Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәнінің оқу-әдістемелік кешені
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
ТАРИХ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ КАФЕДРАСЫ
KZT1101 Қазақстанның қазіргі заман тарихы
пәнінің оқу-әдістемелік кешені
Барлық мамандықтар бойынша
Күндізгі
ҚЫЗЫЛОРДА, 2021ж
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешенін
құрастырған
т.ғ.к., проф М.Н.Аңсатова, п.ғ.м., аға оқытушы А.Ж.Азирбекова
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешені Тарих және
Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасының мәжілісінде қаралды.
№ 1 хаттама, 26 тамыз 2021ж
Кафедра меңгерушісі: _____________________________Оразба қов А.Ж.
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешені
Академиялық кеңес отырысында мақұлданды.
№ 1 хаттама, 2021ж
Академиялық кеңес төрағасы______________________Жайла уова М.К.
Мазмұны
1)Негізгі оқу бағдарламасының (міндетті компонент пәндері) көшірмесінен
немесе оқу бағдарламасы (таңдау компоненті пәндері бойынша);
2) Syllabus (жұмыс оқу бағдарламасы)
3) пəннің оқу – əдістемесімен қамтамасыз ету картасы
4) дəрістік кешені (дəріс тезистері, көрнекілік жəне тарату материалын,
ұсынылатын əдебиеттер тізімін);
5) семинарлық (практикалық), зертханалық сабақтардың жоспары мен
әдістемелік нұсқаулар;
6) білім алушының өзіндік жұмыстарына арналған материалдар;
7) білім алушының оқу жетістіктерін бағалау және бақылау бойынша
материалдар;
8) оқу сабақтарының бағдарламалық және мультимедиялық сүйемелденуі. (пән
ерекшелігіне байланысты)
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Бекітемін
Гуманитарлық-педагогикалық
институт директоры Тайман С.Т.
_________________
№1 хаттама ___ ________ 2021ж.
KZT1101 Қазақстанның қазіргі
заман тарихы пәнінің
жұмыс оқу бағдарламасы
Барлық мамандықтар бойынша берілген кредит саны: 5
Қызылорда, 2021 жыл
Жұмыс бағдарламасын дайындаған т.ғ.к., проф М.Н.Аңсатова, п.ғ.м., аға
оқытушы А.Ж.Азирбекова
ПІКІР ЖАЗУШЫ
С.К. Серікбаев т.ғ.к.
Н.К.Мыңжасов т.ғ.к. доцент
Пәннің жұмыс оқу бағдарламасы: Қазақстан Республикасы білім және ғылым
министрлігі., жалпы білім беру пәндері үшін KZT1101Қазақстанның қазіргі
заман тарихы пәніне арналған типтік оқу бағдарламасы негізінде жасалды.
Алматы 2019ж.
№1 хаттама ___ ________ 2021ж. ғылыми әдістемелік кеңесінде қаралған.
Блок 1 ҚАЗАҚСТАН ТӘУЕЛСІЗДІККЕ БАРАР ЖОЛДА: ДАМУ ФАЗАЛАРЫ МЕН ҰЛТТЫҚ
ҚҰРЫЛЫС ИДЕЯЛАРЫ.
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық жағдай –тәуелсіздік үшін күрестің
алғышарттары
Ішкі Ресейден орыс және басқа еуропалық тұрғындарды қазақ жеріне
қорыныстандыру ісінің қарқын алуы, экспедициялық зерттеу жұмыстарының
жүргізілуі, қоныстандыру мекемелері жүйесінің құрылуы, қоныс аудара
келгендерге жасалған қолдау.
Қазақ қоғамының дәстүрлі шаруашылығындағы өзгерістер. Әкімшілік
орындарының қазақ қожалықтарын жаппай отырықшы тұрмысқа аудару шаралары,
осы мақсатта қолданған әдістері. Аграрлық қатынастардың шиеленісе түсуі.
Қазақ жерінде өнеркәсіп ошақтарының қалыптасу ерекшеліктері және оның
отарлық сипаты. Ұсақ өнеркәсіп. Транспорт. Сауда. Банкі жүйесі. Еуропалық
капиталдың енуі. Өнеркәсіп орындарындағы жұмысшылардың әлеуметтік жағдайы.
Қазақ жұмысшыларын кемсіту және қанау ұстанымы
Ұлттық мемлекет құру жолындағы қозғалыстар
Қазақ халқының ұлттық қозғалысының бастаулары. Ұлттық қозғалыс
түрлерін сипаттау. Қазақ зиялыларының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы,
білімі, қызметі. Жәдидтік ағартушылық ойларының Ұлы Дала еліне ықпалы.
Ресей империясының түрік-мұсылман халықтарының интеллектуалды элиталарының
өзара ықпалдасуы. Мұсылмандардың қайырымдылық қоғамдары және олардың
қызметі. 1905 жылғы 17 қазандағы патша манифесі. Қоғамда орталық биліктің
атына арыз-тілектердің жазылуы. Қарқаралы петициясы. Орал және Торғай
облыстарынан дін және жерге байланысты жазылған арыз-тілектер. Жер
мәселесінің қойылуы. Бұл құжаттық материалдардың бағдарламалық сипаты.
Қазақтардың Ресейдің І – ІІ Мемлекеттік Думаларының жұмысына қатысуы.
Думада қазақ жері туралы мәселенің қойылуы Б.Қаратаев, Т.И.Седельников және
басқа депутаттардың қызметі. Ә.Бөкейхановтың Мемлекеттік дума қызметіне
арналған мақалалары. Аграрлық мәселе және қазақ депутаттары А.Бірімжанов
пен Б.Қаратаевтың сөздері. Қазақ саяси элитасының (Ә.Н.Бөкейханов,
М.Дулатов, А.Байтұрсынов, Х.Досмұхамедов, Ш.Құдайбердіұлы, М.Тынышбаев және
т.б.) қазақ халқының тарихы мен мәдениетін зерттеу әрекеттері. Ұлттық
зиялылар: қалыптасуы, құрамы, қоғамдық қызметі. Ғасыр басындағы қазақ
ағартушылығы: ерекшеліктері, мақсаты, жеке тұлғалары. А.Байтұрсынұлының
Әліппе (Оқу құралы) (1912). Қазақ кітаптары және оларда көтерілген
қоғамдық мәселелер. А.Байтұрсынұлының Маса, М.Дулатұлының Оян, қазақ!
Ш.Құдайбердіұлының, М.Ж. Көпейұлының, Ғ.Қараштың, Ә.Кердерінің және басқа
қазақ жазушыларының кітаптары. Қазақ әдеби және ғылыми тілінің қалыптасуы.
Айқап журналы (ред. М.Сералин), Қазақ газеті (ред. А.Байтұрсынұлы). Ұлт-
азаттық қозғалыс идеологиясының қалыптасуы. Қазақ ұлтшылдығы:
ерекшеліктері, мақсаты, қорғаныстық сипаты.
Ресейлік түркіліктің доктринасы: қазақ ұлттық қозғалысының қалыптасуына
әсері. Қазақ зиялыларының дума жанындағы мұсылман фракциясы құрамындағы
қызметі. 1907 ж. 3 маусым заңы бойынша қазақтан депутат сайлау құқының
жойылуы. Қазақ саяси тобы өкілдерінің жалпыресейлік мұсылман съездеріне
(С.- Петербург, Н.- Новгород) қатынасуы. Империяның түрік-мұсылман
халықтарының консолидациясындағы Иттифак-эль-муслиминнің (Мұсылмандар
одағы) рөлі. Ұлт-азаттық қозғалыс басшыларын қудалау. Жандарымдық –
полицейлік тәртіптің күшеюі.
Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Қазақ өлкесі. Қазақстандағы
соғыс тұтқындары. Қазақстан аумағындағы халық бұқарасы жағдайының
нашарлауы. Жалпыұлттық дағдарыстың пісіп-жетілуі. Тыл жұмыстарына
бұратаналарды реквизициялау туралы 1916 ж. 25 маусымдағы жарлық, оның
халыққа қарсы мәні. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері,
қозғаушы күштері, басталуы, барысы және негізгі кезеңдері. Қозғалыстың
көшбасшылары: А.Иманов, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ә. Жанбосынов, Ұ. Саурықов және
басқалар. Қарқара көтерілісі (Албан көтерілісі) - 1916 жылғы
Қазақстандағы ұлт - азаттық көтерілісінің Жетісу облысындағы орталығы. Орыс
әскерінің жазалау әрекеттері. Көтерілістің жеңілу себептері және тарихи
маңызы. Патша өкіметінің жазалау шараларының салдары. Қазақтардың Қытайға
(Құлжа өлкесі, Қашқар), Ауғанстанға жаппай иммиграциясының алғашқы толқыны.
1916 жылғы көтеріліске қазақ зиялыларының көзқарасы. Тылдағы қара жұмысқа
алынған қазақ жастарының жағдайы. Ә.Бөкейхановтың шақыруымен тыл
жұмысындағы жастармен жұмыс істеуге ұлт зиялыларының өз еркімен аттаныуы.
Бұл азаматтық актінің салдары және тарихи маңызы. Тәуелсіз Қазақстан
тарихнамасында 1916 ж. көтерілісті бағалауға жаңаша көзқарастың қалыптасуы.
Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы және оның
Қазақстанға ықпалының ерекшелігі. Саяси партиялар: большевиктер, кадеттер,
эсерлер, Алаш, Үш жүз, Шуро-и-ислам, Шуро-и-иулемия және т.б.
Қазақстандағы саяси биліктегі өзгерістер. Уақытша өкіметтің жергілікті
басқару органдарының құрылуы. Революциялық өзгерістерге байланысты ұлт-
азаттық қозғалыстың жаңа міндеттері. Қазақ саяси басқарушы тобының Қазақ
комитеттерін құруға байланысты шақырулары. Қазақ комитеттерінің құрылуы
ұлттық мемлекеттілікті жаңғырту әрекетінің көрінісі. Облыстарда өткізілген
қазақ съездері және оларда қаралған мәселелер. Ұлттық саяси топ
өкілдерінің Уақытша өкімет органдары құрамындағы қызметі. 1917 жылдың
жазындағы саяси дағдарыс. Шілдедегі Жалпықазақ съезі және оның Алаш
партиясын құру туралы шешімі. Партияның бағдарламасы. Жалпыресейлік
Құрылтай Жиналысына депутаттар сайлау, Алаш партиясының жеңісі.
Жаңа заман дәуіріндегі ұлттық идея, ұлттық мемлекеттіктің қалыптасу
эволюциясы. ЮНЕСКО шешімімен Алаш қозғалысының көшбасшысы Ә.Н.Бөкейхановтың
150 жылдық мерейтойының атап өтілуі.
Кеңестік Қазақстанның тарихи бастаулары: қазақтандыру қиыншылықтары
Уақытша өкіметтің мемлекеттік институттарының ыдырауы, большевиктердің
билікке келуі. Бұл оқиғаға байланысты Ә.Бөкейхановтың өз ұстанымын
білдіркі. Желтоқсандағы жалпықазақ съезі. Ә.Бөкейхановтың төрағалығымен
Алашорда (Халық кеңесі) үкіметінің құрылуы. Алаш автономиясын жариялауға
дарялық. Қоқан қаласында Түркістан автономиясы (Қоқан Автономиясы)
үкіметінің құрылуы. М.Шоқайдың естеліктері. Алашорда және Түркістан
автономиясы үкімет орындарының құрылуының тарихи маңызы. Советтік биліктің
орнауы. Ресей халықтарының құқы Декларациясы (15 қараша 1917 ж.)
жариялануы. Алашорда және Қоқан автономиясы билік орындарының таратылуы.
Кеңес өкіметінің Қазақ комитеттерін ұлттық-буржуазиялық биліктің
көрінісі ретінде тануы.
Азаматтық қарсыласу жылдарындағы Қазақстан. Қазан төңкерісі және
Қазақстанның саяси өмірі. Кеңес өкіметін заңдастыру шаралары. Қазақстанды
кеңестендіру ерекшеліктері.
Қазақ елі ақтар мен қызылдардың текетірес күрестерінің сахнасы.
Алашорда үкіметінің қазақ әскери жасақтарының іс-қимылдары. Қазақ халқын
таптық тұрғыдан екіге бөлу. Соғыс қимылдарының бүкіл қазақ өлкесін қамтуы.
Азамат соғысының қазақтың дәстүрлі шаруашылығын күйзелтуі. Әскери
коммунизм саясатының қазақ өлкесіндегі арандату әрекеттері. Қырғыз
(Қазақ) революциялық комитетінің ұлттық мемлекет құру идеясын күйретуі.
Алашорда үкіметіне кешірім жариялануы. А. Байтұрсынұлының В.И.Ленинге
жолдаған хаттары, оларда большевиктер ұстанымына айтылғын сын.
Қырғыз (Қазақ) АСР-ның құрылуы – ұлттық мемлекет құру идеясын таптық
негіздегі мемлекет құру идеясымен ауыстыру. Қырғыз (Қазақ) АКСР - нің
территориялық аймағының жоғарыдан белгіленуі. Қазақ АССР және Түркістан
Республикасы. Мұсылман бюросы және Түрккомиссия: саяси билік үшін күрес.
Тұтас Түркістан идеясы, жеңіліс табуы. Т. Рысқұлов және М. Сұлтанғалиев.
Басмашылар қозғалысы. Әнуар Паша және А.З. Валидов.
Кеңестік тоталитарлық басқару жүйесінің негіздерінің қалануы.
Кеңестік тоталитарлық Қазақстанның қалыптасуы: сипаты, шаралары,
сабақтары
Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭС). Оған көшудің әлеуметтік-
экономикалық және саяси негіздері. ЖЭС-тің мазмұны және оны жүзеге асыру
ерекшеліктері. Қазақстандағы аштыққа қарсы қазақ зиялыларының күресі.
Жер-су реформасының мақсаты. Оны жүзеге асырудағы ауытқулар мен қателіктер.
Қазақ өлкелік партия комитетінің қазақ ұлтшылдығына қарсы күресі.
Түркістан республикаларын ұлттық-мемлекеттік межелеу - біртұтас Түркістан
идеясының біржақты күйреуі. Қазақ жерлерінің ҚКАСР құрамына біріктірілуі.
Коммунистік партияның қоғамдағы саяси дара билігінің күшеюі. Жаңа
көпұлтты империя - КСРО-ның құрылуы. Ф.И.Голощекиннің Кіші Қазан идеясы
және оның қатерлі мазмұны. Қазақ өлкелік партия комитетінің жер мәселесіне
байланысты шешімінің отарлық мазмұны. Қазақ зиялыларын қуғындаудың
басталуы.
Қазақстанды индустрияландырудың жолдары мен әдістеріне байланысты
теориялық айтыстар. Қазақ қайраткерлерінің индустрияландыруға байланысты
пікірлері. Қазақстанды индустрияландыру идеясының отаршылдық мазмұны.
Қазақтың дәстүрлі шаруашылығын сталиндік реформалау негізінде қайта
құрудағы асыра сілтеулер. Жайылымдық-шабындық жерлерді бөлу және оның
нәтижелері. Қазақ ауылын кеңестендіру –дәстүрлі қазақ қоғамын талқандау.
Бай қожалықтарын тәркілеу және оның әлеуметтік- экономикалық салдарлары.
Көшпелі және жартылай көшпелі қазақ шаруалары қожалықтарын күшпен
отырықшылыққа көшіру. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыруға көшу.
Ұжымдастырудың әдістері, түрлері, қарқыны. Еріктілік пен заңдылық
принциптерінің бұзылуы. Адам құқының тапталуы. Ауқатты шаруалар қожалығын
тап ретінде жою. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылық жүйесінің күйреуі.
