Топырақтың ылғал қоры

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
Агробиология кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Топырақтағы ылғал түрлері,өсімдікке сіңімділігі

Орындаған: Бердикул Жібек. ПВ-309қ.
Тексерген: аға оқытушы Барлыкова Н.

Алматы 2021 жыл
ЖОСПАР:

І.Кіріспе.
ІІ.Негізгі бөлім.
2.1.Топырақ ылғалы.
2.2.Топырақтың ылғал қоры.
ІІІ.Қорытынды.
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер.

КІРІСПЕ

Топырақтың құрамында әрқашан да белгілі бір мөлшерде ылғал болады. Топырақта ылғал жауын-шашыннан түскенде,ыза суларының көтерілуі арқылы,атмосфера ауасындағы су буларының конденсациялануы кезінде және топырақты суландыру шараларын жүргізгенде жиналады.Суармалы емес аймақтарда топырақтағы ылғалдың негізгі көзі- жауын-шашын.Топырақтағы ылғал оның бойында өтіп жататын биологиялық,химиялық,физикалық құбылыстардың белсенділігіне,заттардың жылжуына,ауа,қоректік заттар,жылу режимдеріне және топырақтың физика-механикалық қасиеттеріне үлкен ықпалын тигізеді.Сөйтіп топырақтың құнарлылығын анықтайтын көптеген қасиеттерінің дамуына әсер етеді.Топырақтағы ылғал-өсімдіктердің,оның микроағзалары мен фаунасының тіршілігінің негізі.Өсімдіктер өніп даму кезінде мол ылғал жұмсайды.Бір грамм құрғақ зат құрауы үшін олар 200-ден 1000 грамға дейін су жұмсайды.Сумен бірге өсімдіктер топырақтан қоректік заттарды да сіңіреді.Топырақ құрамындағы ылғалдың қолайлы мөлшері болғанда өсімдіктер жоғары өнім береді.Ылғалдың мөлшері тапшы немесе артық болғанда өсімдіктердің және басқа топырақ ағзаларының дамуы тежеледі.Өсімдіктердің ылғалмен қамтамасыз етілуі топыраққа түсетін ылғалдың ғана мөлшерімен емес,сонымен бірге топырақтың ылғалдылық қасиеттеріне,яғни оның ылғалды өткізуіне,ылғал тұтқыштығына,өсімдіктерге тежемей беріп тұру қасиеттеріне байланысты.Топырақ ылғалдылығы туралы ілімнің дамуына үлкен үлес қосқан ғалымдар А.А.Измаильский (18511914), Г.Н.Высоцкий (18651940), А.А.Роден (18971979).Топырақтың қатты бөлігімен байланысына және жылжымалығына қарай топырақтағы ылғал категорияларға, түрлерге жіктелді.
А.А.Роденнің классификациясына сәйкес топырақтағы ылғал бес категорияға бөлінеді.Олар:қатқан су,химиялық байланысқан ылғал,су буы, физикалық байланысқан ылғал және еркін су.
Қатқан ылғал-мұз.Ол жыл мезгіліне байланысты суық мезгілде пайда болып,жылы мезгілде еріп,топырақтағы ылғал қорын толықтырады.Ал мәңгі мұзды аймақта қысы-жазы ерімей,топырақ бойында болады.
Химиялық байланысқан су-топырақтағы минералдар,органикалық және органикалық-минералды қосылыстар құрамына кірген жеке физикалық дене құрамайтын,ғаныштың (CaSO4∙2H2O),мира билиттің (Na2SO4∙10H2O) және темірдің,алюминийдің гидро тотықтарының құрамындағы ылғал.
Топырақтағы су буы оның қуыстарындағы ауа құрамында болады. Көптеген жағдайда топырақтың ауасы су буына қанығуға жақын.Сондықтан топырақ сәл салқындаса,осы су буы конденсацияланып,сұйық ылғалға айналады.Ал керісінше,температура жоғарыласа,топырақтағы сұйық ылғал буға айнала бастайды.Топырақтағы қысымы жоғары су буы бар қуыстардан ол оның шамалы қысымы бар қуыстарына жылжиды және ол ауа ағымымен қозғалысқа түседі.
