде дамуын қалыптастырады.
Қазіргі заманғы жас жеткіншектер ақпараттық технологиямен тұспа-тұс әлемдік стандартқа сәйкес келетін жаңа білім беру өте қажет деп тұңғыш президентіміз Елбасы атап айтқандай, еліміздің жас ұрпақтарына білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісіне пайдалану және оның тиімділігін жетілдірудің мәні зор. Өйткені, ақпараттық технология ғана жаңа педагогикалық технологиялардың мүмкіндіктерін іске асырады. Оқушы - оқу үрдісінің басты субъектісі, сол себепті жас ұрпақтың жетілуіне, оның ойлау қабілетін дамытуға оқушы мен мұғалімнің өзара ынтымақтастығы оқу үдерісіне жүйелеу және түрлі оқу іс-әрекетін қамтитын оқытудың әдіс-тәсілдерінің үйлесімділігінің нәтижесінде жүзеге асырылуы тиіс.
Мектеп химия курсында, термодинамикаға кіріспе тарауы жеке - жеке тақырып болып әр сыныптарда оқытылып келеді. Аталмыш тарауды оқыту барысында дәстүрлі оқыту әдісі қолданылуда. Дәстүрлі оқыту балалардың қызығушылығын арттырудан үлкен рөл атқарады деп айтуға келмейді. Бірақ дәстүрлі оқытудың қажеттілігін жоққа шығаруға болмайды. Тек білім алушылардың қызығушылығы артуына электронды кешендердің, жаңа технологияның көмегіне жүгінудің қажеттілігін айтуға болады.
Сол себепті бүгінгі электрондық білім беру дәрежесі және оларды химияны оқытуда пайдалану шамасының арасындағы қарама-қайшылықтарға қатысы білім берудің анағұрлым ұтымды технологияларын іздестіру көкейтесті мәселе болып саналады. Сондай-ақ оқу-ағарту саласының жетік компьютерлендірілгендігі және оларға арналған компьютерлік оқыту бағдарламасының көптеп енуі, екінші жағынан мектепте химияны оқытуда электрондық құралдарды қолдану мәселесі теориялық жағынан әзірленіп, әдістемесінің жасалмағандығынан пайда болған қайшылықтар бар. Осындай наразылықтарды зерттеу тақырыбын Орта мектепте - Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда қолданылатын электрондық құралдар кешенін әзірлеу деп таңдауымызға негіз болды және оның көкейкестілігін дәлелдейді.
Бұл дипломдық жұмыста электрондық құралдар кешенімен Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытудағы рөлі мен ерекшеліктерін түсіндіру.
Зерттеудің обьектісі - Арал ауданы №220 орта мектебінің 10-сынып оқушыларын химиялық бөлімге байланысты оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу пәні - орта мектеп химия пәні.
Зерттеудің мақсаты - орта мектеп химия курсында термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін әзірлеп, сабақта пайдалану әдістемесін жасау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер орта мектеп химиясында термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін пайдалануды жандандыруға бағытталған әдістемелік ұстанымдар мен тиімділік шарттары айқындалса, онда білім алушылардың білім сапасын жақсартуға мүмкiндiк туады, өйткенi заманауи оқыту түрлерін пайдалану әрбір білім алушының мүмкіндіктерін ескереді және өзiндiк әрекетке басымдылық бере отырып ұйымдастырылады.
Зерттеудің мақсаты мен ғылыми болжамына сәйкес мынандай негізгі міндеттер алға қойылады:
Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электронды құралдар кешенін қолдану туралы ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауы туралы білімдерін жетілдіру барысында электрондық құралдардың кешенін әзірлеу;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құраладарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесін дайындау;
Химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электронды құралдарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесін қойылған педагогикалық эксперимент барысында тексеріп көру.
Педагогикалық зерттеуге қойылған міндеттерді шешу барысында мынадай зерттеудің әдістері мен түрлері пайдаланылды:
1.Теориялық бөлімде: ғылыми-педагогикалық, психология-педагогикалық ғылыми әдебиеттер мен ғалымдардың педагогикалық ғылыми зерттеу жұмыстарын талдау, білім берудің қазіргі жаңаша өрбіген қоғамдағы даму стратегиясына арналған құжаттармен танысу, оқыту үдерісін жобалау;
2.Практикалық бөлімде: Қазақстан Республикасындағы орта мектептердегі химия пәнінің оқытылуының жай-күйін анықтау, педагогтардың озық іс-тәжірибесімен танысу;
3.Зерттеу жұмысында педагогикалық эксперимент жүргізу, мұғалімдермен және оқушылармен сұхбаттасу, сауалнама жүргізу, педагогикалық эксперимент нәтижелерін арнайы бақылу және сұрыптау.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негіздері: таным, адам әрекеттерінің теориясы, оқытуды гуманизациялау идеясы, адам мен қоғамның қоршаған ортамен бірлігі және қарым-қатынасы туралы диалектикалық ғылыми ілім.
