Климаттың жаһандық өзгеруі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім жəне ғылым министрлігі Академик Е.А Букетов атындағы Қарағанды университеті

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Логикалық элементтің өнімділігі

Орындаған:
Тобы: ГН-11
Қабылдаған: Кенжина Кулпаш Дакеновна

Қарағанды. 2021
МАЗМҰНЫ.
КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
тарау. Климаттың өзгеруі жаһандық экологиялық проблеманың бірі
Климаттың өзгеру себептері 5
Климаттың өзгеруін дəлелдейтін фактілер 9
Климаттың өзгеруінің қоршаған ортаға əсері 11
тарау. Жаһандық жылыну
Парниктік эффект тұжырымдамасы мен мəні 13
Жаһандық жылыну жəне оның адамға əсері 15
Жаһандық жылынудың алдын алу шаралары 16
ҚОРЫТЫНДЫ 19
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. 20

1. Логика алгебрасының аксиомалары. Логика алгебрасында қарастырылатын айнымалылар тек екі мәнді қабылдай алады- 0 немесе 1. Логика алгебрасында келесілер анықталады: эквиваленттік қатынас (= арқылы белгіленеді) және амалдар: қосу (дизъюнкция) v белгісі, & немесе нүктемен белгіленген көбейту (конъюнкция) және үстіртпен немесе апострофпен белгіленген терістеу (немесе инверсия). Логика алгебрасы келесі аксиомалар жүйесімен анықталады:
КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Əлем жылынып келеді жəне бұған адамзаттың өзі үлкен жауапкершілікпен қарайды дейді мамандар. Бірақ климаттың өзгеруіне əсер ететін көптеген факторлар əлі зерттелмеген, ал басқалары мүлде қаралмаған.
Соңғы 25 жылда Африкадағы кейбір құрғақ жерлер тіптен құрғақ болды. Адамдарға су əкелетін сирек кездесетін көлдер кеуіп жатыр. Құмды жел күшейіп келеді. Жаңбыр сонау 1970 жылдары тоқтаған. Ауыз су мəселесі күн өткен сайын ушығып барады. Компьютерлік модельдерге сəйкес, мұндай аймақтар құрғап, мүлдем тұруға жарамсыз болып қалады.
Көмір өндіру бүкіл планетада кең таралған. Көмір диоксиді (СО2) үлкен мөлшерде көмір жағылған кезде атмосфераға шығарылады. Дамушы елдер өндірістік көршілерінің жолын қуған кезде, CO2 ХХІ ғасырда екі есеге артады.
Көптеген мамандар Жердің климаттық жүйесінің күрделілігін зерттей отырып, ғаламдық температураның жоғарылауын жəне алдағы климаттың өзгеруін атмосфералық ауадағы CO2 деңгейінің жоғарылауымен байланыстырады.
Төрт миллиард жылдай уақыт бойы өмір планетада гүлденіп келеді. Осы уақыт ішінде климаттың ауытқуы қатты болды, мұз дəуірінен - 10 000 жылға созылды - жылдам жылыну дəуіріне дейін. Əр өзгерген сайын тіршілік формаларының шексіз саны өзгеріп, дамып, тіршілік етті. Басқалары əлсіреді немесе жай өліп қалды.
Қазір көптеген сарапшылар адамзат парниктік эффект деп аталатын ғаламдық жылынудың салдарынан ғаламдық экологиялық жүйеге қауіп төндіреді деп санайды. Өркениет өнімдерінің парниктік газдар түрінде булануы, мысалы, көмірқышқыл газы (СО2), жер бетінен шағылған жеткілікті жылуды ұстап алды, сондықтан жер бетіндегі орташа температура 20-шы ғасырда Цельсий бойынша жарты градусқа көтерілді. Егер қазіргі заманғы индустрияның бұл бағыты жалғаса берсе, онда климаттық жүйе барлық жерде өзгереді - мұздың еруі, теңіз деңгейінің көтерілуі, өсімдіктердің құрғақшылықпен жойылуы, аймақтарды шөлге айналдыру, жасыл аймақтар.
Бірақ олай болмауы мүмкін. Планетаның климаты бір-бірімен бөлек жəне əлі толық түсінілмеген күрделі əдістермен өзара əрекеттесетін көптеген факторлардың жиынтығына байланысты. Мүмкін, өткен ғасырда байқалған жылыну оның ауытқуына байланысты болды, дегенмен оның қарқыны соңғы он ғасырдағыдан айтарлықтай жоғары болды. Сонымен қатар, компьютерлік модельдеу қате болуы мүмкін.
Алайда, 1995 жылы, ұзақ жылдар бойы жүргізілген қарқынды зерттеулерден кейін Біріккен Ұлттар Ұйымының демеушілігімен Халықаралық климаттың өзгеруі жөніндегі конференция адамзаттың жаһандық климатқа əсері орасан зор екенін дəлелдейді деген болжам жасады. Сарапшылар атап өткендей, бұл əсер ету дəрежесі белгісіз, өйткені негізгі фактор, оның ішінде бұлттар мен мұхиттардың ғаламдық температураның өзгеруіне əсер ету дəрежесі