Меншіктен айыруға және күштеп ұжымдастыруға қарсы халық наразылығы мен
көтерілістер – ұлт-азаттық қозғалыстар жалғасы. Қазақтардың шетелге ауа
көшулері. Қазақтардың аштан қырылуы. Қазақ босқындарының қайғылы тағдыры.
Бесеудің хаты. Т.Рысқұловтың И.Сталинге хаты –ащы шындықтың ақиқаты.
Аштықтың демографиялық салдарлары. 30-шы жылдардың екінші жартысындағы
Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы ауыр ахуал.
Қазақстанның қоғамдық-саяси өміріндегі, мәдениетіндегі, білімі мен
ғылымындағы ұлт мәселесіндегі таптық-партиялық принципті ұстану залалдары
және оның ұлыдержавалық астарлары. Қазақ мүддесін қорғаушылар -
С.Сәдуақасовтың, С.Қожановтың және Ж.Мыңбаевтың ұстанымындағы теориялық-
саяси мәселелер. Ф.И.Голощекиннің Алаш зиялыларына ымырасыз шабуылы. Алаш
зиялыларына қарсы қуғын-сүргін – қазақ ұлтын рухсыздандырудың және
мәңгүрттендірудің бастауы.
Қазақстанды әкімшілік-территориялық аудандастыру – тоталитарлық басқаруға
барар қадам. КСРО мен ҚазКСР Конституциялары – сөз бен істің қайшылығы.
Қазақ АКСР-ның одақтас республикаға айналуы. Сталиндік үлкен қуғын-
сүргін, оның ауқымы мен ауыр салдарлары. Қиыр Шығыстағы корейлердің
Қазақстанға еріксіз қоныс аударылуы - адам құқығының аяқасты етілуі.
М.Шоқайдың эмиграциядағы саяси қызметі – түрік халықтарының рухани
жаңаруына бағытталған елеулі қадам. Оның (Яш Түркістан. Кеңестер
билігіндегі Түркістан ж.б. еңбектері.
Мәдениетте солақай және біржақты большевиктік тұжырымдаманың үстемдік
алуы – қазақтардың рухани қасіреті. Мәдениеттің ұлттық негіздеріне көпе-
көрнеу шабуылдауды өршіту. Әдебиет пен өнердегі социалистік реализмнің
біржақтылығы. Театр және музыка өнері. Қазақстан жазушылары мен
композиторларының шығармашылық қызметі. Мәскеудегі Қазақстан әдебиеті мен
өнерінің он күндігі – ұлт рухының өміршеңдігінің айқын көрінісі.
Кеңес өкіметінің білім және ғылым саласындағы реформаларындағы
қайшылықтар. Сауатсыздықпен күрес. Білім беру жүйесінің қалыптасуы.
Ағарту саласындағы қайшылықтар мен келеңсіздіктер. Қазақ тілінің араб
алфавитінен латын және кириллицаға көшірілуі. А.Байтұрсынов бастаған топтың
әліпби ауыстыруға қарсы әрекеті. Ғылым мен ғылыми мекемелердің дамуы. КСРО
ҒА-ның Қазақстандық базасының КСРО ҒА-ның Қазақ филиалы болып қайта
құрылуы.
Фашистік басқыншылыққа қарсы күрестегі қазақстандықтардың ерлігі мен
қасіреті
Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңындағы кеңестік биліктің сыртқы және
ішкі саясатының негізгі бағыттары. Соғысқа дейінгі Қазақстандағы қоғамдық-
саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени-рухани ахуал. Фашистерден отанды
қорғау соғысының басталуы. Майдан шебіне жақын аудандардан Қазақстанға
халықты, өнеркәсіп орындары мен мәдениет ошақтарын көшіріп әкелу.
Республика өмірін соғыс қажетіне шұғыл бейімдеу. Қазақстан жерінде
жасақталған әскери бөлімдердің ірі шайқастарға қатысуы және жанқиярлық
ерліктері. Қазақстандықтар -партизан қозғалысына дем берушілер. Кеңес
Одағының батыры атанған қазақстандықтар мен қатардағы жауынгерлердің
ерліктері - ата-баба қаһармандығының дәстүрлі жалғасы. Соғыс
тұтқындарының қайғылы тағдыры –қазақстандықтар қасіреті. Ерлігі
бағаланбаған қазақстандықтар – кеңестік биліктің әділетсіздігінің айқын
көрінісі.
Фашистердің Түркістан легионын құру әрекеті. М.Шоқай және басқалар
туралы бұрмаланған аңыз бен шынайы шындық. Саяси сенімсіздік пен жекеленген
халықтарды Қазақстанға еріксіз қоныс аудару – ұлттық намысты қорлаудың
нақты мысалы.
Соғыс кезінде жеңісті жақындату жолындағы тыл еңбеккерлерінің еңбектегі
ерен ерлігі. Қазақстандықтардың соғыста қираған аудандарды қалпына
келтіруге көмегі. Екінші дүниежүзілік соғыстың ащы қорытындылары мен
тағылымды сабақтары.
Соғыс жылдарындағы ғылым, мәдениет және халыққа білім беру қызметі.
БЛОК 2. ХХ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ КЕҢЕСТІК РЕФОРМАЛАРДЫҢ
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚАЙШЫЛЫҚТЫ САЛДАРЛАРЫ
Жеке басқа табынудың шарықтауы және жылымық
Соғыстан кейінгі жылдағы Қазақстандағы ауыр ахуал. Бейбіт құрылысқа
бейімделу ауыртпалықтары. Әскери-өнеркәсіптік базаны жеделдету бағытын
қолға алу. Қазақстан халық шаруашылығындағы қиыншылықтар мен проблемалар.
Республика өңіріндегі ядролық сынақтар және олардың зардаптары.
Ауыл шаруашылығын әміршіл-әкімшіл басқарудың өрши түсуі. Кеңестік
биліктің колхоздарды ірілендіру, ауыл еңбеккерлерінің жеке белсенділігін
шектеу шаралары.
Қоғамдық өмірдегі адам құқығын шектеуге бағытталған партиялық
бақылаудың күшеюі. Тарихи зерттеулерден ұлтшылдықты іздестіру. История
Казахской ССР с древнейших времен до наших дней кітабының негізсіз сынға
түсуі. Е.Б.Бекмахановтың, Қ.И.Сәтбаевтың, Б.Сүлейменовтың т.б еңбектерінен
қылмыстық істерді іздестіру. Тұңғыш қазақтың кәсіби тарихшысы
Е.Б.Бекмахановтың К.Қасымұлы көтерілісін зерттеушілік жұмысының негізсіз
айыпталуы. Хан Кене тарихи әдебиетте. Феодалдық эпостарға шабуыл –
халықтық мұраларды күйрету. Зар заман мектебі ақындарының шығармаларына
тиым салынуы. Барлық саладағы кеңестік цензураның күшеюінің адамдар
санасына тигізген кері әсерлері.
Білім мен ғылымдағы жағымды өзгерістер. Жалпыға бірдей жеті жылдық
білім беру жүйесінің орнауы. Жоғарғы және арнаулы орта білім беретін оқу
орындарының ашылуы. Кәсіптік-техникалық білім беру жүйесі. Қазақстан Ғылым
Академиясының құрылуы.
И.Сталиннің жеке басына табынушылық саясатын сынау. Н.Хрущевтың
жылымығы жылдарындағы Қазақстан. Күнәсіз қуғындалған мемлекеттік,
қоғамдық қайраткерлерді ақтау және оның жартыкештік сипаты.
Партияның шешімдерінде мәселені үстірт шешетін волюнтаристік
әрекеттердің өсе түсуі. Партиялық-мемлекеттік басқару жүйесіндегі
Хрущевтің реформасы және оның тиянақсыздығы. Ұлт мәселесіндегі шектеулердің
күшейе түсуі. Одақтық билік пен Қазақстан үкіметі арасындағы қатынастардың
күрделілігі. Теміртау оқиғасы. Реформаторлық бағыттағы шаралардың
жартыкештігі. КСРО мен ҚазКСР арасындағы территориялық мәселелерді
шешудегі қайшылықтар – Мәскеудің ұлттық мүддені ескермейтіндігінің айқын
көрінісі.
Ауыл шаруашылығын әміршіл-әкімшіл әдістермен көтеруге бағытталған
шаралар. Әкімшілік әдістерден экономикалық әдістерге көшуге талпыныс.
Қазақстандағы тың және тыңайған жерлерді игерудің кезеңдері, табыстары,
экологиялық және демографиялық зардаптары. МТС-ті қайта құру
ауылшаруашылығын техникалық жабдықтаудағы қиыншылықтарды жоюды іздестіру
жолы. Колхоздарды ірілендіру және совхоз құрылысы. 1955, 1962 жылдарда
шетелдік қазақтардың Қазақстанға оралуы.
Экономиканы басқару саласындағы тиянақсыз реформалар. Салалық
министрліктердің таратылып, совнархоздардың құрылуы. Қазақстан
өнеркәсібінің шикізаттық сипатының тереңдей түсуі.
Қазақстандағы рухани, шаруашылықтық тоқыраулар және экологиялық
дағдарыстар
Жоғарғы партиялық-мемлекеттік басқару жүйесіндегі ойластырылмаған
біржақты өзгерістер. Л.Брежнев бастаған номенклатуралық топтың билікке
келуі. 1965 – 1966 жж. экономикалық реформалардың аяқсыз қалуы.
Экономиканың экстенсивтік үлгісінің орнығуы. Кеңестік экономиканы басқару
тәсілдерін орталықтандыру тұрғысынан өзгерту және өнеркәсіптік, аграрлық
реформалардың қайшылықтары. Мемлекеттік меншіктің басымдылығы жағдайындағы
кеңестік менеджмент жүйесінің және тұтастай модернизациялық моделінің
тиімсіздігі. Идеологиялық тоқырау: ресми марксизмнің дағдарысы, зиялылардың
астыртын әрекеттері, диссиденттік үйірмелер қызметі. 60-70- ші жж. қазақ
жастарының бейресми студенттік үйірмелерінің ұлттық жаңғырудағы рөлі ( Жас
тұлпар, т.б.).
КСРО өнеркәсібінің дамуына Қазақстанның қосқан үлесі. Өнідірстегі өзін-
өзі басқарудағы шектеулер және оның дамуындағы қайшылықтар. Жұмысшылардың
әлеуметтік-тұрмыстық жағдайның келеңсіздігі. Кәсіпорындардағы дағдарыстың
өршуі.
Әкімшіл басқарудың аграрлық саладағы қайшылықтарды асқындыра түсуі.
Кеңестік өкіметтің ауыл мен деревняны іс жүзінде кедейшілік пен тоқырауға
ұшыратуы. Ауыл еңбеккерлерін материалдық ынталандырудың төмендеуі. Аграрлық
саланың басқару мен ұйымдастырудың өмірге жақын жаңа түрлерін енгізуге
бағытталған біржақты бастамалар және олардың сәтсіздіктері.
Шаруашылықаралық аудандық агроөнеркәсіптік бірлестіктерді агроөнеркәсіптік
кешендерге жоғарыдан біріктірудің тиімсіздігі. Қазақ ауылының келеңсіз
әлеуметтік-гуманитарлық қырлары күнделікті тарих деректерінде.
Еңбекақыны төлеудегі әділетсіз теңгермешілік, халықтың басым бөлігінде
негізгі табыстың төмендеуі. Партиялық-мемлекеттік, әскери және шаруашылық
басқару жүйесіндегілерге берілген артықшылықтар- әлеуметтік әділетсіздікті
өрістете түсуге бағытталған қадам. Халықтың материалдық тұрмыс жағдайының
төмендеу себептері. Тұрғын үй мәселесіндегі шешілмейтін қиыншылықтар.
Орталықтың этно-демографиялық саясатының келеңсіз тұстары: ішкі миграцияны,
соның ішінде қазақтардың ауылдан қалаға көші-қонды тежеуді паспорттық
жүйе, тіркеу (прописка), тілдік кемсітушілік (дискриминация), т.б.
жолдармен жүзеге асырып отыруы. Ауыл тұрғындарының азаматтық құқықтарына
қысым жасау. Ақшаның құнсыздануы. Тұтыну тауарларының тапшылығы.
Көлеңкелі экономика (қара нарық), криминалдық топтардың таралуы.
Экологиялық дағдарыстар. Арал қасіреті. Оның табиғи экологиялық және
техногендік себептері. Кеңестік милитаристік империя жасақтаған әскери-
өнеркәсіптік кешенінің қазақ халқына тигізген трагедиялық зардабы: Семей
ядролық сынақ полигоны (1949-1991). Атомдық радиациядан болған жергілікті
халықтың денсаулығындағы генетикалық зақымдар, жаппай онкологиялық,
психикалық, т.б. аурулардың таралуы. Өнеркәсіп өндірістерінің қоршаған
ортаны ластауы.
Мәдениет пен ғылым. Жоғарыдан әміршіл басқарудың күшеюінен мәдени және
рухани өмірдегі қайшылықтардың тереңдей түсуі. Ұлт саясатындағы әділетсіз
бұрмалаушылықтардың асқынуы. Целиноград оқиғасы. Қазақ тілінің қолдану
аясын тарылту. Ғылым, әдебиет және өнер саласындағы жетістіктер мен олардың
қайшылықты сипаты.
Кеңестік Қазақстанды қайта құру әрекеттері
КОКП-ның әміршіл-әкімшіл басшылық рөлі мен М.С.Горбачевтың
демократияшыл, реформаторлық қызметі арасындағы қарама-қайшылық.
Жариялылық пен демократияны насихаттау барысында одақтық республикаларда
туындаған ұлттық шиеленістер. Экономикалық дағдарыс. КСРО –ның әкімшіл-
әміршіл жүйесін демократиялық жолмен қайта құруға талпыныстар.
Елді басқарудағы елеулі өзгерістер және реформаторлық бағыттың
біртіндеп үстемдік алуы. Қайта құру мен жариялылықтың экономикаға әсері.
Ұлттық республикалардың экономикалық өзін-өзі басқаруға және өзін-өзі
қаржыландыруға қол жеткізу жолындағы талпыныстары. Экономиканы басқарудағы
өзгерістер. Одақтық басқару жүйесіндегі жекелеген мемлекеттік
кәсіпорындардың республикаларға қайтарылуы. Экономикалық тәуелсіздікке жету
шараларының жартыкештігі.
Д.А.Қонаевтың Қазақстан Компартиясының Бірінші хатшысы қызметінен
босатылуы. Алматыдағы және республиканың басқа қалаларындағы Желтоқсан
көтерілісі және оның шынайы себептері. Партиялық басшылықтың бастамасымен
жастарға және зиялы қауым өкілдеріне қарсы бағытталған қуғын-сүргіннің
қайта өршуі. Орталық биліктің оқиғаға берген әділетсіз бағасы. Қазақстанда
ұлт-азаттық сананың өсе түсуі. Алаш қозғалысы қайраткерлерінің ресми
ақталуы және оның жартыкештігі. Жаңа қоғамдық ұйымдар мен партиялардың
пайда болуы. Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесінің сайлануы. Президенттік
институттың енгізілуі және тұңғыш президенттің сайлануы. Тіл туралы заңның
қабылдануы мен оның маңызы. Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы
Декларация. 1991ж тамыз бүлігі. КОКП қызметінің тоқтатылуы. Кеңестер
Одағының ыдырауы және Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының (ТМД) құрылуы.
БЛОК 3. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК СТРАТЕГИЯСЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ
Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысын қалыптастыру
Тәуелсіз Қазақстан дамуының мемлекеттік стратегиясын айқындау.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасуы мен
дамуының стратегиясы еңбегінің маңызы. Қоғамның алдындағы мақсат пен
міндеттерді анықтау және соған сәйкес бүкіл қоғамды және оның ресурстарын
жұмылдыру. Дербес дамудың дара жолын айқындау. Дамудың қазақстандық үлгісі.