Зерттеудің жетекші идеясы - қазіргі таңдағы жоғары білімді, білікті, әрекеттің әртүрлі сферасында жаңа талаптарға сай өз тәжірибесін, мүмкіндіктерін, шығармашылық әлеуетiн іс жүзіне асыра алатын іскер тұлғаны дамыту.
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; химиялық, физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, электронды кешендері, әдіскерлер мен мұғалімдердің озық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық (аналитиқалық-синтетикалық; салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), эмпирикалық (сұрау, бақылаупедагогиқалық әксперимент, педагогиқалық іс- әрекет).
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:
Термодинамикаға кіріспе тарауын оқытуда электрондық құралдар кешенін қолдану туралы ғылыми - педагогикалық әдебиеттерден мәліметтер жинақталып, сабақта түрлі электрондық құралдардың пайдалану жолы теориялық тұрғыдан негізделді;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауы туралы білімдерін жетілдіру барысында электрондық құралдардың кешені әзірленді;
Білім алушылардың химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құраладарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесі дайындалды;
Химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электронды құралдарды пайдалана отырып оқытудың әдістемесі педагогикалық эксперимент арқылы тексерілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: орта мектепте химия пәнінен термодинамикаға кіріспе тарауын электрондық құралдарды пайдаланып оқытуға байланысты әдістемелік ұсыныстар енгізіледі.
Зерттеудің құрылымы: Диплом кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ОРТА МЕКТЕПТЕ ХИМИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАР ТУРАЛЫ ТҮСІНІСТІК ҚАЛЫПТАСТЫРУ
1.1 БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАР КЕШЕНІНІҢ РӨЛІ
Қазіргі қоғамдағы адамзат өркениетінің жаңаша дамуы ғылыми-техникалық төңкерістің жаңа кезеңі, сол себепті,адам өмірі мен жасайтын іс-әрекетінің барлық салаларына оқудың электрондық құралдарының енуімен баяндалады. Бұл үдеріс адамзат өмірінің тұрпатын өзгертіп, ақпараттық қоғамға, жоғары әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени дамуына көшудің іргетасы мен материалдық негізі болады.
Елімізде электрондық құралдар арқылы білім беруді пайдалану мемлекеттік ақпараттандыру бағдарламасы барысында жүзеге асырылып жатыр. Қоғамды ақпараттандыру және цифрландыру бәсекелестікке қабілетті ұлттық экономиканы қалыптастырудың маңызды механизмі ретінде еліміздің тұңғыш президенті Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауларында толық көрсетілген.
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың қарқындап дамуы ХХІ ғасырда ғылым мен техниканың басты және шешуші бағыттарының біріне айналды. Жалпы, сала аралық деңгейде көптеген жаңа технология бағыттары зерттелді, құрал-жабдықтарды дамытып, даму мен прогрестің түйінді мәселелерін шешуде басты шешуші рөл атқарады.
Заманауи қоғам дамуы барысында ақпараттық мәселелердің бірқатар ерекшеліктері байқалады: жаһандық әлемдегі ақпараттық ресурстарды пайдалануға бағытталған зияткерлік ғылыми еңбектің жоғары маңыздылығы, біріккен ғылыми-зерттеудің міндеттерін шешу мен ортақ жобаларды жүзеге асырудағы мықты мамандар мен шығармашылық ұжымдар арасында қол жетімді және жылдам қарым-қатынасты жүзеге асыруға деген зор қажеттілік, ғылым, техника, білім беруді толық қамтитын үдерістердің интегративтік сипаты қарастырылады [1].