анықталмаған. Бұл белгісіздіктерді жою үшін оншақты жыл немесе одан да көп қосымша зерттеулер қажет болуы мүмкін.
Бұл арада көп нəрсе белгілі. Адамдардың экономикалық қызметі жағдайларының ерекшеліктері түсініксіз болып қалса да, біздің атмосфераның құрамын өзгерту қабілетіміз сөзсіз.
Жұмыстың тақырыбы: Климаттың жаһандық өзгеруі.
Жұмыстың мақсаты: Климаттың жаһандық өзгеруін сипаттау; Жұмыстың міндеттері:
Климаттың өзгеру себептерімен танысу;
Климаттың өзгеруінің қоршаған ортаға əсерін анықтау;
Жаһандық жылынудың салдарымен танысу;
Кіріспеде мақсат, міндеттер, тақырыптың өзектілігі, тақырыптар жəне жұмыстың жалпы сипаттамасы келтірілген. Жұмыс көлемі - 20 бет жəне 15 дереккөздер тізімінен тұрады.

тарау. Климаттың өзгеруі жаһандық экологиялық проблеманың бірі

Климаттың өзгеру себептері

Жаһандық климаттың өзгеруі дегеніміз не жəне оны неге көбінесе
жаһандық жылыну деп атайды?
Жердегі климаттың өзгеріп отырғандығы жəне бұл бүкіл адамзат үшін жаһандық проблемаға айналуда деген пікірмен келісуге болмайды. Жаһандық климаттың өзгеру фактісі ғылыми бақылаулармен расталады жəне көптеген ғалымдар дауламайды. Осы тақырып төңірегінде үнемі пікірталастар болып тұрады. Кейбіреулер ғаламдық жылыну терминін қолданады жəне ақырзаман болжамын жасайды. Басқалары жаңа мұз дəуірін болжайды - ақырзаман болжамын жасайды. Тағы біреулер климаттың өзгеруі табиғи деп санайды, ал екі жақтың да климаттың өзгеруінің апатты салдары сөзсіз екендігі туралы дəлелдер дау тудырады.[1]
Климаттың өзгеруіне қандай дəлелдер бар?
Олар бəріне жақсы таныс (бұл қазірдің өзінде аспапсыз байқалады): əлемнің орташа температурасының жоғарылауы (қыстың жұмсақ, жаздың ыстық жəне құрғақ мезгілдері), мұздықтардың еруі жəне əлемдік мұхит деңгейінің көтерілуі, сонымен қатар жиі жəне жиі болатын жойқын тайфундар мен дауылдар, Еуропадағы су тасқыны жəне Австралиядағы құрғақшылық ... (Климат туралы 5 пайғамбарлықты қараңыз). Кейбір жерлерде, мысалы, Антарктидада қатты суық байқалады.
Егер климат бұрын өзгерген болса, неге ол қазір проблема болып табылады?
Шынында да, біздің планетаның климаты үнемі өзгеріп отырады. Мұз кезеңдері (олар кішігірім жəне үлкен болуы мүмкін), жаһандық су тасқыны кезінде жəне т.б. туралы бəрі біледі. Геологиялық мəліметтерге сəйкес əр түрлі геологиялық кезеңдерде əлемнің орташа температурасы +7-ден +27 градусқа дейін болды. Қазір Жердегі орташа температура + 14 ° C құрайды жəне ол максимумнан айтарлықтай алыс. Сонымен ғалымдарды, мемлекет басшыларын жəне қоғамды не мазалайды? Қысқаша айтқанда, əрдайым болған климаттың өзгеруінің табиғи себептеріне тағы бір фактор қосылады - антропогендік (адам қызметінің нəтижесі), оның климаттың өзгеруіне əсері, кейбір зерттеушілердің пікірінше, жыл сайын күшейіп келеді.[2]
Климаттың өзгеруінің себептері қандай?