Қоғамды демократияландыру үдерісін дамыту.
Мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатын қалыптастыру. Қоғамның
конституциялық құрылыс негізін жасау. ҚР рәміздері – туды, елтаңбаны,
әнұранды бекіту. Тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау мен патриотизмді
дамытудағы саяси рәміздердің рөлі мен маңызы.
Қазақстан Республикасының Қарулы күштерін құру туралы заң. Елдің
егемендігін, тұтастығын, қорғанысын, азаматтарының қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін ұлттық армияның құрылуы. Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш
Конституциясы және оның маңызы. Президент Н.Ә.Назарбаевтың Ұлттық валютаны
енгізу туралы Жарлығы және оның маңызы. Қазақстан Республикасының
мемлекеттік шекарасын анықтау. Ұлттық қауіпсіздікті нығайту. Мемлекеттік
сәйкестікті дамыту, азаматтық бірлікті және саяси тұрақтылықты нығайту.
Әлеуметтік және ұлтаралық орнықтылықты сақтау және күшейту.
Бүкілхалықтық референдум, қазіргі қолданыстағы ҚР Конституциясын
қабылдау Қазақстанда парламентаризмнің дамуы. Атқарушы биліктің ішіндегі
мемлекеттік басқару жүйесін жаңарту. Орталық пен аймақтардың, мемлекеттік
басқару деңгейі арасындағы өкілдіктерді бөлу, орталықсыздандыру. Жергілікті
өзін-өзі басқару туралы Заң. Еліміздің саяси жүйесінің жаңа құрылымының
қалыптасуы. Конституцияға және басқа да заңнамаға сәйкес қоғамды қазіргі
заманның табиғаты мен талаптарына сәйкес ғылыми басқару.
Биліктің негізгі үш тармағының: Президент, Парламент және Үкіметтің
біріккен еңбегінің нәтижесінде еліміздің саяси жүйесінің барлық құрамдас
бөліктері қызметінің құрылымдық, ұйымдық-құқықтық және өзара қарым-
қатынасы мәселелерін жан-жақты реттейтін, еліміздің демократиялық,
зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет орнату бағытында әлеуметтік-
экономикалық дамуын қамтамасыз ететін заң жүйесінің жаңадан түзіліп,
қабылдануы және бұл үрдістердің қоғамдық қатынастардағы қажеттіліктерге
байланысты үнемі жетілдірілуі. Президент институты - тәуелсіз Қазақстанның
саяси жүйесіндегі бұрын болмаған жаңа құрылым.
Президенттің Қазақстан халқына алғашқы Жолдауы: Қазақстан – 2030.
Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының
артуы, ҚР дамуының ұзақ мерзімге арналған басым бағыттары. Астананы
Алматыдан Астанаға көшіру.
Құқық қорғау органдарының (сот, прокуратура, милиция, арнайы
қауіпсіздік қызметтері және т.б.) құрылуы. Құқықтық реформа және заңдарды
ізгілендіру. Құқық қорғау жүйесін оңтайландыру. Азаматтардың құқығы мен
бостандығын қорғауды нығайту. ҚР-ның Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы
Заңы және оның нәтижелері.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстандық даму жолының іргелі құндылықтары мен
ерекшеліктері туралы. Н.Ә. Назарбаевтың Нұрлы жолы-Қазақстандық даму
жолы: негізгі құндылығы және бірегейлігі.
Қазақстан – 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси
бағыты ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
Жолдауы.Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты ҚР
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.
Елбасы идеялары – ұлттық құндылық. Тәуелсіздіктің тұғыры – Елбасының
Қазақстан жолы, ал түпкілікті мақсат – Мәңгілік ел болу.
Қазақстан Президенті Нурсултан Назарбаевтың Ұлт жоспары – қазақстандық
арманға жол мақаласы - қазақстандықтар үшін қуатты іс-әрекет көзі және
болашаққа ынталандырушы.
Экономикалық дамудың қазақстандық үлгісі
Өтпелі кезеңнің қиыншылықтары: экономикалық дағдарыс, әлеуметтік
шиеленіс, тұрмыс деңгейінің төмендеуі, жұмыссыздық, қылмыстың көбеюі.
Оларды еңсеру жөніндегі шаралар: экономиканың құрылымын өзгерту, әлеуметтік
бағдарланған нарық құру, жекешелендіру және бағаны ырықтандыру,
инвестициялық саясат. Н.Ә.Назарбаевтың қанатты нұсқамасы – ең әуелі
экономика – сонан соң – саясат.
Қазақстанды экономикалық қайта құрудың жасампаздық кезеңі және олардың
нәтижелері. Жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшу. Өнеркәсіп,
аграрлық және қаржы-банк секторлары сияқты экономиканың шешуші салаларының
даму басымдықтары мен келешегі. Қазақстан экономикасын реформалаудың
бағыттары – экономика дамуының кластерлік принципі, еңбек өнімділігі
деңгейін арттыру, заманауи технологияларды енгізу, инвестициялық, салық,
аграрлық-индустриалдық саясаты, инфрақұрылымды әсіресе көлік және
байланысты дамыту. Стратегиялық маңызы бар жаңа темір жол магистралін салу.
Қазақстандық экономиканы дамытуға шетелдік инвестицияны тарту.
Президенттің ел халқына Жолдауы: Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін,
бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін және
оның маңызы. Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс және оны табысты еңсеру.
Дағдарыстан кейінгі кезеңдегі экономика мен қаржы секторының дамуы.
Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері. Индустриалдық-инновациялық дамудың
мемлекеттік бағдарламасы, оны жүзеге асырудың алғашқы табыстары.
2011 жылғы 28 ақпандағы ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы
Жеделдетілген экономикалық жаңару – үдемелі инновациялық индустрияландыру
Бағдарламасының жалғасы. Қазақстан – 2020 стратегиялық жоспарының
басымдықтары. Қазақстанның экономикалық өсуінің келешегі. Қазақстанның
тұрақты экономикалық дамуының траекториясы. ХХІ ғасырдағы экономиканың
қазақстандық үлгісі.
ЭСПО-2017 өткізудің Қазақстан үшін маңызы. Нұрлы Жол – болашаққа жол
жаңа экономикалық саясаты – Қазақстанның жаһандануға берген жауабы. Нұрлы
жол экономикалық даму жоспары.
Әлеуметтік реформалар және білім жүйесіндегі өзгерістер
Әлеуметтік реформалар және әлеуметтік жаңару: кедейшілікті еңсеру,
халықты еңбекпен қамтуды көтеру, жастарды, студенттерді қолдау жөніндегі
мемлекеттік бағдарламалар, зейнетақы мен жәрдемақыны арттыру реформасы.
2008 жылғы 6 ақпандағы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
халқына Жолдауы: Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік
саясаттың басты мақсаты. Адам капиталын, елдің еңбек қуатын дамытудың
стратегиясы. Жұмыспен қамтуды қамтамасыз етудің жаңа стратегиясы, тұрғын-үй
коммуналдық шаруашылықты жаңарту.
Денсаулық сақтау, спорт және дене шынықтыруды дамыту. Астана және
Алматы қалаларында өткен қысқы Олимпиада ойындары, 7-ші Азия ойындарындағы
қазақстандық спортшылардың жетістігі.
Ел халқының табысы аз топтарын қолдау және көмек беру. Бюджеттік
ұйымдарда жалақыны көтеру. Салауатты өмір салты - ұлт болашағын
қалыптастырудың негізі.
Қазіргі білім жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттері.
Білім беру жүйесінің мазмұнын жаңарту. 2010 жылы Қазақстанның Болон
үрдісіне қосылуы және Болон декларациясына қол қою. Мамандарды дайындаудың
үш деңгейлі жүйесін енгізу: бакалавр – магистр - PhD доктор. Техникалық
және кәсіптік білім беруді қайта құру.
2005-2010 жылдардағы Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың
мемлекеттік бағдарламаларының нәтижесі. Инновациялық негіздегі жоғары білім
беруді дамыту стратегиясы. Президенттің Интеллектуалды ұлт-2020
бағдарламасы және оның маңызы. Қазіргі білім беру моделі.
ЖОО-ның инновациялық қызметке көшуі. Оның дамуының тетіктері.
Назарбаев-университеті негізінде жоғары оқу орындарының инновациялық
үлгісін қалыптастыру.
Серпін-2050 әлеуметтік жобасы бойынша білікті мамандар даярлау
мәселесі.
Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасу міндеттеріне сәйкес
ғылымның дамуына және ҒТҮ (ғылыми –техникалық үдеріс) -ті басқаруға жаңа
көзқарас қалыптастыру.
Этнодемографиялық үдерістер және ұлтаралық келісімнің нығаюы
Қазақстандағы көші-қон, демографиялық үрдістер, халықтың этникалық
құрылымындағы өзгерістер. Нұрлы көш бағдарламасы және отандастардың
қайтып оралуы. Егемендік жағдайындағы алғашқы халық санағы, оның
қорытындылары. 2009 жылғы Қазақстандағы халық санағы, халықтың этникалық
және әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.
Біртұтас ұлт болашағының қалыптасу мәселелері. Қазақстан Республикасы
Конституциясы. ҚР заңдары: Қазақстан халқы ассамблеясы туралы, Білім
туралы, Тілдер туралы, Мәдениет туралы. Қазақстан Республикасы
мемлекеттілігінің біртұтастық тұжырымдамасы. Қазақстан ұлттық бірлігінің
доктринасы. Қазақстандық халықтың бірлігі мен тұтастығының нығаюы мен
дамуы тұжырымдамасының мақсаттары мен принциптері.
Мемлекет Басшысының Қазақстанның әлеуметтік жаңғыруы: Жалпыға бірдей
Еңбек Қоғамына жиырма қадам мақаласы. Нақты өнімді еңбек, бәсекеге
қабілетті және күшті Жалпыға бірдей Еңбек Қоғамын құру – ҚР әлеуметтік
жаңарту саясатының негізі. Мемлекеттік жаңғыртудағы Тұңғыш Президенттің
бастамалары.
Блок 4. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ЖАҢАРУЛАР
Қоғамдық-саяси дамудағы алға басулар
Қазақстан Республикасының қоғамдық-саяси өмірін демократияландыру және
жаңарту. Қазақтардың тұңғыш дүниежүзілік құрылтайы. Азаматтық қоғамның
және оның саяси және қоғамдық институттарының дамуы. Қазақстан халқының
форумы. ҚР-ндағы қоғамдық қозғалыстар мен саяси партиялар. Саяси партиялар
мен Қазақстанның партиялық жүйесі. Нұр Отан ХДП - жетекші әлеуметтік-
саяси күш ретінде. ҚР-ның саяси партиялар туралы Заңы және оның маңызы.
Қазақстан – 2050 стратегиясы мен Нұр Отан. Нұрлы болашақ жолында
атты Саяси доктрина - Нұр Отан партиясының көшбасшылығының кешенді
бағдарламасы.
Демократиялық үрдістің дамуы. Парламентке сайлаудың пропорционалды
жүйесін енгізу, партиялық тізім бойынша сайлаудың нәтижелері. Үкіметтік
емес ұйымдардың, кәсіподақтардың, азаматтық қоғам институттарының дамуы. І-
ші Азаматтық форум және оның маңызы.
Ұлтаралық татулық – Қазақстан Республикасында тәуелсіздік пен
демократияны нығайтудың негізі. Президент жанындағы консультативтік және
кеңесші орган Қазақстан халқы келісімі мен бірлігінің қоғамдық институты -
Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) құрылуы. ҚХА-ның бірінші сессиясы,
оның шешімдері. Ортамерзімді кезеңге арналған Қазақстан халқы
Ассамблеясының стратегиясы. Ұлтаралық келісімнің қазақстандық моделінің
ерекшелігі. Қазақстанның ұлттық бірлігінің доктринасы.
ҚР-ның ақпараттық саясаты, БАҚ-тың дамуы. Қазақстан Республикасының
Ұлттық кеңесінің қызметі. Азаматтық қоғамды одан ары демократияландыру
және дамыту бойынша ұсыныстар әзірлейтін тұрақты жұмыс істейтін Кеңес
ұйымдастыру. Демократияландыру және азаматтық қоғам мәселелері бойынша
Ұлттық комиссияның қызметі.
Құқық қорғау және сот органдарының қызметін жетілдіру. 2003 жылғы 2
желтоқсандағы азаматтық және саяси құқықтар туралы пакт және оны жүзеге
асыру. Қазақстан Президенті жанында адам құқықтары жөніндегі Комиссияның
құрылуы және оның қызметі. ҚР-нда адам құқы жөніндегі өкілетті институттың
(Омбудсмен) енгізілуі. Өлім жазасына мораторий енгізу. Қазақстанның
экономикалық, әлеуметтік, мәдени құқықтар, азаматтық және саяси құқықтар
туралы Халықаралық пактілерді бекітуі. Заңдарды ізгілендіру. Саяси
реформалардың жалпыұлттық бағдарламасы. Қазақстандық бірегейлік пен
бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасы: мақсаты мен міндеттері.
Қазақстандық бірегейлік пен бірліктің іргетасы – мәдени, этностық, тілдік
және діни әралуандылыққа негізделген жалпыұлттық құндылықта. Тұжырымдаманы
іске асыру тетіктері. Азаматтық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру
саласындағы әлемдік тәжірибе.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы: Қазақстан
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында.
ҚР жастар саясаты және рухани жаңару бағыты
Жастар істері бойынша саясаттың негізгі бағыттары. Нұр Отанның
жастар қанатының қызметі. Жастарды патриоттық және интернационалдық рухта
тәрбиелеу. 2004 жылғы Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар
саясаты туралы заңы. Жастардың рухани, мәдени, бiлiм алуы, кәсiби
қалыптасуы мен дене тәрбиесiн дамытуы үшiн әлеуметтiк-экономикалық,
құқықтық, ұйымдастырушылық жағдайлар мен кепiлдіктер жасау, бүкiл қоғам
мүддесi үшiн олардың шығармашылық әлеуетiн ашу. ҚР-ның жастар саясаты
туралы Қазақстан – 2020 даму бағдарламасы.
Қазақстанда жаңа конфессионалдық шындықтың қалыптасуы. Дін тұту
бостандығының заңмен қамтамасыз етілуі және Қазақстандағы конфессияаралық
келісім. Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы (ҚМДБ). Астанадағы
әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының 2003 ж. 1-ші съезі, 2006 ж. 12-
13 қыркүйектегі ІІ съезі, 2009 ж. 1-2 шілдедегі ІІІ съезі. Қауіпсіздік
мәселелері контексіндегі Қазақстанның конфессионалдық саясаты.
Ұлы Дала еліндегі тарихи сананы және дүниетанымды қалыптастыру саясаты
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы ұлт тарихындағы ақтаңдақтарды
жоюға бағытталған шаралар. Ұлттық бірлік және жаппай саяси жазалау
құрбандарын еске алу жылы. 1998 ж. Ұлттық тарих жылы.
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Тарих толқынында еңбегінде ұлттық
тарихты зерделеу. Қазақ жерлерін Ресей империясының жаулау тарихын қайта
зерттеудің қолға алынуы. Елбасының Халық тарих толқынында тарихи
зерттеулерге бағытталған бағдарламасы аясында қазақтың ұлттық тарихының
шеңберін кеңейту және ұлттың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру. Елбасы
бағдарламасының жаңа тарихи сананы негіздеудегі маңызы.
Мәдени мұра Мемлекеттік бағдарламасы. Оның мақсаты және жүзеге
асырудың негізгі бағыттары: рухани және білім беру жүйесін дамыту, мәдени
мұраның сақталуын және тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ету. Тарихи және
сәулет ескерткіштерін жаңғырту. Мәдени мұраны зерделеудің біртұтас жүйесін
құру – фольклор, дәстүр, әдет-ғұрыптар. Мемлекеттік тілде гуманитарлық
білімнің толық бағалы қорын құру.