Физикалық байланысқан су топырақтарының қатты бөлігінің сыртында бар молекулалық күш арқылы тартылып ұсталынады.Топырақ су буын да, сұйық суды да тартып ұстайды.Су молекулаларының оң және теріс заряды бар болып келеді.Сондықтан ол молекулалар бір-бірімен қарсы зарядтары арқылы тартылынып,қатпарлар түзіп орналасады.Ылғалдың топырақ түйіршігімен тартылу күші оған жақын орналасқан қатпарларда үлкен,ал одан алыс орналасқан қатпарларда әлсіз.Осыған орай физикалық байланысқан ылғал-тығыз және әлсіз байланысқан ылғалға бөледі.Тығыз байланысқан ылғал-топырақтың түйіршіктернің су буынан сіңірген бөлігі.Топырақтың су буын сіңіруі оның гигроскопиялық қасиеті,ал осылай тартылып ұсталынатын гигроскопиялық ылғал болып есептелінеді.Яғни,тығыз байланысқан ылғал-гигроскопиялық ылғал.Оның мөлшері топырақпен жанасқан ауаның ылғалдылығына байланысты.Ал ауа ылғалдылығы өскен сайын,топырақтағы гигроскопиялық ылғал мөлшері де молаяды.Ауа ылғалдылығы 100%-ға жақындағанда топырақтың одан сіңіріп алатын ылғал көрсеткішін максималды гигроскопиялық ылғал деп атайды.
Топырақтың қатты бөлігінің молекулалық күштерінің әсері тимейтін топырақтағы су еркін ылғал болып саналады.Еркін ылғалды қылтүтікті және гравитациялы ылғал ретінде екі топқа бөледі.Қылтүтіктегі ылғал топырақтың нәзік түтікті кеуектерінде (қуыстарында) қылтүтік күші әсері арқылы сақталады.Топырақтағы кеуектердің диаметрі 0,8 ммден кіші болғанда болғанда қылтүтік күштерінің әсері байқала бастайды.Топырақтың ылғалмен қамтамасыз етілуін жақсарту үшін осы қылтүтіктегі ылғал қорын толықтырып отыру қажет.Гравитациялық ылғал топырақтағы ірі,қылтүтік емес кеуектерде орналасып,жердің тарту күші арқылы топырақтың тік кескіні бойынша төмен қарай қозғалады.Гравитациялық ылғал өте мол жауын-шашын түскен соң, жоғары мөлшерде жерді суарудан кейін және ойпат батпақты жердің топырағында байқалуы мүмкін.Гравитациялық ылғалдың топырақта болуы қолайсыз.Ол уақытша немесе бірыңғай топырақтың сумен артық қамтамасыз етілгенін көрсетеді.Топырақ құрамындағы ауаның мөлшері күрт кеміп, анаэробты процестердің жүруіне ықпалын тигізеді.Топырақ құрамындағы ылғалдың қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштер оның ылғалдылық қасиеттері болып есептелінеді.
2.1.Топырақ ылғалы. Топырақ қопсытылған су сыйымдылығы бар дене болғандықтан, оның құрамында әр уақытта азды-көпті ылғал болады... ылғал топыраққа ауадан түскен жауын- шашын мен жер бетіндегі судан және жер астының ыза суынан келеді. Топырақ ылғалының мөлшері әр әрқилы. Бір жерлерде топырақтың ылғалдылығы мол болса, екінші жерлерде аз. Топырақта кездесетін ылғалдың түрлері де өсімдіктерге сіңімділігі де әр түрлі болып келеді. Ылғалдың кейбір түрлері өсімдіктерге тіпті сіңюбейді. Жалпы топырақтағы ылғалды төмендегідей бірнеше түрге бөледі.
Химиялық байланысқан су. Бұл топырақ минералдарының құрамына енген, өте тығыз байланысқан су. Т сондықтан топырақтағы биологиялық процестерге қатыспайды.
Бу күйіндегі су - топырақ кеуектерінде кезхдесетін, судың жоғары температурада булануынан пайда болады. Бу күйіндегі ол өсімдіктерге сіңбейді, тек тамшыға айналғанда ғана оны өсімдіктер сіңбейді, тек тамшыға айналғанда ғана и оны өсімдіктер жақсы сіңіре алады.
Гигроскопиялық су - топырақтың беткі қабаты арқылы сіңірілген молекула күйінде болады. Ол өсімдіктер пайдасыз. Топырақпен тығыз байланысқан, сондықтан бұл суды тек т1000айналдыруға болады.
Қылтүтік суытопырақ қылтүтіктеріндегі су, ол жоғары-төмен жылжи отырып өсімдіктер бойына оңай сіңеді.
Гравитациялық суөз салмағыментопырақтың жоғары бетінен төменгі қабаттарына жылжиды. Өсімдіктерге оңай сіңеді. Бірақ өз салмағымен тез жылжитындықтан, өсімдіктер оны көп пайдалана алмайды, ол су топырақ астындағы жер асты ыза суының қорына қосылып кетеді.
Қатты күйіндегі судыңқатарына мұз, қар жатады. Қатты күйінде өсімдіктерге сіңімсіз, ал еріген кезде топыраққа сіңеді,өсімдіктер ол күійінде пайдалана алады. Табиғатта олардың көлемі негізінен суық аймақтарда, Антарктидада түгелдей,терістік мәңгі тоң тараған алқаптарда жыл бойы кездеседі, кейбір аймақтарда тек жылдың қыс айларында ғана болады, ал кейбір аймақтарда тіпті жылдың қыс айларында да болмауы мүмкін. Себебі, әлемде қыс болмайтын жерлер де кездеседі.
Жер асты ыза суытопырақтың, ал көбіне топырақ түзуші тау жыныстарының әр түрлі тереңдіктерінде әдетте, су өткізбейтін қабат үстіне жиналады. Жер асты ыза суы көбіне топырақ қабатынан көп тереңдікте жытытындықтан топыраққа және өсетін өсімдіктерге еш әсері тимейді. Ал керісінше, кей жағдайларда, әдетте, ТМД елдерінің батыс және теріскейде жатқан ылғал мол түсетін аудандарында, өзен бойлары мен сағаларында және суармалы егіс алқаптарында топырақ асытндағы ыза сулар жер бетіне жақын жатып топырақ түзуге, өсімдіктер өміріне өте үлкен әсерін тигізеді. Мұндай жағдайда көбінесе шалғынды топырақтар түзіледі.
Топырақ суын абсолюттік таза су деп түсінбеуіміз керек. Оның құрамында суға еріген әр түрлі заттары бар топырақ ерітінділері . өсімдіктер барлық қоректік заттарды тек осы ерітінділерді бойына сіңіру арқылы алады. Сондықтан да топырақ суы - оның құндылығының негізгі шарттарының бірі. Академик Г.Н.Высоцкий топырақ суының өсімдіктер маңызын айта келіп, оны адамдардың тамырларындағы қанымен салыстырған (Высоцкий г.Н., 1962)
2.2.Топырақтың ылғал қоры -- қарастырылған уақыттағы белгілі бір топырақ қабатындағы ылғалдың абсолют мөлшері;топырақтың су теңдестігінің құрамдас бөлігі. Миллиметр су қабатымен немесе гектарына текшеметрмен өлшенеді. Атмосфералық жауын-шашын және грунт суларының (жер бетіне жақын орналасқан жағдайда) есебінен қалыптасады. Көктемде, қар еріген кезде, ылғал қоры ең жоғары деңгейде болады да, булану мен транспирация артқан сайын төмендей береді. Автоморфты топырақтарда топырақ тығыздығы өскен сайын ылғал қоры мен ондағы органикалық заттар мөлшері арта түседі; жартылай гидроморфты топырақтарда -- ылғалдану дәрежесінің өсуіне қарай. Ылғал қорын қар тоқтату, еріген қар суын бөгеу, топырақ асты ылғалдандыру, жаңбырлату, грунт суларының деңгейін реттеу жолдарымен және басқа да мелиорациялық әдіс-тәсілдермен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.