Қазіргі қоғамда адамзаттың кәсіби және ақпараттық құзыреттіліктерінің деңгейлерінің үздіксіз көтерілуі ақпараттандыру үдерісімен сипатталады. Ғылыми және өндірістік технологиялармен салыстырғандағы ғылыми-техникалық дамудың жаңа саласы ретіндегі электронды құралдардың негізгі сипаттамалары:
техникалық, бағдарламалық және бағдарламалық-аппараттық құралдардың динамикалылығы (техника, ақпараттандыру мен коммуникацияның жаңаруы тез жүруде);
электронды құралдарын құрайтын компоненттердің техникалық және технологиялық деңгейі үнемі жоғарылауына байланысты ақпараттық жүйелерді жасақтаушылар мен пайдаланушылардың біліктіліктері үздіксіз көтерілуінің қажеттілігі;
қазіргі заманғы электронды құралдарды пайдалану өндіруші күштер мен өндірістік қатынастардың өзгеруіне айтарлықтай ықпал етуі;
заманауи электронды құралдардың мүмкіндіктерін жүзеге асырудың ақпараттық қызметті автоматтандыру салаларында, ақпараттық қарым-қатынас пен ұйымдастырушылық менеджментте пайдаланылуы.
Электронды құралдарының көптеген білім беру жүйесінде пайдалануға тиімді дидактикалық мүмкіндіктері белгілі. Олар білім беру үдерісінің қарқындылығын арттырып, білім алушының ой-өрісін дамытып, танымдық іс-әрекетін белсендіріп, білімін өз бетімен шыңдап, ақпарат жинауға мүмкіндік береді. Негізгілері:
қолданушы мен электронды құралдары арасындағы интерактивті диалог қолданушының әр сұранысына жүйенің жауаптық әрекеті және керісінше, соңғысының берген мәліметі қолданушының әрекетін тудырады;
танылып, зерттелетін нысан, үдеріс туралы оқу ақпаратын компьютерлік көрнекілендіру (нысанды, оның құрамдас бөліктерін немесе олардың моделдерін, үдеріс немесе оның моделін, шынайы әлемде жасырылған болса да, зерттелетін үдерісті графикалық түрде сипаттау, экранда көрнекі беру);
танылатын, зерттелетін шынайы немесе виртуалды нысандар, олардың қатынастарын, үдерістерді, құбылыстарды компьютерлік модельдеу (экранда шынайыға мүмкіндігінше сәйкес келетін ақпараттық-сипаттамалық, көрнекі моделді беру);
ақпаратты берілетін материалға қатысты синхронды немесе асинхронды дыбыспен қамтамасыз ету;
ақпаратты гипермедиа негізінде беру - аудио-, анимациядық, мәтіндік ақпаратты біріктіріп беру технологиялар;
ақпараттың үлкен көлемін архивтеу, сақтау, тез қол жеткізу мүмкіндігімен тарату, көбейту;
есептеу, ақпараттық-ізденушілік қызметті автоматтандыру;
тәжірибе нәтижелерін бір бөлігін немесе тұтас тәжірибені бірнеше мәрте қайталау мүмкіндігімен өңдеу;
оқу қызметін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету, ұйымдастырушылық басқару және меңгеру нәтижелерін бақылау үдерістерін автоматтандыру [2].
Қазіргі таңда білім беру саласында аталған керемет мүмкіндіктерді тек тұтынып қана қоймай, оларды тиімді пайдалану көздерін тауып, ұлттық этноерекшеліктерді, этнопедагогика талабын, рухани сұраныстарға жауап беретіндей, қоғамның тәрбие, білім мен ғылымға қатысты сұраныстарын қанағаттандыратындай етіп жасақтауға атсалысу әрі сауатты, намысты, жігерлі азаматтардың алдында туындайтын өзекті мәселе деп білеміз.
Сондықтан еліміздің, әсіресе ауылдық жерлердегі орта мектептердегі білім алатын әрбір жеткіншектерге осы аталған электрондық құралдар кешені (компьютерлер, ғаламтор, интерактивті тақта және т.б) қол жетімді болуы керек.
1.2 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰРАЛДАРДЫ ДАЙЫНДАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Электрондық оқыту құралы (ЭОҚ) - бұл компьютерлік және телекоммуникациялық техниканы пайдалана отырып жұмыс жасайтын және тікелей білім алушыларды оқытуда қолданылатын білім беру ресурстары, ол графикалық, мәтіндік, цифрлық, сөйлеу, музыкалық, бейне, фото және басқа да ақпараттың жиынтығы болып табылады.
