Бациллдар немесе спора түзуші бактериялар тұқымдастары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті
Агробиология факультеті
Өсімдік қорғау және карантин кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Бунақденелерге және кеміргіштерге қарсы қолданылатын бактериалды препараттар

Орындаған:
Қабылдаған:

Алматы 2021 жыл
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Бунақденелер мен кеміргіштердің бактериалды аурулары
2.2. Бактериалы аурулардың түрлері
2.3. Бунақденелерге және кеміргіштерге қарсы қолданылатын бактериалды препараттар
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Біздің елімізде және шетелде зиянды жәндіктермен күресуге арналған бірқатар препараттар өнеркәсіптік масштабта шығарылады. Шетелдік дәрі-дәрмектерден белгілі:
* биотрол
* турицид
* агритрол
* бактан
* дипел
* бактоспейн
1979 жылы В. thuringiensis препараттарының әлемдік өндірісі 1200 тоннадан астам болды, бұл бірнеше миллион гектар егістік алқабын өңдеуге мүмкіндік береді.
АҚШ-та в.thuringiensis негізіндегі Инсектицидтер "Монсанто ауылшаруашылық өнімдері" (Monsanto) компаниясымен өндіріледі. Agricultural Products). Фермерлер жиырма жыл бойы бұл препараттарды қырыққабат, мақта, бұршақ, картоп сияқты дақылдарды қорғау үшін қолданады.
Ресейде келесі препараттар жасалды, қолданылады немесе сынақтан өтеді:
* битоксибациллин
* лепидоцид
Олар зиянды жәндіктердің 200-ден астам түріне әсер етеді. Энтобактерин бактериялық препаратының өнеркәсіптік өндірісі біздің елімізде 1959 жылдан бастап жүзеге асырылуда.
Бактериялық Инсектицидтер әдетте ұнтақ түрінде болады. Бұл тасымалдау, сақтау және пайдалану үшін ыңғайлы форма. Бірқатар зиянкестерге қарсы бактериялық препараттардың түйіршіктелген және капсулаланған түрлері қолданылады. Мәселен, мысалы, жүгері көбелегімен күресу үшін препараттар жүгері ұны бар түйіршіктерде сәтті қолданылады.
Бактериялық инсектицидтердің тиімділігін арттыру үшін әртүрлі қоспалар қолданылады -- таратқыштар, желімдер немесе бүріккіштер. Препараттарда бактериялардың споралары мен эндотоксин кристалдары, ал кейбір жағдайларда (битоксибациллин препараты) және ыстыққа төзімді токсин бар, оның көмегімен дәрі-дәрмектердің әсер ету спектрін кеңейтуге болады. Бұл препараттарды химиялық инсектицидтердің сублетальды дозаларымен біріктіруге болады, атап айтқанда кейбір карбаматтар, органофосфор препараттары, пиретроидтер, жоғарыда айтылған энтомопатогендік вирустардың препараттарымен. Біздің елде дендробациллин, энтобактерин, инсекттин, гомелин, битоксибациллин хлорофос, золон, фосфамид, севин, бензофосфат, фозолон, метатион, метафос, полидофен, рогор, карбофоспен жұпталмаған және сақиналы жібек құрттарына, алма мен қырыққабат көбелектеріне, көбелектерге, долана мен раушан жапырақтарына, мақта мен қырыққабатқа, долана, жібек құртына қарсы қолданылады.монашенки, көбелек кешені, емен жапырағы, шалғынды көбелек, қызыл кеуделі пьявица, эвонимус және жапондық балауыз жалған қалқандар, конустық от. Химиялық қоспалар кейбір жағдайларда биологиялық өнімдердің тиімділігін 20-30% арттырады немесе оны өзгертпейді. Биологиялық өнімдерге пестицидтер қосқан кезде әсердің болмау себептері әлі анықталған жоқ, бірақ бірқатар жағдайларда химиялық қоспалардың в.thuringiensis спораларының өміршеңдігіне теріс әсері байқалды (органофосфор инсектицидтері, Алдрин, гепт-хлор жағдайында). Сонымен қатар, бірқатар препараттар бактериялармен үйлесімді болды. Бұл препараттарды өсімдіктерді зиянды жәндіктерден (ортен, дилокс, ланнот, цетран, димелин) кешенді қорғауды жүзеге асыру кезінде пайдалануға ұсынуға болады.(Иванов А., Кузманова и., Камберов Е. 1990ж).
Бактериялық препараттардың тиімділігін арттыру үшін олар арнайы желімдерді қолдануға тырысады. Өндірістік тексеруден 1% концентрациядағы поливинилацетат пен ашытқы бражкасының жабысқағы сәтті өтті. В. thuringiensis препаратына хитиназа ферментін қосу, жәндіктердің хитинозды қақпағының гидролизін жеделдетеді, шырша жапырағының өлімін тездетеді. Хитиназадан басқа, димелин жақсы әсер береді, ол құрттарда хитиннің пайда болуын басады және аралық кезеңді ұзартады. Бірге B. thuringiensis зиянды жәндіктермен күресу үшін кейбір басқа бактерияларды да қолдануға болады. Мысалы, В. popilliae дақылдары жапон қоңызымен күресудің тиімді құралы болып табылады-өсімдіктердің 300-ге жуық түріне әсер ететін қауіпті зиянкестер. Бактерия зиянкестердің сүт ауруын тудырады. Практикалық қажеттіліктер үшін бактериялар жапон қоңызының личинкаларының денесінде тікелей өсіріледі. Өлі личинкалар топыраққа енгізіледі, онда бактериялардың споралары ұзақ уақыт өміршеңдігі мен вируленттілігін сақтайды. Бұл бактериялардың биологиялық ерекшеліктерін егжей-тегжейлі зерттеу оларды жасанды қоректік ортада сәтті өсіруге және бактериялық инсектицидтерді көп мөлшерде өндіруге мүмкіндік береді. Оларды зиянды қоңыздар мен басқа жәндіктермен күресу үшін қолдануға болады, оларға қарсы қазір қолданылатын құралдар тиімсіз.
* жалпы паралич тән;
* ортаңғы ішек параличі;
* препаратқа жалпы реакция: споралардың өнуі және бактериялардың кейіннен көбеюі нәтижесінде өлім.