Күн - климаттың қозғаушы күші. Мысалы, жер бетінің біркелкі емес қызуы (экваторда күштірек) жел мен мұхит ағындарының негізгі себептерінің бірі болып табылады жəне күн белсенділігінің арту кезеңдері жылынумен жəне магниттік дауылдармен қатар жүреді.
Сонымен қатар, климатқа Жер орбитасының, оның магнит өрісінің, материктер мен мұхиттардың көлемінің өзгеруі, жанартаулардың атқылауы əсер етеді. Мұның бəрі климаттың өзгеруінің табиғи себептері. Соңғы уақытқа дейін

олар жəне олар ғана климаттың өзгеруін, оның ішінде мұз дəуірі сияқты ұзақ мерзімді климаттық циклдардың басы мен соңын анықтады. Күн мен жанартаудың белсенділігі 1950 жылға дейінгі температура өзгерісінің жартысын құрауы мүмкін (күн белсенділігі температураны жоғарылатады, ал жанартау белсенділігі төмендейді).
Жақында табиғи факторларға тағы бір фактор қосылды - антропогендік, яғни. адамның іс-əрекетімен туындаған. Негізгі антропогендік əсер - бұл парниктік эффектінің күшеюі, оның климаттың өзгеруіне əсері соңғы екі ғасырда күн белсенділігінің өзгеруінен 8 есе жоғары.
Климаттық жүйеге атмосферадан басқа мұхит, мұз қабаттары жəне жер беті кіреді.[4]
Жаһандық климаттың өзгеруі жүйеде радиациялық энергия ағынының өзгеруіне əкелетін түрлі процестердің нəтижесінде пайда болады. Мысалы, күн радиациясының жұтылуы, сондай-ақ атмосфералық газдардың ұзақ толқынды радиациясын жұтуы өзгеруі мүмкін.
Климаттың өзгеруінің негізгі мүмкін себептері:
Күннің жарықтығын немесе Жер орбитасының параметрлерін өзгерту;
атмосфераның жоғарғы шекарасына келіп түсетін жəне атмосфераға немесе Жер бетіне сіңетін Күннен келетін қысқа толқынды сəулелену үлесінің өзгеруі;
тропосфераның жоғарғы шекарасында шығатын ұзақ толқынды сəулелену ағынының өзгеруі;
мұхит тереңдігінде жинақталған жылу мөлшерінің өзгеруі;
Екінші жəне үшінші себептер өз кезегінде келесі себептерге байланысты болуы мүмкін:
атмосфера құрамының өзгеруіне байланысты радиациялық ағындардың
өзгеруі
жанартаудың əсерінен немесе антропогендік аэрозоль кірістерінен
немесе бұлттылықтың өзгеруінен туындаған атмосфералық мөлдірліктің өзгеруі;
бетімен шағылысатын энергия мөлшерінің өзгеруі (альбедодағы өзгерістер);
жер бетінен келетін немесе атмосферадағы су буымен жұтылатын ұзақ толқынды сəулелену ағынының өзгеруі.
ХХ ғасырдың соңғы ширегінде жаһандық климаттың күрт жылынуы басталды, бұл бореальды аймақтарда аязды қыстың азаюынан көрінеді. Соңғы 25 жылдағы беткі ауа қабатының орташа температурасы 0,70 С-қа жоғарылаған. Экваторлық белдеуде ол өзгерген жоқ, бірақ полюстерге жақындаған сайын жылыну байқалады. Солтүстік полюстегі мұз астындағы судың температурасы шамамен 20 С-қа көтерілді, нəтижесінде мұз төменнен ери бастады.[5]
Бұл жылыну 1986 жылы пайда болғаннан кейін үлкен дүрбелең тудырды. алты тілде бірден БҰҰ Комиссиясы Норвегияның сол кездегі премьер-министрі Гро Харлем Брундтландпен бірге дайындаған Біздің ортақ болашағымыз кітабы. Кітапта жылыну Антарктида мен Гренландия мұздарының тез еруіне, Дүниежүзілік мұхит деңгейінің күрт көтерілуіне, жағалау маңындағы