Оқу мақсатындағы электронды құралдарды жіктеу білім беру және электронды басылымдар мен бағдарламалық құралдарды пайдаланудың жалпы қабылданған әдістеріне негізделген. Оқу мақсатында қолданылатын электронды құралдарды төмендегіше ажырату керек:
-жалпы мақсаттағы сервистік бағдарламалық құралдар: күнделікті есептеулерді автоматтандыру, білім беру құжаттамасын жобалау, тәжірибелік зерттеулердің деректерін өңдеу үшін қолданылады. Оларды зертханалық, практикалық сабақтарда, білім алушылардың өз бетінше орындайтын және ғылыми жобалық жұмыстарын ұйымдастыруда қолдануға болады;
-білім алушылардың білім деңгейін бақылау және өлшеуге арналған бағдарламалық құралдар: бірқатар құрал-жабдықтардың жүйелері бар - қабықшалар, олардың көмегімен бағдарламалау негіздерімен таныс емес мұғалім белгілі бір оқу тақырыбы бойынша сұрақтар мен мүмкін жауаптардың тізімін жасай алады. Мұндай бағдарламалар арқылы мұғалім жеке бақылау тапсырмаларын беру және олардың дұрыс немесе дұрыс емес орындалуын тексеру бойынша күнделікті жұмыстан босатуға мүмкіндік береді, бұл әсіресе жаппай білім беру жағдайында өте ыңғайлы болып келеді. Білімді бірнеше және жиі бақылау мүмкіндігі бар, оның ішінде өзін-өзі бақылау, бұл қайталануды ынталандырады және сәйкесінше оқу материалының қажеттігін бекітеді;
-электрондық тренажерлар: бұл практикалық дағдыларды, біліктілікті дамытуға арналған. Электрондық тренажерлар мақсат міндеттерін шешу біліктері мен дағдыларын пысықтау үшін пайдаланылады. Бұл жағдайда олар тақырыптың теориясы туралы қысқаша ақпарат алуды, өз бетінше әртүрлі деңгейлерде жаттығуды, бақылауды және әр уақытта өзін-өзі бақылауды қамтамасыз етеді;
-математикалық және имитациялық модельдеуге арналған бағдарламалық құралдар: эксперименттік және теориялық зерттеулердің аймағын кеңейтуге, химиялық экспериментті есептеу экспериментімен толықтыруға мүмкіндік береді. Мұндай құралдар өте қымбат тұратын зертханалық жабдықты сатып алу қаражатын азайтуға мүмкіндік береді, оқу зертханаларында жұмыс істеу қауіпсіздігі деңгейі өте жақсы деңгейде төмендейді;
- қашықтықтан қол жеткізу зертханаларының және виртуалды зертханалардың бағдарламалық құралдары: оқу үдерісінде виртуалды зертханаларды пайдалану бір жағынан білім алушыға нақты зертхананың жоқтығынан білдірмеу мүмкіндігі және құрал-жабдықтармен, оқу материалдармен тәжірибелер жүргізуге, тәжірибелер жүргізудің практикалық дағдыларын алуға, компьютерлік модельмен және бірыңғай құрал-жабдықтардың жұмыс барысымен егжей-тегжейлі танысуға, ықтимал салдарлардан қорықпай, нақты жағдайда қауіпті процестер мен құбылыстарды зерттеуге мүмкіндік береді;
- ақпараттық-іздеу анықтамалық жүйелері: енгізу, сақтау және мұғалімдер мен оқушыларға әртүрлі ақпаратты ұсынуға арналған. Мұндай жүйелердің қатарына материалды иерархиялық ұйымдастыруды және белгілі бір сипаттамалар бойынша ақпаратты жылдам іздеуді қамтамасыз ететін әртүрлі гипермәтіндік және гипермедиа бағдарламаларын жатқызуға болады. Сондай-ақ түрлі дерек көздер базалары, үлкен ізденіске қол жеткізеді. Деректер базасын оқу үдерісінде оқу материалының мазмұнын меңгеруді және оны талдауды ұйымдастыру үшін пайдалануға болады. Оқу дерек көздер базасы қажетті ақпаратты іздеу және талдау мақсатында білім алушылардың өзіндік жұмысы үшін ұсынылады;
- автоматтандырылған оқыту жүйелері (АОЖ): әдетінше, білім алушыларды теориялық материалмен таныстыруды, оқыту мен білім деңгейін бақылауды қамтамасыз ететін салыстырмалы түрде шағын көлемдегі оқыту бағдарламалары болып табылады;
- электрондық оқулықтар (ЭО) негізгі электрондық оқыту құралдары болып табылады. Мұндай оқулықтар жоғары ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалады және пәннің құрамдас бөлігіне толық сәйкес келуі керек. Сонымен қатар электрондық оқулықтар интерактивті кері байланыс жағдайында оқу үдерісінің дидактикалық циклінің үздіксіздігі мен толықтығын қамтамасыз етеді;
- сараптамалық оқыту жүйелері (СОЖ): жасанды интеллект идеялары мен технологиялары негізінде іске асырылады. Мұндай жүйелер өте күрделі мәселелерді шешудегі әрекеттерді модельдейді. Сараптамалық оқыту жүйелері жаңа білім алуға, білім алушының сұранысына жауап беруге және белгілі бір пән саласындағы мәселелерді шешуге қабілетті.
