Сәулет - құрылыс терминдерінің салалық қалыптасу жолдары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг
университеті

Факультет: Инжиниринг

Реферат

Тақырыбы: Cəулет жəне қала құрылысында қолданылатын аталымдар (терминдер)

АРХИТЕКТУРА-1 пәнінен

Тексерген: аға оқытушы Сүйменова М. К.
Орындаған: С-18-1 студенті Сабидуллаева М. М.

Ақтау-2021
Жоспар:
Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Сәулет-құрылыс терминдерінің салалық қалыптасу жолдары
3. Архитектураның жалпы терминологиясы
4. Қолданылған әдебиеттер

1. Кіріспе
Сәулет-құрылыс терминдерінің салалық қалыптасу жолдары ана тіліміздің лексикалық қорынан бастау алады. Тілші ғалымдарымыздың зерттеу еңбектерінде термин қалыптастырудың негізгі екі көзі қарастырылады. Біріншісі - ұлттық тілдің негізінде; екіншісі - басқа тілден енген сөздер негізінде. Қазақ тілінің болашағын ойлайтын болсақ, ұлттық тіліміздің төл сөздерін терминдік тұрғыда ұтымды пайдаланған жөн.
Тіліміздің ұлттық сипаты қолданылу аясының кеңдігімен, өзге тілден енген сөздерге баламалық мүмкіндігімен ерекшелене түседі. Термин сөзінің мағынасы ғылым мен техниканың жетілуіне, жаңалықтарына орай пайда болатын сөздердің ұғымына саяды. Ғылым мен техниканың жаңалықтарына байланысты тілімізге енген сөздер ғасырлар бойы терминдік қалпын сақтауы мүмкін бе? деген сұрақ туады. Бұндай сұрақтың тууы - заңды нәрсе. Сондықтан бұрыңғы термин қатарындағы сөздерді екі бағытта саралаған жөн.
Біріншісі - әрі жалпы қолданыста, әрі терминдік мағынадағы сөздер.
Екіншісі - тек терминдік мағынада қолданылатын сөздер.
Айналысатын шаруашылықтарына орай әр түрлі тілдерде терминологияның да түрлі саласы дамыған. Қазақта мал шаруашылығы мен халық шаруашылығы атаулары мол кездеседі.

Бірінші бағыт бойынша жалпы қолданыстағы сөздер ғылымның жеке саласына қатысты терминдік мәнді иеленеді. Мысалы, жалпы қолданыста:
1. Қапсырма - әйелдердің сыртқы киімінің екі өңірін бір-біріне қауыстырып, іліп тұратын, әшекейлі, күміс т.б. ілінген зат, ал терминдік мәнде - скобка (ҚТТС, 6 том) сәулет-құрылыс саласындағы термин.
2. Айналдыру-айналдыр етістігінің қимыл атауы (ҚТТС, 1 том).
Ал терминдік мәнде - накатка сәулет-құрылыс саласындағы термин.
3. Қаңқа (зат). Бүкіл дене құрылысын құрастырушы сүйектер жиынтығы (ҚТТС, 6 том).

Екінші бағыт бойынша тармағында, яғни ғылымның жеке саласында ғана қолданылып, сол ғылым мамандарына түсінікті сөздерді қарастырған орынды. Бұлардың көбісі - байырғы сөздерден түрлі тәсілдер арқылы жасалған буынды сөздер немесе басқа тілдерден өзгеріссіз (әзірге) алынған сөздер.
Мысалы, бөрене (бревно), шыны, әйнек (стекло), шпалды іргетас (шпальный фундамент) және т.б.
Тілімізде алдымен темин сөз емес, жаңа ұғым немесе зат пайда болғаннан кейінгі оған берілетін атау пайда болады. Халықтың тіл осы атау үшін қызмет жасайды.

2. Негізгі бөлім
2.1. Сәулет-құрылыс терминдерінің салалық қалыптасу жолдары
Термин дегеніміз белгілі бір арнаулы салаға тән сөз, ал терминологияның сол арнаулы ұғымдар атауларының жиынтығы екені мәлім.Бұл атаулар негізінен сол салалардың мамандарының тілінде ғана толық терминдік мәнде қолданылатындығы да белгілі жағдай.
Бұл тұжырым бойынша халыққа түсінікті сөздердің бәрі терминдік аядан шығады. Кірпіш, ағаш, балшық, бояу, өндіру сөздерінің мағынасы - жалпыхалықтық қолданыстағы мағына.
Арнаулы салаларда үнемі жаңа ұғымдары пайда болып, олар атауды қажет етіп жататындығы белгілі. Ал жалпы тілде бәрінің де өз атауы бар. Сондықтан жаңа ұғымдарға ат қою кезінде тілде бұрыннан бар атаулар пайдаланылады. Яғни терминделуші ұғымға ат қою қашанда екінші номинация процесінің нәтижесі болып табылады. Термин саналы түрде жасалатын сөз болғандықтан, оның жасалуына негіз болған тілде бұрыннан бар сөздің мағынасын тарылтуға да, оған қосымша мағына үстеуге де, сондай-ақ сол сөздің негізінде жаңа сөз жасауға болады. Терминдердің төркініне үңіле берсек, олардың жасалуына негіз болған сөздердің бастапқы мағынасы мен қазіргі терминдік мағыналарының арасындағы алшақтықты көру қиын емес. Алайда терминология үшін термин этимологиясына үңілу артық жұмыс деп саналады. Общая терминология монографиясының авторлары өз еңбектерінде терминолог үшін сөз төркіні мен мағынасына мән беру тек сол ұғымды сөзбен таңбалау кезінде ғана қажет, ал термин жасалғаннан кейін ол өзінің бастапқы мағынасынан қол үзіп терминологияның өз зыңдылығына сәйкес дамиды, -- деп көрсетеді.
Жалпы термин шығармашылығындағы сөзжасамның барлық тәсілдері арқылы жасалған терминдерге тән деуге болады. Бірақ ұзақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.