аймақтарды су басуына əкеп соқтырады, бұл экономикалық жəне əлеуметтік күйзелістермен бірге жүретіндігі баса айтылды.
Содан бергі 18 жыл ішінде кітаптың күңгірт болжамдары мүмкін еместігін көрсеткен көптеген зерттеулер мен кездесулер өтті. Дүниежүзілік мұхит деңгейінің көтерілуі орын алады, бірақ жылдамдығы 0,6 мм. Жылына немесе бір ғасырға 6 см. Бұл кезде жағалау сызықтарының тік көтерілуі мен құлдырауы 20 мм-ге жетеді. Жылына. Сонымен, теңіздің трансгрессиялары мен регрессиялары Дүниежүзілік мұхит деңгейінің көтерілуінен гөрі тектоникамен анықталады.
Сонымен бірге, климаттың жылынуы мұхиттар бетінен буланудың ұлғаюымен жəне климаттың ылғалдануымен қатар жүреді, мұны палеографиялық мəліметтерге сүйене отырып айтуға болады. Тек 7-8 мың жыл бұрын, голоцендік климаттық оптимум кезінде, Мəскеудің ендігінде температура қазіргіден 1,5-20 С жоғары болған кезде, Сахара орнында акация тоғандары мен мол өзендері тараған саванна, ал Орта Азияда Зеравшан Амударияға құяды, Шу өзені - Сырдарияға дейін Арал теңізінің деңгейі шамамен
72 м-ді құрады жəне осы өзендердің барлығы қазіргі Түркіменстан территориясында жүріп Оңтүстік Каспийдің салбыраған ойпатына құяды. Дəл осындай жағдай əлемнің құрғақшылыққа ие басқа аймақтарында болды.
Бұған ауадағы көмірқышқыл газының мөлшерін көбейту мəдени өсімдіктердің көпшілігі үшін пайдалы болатындығын қосу керек. Тіпті В.И. Вернадский өзінің геохимияның эскиздерінде əлемдегі жасыл өсімдіктер хлорофиллді қазіргі заманғы атмосфера бере алатын мөлшерден əлдеқайда көп көмірқышқыл газын органикалық затқа айналдырып, өңдеуге қолдана алады деп атап көрсетті. Сондықтан ол көмірқышқыл газын тыңайтқыш ретінде қолдануды ұсынды.[6]
Фитотрондардағы тəжірибелер Вернадскийдің болжамдарын растады. Көмірқышқыл газының мөлшері екі еселенген кезде мəдени өсімдіктердің көпшілігі тезірек өседі, піскен тұқымдар мен жемістерді 8-10 күн бұрын береді, ал өнімділік бақылау тəжірибелеріне қарағанда 20-30% жоғары.
Сонымен, атмосферадағы көмірқышқыл газының мөлшерінің артуы жəне кем дегенде ішінара климаттың жылынуы адамзат үшін қауіпті емес, пайдалы.
Алайда, алдағы бірнеше онжылдықтард ағы мүмкін температураның артуына негізделген есептеулер тұрақсыз ылғалдылыққа ие кейбір аймақтардың құрғақ болатындығын көрсетеді, бұл жердің одан да көп деградациясы мен дақылдардың жоғалуына əкелуі мүмкін. Ылғал аудандар ылғалға қанығып, тропикалық дауылдардың жиілігі мен қарқындылығы артады. Биік ендіктерде қыс қысқа, ылғалды жəне жылы болады, ал жаз ұзақ, ыстық жəне құрғақ болады. Дамушы елдердің көп бөлігі орналасқан тропикалық жəне субтропикалық аймақтарда климаттың едəуір өзгеруі болжанып отыр, олар ішінара жүзеге асырылып жатыр. Сахельдегі ұзаққа созылған құрғақшылықпен қатар, Эль- Ниньо оқиғасы - 1982-1983 жылдары байқалған Шығыс Тынық мұхитының жер үсті суларының жылынуы туралы жəне ғалымдар сенгендей Бразилияда, Австралияда, Үндістанда жəне Африканың кейбір бөліктерінде құрғақшылық

тудырды. ... Бұл жерде бұрынғы КСРО-дағы 1972, 1975, 1981 жылдардағы қуаңшылықты еске түсіру орынды. жəне басқалары, АҚШ пен Канадада 1988 ж.
Ғаламдық жылыну температураның өзгеруінің əр дəрежесі үшін ауылшаруашылығының негізгі бағыттарының бірнеше жүз километрге ауысуын тудыруы мүмкін. Сонымен қатар, үлкен су тасқыны, тұрақты құрғақшылық, орман өрттері жəне ауылшаруашылық зиянкестерінен туындаған ауыл шаруашылығына экстремалды əсер етудің жиілігі мен сипаты міндетті түрде өзгереді (соңғы жылдары Африкада жəне тіпті Еуропаның оңтүстігінде шегірткелер жаппай пайда болды).
Алдағы климаттық өзгерістерден кейін табиғи аймақтардың жағдайының өзгеруі сөзсіз болады. Табиғи өсімдік жамылғысының атмосферадағы көмірқышқыл газы концентрациясының жоғарылауынан туындаған болашақ климаттық өзгерістерге реакциясының нəтижелері өсімдік зоналарының шекараларында ең үлкен өзгерістер Солтүстік жарты шардың ендіктерінде болатынын көрсетеді. Бұл кезде тундраның ауданы (сонымен қатар бореалды ормандардың ауданы) ондаған пайызға азаяды.
Ғаламдық жылыну процесі, шамасы, жоғары ендіктердегі газ ағындарының айтарлықтай артуымен жəне континенттердің едəуір бөлігіндегі белсенді топырақ қабатының ылғалдылығының айтарлықтай өзгеруімен қатар жүреді. Кейбір аймақтарда орташа температураның 1-20 С өзгеруі жауын- шашынның 10% төмендеуіне əкелуі мүмкін, ал жылдық ағын 40-70% төмендейді.
Жаһандық жылыну Ресейге қайда апарады? Жүргізілген зерттеулер күтілетін климаттық өзгерістер ауылшаруашылық өндірісіне əсер ететіндігін көрсетті. Ресейдің еуропалық бөлігінің солтүстік аймақтарында ауаның орташа жылдық температурасының 2005 жылға қарай жоғарылауы. 1,50 С-қа дəнді дақылдардың вегетациялық кезеңінің 15 күнге ұлғаюына əкелуі мүмкін, бұл астық өндірісін кеңейтеді. Оның оңтүстік жəне оңтүстік-шығыс аудандарында, жылдық жауын-шашынның 20% -ке төмендеуі (негізінен қыста) жəне құрғақшылық жиілігінің артуы ықтимал, астық өнімділігі орта есеппен 10-20% төмендеуі мүмкін.
Күтілетін климаттық өзгерістер əр түрлі елдердегі ауылшаруашылық өндірісіне тиімді əсер ететін жағдайларда да, олар бірқатар жағымсыз белгілер мен сипаттамалармен бірге жүруі мүмкін.
Жақында болатын ауа температурасының жаһандық орташа көтерілуі континенттік мұздықтардың төмендеуіне əкеледі. Сонымен қатар, қазіргі уақытта жердің едəуір бөлігін алып жатқан мəңгі мұзды жыныстар аймағының азаюын, сонымен қатар аймақтың өзінде басқару түрінің, құрылыстың жəне т.б. өзгеруін күтуге болады.
Өлшеу мен есептеулер көрсеткендей, соңғы 100 жылда биік таулардағы мұздану көлемі шамамен 2000 км3-ке кеміді, жылдық қысқару биік таулардағы мұздың жалпы массасының орта есеппен 0,06% құрады. Мұздықтардың деградация белгілері Арктиканың барлық жерінде байқалады, мұнда глобальды жылыну байқалады.

Климаттың жылынуы Дүниежүзілік мұхит деңгейінің жоғарылауына əкеледі. Соңғы 20 жылда өсу қарқыны екі есеге өсіп, жылына 2,5 см-ге жетті. Мұндай өсу үлкен экологиялық зардаптарға қауіп төндіреді. Тұзды сулардың ірі өзендердің атыраптарына енуі жабайы аңдар мен құстардың қорғалатын мекендерін, балықтардың уылдырық шашатын жерлерін бұзады. Теңіз деңгейінің көтерілуі жойқын дауылдың ықтималдығын арттырады. Қазірдің өзінде қорғаныс бөгеттерін салу туралы ойлану керек.
Қазіргі уақытта əлемдегі теңіз жағалауының шамамен 70% -ы табиғи судың көтерілуінен жəне адамдардың белсенділігінің жоғарылауынан жойылып жатыр. Бұл процесс ғаламдық жылынумен одан əрі күшейе түседі. Сонымен, БҰҰ Қоршаған ортаны қорғау бағдарламасына сəйкес, Ніл атырауында судың көтерілуіне байланысты Египеттің 10 миллион адам пайдаланатын егістік жерлерінің бестен бірін су басуы мүмкін. Бангладеште су басу процестері қазіргі уақытта оның тұрғындарының төрттен бір бөлігінен астамы тұратын жердің алтыдан бір бөлігінен астамына əсер етуі мүмкін. Бұл мəселе аралдық мемлекеттер үшін өте маңызды (Үнді мұхитындағы Мальдив аралдары, Тынық мұхитындағы Тувалу жəне Кирибати жəне т.б.). Порт қалаларының едəуір бөлігі зардап шегуі мүмкін. Олардың арасында Буэнос-Айрес, Колката, Стамбул, Джакарта, Лондон, Лос-Анджелес, Манила, Нью-Йорк, Рио-де-Жанейро жəне Токио бар.
Есептеулер бойынша 2030 жылға қарай Дүниежүзілік мұхит деңгейінің жоғарылауы ықтимал. 14024 см болады, яғни мұхит деңгейі ХХІ ғасырдың басында көтеріледі деп күтілуде. Өткен ғасырға қарағанда 5-10 есе жылдам. 2030 жылға қарай теңіз деңгейінің максималды көтерілуі шамамен 60 см күтілуде, ал минимум - 5 см.[7]

Климаттың өзгеруін дəлелдейтін фактілер

Климаттың өзгеруі - қазіргі кездегі ең өзекті экологиялық проблемалардың бірі. Оның маңыздылығын климаттың жылынуы соңғы онжылдықтарда пайда болуы мүмкін жағымсыз салдармен растайды. Жаһандық жылыну - бұл əр түрлі себептерге байланысты Жер атмосферасы мен Дүниежүзілік мұхиттың беткі қабатының орташа жылдық температурасының біртіндеп өсу процесі (Жер атмосферасындағы парниктік газдар концентрациясының артуы, күн немесе вулкандық белсенділіктің өзгеруі жəне т.б. Бұл газдар жылыжайда (жылыжайда) пленка немесе əйнек рөлін атқарады, олар күн сəулелерін Жер бетіне еркін өткізеді жəне планетаның атмосферасын қалдыратын жылуды ұстайды. ХХ ғасырдың 60-шы жылдарында алғаш рет ғаламдық жылыну жəне парниктік эффект туралы айтылды, ал БҰҰ деңгейінде жаһандық климаттың өзгеруі проблемасы алғаш рет 1980 жылы көтерілді. Содан бері көптеген ғалымдар бір-бірінің теориялары мен жорамалдарын жиі жоққа шығарып, бұл мəселені шешуде. 20 ғасырдың басынан бастап өте тез жылыну басталды. 1940 жылға қарай Гренландия теңізіндегі мұз мөлшері екі есеге, Баренцев теңізінде үштен біріне дерлік азайды, ал Арктиканың кеңестік

секторында жалпы мұз аймағы шамамен жартысына (1 млн км2) азайды. Осы уақыт аралығында қарапайым кемелер де елдің батысынан шығыс шетіне қарай солтүстік теңіз жолымен тыныш жүзіп жүрді. Дəл сол кезде Арктикалық теңіздер температурасының едəуір жоғарылауы тіркеліп, Альпі мен Кавказдағы мұздықтардың едəуір шегінуі атап өтілді.
Кавказдың жалпы мұз аймағы 10% -ға, ал мұздың қалыңдығы 100 метрге дейін азайды. Гренландияда температураның көтерілуі 5 ° C, ал Шпицбергенде 9
° C болды. 1940 жылы жылыну қысқа мерзімді салқындаумен алмастырылды, ол көп ұзамай басқа жылынумен алмастырылды, ал 1979 жылы Жер атмосферасының беткі қабаты температурасының тез көтерілуі басталды, бұл Арктика мен Антарктикада мұздың еруінің тағы бір үдеуін жəне қоңыржай ендіктерде қысқы температураның жоғарылауын тудырды. Сонымен, соңғы 50 жыл ішінде Арктикалық мұздың қалыңдығы 40% -ға төмендеді, ал бірқатар Сібір қалаларының тұрғындары өздері үшін қатты аяздың бұрыннан болғандығын айта бастады.[8]
Соңғы елу жылда Сібірдегі орташа қысқы температура он градусқа өсті. Ресейдің кейбір аймақтарында аязсыз кезең екі-үш аптаға өсті. Көптеген тірі организмдердің тіршілік ету ортасы қыстың орташа температурасынан кейін солтүстікке қарай ығысқан. Мұздықтардың ескі фотосуреттері-климаттың ғаламдық өзгеруіне айқын дəлел.(1-сурет)

1- сурет

Климаттың өзгеруінің қоршаған ортаға əсері

Бүгінде табиғатқа климаттың өзгеруі əсер ететіндігін байқай аламыз. Мұны климаттық жағдайдың өзгеруіне сəйкес жалғастырады деп күтуге болады. Экожүйелер құрамындағы кейбір өзгерістер қайтымсыз болады. Тіршілік орталарына, экожүйелерге жəне түрлерге климаттық факторлар əр түрлі əсер етеді, жəне, əдетте, біз табиғатқа ең үлкен əсер етуі мүмкін климаттық əсердің үш түрін болжай аламыз:
температураның жоғарылауы жəне ұзақ өсу кезеңі нəтижесінде кейбір экожүйелердегі биологиялық өндірістің жоғарылауы;
жауын-шашынның ұлғаюы жəне олардың табиғатының өзгеруі нəтижесінде қордағы қоректік жүктеменің артуы жəне, демек, су қоймаларындағы өсу жəне оттегі ашығуы;
теңіз деңгейінің көтерілуі, жауын-шашынның көбеюі жəне жауын- шашынның өзгеруінің нəтижесінде эрозияның жоғарылауы жəне аласа жағалаулардың, тыныс алу аймақтарының жəне өзен аңғарларының су басуы.[9]
Бұл əсерлер əдетте тіршілік ету ортасының бірқатар түрлері нəзік болады дегенді білдіреді, ал кейбір түрлердің жойылып кету қаупі жоғары болады, өйткені олардың басқа аймақтарға көшуге мүмкіндігі жоқ немесе бейімделуге уақыты жоқ. Экожүйелер икемділігі төмендеуі мүмкін, сондықтан осал болып, қайтымсыз өзгерістер орын алуы мүмкін. Осылайша, судың табиғаты мен сапасына қатысты қойылған мақсаттарға жету проблемасы одан сайын артып, қосымша күш-жігерді қажет етуі мүмкін. Климаттың өзгеруін азайту жəне бейімдеу тұрақты менеджмент арқылы жəне барлық салалардағы шешімнің бөлігі ретінде қоршаған ортаны басқару мен қоршаған ортаны қорғауды біріктіру арқылы жүзеге асырылған жөн.
Климаттың өзгеруін азайту жəне бейімделу үшін қажет қоршаған ортаны басқарудың бірқатар күш-жігері қазірдің өзінде басталды жəне оларға басымдық берілуі керек. Теңіз деңгейінің көтерілуіне, жауын-шашынның өзгеруіне немесе биологиялық өндірістің өсуіне байланысты климаттың өзгеруі табиғи тіршілік ету ортасының бірқатар түрлеріне əсер етеді. Көптеген жағалау аудандарында күтілетін су деңгейінің көтерілуі қолданыстағы жағалау сызығын шегінуге мəжбүр етеді. Тыныс деңгейінің кішігірім жағалауларына су деңгейінің жоғарылауы əсер етуі мүмкін. Жағалаудағы тіршілік ету ортасы - көптеген су құстарының өсіру жəне демалу аймағы.
Сонымен қатар, теңіз деңгейінің көтерілуі фьордтар сияқты таяз сулардың болуын азайтады. Мұндай аудандар биологиялық жағынан өнімді болып саналады жəне оларда балықтардың, моллюскалардың жəне суда жүзетін құстардың көп популяциясы бар. Сол сияқты, олар қуыру өсірудің маңызды учаскелері болып табылады. Теңіз деңгейі бірнеше жыл ішінде 0,5 м - 1 м немесе одан да көп көтерілген кезде де жағалаудың көптеген табиғи ресурстарын сақтауға болады. Атап айтқанда, теңіз деңгейінің көтерілуіне бейімделуге компенсаторлық тіршілік ету ортасын құру арқылы қол жеткізуге болады. Басқаша айтқанда, əртүрлі құрылыс жұмыстарын жүргізу арқылы қауіп төніп тұрған тіршілік ету орталарын қалпына келтіруге немесе сақтауға болады.

Бірқатар елдерде табиғатты қалпына келтіру бойынша бірнеше жобалар жүзеге асырылды жəне бұл жобалар өсімдіктер мен жануарларға, сондай-ақ адамдар тамашалай алатын əдемі табиғи аймақтарға жақсы жағдай жасады.
Ұзақ мерзімді перспективада климаттың өзгеруі кейбір елдерде қыста жауын-шашын мөлшерін 40% ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.