Негізгі бөлім
2.1. Бунақденелер мен кеміргіштердің бактериалды аурулары
Зиянды бунақденелер бактериалы ауруларының бар екендігін 1879 жылы алғаш байқаған И.И.Мечников болды. Ол Украинаның Оңтүстігінде астық қоңызы дернәсілінің ауруын қоздыратын бактерияны сипаттап жазды, ал Л.Пастер жібек құртының фляшерия ауру қоздырғышын анықтады. Ал Ф.Чешаир және У.Чейн бал арасының европа шірігі ауру қоздырғышын анықтады. Содан бері бунақденелер мен кемірігіштердің ауруын туғызатын бактериялардың 100-ден артық түрлері мен түр тармақтары ашылды.
Бунақденелер мен кеміргіштердің ішектерінде көптеген тұрақты бактериалар болады. Бұлардың көпшілігі- зиянсыз сапрофиттер, комменсалдар, ал кейбір жағдайларда жануарларға пайдалы, маңызды симбионттар (селбесушілер). Ішек флоралары сапрофиттерінің біраз түрлері организмге улы болуы мүмкін, қанға араласқан кезде тез көбейіп кетіп, организмді жалпы уландырып, бунақденелерді өлтіреді. Әдеттегі жағдайда олар латентті деп аталатын күйде, яғни жасырын күйде "мүлгіген, қалғыған" пішінде болып, олардың көбеюі мен қанға енуін ас қорыту сөлінің бактериоцидті және басқа организмнің басқадай қорғаныс механизмімен бақыланады. Организмге қолайсыз жағдайда оның қорғаныс күші бәсеңдеп, ауруға шалдығады.
Бунақденелердің алғашқы патогендері ретінде белсенді түрде ішек қабырғалары немесе организмнің жабыны арқылы енуге қабілетті бактериялардың кездесетіні белгілі. Бұлардың иелерінің ұлпалары бөлінген улар мен ферменттердің әсерінен бактерияларға еніп, тез көбеюіне жйлы келеді. Қазіргі кезде бұлардың біразы бунақденелер мен кеміргіштерге қарсы күресу үшін зауыт жағдайында бактериалық препараттар дайындауға қолданылады.
Микроорганизмдер көне заманнан бері тіршілік етіп келе жатқан жер бетіндегі тірі организмдер өкілі болып саналады. Олар 3 миллиард жыл бұрын пайда болған деген түсініктемелер бар. Бірқатар зерттеушілер микроорганизмдер ең алғаш пайда болған тірі денелер десе, басқаларының пікірінше микроорганизмдерден де бұрын жасушалық пішіні жоқ организмдер (археобионттар, фотобионттар, протобионттар және т.б.) тіршілік еткен деген мәлімет бар.
Микробиологияда "штамм" және "клон" деген терминдер жиі қолданылады. Штамм деген-түрге қарағанда біржақты түсінік. Әдетте, штамм деп әртүрлі (топырақ, су, организм және т.б.) немесе бір түрлі табиғи ортадан бөлініп алынған, бір түрге жататын микроорганизмдердің әртүрлі культураларын айтады. Бір түрге жататын штаммдардың қасиеттері жағынан айырмашылығы болады. Соның өзінде әртүрлі штаммдардың қасиеттері қасиеттері түр қасиеттерінің шегінен шықпауы тиіс.
Клон дегеніміз-бір жасушадан алынған культура. Бір түрдің дарақтарынан тұратын микроорганизмдер жиынтығын-таза культура деп атайды.

2.2. Бактериалы аурулардың түрлері
Қазіргі кезде Д.Х.Бергидің "Бактериялар анықтамасының" соңғы тоғызыншы басылымы қолданылады. Мұнда барлық прокариоттық микроорганизмдер дүниесі 4 бөлімге біріктірілген. Ал, ол бөлімдер класстарға, қатарларға, тұқымдастарға, туыстарға және түрлерге бөлінеді. Микроорганизмдер негізінен олардағы жасуша қабырғасының бар-жоғына қарай және басқа да таксаномиялық категорияларға байланысты бөлімдерге ажыратылады.
Энтомопатогенді бактерияларды жіктеу үшін қосымша олардың уыттылықтарын анықтайтын жағдайлары мен қасиеттері есепке алынады.
Энтомопатогенді бактериялар 4 топқа бөлінеді:
1) облигатты патогендер
2) криссталды спора түзушілер
3) факультативтілер
4) потенциалды патогендер

1-сурет

Өсімдіктерді биологиялық қорғау тұрғысынан қарағанда керекті бактериялар негізінен эубактерияларға жатады, ал риккетсиялардың тобын зерттеу енді ғана басталды.

Эубактериялар-Eubacteria.
Бұлар табиғатта кең таралған және 3 тұқымдастардан тұрады:
І. Псевдомонадтар тұқымдасы
ІІ. Ішек бактериялары тұқымдасы
ІІІ. Бациллдар немесе спора түзуші бактериялар тұқымдастары.

2-сурет. Эубактериялар

І. Псевдомонадтар тұқымдасы-Pseudomonadaceae
Бұл тұқымдасқа спорасыз, тік немесе сәл иілген таяқша тәріздес Грам теріс бактериялар жатады. Жіпшелері жасушаның екі ұшына немес бір шетінде орналасқан. Табиғатта кең таралған, факультативті организмдер, кейбір түрлері минералды ортада дамиды. Көптеген түрлері көк-жасыл, қызыл, күлгін флуоресценсиялаушы пигменттер түсетін бактериялар. Бұл тұқымдасқа псевдомонас туысы бунақденелер потенциалды ауру қоздырғыштарының мына түрлері жатады: Pseudomonas P.aeruginosa, P.chlororaphis, P.fluorescens және басқалар.
Қауіпті ауру қоздырғыштар қатарына сальмонелл туысының өкілдері жатады. Сальмонелл кейбір тышқан тәрізді кеміргіштердің сүзек ауруын қоздырады. Осы бактерияның негізінен тышқан тәрізді кеміргіштермен күресуге пайдаланылатын бактериалы препарат дайындалады (бактериоденцид).
Бактероденцид кең түрде тышқан тәрізді кеміргіштерге (тышқандар, сұр тышқандар, сұр атжалмандар) қарсы кең түрде қолданылады.(3-сурет)

3-сурет. Бактероденцид
ІІ. Ішек бактериялары тұқымдасы
Бұл тұқымдасқа Грам теріс, қозалатын немесе қозғалмайтын, спорасыз аэробты немесе факультативті анаэробты таяқшалар жатады. Олардың кейбір түрлері капсулалар түзеді. Бактериялардың жіпшелері леритрихальді, яғни жасуша бетін түгелдей басады. Кәдімгі қоректік ортада жақсы өседі. Бұл тұқымдасқа 12 туыс жатады, солардың ішінде міндетті, факультативті патогендер және сапрофиттер де кездеседі. Факультативті патогендерге жататын бактериялардың басқа туыс өкілдерінен ерекшелігі қызыл пигмент-продиогизин құрайтындығында. Осы қасиетіне қарай оны ғажайып-қон таяқшасы деп те атайды.

ІІІ. Бациллдар немесе спора түзуші бактериялар тұқымдастары.
Бұл тұқымдасқа температураға төзімді споралар түзетін бактериялар жатады. Тұқымдастың өкілдері түгелдей Грам теріс таяқшалар. Өсімдікті биологиялық қорғау үшін маңыздыларына Bacillus және Clostridium туыстарының өкілдері жатады.
-Бациллус туысына аэробты грам оң таяқшалар жатады. Споралары жасушаның ортасында түзіледі. Бұл жағдайда жасуша өз пішінін және көлемін сақтайды. Қоректік қор ретінде жасуша ішінде май тамшылары болады. Бунақденелердің міндетті ауру қоздырғыштарының кристалл түзбейтіндерінен осы туысқа жататындары B.lentimorbus dut және B.popilliae Dut; бұлар жапон қоңызы дернәсілінің және басқа тақта мұрттыларының, мысалы мамыр қоңызының сүт ауруын қоздырады. Иелерінің сезімтал түрлері бактерия спораларын жұтқан соң ие организімінде-ішегінде бактерия көбейеді. Өніп келе жатқан споралардың вегетативті жасушалары дене қуысының быраз бөлігін толтырады. Аурудың бұл кезеңін септицемия (аурудың белгілі бір мүшені жайлауы) деп атайды. Иесі өлместен бұрын ауру қоздырғыш қалың қабырғалы сіулені сындырушы спора түзеді, ол бунақденелер сыртынан ақ сияқты болып көрінеді. Осыдан аурудың аты аталған. Осы тұқымдасқа бактериялардан Bacillus thuringiensis Berl. Бактериозы жатады. Осы бактерияның түр тармағы бунақденелерге қарсы қолданылатын бактериялық препараттар дайындауға кең түрде қолданылады. Бактериялардың бұл тобына кристалл тәрізді ақуызды қоспалар түзу немесе параспоралды дене түзу тән. Мұнда қоспалар әсіресе қабыршаққанаттыларға залалды болады. Бациллус туысына кейбір түрлерге факультативті патоген (ауру қоздырғыш): Bacillus cereus Fr. Et Fr жатады. Бұлар бунақденелерге улы зат С-фосфолипазаны жеткілікті мөлшерде бөлгенде олардың ішкі жасушалары бұзылып, улы зат ие денесінің қуысына енеді.(4-сурет)

4-сурет.

-Клостридиум туысына міндетті анаэробты спора түзуші таяқшалар жатады. Бациллдардан айырмашылығы бұларда спора түзу кезінде жасуша қабырғасы қалыңдайды. Спора жасуша денесінің ортасына немесе ұшына орналасады, осыған орай жасуша пішіні ұршық тәрізді болады. Бұл тұқымдасқа бунақденелердің міндетті 2 ауру қоздырғышы енеді: C.brevifaciens Buch және C.malacosomae Bucһ.

Риккетсийлер-Ricketsia
Бұл бактериялардың қасиеттері мынадай: қозғалмайды, Грам теріс, прокариоттарға тән жасуша қабығы болады. Ішінде тірі ұлпалары бар арнаулы қоректік ортада өсіріледі. Бірақ, бұл қасиет осы қатардың барлық өкілдеріне тән өсіріледі. Риккетсийлер арасында қозғалғыш, Граммен оңға боялатын, жәй қоректік орталарда өсіруге көнетін түрлері де болады. Организм мен риккетсиийлер арасындағы қарым-қатынас түрліше. Олар паразиттікпен қатар мутуалистік қатынаста байқалады.
Паразит риккетскийлер арасында көпшілігі патоген емес, ал аз бөлігі ғана адамда, омыртқалы және омыртқасыз жануарларда ауру қоздырады. Қолайсыз жағдайда жасушалар цитоплазмасы мен жасуша қабығы қатайып, олар тыныштық күйге келеді. Бұл құбылыс плеоморфизм деп аталады. Риккетсийлер жасушасында бактериялар жасушасына тән құрылымдық элементтер кездеседі: нуклеотид, цитоплазма, цитоплазмалық мембрана, 3 қабатты жасуша қабығы, рибосомалар. Жасушалары капсула тәрізді нәрсемен қоршалған. Кейюбір риккетсийлер ақуыз және липидтер түзе алады. Ұсақ микроорганизмдер (көбінесе 0,2 мм) шар немесе таяқша тәрізді жеке немесе тізбектелген организмдер. Бұлардың негізгі немесе аралық иелері бунақденелердің осы тұқымдастарының (Ricketsiacea) басты өкілдері.
Энтомопатогендік рикккетсийлер негізінен риккетсиела (Ricketsiella Philip) туысына жатады. Бұл туысқа жататын түрлер, әдетте бунақденелер майлы дене жасушаларында дамиды, иесін әлсіретеді және өлімге ұшыратады. Риккетсийлер мамыр қоңызының, жапон мәрмәр қоңызының дернәсілдерінен, шілделіктерден, зиянды бақашық қандаладан табылған және бұлар маманданған міндетті паразиттерге жатады. Мамыр қоңызы дернәсілдерінің ауруын Rickettsiella melolonthae Kr. Қоздыратындығын 1936 жылы Дармштад қаласының жасанды Лорша орманында байқалған және лорш ауруы немесе дернәсілдер көкшесі ауруы ретінде белгілі. Залалданған дернәсілдер топырақтан жылтыр түсті немесе көкшіл түсті болып жер бетіне шыққан соң өлген. Сол жерде жүргізілген тәжірибелерде әдетте зауза дернәсілдерінің 30 %, кейде 75 % залалдаған.

2.3. Бунақденелерге және кеміргіштерге қарсы қолданылатын бактериалды препараттар
Қазіргі кезде осімдікті зиянды организмдердің қоргау үшін қоршагап ортаға және жылы қанды үй жануарларына қауіпсіз микробиологиялық препараттардың 40-тан аса түрлері қолданылуда. Соның 75 пайыз Ресей мен АҚІІІ-та шығарылады. Айта кететін жағдай бұлардың көпшілігі бір бактерия-Bacillus thuringiensis негізінде даярланған. Оның улары мен спораларының ара қатынасы әр түрлі препараттар дайындауға мүмкіндік береді.

5-сурет

Бактериялы препараттардың ауыл шаруашылығында өсімдік зиянкестері мен ауруларына қарсы қолдануға рұқсат етілген түрлері:

Астур, ы,ұ.-Bacillus thuringiensis var. kurstaki ИПМ-7А штаммы дельта-эндотоксинді құрамды препарат. Ресейде шығарылады. Препараттың биологиялық белсенділігі 3000 Е.Аг тең.
Қырыққабат дақылында қырыққабат күйссі, қырыққабат және шалған ақ көбелегінің 1-2 жастағы жұлдызқұрттарына қарсы әрбір ұрпағына арасына 7-8 күн салып, 1-2 рет бүркеді. Препараттың қолданатын мөлшері 1,0-1,5 krra.
Жеміс ағаштары мен жеміс бермейтін бақтарда американдық ақ көбелектің 1-3 жастағы жұлдызқұрттарына қарсы, алма күйесіне, шанқан, долана, жұпсыз жібек кебелектерге, көктемгі жапырақ ширатқыштарға және мүр көбелектерге бүркиді. Препараттың қолданатын мөлшері 1-2 кгга.
Жидектерде препаратты тұшаланың сары егеуішінің жалған жұлдызқұрттарына қарсы қолданады, препараттың мөлшері 1,0-1,5 кг ға. Вегетация кезінде зиянкестің әрбір ұрпағына қарсы арасына 7-8 күн салып, 1-2 рет оцдейді.

Агри-50 ы. ұ.-BT-GC 91 штаммының дельта-эндотоксин препараты. Бұл препараттың Швейцарияның Сиба фирмасы шығарды. Агри-50 препараты қырыққабат егісінде қырыққабат коныр көбелектің қырыққабат күйесінің, қырыққабат және шалғын ақкөбелегінің 1-2 жастағы жұлдызқұрттарына, мұнымен қатар мақтадагы мақта қоңыр кобелегіне қарсы пайдаланады.
Ақ көбелектер мен күйелердің әрбір ұрпақтарына қарсы вегстация кезіцде 1-2 реттеп өңделеді. Бірінші 7-8 күшін кейіп қайталапады, препараттың қолданатын мөлшері - 0,5-1,0 мгға.
Оңтүстік Қазақстан жағдайында мақта қоңыр көбелегінің әр ұрпағына қарсы арасына 7-8 күн салынып, 2 рет өңделеді, препараттың қолданатын мөлшері -1,0 кгга.

Ақ көбелек, ы.ұ. - Bacillus thuringiensis var. kurstaki 2127-3к штаммы негізінде спора-кристалды кешенді құрамдық препарат, препараттың титрі 50 млрд спорг. Сары-қоңыр түстес ұнтақ.
Қырыққабат және басқа көкөніс дақылдарында қырыққабат пен шалқан ақ көбелектері, қырыққабат күйесі көбелегінің 1-3 жастағы жұлдызқұрттарымен күресуде пайдаланылады. Көбелектердің әр ұрпағына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.