Тәуелсіздік толғауы атты Елбасының 2014 жылғы 15 желтоқсанындағы
сөйлеген сөзінің маңызы. Жаңа Қазақстан –ол ұлы істердің ұйытқысы болған
Ұлы Дала мұрагері.
Ұлытау ұлағаты. Қазақ мемлекеттілігі туралы тұжырым-Елбасының Ұлытау
төрінде берген салиқалы сұхбатының басты мәселесі. Елбасының қазақ тарихын
Бәйтерекке теңеуі. Көне түріктердің мемлекеттілігі, Алтын Орданың және
Қазақ хандығының тәуелсіз мемлекетке ұласуы туралы қағида. Тәуелсіздік
тұсында көне түркі жазуының және түркі мәдени ескерткіштерінің жан-жақты
зерттеле бастауы.
Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұн, Махмұд Қашқари, Қожа Ахмет Яссауи
еңбектерінің қазақ тіліне аударылып, қайта басылуы. Елбасының ежелгі
Ұлыстар мен Ордалардағы этносаяси үрдістердің қалыптасуына байланысты
пікірлері.
Халық тарих толқынында атты Елбасы бағдарламасының жаңа тарихи сананы
қалыптастырудағы маңызы.
Ұлттық тарих мәселелеріне арналған Халық тарих толқынында арнаулы
бағдарламасының қабылдануы. Қазақстан тарих ғылымының алдыңғы қатарлы
әдіснама мен әдістеме арқауында сапалық секірісті жүзеге асыруы.
Қазақтардың ұлттық тарихының маңызын айшықтау. Ұлттың жаңа тарихи
дүниетанымын қалыптастыру. Тарихи деректерді сараптау. Шет елдердегі
зерттеулерді қолдану. Аймақтардағы мұражайлар мен тарихи орындарды
жаңғырту. Халыққа тарихи патриотизмді сіңіру.
Жаңа қоғамдық сананы қалыптастыруда Қазақ хандығының 550 жылдығының
аталып өту маңызы
Н.Ә.Назарбаев еңбектерінде Қазақ хандығының – ұлттық мемлекеттіліктің
бастауы ретінде бағалануы. Мәселенің деректік негіздері мен тарихнамасына
Қазақ хандығының құрылуына жаңаша көзқарастың пайда болуы.
Н.Ә.Назарбаевтың еңбектерінде Қазақ халқының қалыптасуына байланысты өзекті
мәселелердің көтерілуі және Қазақ хандығының қалыптасуының тарихи
алғышарттарына жаңа көзқарас. Қазақ хандарының мемлекеттік қызметін
зерттейтін жаңа еңбектердің жарыққа шығуы. Қазақ хандығының 550 жылдығын
мерекелеуде социомәдени негіздерге байланысты көзқарастардың қайта қаралуы.
Тәуелсіз Қазақстанда халықтың ауызша тарих айту дәстүрінің, шежіренің,
жазбаша тарихнаманың: Мұхаммед Хайдар Дулатидің, Қадырғали Қасым ұлы
Жалайридің аса көрнекті еңбектерінің маңызының жаңаша бағалануы. Байырғы
Қазақ қоғамындағы батырлар мен билер институтын және қазақтардың дәстүрлі
көшпелілер мәдениетін зерттеудегі үдерістер. Қазіргі қазақ
мемлекеттілігінің республика территориясындағы ежелгі мемлекеттер мен Қазақ
хандығынан ерекшелігі.
Мәңгілік ел - ХХІ ғасырдағы Қазақстанның ұлттық идеясы.
Мәнгілік ел ұлттық идеясының мәні мен маңызы. Мәңгілік ел- ежелгі
түркілер мұраты. Мәңгілік ел - бабалардан мұраға қалған тарихпен
суарылған қазақ халқының арманы. Мәңгілік ел идеясының негіздері: тарихи
сабақтастық; қазақ мәдениеті; еркіндік; бірлік; күшті мемлекет; жоғарғы
мақсаттар; ұлы болашақ. Мәңгілік елдің негізгі кезеңдері: ұлттық
мемлекетті құру және халықты біріктіру идеясының пайда болуы; ұлттық
мемлекетті қолдау үшін күрестер; халықты қорғаушылардың қасіреті.
Елбасының мемелкеттіліктің жаңғыруы және халықтың бірігуіндегі орны.
Мәңгілік елдің құндылықтары:
1. Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана
2. Ұлттық бірлік, бейбітшілік және біздің қоғамдағы ынтымақтастық
3. Зайырлы қоғам және жоғары руханилық
4. Индустрияландыру және инновация негізінде экономикалық өрлеу
5. Жалпыға бірдей еңбек ету қоғамы
6. Тарихтың, мәдениеттің және тілдің ортақтығы
7. Ұлттық қауіпсіздік және біздің еліміздің жалпы дүниежүзілік және
аймақтық мәселелерді шешуге жаһандық қатысуы
Қазақстан халқы Ассамблеясы кеңесінің Тәуелсіздік. Келісім.
Болашағы біртұтас ұлт атты XXIV сессиясында Мәңгілік Ел патриоттық
актісінің тарихи маңызы.
Қазақстан - әлем мойындаған ел.
Әлемдік қауымдастықтың Қазақстанның егемендігін тануы, оны БҰҰ - на
қабылдауы. Қазақстанның сыртқы саяси қатынастар саласындағы басымдықтары.
Қазақстанның сыртқы саясатының қалыптасуы.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мақсаттар: халықаралық
және аймақтық қауіпсіздік, мемлекеттің аумақтық тұтастығы және егемендігі.
Тәуелсіз Қазақстанның сыртқы саясатының көпбағыттылығы. Белсенді, сындарлы
және үйлестірілген сыртқы саясатты жүзеге асыру. Жаңа геосаяси жағдайдағы
Қазақстан Республикасының бағыты - халықаралық қатынастарда қауіп-қатерді
азайтуға ұмтылу.
Сыртқы экономикалық ынтымақтастық және инвестициялық қызмет. Қазақстан
Республикасының бітімгерлік миссиясы. ҚР-ның Азияда өзара іс-қимыл және
сенім шаралары жөніндегі Кеңесті (АӨСШК, 1992 ж.) ұйымдастыру бойынша
бастамасы. Қазақстанның Батыс-Шығыс мәдениаралық және өркениетаралық
диалогты дамытуға қосқан үлесі. Өзара сенімді нығайту жөніндегі бастамалар.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері (2003 ж.).
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы және оның нәтижелері. ЕҚЫҰ позициясының
нығаюы, ұлттардың әлемдік қауымдастығы тарапынан осы басты саяси ұйымға
сенім мен құрметтің күшеюі. 2010 жылғы 1-2 желтоқсандағы Астанадағы Саммит
– дүниежүзілік маңызы бар оқиға.
Еуразия идеясының ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың заманауи түсінігінше
дамуы, оның Еуразия халықтарының ортақ игілігі үшін өзара тиімді, тығыз
өзара қатынастардың қажеттігін негіздеуі. Экономикалық одақ құру туралы
келісім. Еуразиялық экономикалық одақ: теория және шындық. Қазақстан,
Ресей, Белоруссия: Кедендік одағының құрылуы және қызметінің басталуы, оның
маңызы. Біртұтас экономикалық кеңістік құру идеясы және оны жүзеге асыру.
БЭК-тің келешегі. Қазақстанның Еуразия экономикалық одағына кірудегі
перспективалары.
Әлемнің және ЕурАзЭҚ-тың ғаламдық энергетикалық және экологиялық
қауіпсіз дамуын құру проблемаларын іргелі теориялық және әдіснамалық
зерттеулер топтамасының қорытындысы болып табылатын Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ХХІ ғасырдағы жаһандық тұрақты
дамудың энергоэкологиялық стратегиясы кітабы. Қазақстан Республикасы
Тәуелсіздігінің 25 жылдығының атап өтілуі. Н.Назарбаевтың Әлем.ХХІ ғасыр
манифесінің негізгі қағидалары. Соғысқа, ядролық қаруға және терроризмге
қарсы күресу жөніндегі бастамалар.
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәнін оқып-үйренудің қорытындысы.
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиеттер:
1. Қазақстан тарихы. 5 томдық. 1-5-томдар. –Алматы., 1996, 1997, 2000,
2010.
2. Қазақстан тарихы: Лекциялар курсы. Ред. басқ. т.ғ.д., проф. Қ.С.
Қаражан. – Алматы: Нұрпресс, 2011. – 376 б.
3. Қазақстанның қазіргі заман тарихы. Хрестоматия. (1917-1939). 1т. Ред.
басқарған Қ. С. Қаражан. Алматы, 2007.
4. Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында. Алматы: Атамұра, 1999
5. Кан Г.В. История Казахстана: Учебное пособие для вузов. – Алматы,
2005.
6. Қазақстан (Қазақ елі) тарихы. – 4 кітаптан тұратын оқулық. Алматы,
Қазақ университеті, 2016.
7. Ұлы Дала тарихы: учебное пособиеКан Г.В., Тугжанов Е.Л. – Астана:
Zhasyl Orda, 2015. – 328 стр.
8. Аяған Б.Ғ., Әбжанов Х.М., Махат Д.А. Қазіргі Қазақстан тарихы. –
Алматы, 2010.
9. Қазіргі Қазақстан тарихы: Хрестоматия Б.Ғ.Аяғанның ред. – Алматы,
2010.
10. Қазақстан тарихы: Оқу құралы. Ред. басқ. проф. Б.С. Сайлан. –
Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. – 452-б.
11. Артыкбаев Ж.О.; Раздыков С.З. История Казахастана: Учебник. – Астана:
Фолиант, 2007. – 344 с.
Қосымша әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы, 1995.
2. Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как
суверенного государства.- Алматы, 1992
3. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік белестері. – Алматы, 2003.
4. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.
5. Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік кіндігі. - Астана, 2002.
6. Назарбаев Н.А. Евразийский Союз. Идеи, практика, перспективы.- м:1997
7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына
жолдауы. А., 1997.
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2050 стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің
жаңа саяси бағыты. ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына Жолдауы. – Егемен Қазақстан, 15 желтоқсан 2012 ж.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі – Мәңгілік Елдің
Ұлы тарихы. Тәуелсіздік күніне орай салтанатты шарада сөйлеген сөзі. -
Егемен Қазақстан, 16 желтоқсан 2014 ж.
10. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар,
даму. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша. – Егемен Қазақстан, 1
желтоқсан 2015 ж.
11. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. Алматы: Атамұра, 2003
12. Назарбаев Н.А. На пороге ХХІ века. – Алматы: Өнер, 1996
13. Назарбаев Н.А. Ғасырлар тоғысында. – Алматы, Өнер, 1996. – 272 б.
14. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.
15. Назарбаев Н.А. Стратегия независимости. – Алматы, 2003.
16. Назарбаев Н.А. Без правых и левых. Москва, 1991
17. Омарбеков Т. Голодомор в Казахстане (хрестоматия). – Алматы, 2010.
18. Омарбеков Т. Қазақстан тарихының өзекті мәселелері. Көмекші оқу құралы.
Алматы: Өнер, 2003. – 552 б Абылхожин Ж. Очерки социально-
экономической истории Казахстана. XX век. — Алматы, 1998.
19. Омарбеков Т. Қазақстан қасіреті: Көмекші оқу құралы. – Алматы: Санат,
1997. – 320 б.
20. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық
көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.
21. Языковая политика в Казахстане (1921-1990 гг.): сборник документов
Сост.: Айбасова М.К.,. Исахан Г.Т. – Алматы: Қазақ университеті, 1997.
– 325 с.
22. Алаш қозғалысы: Құжаттар мен материалдар жинағы: сәуір 1920-1928 жж.
Бас ред.: Қойгелдиев М.Қ.; Жауапты құраст.: Грибанова Е. М., Жағыпаров
Н. Р. – Алматы: Ел-шежіре, 2007. – 304 б.
23. Алаш қозғалысы. Құжаттар мен материалдар жинағы. 1905 – 1917 жж. Т. 1.
– Алматы: 2004-2007. I-IV Т.
24. Қазақстан Республикасының Президенті Мұрағатының аса құнды құжаттары:
Жинақ. - 1 шығарылымы Жауапты ред.: Шепель В.Н. – Алматы: АП РК, 2009.
– 103 б.
25. Әбжанов Х. Қазақстан: тарих, тіл, ұлт. – Астана, 2007.
26. Қозыбаев М. Өркениет және ұлт. – Алматы, 2001. -369 б.
27. Қозыбаев М. История и современность. – Алма-Ата, 2003. – 265 б.
28. Козыбаев М.К., Алдажуманов П.С. Тоталитарный социализм: реальность и
последствия. – Алматы: Фонд XXІ века, 1997. – 258 с.
29. Койгелдиев М.К. Сталинизм и репрессии в Казахстане 1920-1940-х годов.
Алматы, 2009.
30. Атабаев Қ.М. Қазақстан тарихының деректанулық негіздері. – Алматы,
2002. – 172 б.
31. Қойгелдиев М.Қ. Алаш қозғалысы. –А., 1995.
32. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық
көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.
33. Нұрпейісов К. Алаш һәм Алаш - Орда. –А., 1995.
34. Абылхожин Ж.Б. Очерки социально-экономической истории Казахстана. XX
век. -Алматы; ЮАТ. – 1997.
35. Современный Казахстан: стратегия успеха под ред. М.Е.Шайхутдинова . –
Алматы, 2008.
36. Сайлан Б.С.Кеңестік биліктегі Қазақстанның жастар саясаты: тарихы мен
тағылымы (1917-1991 жж.). – Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2011. – 433 б.
37. Ертысбаев Е.К. Казахстан и Назарбаев: логика перемен. – Асатана:
Елорда, 2001.
38. Тоқаев Қ.К. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. – Алматы, 2002.
39. Қазақстан: мемлекеттілік кезеңдері. Конституциялық актілер
Құрастырған Ж.Бәйішев. Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 496 б.
40. Султангалиева Г.С. Западный Казахстан в системе этнокультурных
контактов (XVIII – начало XX вв.). – Уфа, 2002.
41. Мендикулова Г.М. Казахская диаспора: история и современность. А., 2006.
343 С.
42. Рысбекова С. Социальная модернизация традиционного общества в
Казахстане (1920-1936 гг.) Издательство Арыс, Алматы, 2013. 370
с.
43. Тәуелсіз Қазақстан тарихы: Хрестоматия. Құрастырғандар: Қ.С. Қаражан,
К.Е.Абикенова, С.Смағұлов. – Алматы: Қазақ университеті, 2013. 260
бет.
44. Сайлан Б. Жастар ұйымының жетекшісі – Садықбек Сапарбекұлы Садықбек
Сапарбеков. Құжаттар мен материалдар. – Астана: Әдебиет әлемі. – 2013.
–251-256 бб.
45. Қозыбақова Ф.А.Қазақстандағы кеңестік әкімшіл-әміршіл жүйенің аграрлық
саясаты және оның салдары (1920-1930 жж.). учебное пособие. – Алматы,
2011 5,4 п.л
46. Эпистолярное наследие казахской правящей элиты. Сборник исторических
документов в 2-х томах. Алматы. 2014.
47. Уразбаева А.М. Қырғыз (қазақ) облыстық партия комитеті (Қыробком)
құжаттары Қазақстанда тоталитаризмнің қалыптасуы тарихының дерек көзі
(1920-1925 жж.). – Монография. – Алматы: Қазақ университеті 2015. –
196б.
48. Martin V. Law ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
ТАРИХ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫ КАФЕДРАСЫ
KZT1101 Қазақстанның қазіргі заман тарихы
пәнінің оқу-әдістемелік кешені
Барлық мамандықтар бойынша
Күндізгі
ҚЫЗЫЛОРДА, 2021ж
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешенін
құрастырған
т.ғ.к., проф М.Н.Аңсатова, п.ғ.м., аға оқытушы А.Ж.Азирбекова
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешені Тарих және
Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасының мәжілісінде қаралды.
№ 1 хаттама, 26 тамыз 2021ж
Кафедра меңгерушісі: _____________________________Оразба қов А.Ж.
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәннің оқу-әдістемелік кешені
Академиялық кеңес отырысында мақұлданды.
№ 1 хаттама, 2021ж
Академиялық кеңес төрағасы______________________Жайла уова М.К.
Мазмұны
1)Негізгі оқу бағдарламасының (міндетті компонент пәндері) көшірмесінен
немесе оқу бағдарламасы (таңдау компоненті пәндері бойынша);
2) Syllabus (жұмыс оқу бағдарламасы)
3) пəннің оқу – əдістемесімен қамтамасыз ету картасы
4) дəрістік кешені (дəріс тезистері, көрнекілік жəне тарату материалын,
ұсынылатын əдебиеттер тізімін);
5) семинарлық (практикалық), зертханалық сабақтардың жоспары мен
әдістемелік нұсқаулар;
6) білім алушының өзіндік жұмыстарына арналған материалдар;
7) білім алушының оқу жетістіктерін бағалау және бақылау бойынша
материалдар;
8) оқу сабақтарының бағдарламалық және мультимедиялық сүйемелденуі. (пән
ерекшелігіне байланысты)
ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Бекітемін
Гуманитарлық-педагогикалық
институт директоры Тайман С.Т.
_________________
№1 хаттама ___ ________ 2021ж.
KZT1101 Қазақстанның қазіргі
заман тарихы пәнінің
жұмыс оқу бағдарламасы
Барлық мамандықтар бойынша берілген кредит саны: 5
Қызылорда, 2021 жыл
Жұмыс бағдарламасын дайындаған т.ғ.к., проф М.Н.Аңсатова, п.ғ.м., аға
оқытушы А.Ж.Азирбекова
ПІКІР ЖАЗУШЫ
С.К. Серікбаев т.ғ.к.
Н.К.Мыңжасов т.ғ.к. доцент
Пәннің жұмыс оқу бағдарламасы: Қазақстан Республикасы білім және ғылым
министрлігі., жалпы білім беру пәндері үшін KZT1101Қазақстанның қазіргі
заман тарихы пәніне арналған типтік оқу бағдарламасы негізінде жасалды.
Алматы 2019ж.
№1 хаттама ___ ________ 2021ж. ғылыми әдістемелік кеңесінде қаралған.
Блок 1 ҚАЗАҚСТАН ТӘУЕЛСІЗДІККЕ БАРАР ЖОЛДА: ДАМУ ФАЗАЛАРЫ МЕН ҰЛТТЫҚ
ҚҰРЫЛЫС ИДЕЯЛАРЫ.
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық жағдай –тәуелсіздік үшін күрестің
алғышарттары
Ішкі Ресейден орыс және басқа еуропалық тұрғындарды қазақ жеріне
қорыныстандыру ісінің қарқын алуы, экспедициялық зерттеу жұмыстарының
жүргізілуі, қоныстандыру мекемелері жүйесінің құрылуы, қоныс аудара
келгендерге жасалған қолдау.
Қазақ қоғамының дәстүрлі шаруашылығындағы өзгерістер. Әкімшілік
орындарының қазақ қожалықтарын жаппай отырықшы тұрмысқа аудару шаралары,
осы мақсатта қолданған әдістері. Аграрлық қатынастардың шиеленісе түсуі.
Қазақ жерінде өнеркәсіп ошақтарының қалыптасу ерекшеліктері және оның
отарлық сипаты. Ұсақ өнеркәсіп. Транспорт. Сауда. Банкі жүйесі. Еуропалық
капиталдың енуі. Өнеркәсіп орындарындағы жұмысшылардың әлеуметтік жағдайы.
Қазақ жұмысшыларын кемсіту және қанау ұстанымы
Ұлттық мемлекет құру жолындағы қозғалыстар
Қазақ халқының ұлттық қозғалысының бастаулары. Ұлттық қозғалыс
түрлерін сипаттау. Қазақ зиялыларының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы,
білімі, қызметі. Жәдидтік ағартушылық ойларының Ұлы Дала еліне ықпалы.
Ресей империясының түрік-мұсылман халықтарының интеллектуалды элиталарының
өзара ықпалдасуы. Мұсылмандардың қайырымдылық қоғамдары және олардың
қызметі. 1905 жылғы 17 қазандағы патша манифесі. Қоғамда орталық биліктің
атына арыз-тілектердің жазылуы. Қарқаралы петициясы. Орал және Торғай
облыстарынан дін және жерге байланысты жазылған арыз-тілектер. Жер
мәселесінің қойылуы. Бұл құжаттық материалдардың бағдарламалық сипаты.
Қазақтардың Ресейдің І – ІІ Мемлекеттік Думаларының жұмысына қатысуы.
Думада қазақ жері туралы мәселенің қойылуы Б.Қаратаев, Т.И.Седельников және
басқа депутаттардың қызметі. Ә.Бөкейхановтың Мемлекеттік дума қызметіне
арналған мақалалары. Аграрлық мәселе және қазақ депутаттары А.Бірімжанов
пен Б.Қаратаевтың сөздері. Қазақ саяси элитасының (Ә.Н.Бөкейханов,
М.Дулатов, А.Байтұрсынов, Х.Досмұхамедов, Ш.Құдайбердіұлы, М.Тынышбаев және
т.б.) қазақ халқының тарихы мен мәдениетін зерттеу әрекеттері. Ұлттық
зиялылар: қалыптасуы, құрамы, қоғамдық қызметі. Ғасыр басындағы қазақ
ағартушылығы: ерекшеліктері, мақсаты, жеке тұлғалары. А.Байтұрсынұлының
Әліппе (Оқу құралы) (1912). Қазақ кітаптары және оларда көтерілген
қоғамдық мәселелер. А.Байтұрсынұлының Маса, М.Дулатұлының Оян, қазақ!
Ш.Құдайбердіұлының, М.Ж. Көпейұлының, Ғ.Қараштың, Ә.Кердерінің және басқа
қазақ жазушыларының кітаптары. Қазақ әдеби және ғылыми тілінің қалыптасуы.
Айқап журналы (ред. М.Сералин), Қазақ газеті (ред. А.Байтұрсынұлы). Ұлт-
азаттық қозғалыс идеологиясының қалыптасуы. Қазақ ұлтшылдығы:
ерекшеліктері, мақсаты, қорғаныстық сипаты.
Ресейлік түркіліктің доктринасы: қазақ ұлттық қозғалысының қалыптасуына
әсері. Қазақ зиялыларының дума жанындағы мұсылман фракциясы құрамындағы
қызметі. 1907 ж. 3 маусым заңы бойынша қазақтан депутат сайлау құқының
жойылуы. Қазақ саяси тобы өкілдерінің жалпыресейлік мұсылман съездеріне
(С.- Петербург, Н.- Новгород) қатынасуы. Империяның түрік-мұсылман
халықтарының консолидациясындағы Иттифак-эль-муслиминнің (Мұсылмандар
одағы) рөлі. Ұлт-азаттық қозғалыс басшыларын қудалау. Жандарымдық –
полицейлік тәртіптің күшеюі.
Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Қазақ өлкесі. Қазақстандағы
соғыс тұтқындары. Қазақстан аумағындағы халық бұқарасы жағдайының
нашарлауы. Жалпыұлттық дағдарыстың пісіп-жетілуі. Тыл жұмыстарына
бұратаналарды реквизициялау туралы 1916 ж. 25 маусымдағы жарлық, оның
халыққа қарсы мәні. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері,
қозғаушы күштері, басталуы, барысы және негізгі кезеңдері. Қозғалыстың
көшбасшылары: А.Иманов, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ә. Жанбосынов, Ұ. Саурықов және
басқалар. Қарқара көтерілісі (Албан көтерілісі) - 1916 жылғы
Қазақстандағы ұлт - азаттық көтерілісінің Жетісу облысындағы орталығы. Орыс
әскерінің жазалау әрекеттері. Көтерілістің жеңілу себептері және тарихи
маңызы. Патша өкіметінің жазалау шараларының салдары. Қазақтардың Қытайға
(Құлжа өлкесі, Қашқар), Ауғанстанға жаппай иммиграциясының алғашқы толқыны.
1916 жылғы көтеріліске қазақ зиялыларының көзқарасы. Тылдағы қара жұмысқа
алынған қазақ жастарының жағдайы. Ә.Бөкейхановтың шақыруымен тыл
жұмысындағы жастармен жұмыс істеуге ұлт зиялыларының өз еркімен аттаныуы.
Бұл азаматтық актінің салдары және тарихи маңызы. Тәуелсіз Қазақстан
тарихнамасында 1916 ж. көтерілісті бағалауға жаңаша көзқарастың қалыптасуы.
Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы және оның
Қазақстанға ықпалының ерекшелігі. Саяси партиялар: большевиктер, кадеттер,
эсерлер, Алаш, Үш жүз, Шуро-и-ислам, Шуро-и-иулемия және т.б.
Қазақстандағы саяси биліктегі өзгерістер. Уақытша өкіметтің жергілікті
басқару органдарының құрылуы. Революциялық өзгерістерге байланысты ұлт-
азаттық қозғалыстың жаңа міндеттері. Қазақ саяси басқарушы тобының Қазақ
комитеттерін құруға байланысты шақырулары. Қазақ комитеттерінің құрылуы
ұлттық мемлекеттілікті жаңғырту әрекетінің көрінісі. Облыстарда өткізілген
қазақ съездері және оларда қаралған мәселелер. Ұлттық саяси топ
өкілдерінің Уақытша өкімет органдары құрамындағы қызметі. 1917 жылдың
жазындағы саяси дағдарыс. Шілдедегі Жалпықазақ съезі және оның Алаш
партиясын құру туралы шешімі. Партияның бағдарламасы. Жалпыресейлік
Құрылтай Жиналысына депутаттар сайлау, Алаш партиясының жеңісі.
Жаңа заман дәуіріндегі ұлттық идея, ұлттық мемлекеттіктің қалыптасу
эволюциясы. ЮНЕСКО шешімімен Алаш қозғалысының көшбасшысы Ә.Н.Бөкейхановтың
150 жылдық мерейтойының атап өтілуі.
Кеңестік Қазақстанның тарихи бастаулары: қазақтандыру қиыншылықтары
Уақытша өкіметтің мемлекеттік институттарының ыдырауы, большевиктердің
билікке келуі. Бұл оқиғаға байланысты Ә.Бөкейхановтың өз ұстанымын
білдіркі. Желтоқсандағы жалпықазақ съезі. Ә.Бөкейхановтың төрағалығымен
Алашорда (Халық кеңесі) үкіметінің құрылуы. Алаш автономиясын жариялауға
дарялық. Қоқан қаласында Түркістан автономиясы (Қоқан Автономиясы)
үкіметінің құрылуы. М.Шоқайдың естеліктері. Алашорда және Түркістан
автономиясы үкімет орындарының құрылуының тарихи маңызы. Советтік биліктің
орнауы. Ресей халықтарының құқы Декларациясы (15 қараша 1917 ж.)
жариялануы. Алашорда және Қоқан автономиясы билік орындарының таратылуы.
Кеңес өкіметінің Қазақ комитеттерін ұлттық-буржуазиялық биліктің
көрінісі ретінде тануы.
Азаматтық қарсыласу жылдарындағы Қазақстан. Қазан төңкерісі және
Қазақстанның саяси өмірі. Кеңес өкіметін заңдастыру шаралары. Қазақстанды
кеңестендіру ерекшеліктері.
Қазақ елі ақтар мен қызылдардың текетірес күрестерінің сахнасы.
Алашорда үкіметінің қазақ әскери жасақтарының іс-қимылдары. Қазақ халқын
таптық тұрғыдан екіге бөлу. Соғыс қимылдарының бүкіл қазақ өлкесін қамтуы.
Азамат соғысының қазақтың дәстүрлі шаруашылығын күйзелтуі. Әскери
коммунизм саясатының қазақ өлкесіндегі арандату әрекеттері. Қырғыз
(Қазақ) революциялық комитетінің ұлттық мемлекет құру идеясын күйретуі.
Алашорда үкіметіне кешірім жариялануы. А. Байтұрсынұлының В.И.Ленинге
жолдаған хаттары, оларда большевиктер ұстанымына айтылғын сын.
Қырғыз (Қазақ) АСР-ның құрылуы – ұлттық мемлекет құру идеясын таптық
негіздегі мемлекет құру идеясымен ауыстыру. Қырғыз (Қазақ) АКСР - нің
территориялық аймағының жоғарыдан белгіленуі. Қазақ АССР және Түркістан
Республикасы. Мұсылман бюросы және Түрккомиссия: саяси билік үшін күрес.
Тұтас Түркістан идеясы, жеңіліс табуы. Т. Рысқұлов және М. Сұлтанғалиев.
Басмашылар қозғалысы. Әнуар Паша және А.З. Валидов.
Кеңестік тоталитарлық басқару жүйесінің негіздерінің қалануы.
Кеңестік тоталитарлық Қазақстанның қалыптасуы: сипаты, шаралары,
сабақтары
Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭС). Оған көшудің әлеуметтік-
экономикалық және саяси негіздері. ЖЭС-тің мазмұны және оны жүзеге асыру
ерекшеліктері. Қазақстандағы аштыққа қарсы қазақ зиялыларының күресі.
Жер-су реформасының мақсаты. Оны жүзеге асырудағы ауытқулар мен қателіктер.
Қазақ өлкелік партия комитетінің қазақ ұлтшылдығына қарсы күресі.
Түркістан республикаларын ұлттық-мемлекеттік межелеу - біртұтас Түркістан
идеясының біржақты күйреуі. Қазақ жерлерінің ҚКАСР құрамына біріктірілуі.
Коммунистік партияның қоғамдағы саяси дара билігінің күшеюі. Жаңа
көпұлтты империя - КСРО-ның құрылуы. Ф.И.Голощекиннің Кіші Қазан идеясы
және оның қатерлі мазмұны. Қазақ өлкелік партия комитетінің жер мәселесіне
байланысты шешімінің отарлық мазмұны. Қазақ зиялыларын қуғындаудың
басталуы.
Қазақстанды индустрияландырудың жолдары мен әдістеріне байланысты
теориялық айтыстар. Қазақ қайраткерлерінің индустрияландыруға байланысты
пікірлері. Қазақстанды индустрияландыру идеясының отаршылдық мазмұны.
Қазақтың дәстүрлі шаруашылығын сталиндік реформалау негізінде қайта
құрудағы асыра сілтеулер. Жайылымдық-шабындық жерлерді бөлу және оның
нәтижелері. Қазақ ауылын кеңестендіру –дәстүрлі қазақ қоғамын талқандау.
Бай қожалықтарын тәркілеу және оның әлеуметтік- экономикалық салдарлары.
Көшпелі және жартылай көшпелі қазақ шаруалары қожалықтарын күшпен
отырықшылыққа көшіру. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыруға көшу.
Ұжымдастырудың әдістері, түрлері, қарқыны. Еріктілік пен заңдылық
принциптерінің бұзылуы. Адам құқының тапталуы. Ауқатты шаруалар қожалығын
тап ретінде жою. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылық жүйесінің күйреуі.
Меншіктен айыруға және күштеп ұжымдастыруға қарсы халық наразылығы мен
көтерілістер – ұлт-азаттық қозғалыстар жалғасы. Қазақтардың шетелге ауа
көшулері. Қазақтардың аштан қырылуы. Қазақ босқындарының қайғылы тағдыры.
Бесеудің хаты. Т.Рысқұловтың И.Сталинге хаты –ащы шындықтың ақиқаты.
Аштықтың демографиялық салдарлары. 30-шы жылдардың екінші жартысындағы
Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы ауыр ахуал.
Қазақстанның қоғамдық-саяси өміріндегі, мәдениетіндегі, білімі мен
ғылымындағы ұлт мәселесіндегі таптық-партиялық принципті ұстану залалдары
және оның ұлыдержавалық астарлары. Қазақ мүддесін қорғаушылар -
С.Сәдуақасовтың, С.Қожановтың және Ж.Мыңбаевтың ұстанымындағы теориялық-
саяси мәселелер. Ф.И.Голощекиннің Алаш зиялыларына ымырасыз шабуылы. Алаш
зиялыларына қарсы қуғын-сүргін – қазақ ұлтын рухсыздандырудың және
мәңгүрттендірудің бастауы.
Қазақстанды әкімшілік-территориялық аудандастыру – тоталитарлық басқаруға
барар қадам. КСРО мен ҚазКСР Конституциялары – сөз бен істің қайшылығы.
Қазақ АКСР-ның одақтас республикаға айналуы. Сталиндік үлкен қуғын-
сүргін, оның ауқымы мен ауыр салдарлары. Қиыр Шығыстағы корейлердің
Қазақстанға еріксіз қоныс аударылуы - адам құқығының аяқасты етілуі.
М.Шоқайдың эмиграциядағы саяси қызметі – түрік халықтарының рухани
жаңаруына бағытталған елеулі қадам. Оның (Яш Түркістан. Кеңестер
билігіндегі Түркістан ж.б. еңбектері.
Мәдениетте солақай және біржақты большевиктік тұжырымдаманың үстемдік
алуы – қазақтардың рухани қасіреті. Мәдениеттің ұлттық негіздеріне көпе-
көрнеу шабуылдауды өршіту. Әдебиет пен өнердегі социалистік реализмнің
біржақтылығы. Театр және музыка өнері. Қазақстан жазушылары мен
композиторларының шығармашылық қызметі. Мәскеудегі Қазақстан әдебиеті мен
өнерінің он күндігі – ұлт рухының өміршеңдігінің айқын көрінісі.
Кеңес өкіметінің білім және ғылым саласындағы реформаларындағы
қайшылықтар. Сауатсыздықпен күрес. Білім беру жүйесінің қалыптасуы.
Ағарту саласындағы қайшылықтар мен келеңсіздіктер. Қазақ тілінің араб
алфавитінен латын және кириллицаға көшірілуі. А.Байтұрсынов бастаған топтың
әліпби ауыстыруға қарсы әрекеті. Ғылым мен ғылыми мекемелердің дамуы. КСРО
ҒА-ның Қазақстандық базасының КСРО ҒА-ның Қазақ филиалы болып қайта
құрылуы.
Фашистік басқыншылыққа қарсы күрестегі қазақстандықтардың ерлігі мен
қасіреті
Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңындағы кеңестік биліктің сыртқы және
ішкі саясатының негізгі бағыттары. Соғысқа дейінгі Қазақстандағы қоғамдық-
саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени-рухани ахуал. Фашистерден отанды
қорғау соғысының басталуы. Майдан шебіне жақын аудандардан Қазақстанға
халықты, өнеркәсіп орындары мен мәдениет ошақтарын көшіріп әкелу.
Республика өмірін соғыс қажетіне шұғыл бейімдеу. Қазақстан жерінде
жасақталған әскери бөлімдердің ірі шайқастарға қатысуы және жанқиярлық
ерліктері. Қазақстандықтар -партизан қозғалысына дем берушілер. Кеңес
Одағының батыры атанған қазақстандықтар мен қатардағы жауынгерлердің
ерліктері - ата-баба қаһармандығының дәстүрлі жалғасы. Соғыс
тұтқындарының қайғылы тағдыры –қазақстандықтар қасіреті. Ерлігі
бағаланбаған қазақстандықтар – кеңестік биліктің әділетсіздігінің айқын
көрінісі.
Фашистердің Түркістан легионын құру әрекеті. М.Шоқай және басқалар
туралы бұрмаланған аңыз бен шынайы шындық. Саяси сенімсіздік пен жекеленген
халықтарды Қазақстанға еріксіз қоныс аудару – ұлттық намысты қорлаудың
нақты мысалы.
Соғыс кезінде жеңісті жақындату жолындағы тыл еңбеккерлерінің еңбектегі
ерен ерлігі. Қазақстандықтардың соғыста қираған аудандарды қалпына
келтіруге көмегі. Екінші дүниежүзілік соғыстың ащы қорытындылары мен
тағылымды сабақтары.
Соғыс жылдарындағы ғылым, мәдениет және халыққа білім беру қызметі.
БЛОК 2. ХХ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ КЕҢЕСТІК РЕФОРМАЛАРДЫҢ
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚАЙШЫЛЫҚТЫ САЛДАРЛАРЫ
Жеке басқа табынудың шарықтауы және жылымық
Соғыстан кейінгі жылдағы Қазақстандағы ауыр ахуал. Бейбіт құрылысқа
бейімделу ауыртпалықтары. Әскери-өнеркәсіптік базаны жеделдету бағытын
қолға алу. Қазақстан халық шаруашылығындағы қиыншылықтар мен проблемалар.
Республика өңіріндегі ядролық сынақтар және олардың зардаптары.
Ауыл шаруашылығын әміршіл-әкімшіл басқарудың өрши түсуі. Кеңестік
биліктің колхоздарды ірілендіру, ауыл еңбеккерлерінің жеке белсенділігін
шектеу шаралары.
Қоғамдық өмірдегі адам құқығын шектеуге бағытталған партиялық
бақылаудың күшеюі. Тарихи зерттеулерден ұлтшылдықты іздестіру. История
Казахской ССР с древнейших времен до наших дней кітабының негізсіз сынға
түсуі. Е.Б.Бекмахановтың, Қ.И.Сәтбаевтың, Б.Сүлейменовтың т.б еңбектерінен
қылмыстық істерді іздестіру. Тұңғыш қазақтың кәсіби тарихшысы
Е.Б.Бекмахановтың К.Қасымұлы көтерілісін зерттеушілік жұмысының негізсіз
айыпталуы. Хан Кене тарихи әдебиетте. Феодалдық эпостарға шабуыл –
халықтық мұраларды күйрету. Зар заман мектебі ақындарының шығармаларына
тиым салынуы. Барлық саладағы кеңестік цензураның күшеюінің адамдар
санасына тигізген кері әсерлері.
Білім мен ғылымдағы жағымды өзгерістер. Жалпыға бірдей жеті жылдық
білім беру жүйесінің орнауы. Жоғарғы және арнаулы орта білім беретін оқу
орындарының ашылуы. Кәсіптік-техникалық білім беру жүйесі. Қазақстан Ғылым
Академиясының құрылуы.
И.Сталиннің жеке басына табынушылық саясатын сынау. Н.Хрущевтың
жылымығы жылдарындағы Қазақстан. Күнәсіз қуғындалған мемлекеттік,
қоғамдық қайраткерлерді ақтау және оның жартыкештік сипаты.
Партияның шешімдерінде мәселені үстірт шешетін волюнтаристік
әрекеттердің өсе түсуі. Партиялық-мемлекеттік басқару жүйесіндегі
Хрущевтің реформасы және оның тиянақсыздығы. Ұлт мәселесіндегі шектеулердің
күшейе түсуі. Одақтық билік пен Қазақстан үкіметі арасындағы қатынастардың
күрделілігі. Теміртау оқиғасы. Реформаторлық бағыттағы шаралардың
жартыкештігі. КСРО мен ҚазКСР арасындағы территориялық мәселелерді
шешудегі қайшылықтар – Мәскеудің ұлттық мүддені ескермейтіндігінің айқын
көрінісі.
Ауыл шаруашылығын әміршіл-әкімшіл әдістермен көтеруге бағытталған
шаралар. Әкімшілік әдістерден экономикалық әдістерге көшуге талпыныс.
Қазақстандағы тың және тыңайған жерлерді игерудің кезеңдері, табыстары,
экологиялық және демографиялық зардаптары. МТС-ті қайта құру
ауылшаруашылығын техникалық жабдықтаудағы қиыншылықтарды жоюды іздестіру
жолы. Колхоздарды ірілендіру және совхоз құрылысы. 1955, 1962 жылдарда
шетелдік қазақтардың Қазақстанға оралуы.
Экономиканы басқару саласындағы тиянақсыз реформалар. Салалық
министрліктердің таратылып, совнархоздардың құрылуы. Қазақстан
өнеркәсібінің шикізаттық сипатының тереңдей түсуі.
Қазақстандағы рухани, шаруашылықтық тоқыраулар және экологиялық
дағдарыстар
Жоғарғы партиялық-мемлекеттік басқару жүйесіндегі ойластырылмаған
біржақты өзгерістер. Л.Брежнев бастаған номенклатуралық топтың билікке
келуі. 1965 – 1966 жж. экономикалық реформалардың аяқсыз қалуы.
Экономиканың экстенсивтік үлгісінің орнығуы. Кеңестік экономиканы басқару
тәсілдерін орталықтандыру тұрғысынан өзгерту және өнеркәсіптік, аграрлық
реформалардың қайшылықтары. Мемлекеттік меншіктің басымдылығы жағдайындағы
кеңестік менеджмент жүйесінің және тұтастай модернизациялық моделінің
тиімсіздігі. Идеологиялық тоқырау: ресми марксизмнің дағдарысы, зиялылардың
астыртын әрекеттері, диссиденттік үйірмелер қызметі. 60-70- ші жж. қазақ
жастарының бейресми студенттік үйірмелерінің ұлттық жаңғырудағы рөлі ( Жас
тұлпар, т.б.).
КСРО өнеркәсібінің дамуына Қазақстанның қосқан үлесі. Өнідірстегі өзін-
өзі басқарудағы шектеулер және оның дамуындағы қайшылықтар. Жұмысшылардың
әлеуметтік-тұрмыстық жағдайның келеңсіздігі. Кәсіпорындардағы дағдарыстың
өршуі.
Әкімшіл басқарудың аграрлық саладағы қайшылықтарды асқындыра түсуі.
Кеңестік өкіметтің ауыл мен деревняны іс жүзінде кедейшілік пен тоқырауға
ұшыратуы. Ауыл еңбеккерлерін материалдық ынталандырудың төмендеуі. Аграрлық
саланың басқару мен ұйымдастырудың өмірге жақын жаңа түрлерін енгізуге
бағытталған біржақты бастамалар және олардың сәтсіздіктері.
Шаруашылықаралық аудандық агроөнеркәсіптік бірлестіктерді агроөнеркәсіптік
кешендерге жоғарыдан біріктірудің тиімсіздігі. Қазақ ауылының келеңсіз
әлеуметтік-гуманитарлық қырлары күнделікті тарих деректерінде.
Еңбекақыны төлеудегі әділетсіз теңгермешілік, халықтың басым бөлігінде
негізгі табыстың төмендеуі. Партиялық-мемлекеттік, әскери және шаруашылық
басқару жүйесіндегілерге берілген артықшылықтар- әлеуметтік әділетсіздікті
өрістете түсуге бағытталған қадам. Халықтың материалдық тұрмыс жағдайының
төмендеу себептері. Тұрғын үй мәселесіндегі шешілмейтін қиыншылықтар.
Орталықтың этно-демографиялық саясатының келеңсіз тұстары: ішкі миграцияны,
соның ішінде қазақтардың ауылдан қалаға көші-қонды тежеуді паспорттық
жүйе, тіркеу (прописка), тілдік кемсітушілік (дискриминация), т.б.
жолдармен жүзеге асырып отыруы. Ауыл тұрғындарының азаматтық құқықтарына
қысым жасау. Ақшаның құнсыздануы. Тұтыну тауарларының тапшылығы.
Көлеңкелі экономика (қара нарық), криминалдық топтардың таралуы.
Экологиялық дағдарыстар. Арал қасіреті. Оның табиғи экологиялық және
техногендік себептері. Кеңестік милитаристік империя жасақтаған әскери-
өнеркәсіптік кешенінің қазақ халқына тигізген трагедиялық зардабы: Семей
ядролық сынақ полигоны (1949-1991). Атомдық радиациядан болған жергілікті
халықтың денсаулығындағы генетикалық зақымдар, жаппай онкологиялық,
психикалық, т.б. аурулардың таралуы. Өнеркәсіп өндірістерінің қоршаған
ортаны ластауы.
Мәдениет пен ғылым. Жоғарыдан әміршіл басқарудың күшеюінен мәдени және
рухани өмірдегі қайшылықтардың тереңдей түсуі. Ұлт саясатындағы әділетсіз
бұрмалаушылықтардың асқынуы. Целиноград оқиғасы. Қазақ тілінің қолдану
аясын тарылту. Ғылым, әдебиет және өнер саласындағы жетістіктер мен олардың
қайшылықты сипаты.
Кеңестік Қазақстанды қайта құру әрекеттері
КОКП-ның әміршіл-әкімшіл басшылық рөлі мен М.С.Горбачевтың
демократияшыл, реформаторлық қызметі арасындағы қарама-қайшылық.
Жариялылық пен демократияны насихаттау барысында одақтық республикаларда
туындаған ұлттық шиеленістер. Экономикалық дағдарыс. КСРО –ның әкімшіл-
әміршіл жүйесін демократиялық жолмен қайта құруға талпыныстар.
Елді басқарудағы елеулі өзгерістер және реформаторлық бағыттың
біртіндеп үстемдік алуы. Қайта құру мен жариялылықтың экономикаға әсері.
Ұлттық республикалардың экономикалық өзін-өзі басқаруға және өзін-өзі
қаржыландыруға қол жеткізу жолындағы талпыныстары. Экономиканы басқарудағы
өзгерістер. Одақтық басқару жүйесіндегі жекелеген мемлекеттік
кәсіпорындардың республикаларға қайтарылуы. Экономикалық тәуелсіздікке жету
шараларының жартыкештігі.
Д.А.Қонаевтың Қазақстан Компартиясының Бірінші хатшысы қызметінен
босатылуы. Алматыдағы және республиканың басқа қалаларындағы Желтоқсан
көтерілісі және оның шынайы себептері. Партиялық басшылықтың бастамасымен
жастарға және зиялы қауым өкілдеріне қарсы бағытталған қуғын-сүргіннің
қайта өршуі. Орталық биліктің оқиғаға берген әділетсіз бағасы. Қазақстанда
ұлт-азаттық сананың өсе түсуі. Алаш қозғалысы қайраткерлерінің ресми
ақталуы және оның жартыкештігі. Жаңа қоғамдық ұйымдар мен партиялардың
пайда болуы. Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесінің сайлануы. Президенттік
институттың енгізілуі және тұңғыш президенттің сайлануы. Тіл туралы заңның
қабылдануы мен оның маңызы. Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы
Декларация. 1991ж тамыз бүлігі. КОКП қызметінің тоқтатылуы. Кеңестер
Одағының ыдырауы және Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының (ТМД) құрылуы.
БЛОК 3. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК СТРАТЕГИЯСЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ
Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысын қалыптастыру
Тәуелсіз Қазақстан дамуының мемлекеттік стратегиясын айқындау.
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасуы мен
дамуының стратегиясы еңбегінің маңызы. Қоғамның алдындағы мақсат пен
міндеттерді анықтау және соған сәйкес бүкіл қоғамды және оның ресурстарын
жұмылдыру. Дербес дамудың дара жолын айқындау. Дамудың қазақстандық үлгісі.
Қоғамды демократияландыру үдерісін дамыту.
Мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатын қалыптастыру. Қоғамның
конституциялық құрылыс негізін жасау. ҚР рәміздері – туды, елтаңбаны,
әнұранды бекіту. Тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау мен патриотизмді
дамытудағы саяси рәміздердің рөлі мен маңызы.
Қазақстан Республикасының Қарулы күштерін құру туралы заң. Елдің
егемендігін, тұтастығын, қорғанысын, азаматтарының қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін ұлттық армияның құрылуы. Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш
Конституциясы және оның маңызы. Президент Н.Ә.Назарбаевтың Ұлттық валютаны
енгізу туралы Жарлығы және оның маңызы. Қазақстан Республикасының
мемлекеттік шекарасын анықтау. Ұлттық қауіпсіздікті нығайту. Мемлекеттік
сәйкестікті дамыту, азаматтық бірлікті және саяси тұрақтылықты нығайту.
Әлеуметтік және ұлтаралық орнықтылықты сақтау және күшейту.
Бүкілхалықтық референдум, қазіргі қолданыстағы ҚР Конституциясын
қабылдау Қазақстанда парламентаризмнің дамуы. Атқарушы биліктің ішіндегі
мемлекеттік басқару жүйесін жаңарту. Орталық пен аймақтардың, мемлекеттік
басқару деңгейі арасындағы өкілдіктерді бөлу, орталықсыздандыру. Жергілікті
өзін-өзі басқару туралы Заң. Еліміздің саяси жүйесінің жаңа құрылымының
қалыптасуы. Конституцияға және басқа да заңнамаға сәйкес қоғамды қазіргі
заманның табиғаты мен талаптарына сәйкес ғылыми басқару.
Биліктің негізгі үш тармағының: Президент, Парламент және Үкіметтің
біріккен еңбегінің нәтижесінде еліміздің саяси жүйесінің барлық құрамдас
бөліктері қызметінің құрылымдық, ұйымдық-құқықтық және өзара қарым-
қатынасы мәселелерін жан-жақты реттейтін, еліміздің демократиялық,
зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет орнату бағытында әлеуметтік-
экономикалық дамуын қамтамасыз ететін заң жүйесінің жаңадан түзіліп,
қабылдануы және бұл үрдістердің қоғамдық қатынастардағы қажеттіліктерге
байланысты үнемі жетілдірілуі. Президент институты - тәуелсіз Қазақстанның
саяси жүйесіндегі бұрын болмаған жаңа құрылым.
Президенттің Қазақстан халқына алғашқы Жолдауы: Қазақстан – 2030.
Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының
артуы, ҚР дамуының ұзақ мерзімге арналған басым бағыттары. Астананы
Алматыдан Астанаға көшіру.
Құқық қорғау органдарының (сот, прокуратура, милиция, арнайы
қауіпсіздік қызметтері және т.б.) құрылуы. Құқықтық реформа және заңдарды
ізгілендіру. Құқық қорғау жүйесін оңтайландыру. Азаматтардың құқығы мен
бостандығын қорғауды нығайту. ҚР-ның Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы
Заңы және оның нәтижелері.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстандық даму жолының іргелі құндылықтары мен
ерекшеліктері туралы. Н.Ә. Назарбаевтың Нұрлы жолы-Қазақстандық даму
жолы: негізгі құндылығы және бірегейлігі.
Қазақстан – 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси
бағыты ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
Жолдауы.Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты ҚР
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.
Елбасы идеялары – ұлттық құндылық. Тәуелсіздіктің тұғыры – Елбасының
Қазақстан жолы, ал түпкілікті мақсат – Мәңгілік ел болу.
Қазақстан Президенті Нурсултан Назарбаевтың Ұлт жоспары – қазақстандық
арманға жол мақаласы - қазақстандықтар үшін қуатты іс-әрекет көзі және
болашаққа ынталандырушы.
Экономикалық дамудың қазақстандық үлгісі
Өтпелі кезеңнің қиыншылықтары: экономикалық дағдарыс, әлеуметтік
шиеленіс, тұрмыс деңгейінің төмендеуі, жұмыссыздық, қылмыстың көбеюі.
Оларды еңсеру жөніндегі шаралар: экономиканың құрылымын өзгерту, әлеуметтік
бағдарланған нарық құру, жекешелендіру және бағаны ырықтандыру,
инвестициялық саясат. Н.Ә.Назарбаевтың қанатты нұсқамасы – ең әуелі
экономика – сонан соң – саясат.
Қазақстанды экономикалық қайта құрудың жасампаздық кезеңі және олардың
нәтижелері. Жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшу. Өнеркәсіп,
аграрлық және қаржы-банк секторлары сияқты экономиканың шешуші салаларының
даму басымдықтары мен келешегі. Қазақстан экономикасын реформалаудың
бағыттары – экономика дамуының кластерлік принципі, еңбек өнімділігі
деңгейін арттыру, заманауи технологияларды енгізу, инвестициялық, салық,
аграрлық-индустриалдық саясаты, инфрақұрылымды әсіресе көлік және
байланысты дамыту. Стратегиялық маңызы бар жаңа темір жол магистралін салу.
Қазақстандық экономиканы дамытуға шетелдік инвестицияны тарту.
Президенттің ел халқына Жолдауы: Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін,
бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін және
оның маңызы. Дүниежүзілік экономикалық дағдарыс және оны табысты еңсеру.
Дағдарыстан кейінгі кезеңдегі экономика мен қаржы секторының дамуы.
Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері. Индустриалдық-инновациялық дамудың
мемлекеттік бағдарламасы, оны жүзеге асырудың алғашқы табыстары.
2011 жылғы 28 ақпандағы ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы
Жеделдетілген экономикалық жаңару – үдемелі инновациялық индустрияландыру
Бағдарламасының жалғасы. Қазақстан – 2020 стратегиялық жоспарының
басымдықтары. Қазақстанның экономикалық өсуінің келешегі. Қазақстанның
тұрақты экономикалық дамуының траекториясы. ХХІ ғасырдағы экономиканың
қазақстандық үлгісі.
ЭСПО-2017 өткізудің Қазақстан үшін маңызы. Нұрлы Жол – болашаққа жол
жаңа экономикалық саясаты – Қазақстанның жаһандануға берген жауабы. Нұрлы
жол экономикалық даму жоспары.
Әлеуметтік реформалар және білім жүйесіндегі өзгерістер
Әлеуметтік реформалар және әлеуметтік жаңару: кедейшілікті еңсеру,
халықты еңбекпен қамтуды көтеру, жастарды, студенттерді қолдау жөніндегі
мемлекеттік бағдарламалар, зейнетақы мен жәрдемақыны арттыру реформасы.
2008 жылғы 6 ақпандағы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан
халқына Жолдауы: Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік
саясаттың басты мақсаты. Адам капиталын, елдің еңбек қуатын дамытудың
стратегиясы. Жұмыспен қамтуды қамтамасыз етудің жаңа стратегиясы, тұрғын-үй
коммуналдық шаруашылықты жаңарту.
Денсаулық сақтау, спорт және дене шынықтыруды дамыту. Астана және
Алматы қалаларында өткен қысқы Олимпиада ойындары, 7-ші Азия ойындарындағы
қазақстандық спортшылардың жетістігі.
Ел халқының табысы аз топтарын қолдау және көмек беру. Бюджеттік
ұйымдарда жалақыны көтеру. Салауатты өмір салты - ұлт болашағын
қалыптастырудың негізі.
Қазіргі білім жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттері.
Білім беру жүйесінің мазмұнын жаңарту. 2010 жылы Қазақстанның Болон
үрдісіне қосылуы және Болон декларациясына қол қою. Мамандарды дайындаудың
үш деңгейлі жүйесін енгізу: бакалавр – магистр - PhD доктор. Техникалық
және кәсіптік білім беруді қайта құру.
2005-2010 жылдардағы Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың
мемлекеттік бағдарламаларының нәтижесі. Инновациялық негіздегі жоғары білім
беруді дамыту стратегиясы. Президенттің Интеллектуалды ұлт-2020
бағдарламасы және оның маңызы. Қазіргі білім беру моделі.
ЖОО-ның инновациялық қызметке көшуі. Оның дамуының тетіктері.
Назарбаев-университеті негізінде жоғары оқу орындарының инновациялық
үлгісін қалыптастыру.
Серпін-2050 әлеуметтік жобасы бойынша білікті мамандар даярлау
мәселесі.
Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасу міндеттеріне сәйкес
ғылымның дамуына және ҒТҮ (ғылыми –техникалық үдеріс) -ті басқаруға жаңа
көзқарас қалыптастыру.
Этнодемографиялық үдерістер және ұлтаралық келісімнің нығаюы
Қазақстандағы көші-қон, демографиялық үрдістер, халықтың этникалық
құрылымындағы өзгерістер. Нұрлы көш бағдарламасы және отандастардың
қайтып оралуы. Егемендік жағдайындағы алғашқы халық санағы, оның
қорытындылары. 2009 жылғы Қазақстандағы халық санағы, халықтың этникалық
және әлеуметтік құрылымындағы өзгерістер.
Біртұтас ұлт болашағының қалыптасу мәселелері. Қазақстан Республикасы
Конституциясы. ҚР заңдары: Қазақстан халқы ассамблеясы туралы, Білім
туралы, Тілдер туралы, Мәдениет туралы. Қазақстан Республикасы
мемлекеттілігінің біртұтастық тұжырымдамасы. Қазақстан ұлттық бірлігінің
доктринасы. Қазақстандық халықтың бірлігі мен тұтастығының нығаюы мен
дамуы тұжырымдамасының мақсаттары мен принциптері.
Мемлекет Басшысының Қазақстанның әлеуметтік жаңғыруы: Жалпыға бірдей
Еңбек Қоғамына жиырма қадам мақаласы. Нақты өнімді еңбек, бәсекеге
қабілетті және күшті Жалпыға бірдей Еңбек Қоғамын құру – ҚР әлеуметтік
жаңарту саясатының негізі. Мемлекеттік жаңғыртудағы Тұңғыш Президенттің
бастамалары.
Блок 4. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ЖАҢАРУЛАР
Қоғамдық-саяси дамудағы алға басулар
Қазақстан Республикасының қоғамдық-саяси өмірін демократияландыру және
жаңарту. Қазақтардың тұңғыш дүниежүзілік құрылтайы. Азаматтық қоғамның
және оның саяси және қоғамдық институттарының дамуы. Қазақстан халқының
форумы. ҚР-ндағы қоғамдық қозғалыстар мен саяси партиялар. Саяси партиялар
мен Қазақстанның партиялық жүйесі. Нұр Отан ХДП - жетекші әлеуметтік-
саяси күш ретінде. ҚР-ның саяси партиялар туралы Заңы және оның маңызы.
Қазақстан – 2050 стратегиясы мен Нұр Отан. Нұрлы болашақ жолында
атты Саяси доктрина - Нұр Отан партиясының көшбасшылығының кешенді
бағдарламасы.
Демократиялық үрдістің дамуы. Парламентке сайлаудың пропорционалды
жүйесін енгізу, партиялық тізім бойынша сайлаудың нәтижелері. Үкіметтік
емес ұйымдардың, кәсіподақтардың, азаматтық қоғам институттарының дамуы. І-
ші Азаматтық форум және оның маңызы.
Ұлтаралық татулық – Қазақстан Республикасында тәуелсіздік пен
демократияны нығайтудың негізі. Президент жанындағы консультативтік және
кеңесші орган Қазақстан халқы келісімі мен бірлігінің қоғамдық институты -
Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) құрылуы. ҚХА-ның бірінші сессиясы,
оның шешімдері. Ортамерзімді кезеңге арналған Қазақстан халқы
Ассамблеясының стратегиясы. Ұлтаралық келісімнің қазақстандық моделінің
ерекшелігі. Қазақстанның ұлттық бірлігінің доктринасы.
ҚР-ның ақпараттық саясаты, БАҚ-тың дамуы. Қазақстан Республикасының
Ұлттық кеңесінің қызметі. Азаматтық қоғамды одан ары демократияландыру
және дамыту бойынша ұсыныстар әзірлейтін тұрақты жұмыс істейтін Кеңес
ұйымдастыру. Демократияландыру және азаматтық қоғам мәселелері бойынша
Ұлттық комиссияның қызметі.
Құқық қорғау және сот органдарының қызметін жетілдіру. 2003 жылғы 2
желтоқсандағы азаматтық және саяси құқықтар туралы пакт және оны жүзеге
асыру. Қазақстан Президенті жанында адам құқықтары жөніндегі Комиссияның
құрылуы және оның қызметі. ҚР-нда адам құқы жөніндегі өкілетті институттың
(Омбудсмен) енгізілуі. Өлім жазасына мораторий енгізу. Қазақстанның
экономикалық, әлеуметтік, мәдени құқықтар, азаматтық және саяси құқықтар
туралы Халықаралық пактілерді бекітуі. Заңдарды ізгілендіру. Саяси
реформалардың жалпыұлттық бағдарламасы. Қазақстандық бірегейлік пен
бірлікті нығайту және дамыту тұжырымдамасы: мақсаты мен міндеттері.
Қазақстандық бірегейлік пен бірліктің іргетасы – мәдени, этностық, тілдік
және діни әралуандылыққа негізделген жалпыұлттық құндылықта. Тұжырымдаманы
іске асыру тетіктері. Азаматтық бірегейлік пен бірлікті қалыптастыру
саласындағы әлемдік тәжірибе.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы: Қазақстан
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында.
ҚР жастар саясаты және рухани жаңару бағыты
Жастар істері бойынша саясаттың негізгі бағыттары. Нұр Отанның
жастар қанатының қызметі. Жастарды патриоттық және интернационалдық рухта
тәрбиелеу. 2004 жылғы Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар
саясаты туралы заңы. Жастардың рухани, мәдени, бiлiм алуы, кәсiби
қалыптасуы мен дене тәрбиесiн дамытуы үшiн әлеуметтiк-экономикалық,
құқықтық, ұйымдастырушылық жағдайлар мен кепiлдіктер жасау, бүкiл қоғам
мүддесi үшiн олардың шығармашылық әлеуетiн ашу. ҚР-ның жастар саясаты
туралы Қазақстан – 2020 даму бағдарламасы.
Қазақстанда жаңа конфессионалдық шындықтың қалыптасуы. Дін тұту
бостандығының заңмен қамтамасыз етілуі және Қазақстандағы конфессияаралық
келісім. Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы (ҚМДБ). Астанадағы
әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының 2003 ж. 1-ші съезі, 2006 ж. 12-
13 қыркүйектегі ІІ съезі, 2009 ж. 1-2 шілдедегі ІІІ съезі. Қауіпсіздік
мәселелері контексіндегі Қазақстанның конфессионалдық саясаты.
Ұлы Дала еліндегі тарихи сананы және дүниетанымды қалыптастыру саясаты
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы ұлт тарихындағы ақтаңдақтарды
жоюға бағытталған шаралар. Ұлттық бірлік және жаппай саяси жазалау
құрбандарын еске алу жылы. 1998 ж. Ұлттық тарих жылы.
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Тарих толқынында еңбегінде ұлттық
тарихты зерделеу. Қазақ жерлерін Ресей империясының жаулау тарихын қайта
зерттеудің қолға алынуы. Елбасының Халық тарих толқынында тарихи
зерттеулерге бағытталған бағдарламасы аясында қазақтың ұлттық тарихының
шеңберін кеңейту және ұлттың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру. Елбасы
бағдарламасының жаңа тарихи сананы негіздеудегі маңызы.
Мәдени мұра Мемлекеттік бағдарламасы. Оның мақсаты және жүзеге
асырудың негізгі бағыттары: рухани және білім беру жүйесін дамыту, мәдени
мұраның сақталуын және тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ету. Тарихи және
сәулет ескерткіштерін жаңғырту. Мәдени мұраны зерделеудің біртұтас жүйесін
құру – фольклор, дәстүр, әдет-ғұрыптар. Мемлекеттік тілде гуманитарлық
білімнің толық бағалы қорын құру.
Тәуелсіздік толғауы атты Елбасының 2014 жылғы 15 желтоқсанындағы
сөйлеген сөзінің маңызы. Жаңа Қазақстан –ол ұлы істердің ұйытқысы болған
Ұлы Дала мұрагері.
Ұлытау ұлағаты. Қазақ мемлекеттілігі туралы тұжырым-Елбасының Ұлытау
төрінде берген салиқалы сұхбатының басты мәселесі. Елбасының қазақ тарихын
Бәйтерекке теңеуі. Көне түріктердің мемлекеттілігі, Алтын Орданың және
Қазақ хандығының тәуелсіз мемлекетке ұласуы туралы қағида. Тәуелсіздік
тұсында көне түркі жазуының және түркі мәдени ескерткіштерінің жан-жақты
зерттеле бастауы.
Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұн, Махмұд Қашқари, Қожа Ахмет Яссауи
еңбектерінің қазақ тіліне аударылып, қайта басылуы. Елбасының ежелгі
Ұлыстар мен Ордалардағы этносаяси үрдістердің қалыптасуына байланысты
пікірлері.
Халық тарих толқынында атты Елбасы бағдарламасының жаңа тарихи сананы
қалыптастырудағы маңызы.
Ұлттық тарих мәселелеріне арналған Халық тарих толқынында арнаулы
бағдарламасының қабылдануы. Қазақстан тарих ғылымының алдыңғы қатарлы
әдіснама мен әдістеме арқауында сапалық секірісті жүзеге асыруы.
Қазақтардың ұлттық тарихының маңызын айшықтау. Ұлттың жаңа тарихи
дүниетанымын қалыптастыру. Тарихи деректерді сараптау. Шет елдердегі
зерттеулерді қолдану. Аймақтардағы мұражайлар мен тарихи орындарды
жаңғырту. Халыққа тарихи патриотизмді сіңіру.
Жаңа қоғамдық сананы қалыптастыруда Қазақ хандығының 550 жылдығының
аталып өту маңызы
Н.Ә.Назарбаев еңбектерінде Қазақ хандығының – ұлттық мемлекеттіліктің
бастауы ретінде бағалануы. Мәселенің деректік негіздері мен тарихнамасына
Қазақ хандығының құрылуына жаңаша көзқарастың пайда болуы.
Н.Ә.Назарбаевтың еңбектерінде Қазақ халқының қалыптасуына байланысты өзекті
мәселелердің көтерілуі және Қазақ хандығының қалыптасуының тарихи
алғышарттарына жаңа көзқарас. Қазақ хандарының мемлекеттік қызметін
зерттейтін жаңа еңбектердің жарыққа шығуы. Қазақ хандығының 550 жылдығын
мерекелеуде социомәдени негіздерге байланысты көзқарастардың қайта қаралуы.
Тәуелсіз Қазақстанда халықтың ауызша тарих айту дәстүрінің, шежіренің,
жазбаша тарихнаманың: Мұхаммед Хайдар Дулатидің, Қадырғали Қасым ұлы
Жалайридің аса көрнекті еңбектерінің маңызының жаңаша бағалануы. Байырғы
Қазақ қоғамындағы батырлар мен билер институтын және қазақтардың дәстүрлі
көшпелілер мәдениетін зерттеудегі үдерістер. Қазіргі қазақ
мемлекеттілігінің республика территориясындағы ежелгі мемлекеттер мен Қазақ
хандығынан ерекшелігі.
Мәңгілік ел - ХХІ ғасырдағы Қазақстанның ұлттық идеясы.
Мәнгілік ел ұлттық идеясының мәні мен маңызы. Мәңгілік ел- ежелгі
түркілер мұраты. Мәңгілік ел - бабалардан мұраға қалған тарихпен
суарылған қазақ халқының арманы. Мәңгілік ел идеясының негіздері: тарихи
сабақтастық; қазақ мәдениеті; еркіндік; бірлік; күшті мемлекет; жоғарғы
мақсаттар; ұлы болашақ. Мәңгілік елдің негізгі кезеңдері: ұлттық
мемлекетті құру және халықты біріктіру идеясының пайда болуы; ұлттық
мемлекетті қолдау үшін күрестер; халықты қорғаушылардың қасіреті.
Елбасының мемелкеттіліктің жаңғыруы және халықтың бірігуіндегі орны.
Мәңгілік елдің құндылықтары:
1. Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана
2. Ұлттық бірлік, бейбітшілік және біздің қоғамдағы ынтымақтастық
3. Зайырлы қоғам және жоғары руханилық
4. Индустрияландыру және инновация негізінде экономикалық өрлеу
5. Жалпыға бірдей еңбек ету қоғамы
6. Тарихтың, мәдениеттің және тілдің ортақтығы
7. Ұлттық қауіпсіздік және біздің еліміздің жалпы дүниежүзілік және
аймақтық мәселелерді шешуге жаһандық қатысуы
Қазақстан халқы Ассамблеясы кеңесінің Тәуелсіздік. Келісім.
Болашағы біртұтас ұлт атты XXIV сессиясында Мәңгілік Ел патриоттық
актісінің тарихи маңызы.
Қазақстан - әлем мойындаған ел.
Әлемдік қауымдастықтың Қазақстанның егемендігін тануы, оны БҰҰ - на
қабылдауы. Қазақстанның сыртқы саяси қатынастар саласындағы басымдықтары.
Қазақстанның сыртқы саясатының қалыптасуы.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мақсаттар: халықаралық
және аймақтық қауіпсіздік, мемлекеттің аумақтық тұтастығы және егемендігі.
Тәуелсіз Қазақстанның сыртқы саясатының көпбағыттылығы. Белсенді, сындарлы
және үйлестірілген сыртқы саясатты жүзеге асыру. Жаңа геосаяси жағдайдағы
Қазақстан Республикасының бағыты - халықаралық қатынастарда қауіп-қатерді
азайтуға ұмтылу.
Сыртқы экономикалық ынтымақтастық және инвестициялық қызмет. Қазақстан
Республикасының бітімгерлік миссиясы. ҚР-ның Азияда өзара іс-қимыл және
сенім шаралары жөніндегі Кеңесті (АӨСШК, 1992 ж.) ұйымдастыру бойынша
бастамасы. Қазақстанның Батыс-Шығыс мәдениаралық және өркениетаралық
диалогты дамытуға қосқан үлесі. Өзара сенімді нығайту жөніндегі бастамалар.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері (2003 ж.).
Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы және оның нәтижелері. ЕҚЫҰ позициясының
нығаюы, ұлттардың әлемдік қауымдастығы тарапынан осы басты саяси ұйымға
сенім мен құрметтің күшеюі. 2010 жылғы 1-2 желтоқсандағы Астанадағы Саммит
– дүниежүзілік маңызы бар оқиға.
Еуразия идеясының ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың заманауи түсінігінше
дамуы, оның Еуразия халықтарының ортақ игілігі үшін өзара тиімді, тығыз
өзара қатынастардың қажеттігін негіздеуі. Экономикалық одақ құру туралы
келісім. Еуразиялық экономикалық одақ: теория және шындық. Қазақстан,
Ресей, Белоруссия: Кедендік одағының құрылуы және қызметінің басталуы, оның
маңызы. Біртұтас экономикалық кеңістік құру идеясы және оны жүзеге асыру.
БЭК-тің келешегі. Қазақстанның Еуразия экономикалық одағына кірудегі
перспективалары.
Әлемнің және ЕурАзЭҚ-тың ғаламдық энергетикалық және экологиялық
қауіпсіз дамуын құру проблемаларын іргелі теориялық және әдіснамалық
зерттеулер топтамасының қорытындысы болып табылатын Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ХХІ ғасырдағы жаһандық тұрақты
дамудың энергоэкологиялық стратегиясы кітабы. Қазақстан Республикасы
Тәуелсіздігінің 25 жылдығының атап өтілуі. Н.Назарбаевтың Әлем.ХХІ ғасыр
манифесінің негізгі қағидалары. Соғысқа, ядролық қаруға және терроризмге
қарсы күресу жөніндегі бастамалар.
Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәнін оқып-үйренудің қорытындысы.
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиеттер:
1. Қазақстан тарихы. 5 томдық. 1-5-томдар. –Алматы., 1996, 1997, 2000,
2010.
2. Қазақстан тарихы: Лекциялар курсы. Ред. басқ. т.ғ.д., проф. Қ.С.
Қаражан. – Алматы: Нұрпресс, 2011. – 376 б.
3. Қазақстанның қазіргі заман тарихы. Хрестоматия. (1917-1939). 1т. Ред.
басқарған Қ. С. Қаражан. Алматы, 2007.
4. Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында. Алматы: Атамұра, 1999
5. Кан Г.В. История Казахстана: Учебное пособие для вузов. – Алматы,
2005.
6. Қазақстан (Қазақ елі) тарихы. – 4 кітаптан тұратын оқулық. Алматы,
Қазақ университеті, 2016.
7. Ұлы Дала тарихы: учебное пособиеКан Г.В., Тугжанов Е.Л. – Астана:
Zhasyl Orda, 2015. – 328 стр.
8. Аяған Б.Ғ., Әбжанов Х.М., Махат Д.А. Қазіргі Қазақстан тарихы. –
Алматы, 2010.
9. Қазіргі Қазақстан тарихы: Хрестоматия Б.Ғ.Аяғанның ред. – Алматы,
2010.
10. Қазақстан тарихы: Оқу құралы. Ред. басқ. проф. Б.С. Сайлан. –
Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. – 452-б.
11. Артыкбаев Ж.О.; Раздыков С.З. История Казахастана: Учебник. – Астана:
Фолиант, 2007. – 344 с.
Қосымша әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы, 1995.
2. Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как
суверенного государства.- Алматы, 1992
3. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік белестері. – Алматы, 2003.
4. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.
5. Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік кіндігі. - Астана, 2002.
6. Назарбаев Н.А. Евразийский Союз. Идеи, практика, перспективы.- м:1997
7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына
жолдауы. А., 1997.
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2050 стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің
жаңа саяси бағыты. ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына Жолдауы. – Егемен Қазақстан, 15 желтоқсан 2012 ж.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі – Мәңгілік Елдің
Ұлы тарихы. Тәуелсіздік күніне орай салтанатты шарада сөйлеген сөзі. -
Егемен Қазақстан, 16 желтоқсан 2014 ж.
10. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар,
даму. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша. – Егемен Қазақстан, 1
желтоқсан 2015 ж.
11. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. Алматы: Атамұра, 2003
12. Назарбаев Н.А. На пороге ХХІ века. – Алматы: Өнер, 1996
13. Назарбаев Н.А. Ғасырлар тоғысында. – Алматы, Өнер, 1996. – 272 б.
14. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.
15. Назарбаев Н.А. Стратегия независимости. – Алматы, 2003.
16. Назарбаев Н.А. Без правых и левых. Москва, 1991
17. Омарбеков Т. Голодомор в Казахстане (хрестоматия). – Алматы, 2010.
18. Омарбеков Т. Қазақстан тарихының өзекті мәселелері. Көмекші оқу құралы.
Алматы: Өнер, 2003. – 552 б Абылхожин Ж. Очерки социально-
экономической истории Казахстана. XX век. — Алматы, 1998.
19. Омарбеков Т. Қазақстан қасіреті: Көмекші оқу құралы. – Алматы: Санат,
1997. – 320 б.
20. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық
көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.
21. Языковая политика в Казахстане (1921-1990 гг.): сборник документов
Сост.: Айбасова М.К.,. Исахан Г.Т. – Алматы: Қазақ университеті, 1997.
– 325 с.
22. Алаш қозғалысы: Құжаттар мен материалдар жинағы: сәуір 1920-1928 жж.
Бас ред.: Қойгелдиев М.Қ.; Жауапты құраст.: Грибанова Е. М., Жағыпаров
Н. Р. – Алматы: Ел-шежіре, 2007. – 304 б.
23. Алаш қозғалысы. Құжаттар мен материалдар жинағы. 1905 – 1917 жж. Т. 1.
– Алматы: 2004-2007. I-IV Т.
24. Қазақстан Республикасының Президенті Мұрағатының аса құнды құжаттары:
Жинақ. - 1 шығарылымы Жауапты ред.: Шепель В.Н. – Алматы: АП РК, 2009.
– 103 б.
25. Әбжанов Х. Қазақстан: тарих, тіл, ұлт. – Астана, 2007.
26. Қозыбаев М. Өркениет және ұлт. – Алматы, 2001. -369 б.
27. Қозыбаев М. История и современность. – Алма-Ата, 2003. – 265 б.
28. Козыбаев М.К., Алдажуманов П.С. Тоталитарный социализм: реальность и
последствия. – Алматы: Фонд XXІ века, 1997. – 258 с.
29. Койгелдиев М.К. Сталинизм и репрессии в Казахстане 1920-1940-х годов.
Алматы, 2009.
30. Атабаев Қ.М. Қазақстан тарихының деректанулық негіздері. – Алматы,
2002. – 172 б.
31. Қойгелдиев М.Қ. Алаш қозғалысы. –А., 1995.
32. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық
көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.
33. Нұрпейісов К. Алаш һәм Алаш - Орда. –А., 1995.
34. Абылхожин Ж.Б. Очерки социально-экономической истории Казахстана. XX
век. -Алматы; ЮАТ. – 1997.
35. Современный Казахстан: стратегия успеха под ред. М.Е.Шайхутдинова . –
Алматы, 2008.
36. Сайлан Б.С.Кеңестік биліктегі Қазақстанның жастар саясаты: тарихы мен
тағылымы (1917-1991 жж.). – Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2011. – 433 б.
37. Ертысбаев Е.К. Казахстан и Назарбаев: логика перемен. – Асатана:
Елорда, 2001.
38. Тоқаев Қ.К. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. – Алматы, 2002.
39. Қазақстан: мемлекеттілік кезеңдері. Конституциялық актілер
Құрастырған Ж.Бәйішев. Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 496 б.
40. Султангалиева Г.С. Западный Казахстан в системе этнокультурных
контактов (XVIII – начало XX вв.). – Уфа, 2002.
41. Мендикулова Г.М. Казахская диаспора: история и современность. А., 2006.
343 С.
42. Рысбекова С. Социальная модернизация традиционного общества в
Казахстане (1920-1936 гг.) Издательство Арыс, Алматы, 2013. 370
с.
43. Тәуелсіз Қазақстан тарихы: Хрестоматия. Құрастырғандар: Қ.С. Қаражан,
К.Е.Абикенова, С.Смағұлов. – Алматы: Қазақ университеті, 2013. 260
бет.
44. Сайлан Б. Жастар ұйымының жетекшісі – Садықбек Сапарбекұлы Садықбек
Сапарбеков. Құжаттар мен материалдар. – Астана: Әдебиет әлемі. – 2013.
–251-256 бб.
45. Қозыбақова Ф.А.Қазақстандағы кеңестік әкімшіл-әміршіл жүйенің аграрлық
саясаты және оның салдары (1920-1930 жж.). учебное пособие. – Алматы,
2011 5,4 п.л
46. Эпистолярное наследие казахской правящей элиты. Сборник исторических
документов в 2-х томах. Алматы. 2014.
47. Уразбаева А.М. Қырғыз (қазақ) облыстық партия комитеті (Қыробком)
құжаттары Қазақстанда тоталитаризмнің қалыптасуы тарихының дерек көзі
(1920-1925 жж.). – Монография. – Алматы: Қазақ университеті 2015. –
196б.
48. Martin V. Law ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz