Қазақстанның шикізаттық өсімдіктерін игеру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Қазақстанның шикізаттық өсімдіктерін игеру
2.2. Шикізаттық өсімдіктерін жүйелеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

І. Кіріспе

Шикізаттық өсімдіктерді зерттеудің негізгі екі жолын көрсетуге болады.
1) Шет елдерден сатып алынатын өнімдерді алмастырушыларды Қазақстанда табу.
2) Зерттеуші өсімдіктерден тек басқа өсімдіктер құрамында белгілі жаңа заттарды ашу.
Бірінші жағдайда ғылыми жұмыстардың алғашқы кезеңдері лабораторияға байланысты, өйткені ол аналитикалық химияны қолданып шет елден алынатын өнімдердің құрамын анықтау және оларды алмастыратын заттарды Қазақстанда өсетін өсімдіктерден де табуға бағытталған. Бұл бағытта жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде мысалы ССРО да оның ішінде Қазақстанда кок сағызды және илік затты өсімдіктерді кеңінен зерттеуін айтуға болады. Өйткені Ұлы Отан Соғысы кезінде шет елдер ССРО-ға коксағыз және илік заттары бар өнімдерді сатудан бас тартты. Соған байланысты оларды алмастыратын заттарды тез-арада өзімізден табу қажет болды. Қазақстанда каучук (коксағыз) бар өсімдік Scorzonera ( таусағыз) Asteraceae тұқымдасынан табылды. Илік заттарды іздеуде нәтижесін берді табиғи флорадағы өсімдіктер ішінен қажетті өсімдіктер түрлері табылды. Олар туралы арнайы илік заттарға арналған таруда айтылады.
Екінші жағдайда медицина және ауылшаруашылығына қажеттілігін ескере отырып флораға инвентаризация жасалып керекті белсенді заттар ізделді. Бұған жатқызуға болады мысалы:
1) этноботаникалық мәліметтерге анализ жасау жобаланды. Яғни жергілікті халық кейбір ауруларды емдеу үшін пайдаланатын туралы мәліметтерді жинап анализ жасау.
2) Ресми қабылданған дәрілік өсімдіктерге жақын өсімдіктер түрлерін зерттеу. Өйткені ол өсімдіктерде де сондай биологиялық белсенді заттар синтезделуі мүмкін.
Қазақстанның өсімдіктер жабынын 6000 түрден астам 128 тұқымдасқа жататын жоғары сатыдағы өсімдіктер жасайды. Жоғары сатыдағы өсімдіктер флорасының құрамында пайдалы илік дәрілік, малазықтық, техникалық, тағамдық, сәндік және басқа да түрлер бар.
Профессор М.К. Кукенов пайдалы өсімдіктерді зерттеу нәтижелерін жариялады және оның жазған "Ботаническое ресурсоведение Казахстана" деген оқулығын (1999) Қазақстандағы ботаника ғылымының дамуындағы маңызды жетістік деп атауға болады. Өсімдіктерді және олардан алынған өнімдерді практикалық пайдалануға қатысты ботаниканың бөлігі ХХ ғасырдың басында " Шаруашылық ботаника" деп атала бастады. Шаруашылық немесе экономикалық ботаника алғашқы кездері өсімдіктер шикізатын пайдаланудың әртүрлі әдістері және формалары туралы мәліметтер жинаумен шектелді. Проф. М.М. Ильин бойынша (1948) "Шикізаттық өсімдіктер деп зауыт немесе ауылшаруашылық практикасына тікелей қайта өңделіп пайдалануға болатын шикізат беретін немесе мәдени өсімдіктер қатарына ендірілетін табиғи флора өкілдерін айтамыз".
Қазақстан флорасында халық медицинасында кеңінен белгілі шипалық қасиеті бар өсімдіктерді әсіресе, жүрек-қан тамырлары, өт айдайтын, ісікке қарсы қолданылатын өсімдіктерді іздеуге үлкен көңіл бөлінді.
1917-1941 жылдар арасында зерттеушілер негізінен пайдалы өсімдіктердің келесі топтарына көңіл аударды. Коксағыз, гуттаперчалы, қарамайлы, эфир- майлы, шынымайлы, талшықты, бояулы, целлюлоза- қағазды, сүректі, дәрілік, инсектицидті және т.б.Осы бағыттарда жүргізілетін жұмыстардың нәтижесінде жаңа отандық өсімдіктер анықталды. Әсіресе, атақты ғалымдар Н.И. Вавилов, П.М. Жуковский, М.Г. Попов басшылық еткен Бүкілодақтық өсімдік шаруашылығы институтына үлкен үлес қосты. Шикізаттық зерттеу сипаты және бағыты алға қойған міндеттерге тікелей байланысты. Соғыс жылдары жабайы өсетін тағамдық және дәрілік өсімдіктерді іздеуге көбірек көңіл бөлінді. Соғыстан кейін ботаникалық ғылыми мекемелердің жұмыстары бұрынғыдан да жандана түсті. Бірнеше ірі іргелі жинақтар, монографиялар жарияланды.

ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Қазақстанның шикізаттық өсімдіктерін игеру

Қазақстанда табиғи-климаттық жағдай әртүрлі шығыстан батысқа дейін яғни Алтайдан Каспиге дейін және Оңтүстік Қазақстаннан (Шымкент) Солтүстік Қазақстанға дейін (Петропавлск) аралықтарда көз алдарыңа елестетсеңдер Қазақстанның табиғаты, топырағы климаты әртүрлі екендігін түсіну қиын емес. Топырағы және климат жағдайы әртүрлі Қазақстан пайдалы өсімдіктерге өте бай. Оларды зерттеу және игеру тарихы ертеден басталады. Халық шаруашылығы талабына сәйкес Қазақстан ресурстанушылары барлық уақытта республикадағы алуан түрлі өсімдіктерді зерттеу және тиімді пайдалану бағытында өзекті мәселелерді дер кезінде шешуге тиісті еңбек етуде.
Шикізаттық өсімдіктердің бір топтары жеткілікті зерттелген, ал екіншілерін зерттеу жалғасуда және солармен бірге үшінші бір топтарын шаруашылықта игеру мәселелерін шешу мақсаттары туындауда. Өте жиі жақсы зерттелген пайдалы қасиеттері белгілі өсімдіктердің басқа пайдалы қасиеттері ашылуда. Мысалы құрамында глициризин қышқылы бар мия туысы (Glycyrrhiza) өсімдіктерінің медицинада пайдалануға болатын жаңа мүмкіншіліктері ашылуда. Қазір мия туысы өсімдіктері өзінің шипалық қасиеті жағынан бірінші орында тұр деп айтуға болады. Соңғы жылдардағы шетел ғалымдарының мәліметтері бойынша миядан алынған кейбір препараттарды СПИД-ке қарсы пайдалануға болады екен. Демек Қазақстанның өсімдіктер әлемінің әлі ашылмаған потенциалдық мүмкіншіліктері өте мол, оларды зерттеп ашу келешектің мәселесі.
Қазақстанның өсімдіктер ресурстарын жоспарлы түрде зерттеуді 1920 жылдары П.С.Массагетов бастады. Массагетов өсімдіктер ресурстарын тиімді пайдалану варианттарын іздеді. 1921 жылы Массагетов Алтайдан Жетісу арқылы Өзбекстанға дейін дәрілік және улық қасиеттері бар өсімдіктерді іздестірді. Массагетов 1926 жылы дәрмене жусанының (Artemisia cina) және бұйырғының (Anabasis) популяцияларын зерттеді. Массагетовтың көпжылғы экспедицияларының нәтижесінде анабазин, эфедрин, поликардин, элатин және т.б. жаңа заттар алынатын шикізаттар өндіріске енгізілді. Оның жұмыстарының 15 тағы бір нәтижелері ол бірнеше еңбектер жазып қалдырды. Мысалы, 1947 жылы "Поиски алколоидоносных растении", 1975 жылы "Заветные травы".
Қазақстандағы ерте кезеңдегі жүргізген жұмыстардың тағы бір бағыты ол илік өсімдіктерді жан-жақты зерттеу. Қазақстанда оларды зерттеуді алғаш бастаған 1917 жылы В.П. Марков болды. Марковтың зерттеген илік өсімдіктерінің ішіндегі ең маңыздысы Алтайда өсетін Бадан (Bergenі) Тасжарғандар (Saxifragaceae Камнеломковые) тұқымдасы.
1950-1970 жылдары илік затты өсімдіктерді зерттеу ботаникалық ресурстану саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының бағыттарының бірі болды. 1930 жылдары отанымызда көксағызды (каучук өсімдіктер өте қажет болды. Соған байланысты 1930 жылы С.С. Зарецким күрделігүлділер тұқымдасынан жергілікті жердің тұрғыны Дайрбеков Тұрғанның көмегімен тау-сағыз (Scozonela L- козлец) өсімдігін Оңтүстік Қазақстан облысы (Сырдарья Қаратауында ) тауып ұсынды. 1930 жылдары талшықты өсімдік ретінде Кендір (Arocynym) туысы өсімдіктері кеңінен зерттеле бастады. Соңғы жылдары бұл туыстың өсімдіктерінен жүрек гликозидтері алынатын болды.
Кендір өсімдіктері туралы жазылып жарық көрген Ф.Н. Русановтың (1930) және Е.Тюрк, Ф.Н. Русановтың (1934) мақалаларын атауға болады. Қазақстанда өсімдіктер ресурстарын зерттеу нәтижелерін бірінші жарияланған Н.И. Рубцов (1934). 1938 жылы В.С. Корнилова Шығыс Қазақстанның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.