- зияткерлік оқыту жүйелері (ЗОЖ): неғұрлым жоғары деңгейдегі жүйелерге жатады және жасанды интеллект идеялары негізінде іске асырылады зияткерлік оқыту жүйелері білім алушылар қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып, оны қою мен шешу қағидатын іздестіруден бастап, шешімнің оңтайлылығын бағалауға дейін оқу міндетін шешудің барлық кезеңдерінде басқаруды жүзеге асыра алады. Мұндай жүйелер, әдетте, табиғиға жақын тілде диалогтық өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді. Сонымен қатар диалог барысында белгілі бір әрекеттердің дұрыстығы ғана емес, сонымен қатар шешім табу стратегиясы, іс-әрекеттерді жоспарлау, бақылау әдістері және т.б. талқылануы мүмкін;
- кәсіби қызметті автоматтандыру құралдары (өнеркәсіптік жүйелер немесе олардың оқу аналогтары): кәсіби қызметті автоматтандыру құралдары (қолданбалы бағдарламалар пакеттері, CALS-жүйелер және т.б.) электронды оқыту құралдарының құрамында тек оқу пәні ретінде ғана емес, сонымен қатар кәсіби бағытталған міндеттерді шешуде оқыту құралы ретінде де қарастырылады [3].
Аспаптық құралдар - бағдарламалау тілдерін білмейтін пайдаланушыларға өздерінің компьютерлік оқыту құралдарын құруға мүмкіндік беретін компьютерлік бағдарламалар кешені.
Компьютерлік оқыту құралдарын құру үшін қолдануға болатын құралдардың келесі топтары бар:
-гиперсілтеме немесе мультимедиалық қосымшалардың (презентациялар, анимациялық роликтер, ғаламтор желісіндегі жарияланымдар, дыбыстық жазбалар және т.б.) белгілі бір түрлерін жылдам дайындауға арналған мамандандырылған бағдарламалық құралдар болып табылады. Мамандандырылған бағдарламалық құралдарға әдетте мыналар жатады: Macromedia Flash; Microsoft PowerPoint және т. б.;
-авторлық құралдарды әзірлеу оқу мақсатындағы бағдарламалық құралдарды жасауға арналған;
- әмбебап бағдарламалау тілдері.
Электрондық оқулықтың анықтамасы бойынша спекцификасы нәтижесінде визуалды және аудио ақпарат сапасын жоғарылатады.Осы сала бойынша қазіргі кезең мультемедия технологиясының мүмкіншіліктері өте көп.
Электронды оқулықтың құрамдас бөлігі болып келетін компьютерлік құралдардың негізгі түрлері:
-жалпы қолданылатын сервисті бағдарламалары,оқушының білім,білік дағдысын бақылау барысында арналған программалық құралдар;
-электрондық тренажерлер;
-электрондық оқулықтар;
-интеллектуалдық оқыту жүйесі;
-кәсіптік автоматтандыру құралдар;
-эксперименталды оқыту жүйесі;
Электронды технологияның тағы бір ерекшелігі, дарынды балалармен тұрақты жəне жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады:
* өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі;
* бақылау формалары: толықтыруды қажет ететін тестілер;
* балама жауаптары бар тестілер (шешім дұрыс немесе дұрыс емес иə, жоқ);
* таңдамалы тесті (бірнеше жауаптардың дұрысы таңдалынады);
* диктант ретінде құрастырылған тесті (мəтін оқытып отырған жағдайда керекті сөз қойылып отырады);
* сəйкестілік тесті (өзара байланысқан фактілерді табуға құрылған) [4].
Электронды оқулық жаңа компьютерлік технологиялардың барлық жетістіктерін пайдалану мүмкіндігімен ерекшеленеді, яғни мəтіндік материалға гиперсілтемелер жасауға, мультимедиалық жəне басқарылатын анимацияларды пайдалануға, дыбысты қосарлап қамтуға оқушылардың білім деңгейіне бақылау жасауға жағдай бар. Электрондық орта оқушылардың экспериментке бейімділігін, құрылымдық ойлау қабілетін қалыптастыра алады, мұның бəрі білім алудың шығармашылық сипат алуына бейімдейді.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Осы принципті басшылыққа ала отырып, біз орта мектепте оқытылатын бағдарлама бойынша электрондық оқулығын сабақта пайдаланамыз. Əр сабаққа арналған бейнекөрініс электрондық оқулықты қамтылуы қажет. Бұл электрондық оқулық жоғары сыныпқа сабақ бергенде өте тиімді, мұғалім көп ізденбей дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға толық мүмкіншілігі бар, əсіресе алгоритм, логика, интернетке шығу, сайт құру.
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
* бақылаусыз оқыту;
* бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы бақылау сұрақтарымен қортылады;
* қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді. Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық оқулық түрін құрамыз, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы деуге болады.
1.3 ОҚУ ҮРДІСІНДЕГІ ГИПЕРМӘТІНДІК ЖӘНЕ МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Әртүрлі сабақтарда мультимедиа құралдарын қолданудың педагогикалық мақсаттары:
Multimedia - тақырып бойынша мәтінді, графиканы, бейнені, мультипликацияны пайдалануға және дыбысты (музыка, сөйлеу және т.б.), сондай-ақ бейнеақпаратты (бейнероликтер, анимациялық фильмдер және т.б.) жаңғыртуға мүмкіндік беретін көп компонентті орта. Бейне эффектілерді ауыстырылатын компьютерлік слайдтар, мультфильмдер, бейнеклиптер, суреттер мен мәтіндердің қозғалысы, кескіннің түсі мен масштабының өзгеруі, оның жыпылықтауы және біртіндеп жоғалуы және т.б. көрсету арқылы ұсынуға болады.
Мультимедиялық бағдарламаларда ақпарат берудің белгілі бір әдісі қолданылады:
- гиперсілтемелер арқылы түрлі ақпараттық блоктардың (мәтін, графика, бейнефрагменттер) өзара әрекеттесуі. Гиперсілтемелер арнайы жасалған мәтін түрінде немесе белгілі бір графикалық кескін түрінде ұсынылған;
- интерактивтілік, яғни пайдаланушының ақпарат көзімен диалогтық жұмыс режимі, ол оны қызықтыратын ақпаратты және оны беру реттілігін өз бетінше таңдай алады.
Мұндай оқыту құралдары қарым-қатынас жасау, ақпарат беру үшін жаңа мүмкіндіктердің пайда болуына ғана емес, сонымен қатар дәстүрлі және қазіргі заманғы ортада басқа орын алған жаңа проблемаларды, шешімдерді, жаңа қиылысу нүктелерін құруға мүмкіндік береді. Мультимедиялық құралдарды оқытудың әртүрлі стильдерінде қолдануға болады және қабылдау мен білім алудың әртүрлі психологиялық жас ерекшеліктері бар білім алушылар қабылдай алады: оқу арқылы, есту арқылы қабылдау арқылы, бейнефильмдерді қарау арқылы.
Әртүрлі сабақтарда мультимедиялық құралдарды қолданудың негізгі педагогикалық мақсаттарын бөліп көрсетеміз:
1. Білім алушының жеке басын дамыту, жеке тұлғаны ақпараттық қоғам жағдайында жайлы өмір сүруге дайындау.
2. Білім беру үдерісінің барлық деңгейлерін қарқындату.
Ақпараттық коммуникациялық технологияларды сәтті пайдалану келесі қызмет түрлерінде мүмкін:
-жаңа материалды ұсыну кезінде-білімді визуализациялау (демонстрациялық бағдарламалар, Power Point, Excel, Access презентациялық бағдарламалары);
-оқыту бағдарламаларын пайдалана отырып, виртуалды зертханалық жұмыстар жүргізу;
-баяндалған материалды бекіту (тренинг - түрлі оқыту бағдарламалары, практикалық және зертханалық жұмыстар);
- бақылау және тексеру жүйесі;
- білім алушылардың өзіндік жұмысы;
-оқытудың жобалар әдісі бойынша кіріктірілген сабақтар өткізу, олардың нәтижесі, мысалы, Web-парақшалар құру, телеконференциялар өткізу, заманауи ғаламтор технологияларын пайдалануға болды.
Қандай электронды құралдары қолданылатынына байланысты сабақтың бірнеше түрлері бөлінеді:
- компьютерлік қолдаумен сабақ;
- ғаламторға шығу сабағы;
- мультимедиялық қолдаумен сабақ.
Сабақтың әр түрін толығырақ қарастырайық. Мысалы,компьютерлік қолдаумен сабақ барысында білім алушылардың жұмысын бірнеше жолмен ұйымдастыруға болады:
- білім алушылар мұғаліммен бір мезгілде жұмыс істейді, белгілі бір кезеңде компьютерде жұмыс істеуге көшеді;
- білім алушылар мұғалімнің нұсқауы бойынша компьютерде жұмыс істейді;
- электронды оқулық немесе оқу құралдарының мәтіндерімен жұмыс істейді [5].
Ғаламторға шығу сабағы. Қазіргі заманғы Internet-технологиялардың мүмкіндіктері жер шарының екінші шетінде орналасқан әртүрлі эксперименттік ресурстарды пайдалануға мүмкіндік береді: нағыз телескопта жұлдызды аспанды бақылау немесе атом станциясының реакторын басқару, оқу мәтінін аудару үшін онлайн-сөздікті пайдалану, әлем музейлерінің залдарында серуендеуге қол жеткізуге болады.
Қазіргі заманғы мұғалімдердің сәтті қолданатын тағы бір мүмкіндігі - білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамыту және көтермелеу. Ғаламтордағы ең жақсы ғылыми жұмыстардың, очерктердің, гипермәтіндік рефераттардың жарияланымдары оқушыларға шағын зерттеуді аяқтауға мүмкіндік беріп қана қоймай, оларға зерттелетін тақырып бойынша материалдар базасын қалыптастыруға мол мүмкіншілік бар.
Мультимедиялық қолдаумен сабақ. Мультимедиа - зерттелетін нысанды немесе құбылысты сипаттаудың ең бай арсеналы. Мультимедиялық қолдауен өткізілетін сабақтары туралы айтқанда, интерактивті тақта туралы айтпау мүмкін емес. Интерактивті тақта - бүкіл сыныпты оқытудың құнды құралы. Бұл мұғалімге жаңа материалды жанды және қызықты түрде жеткізуге көмектесетін көрнекі ресурс болып табылады [6].
Сурет 1- Заманауи интерактивті тақта
Интерактивті тақтаны қолданудың артықшылықтары:
-барлық оқу жылдарының бағдарламаларымен үйлесімділік;
-веб-сайттармен және басқа ресурстармен жұмыс істеу мүмкіндігі;
-сыныпта өзара әрекеттесу және талқылау үшін үлкен мүмкіндіктер, соның арқасында білім алушылар материалды неғұрлым анық, тиімді және динамикалық беру нәтижесінде күрделі идеяларды түсіне бастайды;
-ресурстарды әр түрлі және динамикалық пайдалану арқылы сабақтарды қызықты ету мүмкіндігі;
-тақтада көрсетілгендердің барлығын сақтау және басып шығару мүмкіндігінің арқасында білім алушыларды оқу материалын жазу қажеттілігінен босату;
-файлдар немесе беттер алдын-ала дайындалған жағдайда сабақтың қарқынын арттыруға мүмкіндік береді;
-педагогтар үшін материалдарды бір-бірімен бөлісу мүмкіндігі; интерактивті тақтамен жұмыс оқытудың жаңа тәсілдерін іздеуге шабыттандырады, кәсіби өсуді ынталандырады;
-ұжымдық жұмыс үшін, жеке және әлеуметтік дағдыларды дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынады.
Білім берудегі ғаламтор-технологиялар
Ғаламтор - әртүрлі тапсырмаларды орындайтын әртүрлі мақсаттағы көптеген желілерден тұратын ғаламдық ақпараттық желі. Ғаламтор интеграцияланған ақпараттық желіні (интерсеть) құрайды - әртүрлі елдерде орналасқан, ішкі желілер деп аталатын өзара байланысты ақпараттық желілердің жиынтығы.
Ақпарат алмасу және басқа мәселелерді шешу үшін бір-бірімен біріктірілген ақпараттық жүйелердің өсуі халықаралық желілерді, содан кейін ғаламторды құруды бастады. Бұл ғаламтор технологиясының пайда болуына ықпал етті.
Ғаламтор технологиясы деп ережелер мен процедуралардың жиынтығы түсініледі, нәтижесінде пайдаланушы ғаламтортің ақпараттық ресурстарын алады.
Заманауи желілік технологиялар кейінге қалдырылған (офлайн) және интерактивті (онлайн) режимде жұмыс істеуге мүмкіндік береді, кез келген қолжетімді ақпараттық көздермен байланысты қамтамасыз етеді, кәсіби-бағдарланған кеңес беру мен оқытуды және т.б. жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Онлайндық технологиялар (Online) - бұл нақты уақытта ақпаратпен синхронды алмасуды қамтамасыз ететін желілік ақпараттық кеңістіктегі хабарламалардың коммуникация құралдары. Онлайн технологиялар ғаламтордағы интерактивті қызмет түрлерін қамтиды: ISQ, Ғаламтор-телефония және т.б.
Офлайндық технологиялар (Offline) - бұл желілік ақпараттық кеңістіктегі хабарламалардың электрондық коммуникация құралдары, бұл мәліметтер мен хабарламалар алмасуда елеулі асинхрондылыққа жол береді. Офлайн технологияға мыналар кіреді: тарату тізімдері, жаңалықтар топтары, веб-форумдар, электрондық пошта және т.б.
Қашықтықтан білім беру технологиялары
Қашықтықтан білім беру (ҚББ) деп қашықтықта білім беру ақпаратымен алмасу құралдарына (спутниктік теледидар, радио, компьютерлік байланыс және т.б.) негізделген мамандандырылған ақпараттық-білім беру ортасының көмегімен елде және шетелде халықтың қалың жігіне ұсынылатын білім беру қызметтерінің кешені түсініледі.
Қашықтықтан білім беру пайдаланушылардың білім алу қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған және үздіксіз білім берудің бір түрі болып табылады. Ол адамның білім алу және ақпарат алу құқықтарын жүзеге асыруға арналған [7].
1.4 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҰТЫМДЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ
Оқу үдерісінде білім алушылардың танымдық белсенділігінің дамуы өздігінен жүрмейді, бірақ ерекше назар мен арнайы педагогикалық әсерді қажет етеді. Білімге дайындық жаңа оқыту технологияларын қолдануды қажет ететін белгілі бір оқыту жүйесінде дамуы керек, өйткені ақпарат берудің түсіндірме әдісіне негізделген дәстүрлі оқыту технологиялары бұл жағдайда тиісті нәтиже бермейді, сондықтан мұғалімнің тиімді жұмысының маңызды шарты оқу үдерісін дұрыс ұйымдастыру болып табылады. Оқу ақпаратын тиімді ұсыну оқытудың маңызды мәселелерінің бірі болып табылады [8]
Адам қабылдай алатын барлық ақпаратты екі негізгі сыныпқа бөлуге болады: сезім мүшелеріне әсер етуі бойынша: оптикалық-акустикалық, оптикалық-сезгіш және т.б.; техникалық біртектілігі бойынша: мәтіндік, акустикалық, суреттерді, түстерді қолдана отырып. Материалды ауызша баяндау кезінде оқушы бір минут ішінде бір мыңға дейін шартты ақпаратты, ал көру мүшелері байланысқан кезде 100 мыңға дейін осындай бірлікті өңдей алатындығы және оны өңдей алатындығы эксперименталды түрде анықталды, өйткені сезімдер ассоциациясы пайда болады, бұл эмоционалды тонның жоғарылауына және өнімділік деңгейіне әкеледі.
Бейне және дыбыстық эффектілердің үйлесімі адамның сезімдерінің екі маңызды органына - көру және есту қабілетіне бір уақытта әсер етуді қамтамасыз ететін аудиовизуалды оқыту құралдарын қолдану, бұл оқу үдерісінің ақпараттық мазмұнын және оны қабылдаудың тиімділігін едәуір арттырады. Дыбыстар мен ауызша интонациялардың жиынтығымен сезім мүшелеріне әсер ете отырып, аудиовизуалды оқыту құралдары талданатын, салыстырылатын, бұрыннан бар идеялар мен ұғымдармен салыстырылатын әртүрлі сезімдерді тудырады. Сондықтан материалды визуалды және есту қабілетін қабылдауға негізделген аудиовизуалды құралдарды оқытуда қолданудың жоғары тиімділігі айқын [9].
Тыңдау (әңгіме)
5%
Оқу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz